TROQUIÑ ÑI CHILLCATUNGEAL 48
Rupale cüdaungechi dungu, maneluhuafuimi Jehová mu
“‘Nehuencüleaimün […] iñche ta mülen eimün meu’ feipi Jehová Ñidolcülelu pu hueichafe mu” (AGEO 2:4).
ÜLCANTUN 118 Elumuiñ doi mupiltuleal
¿CHEM QUIMAIÑ?a
1, 2. 1) ¿Chumngechi trürümafuiñ ñi rupan pu judio ca iñchiñ taiñ rupan famülque mu? 2) ¿Ca chem huesaque dungu rupai pu judio? (Inaduamnge ti huichulechi dungu “Ageo, Zacarías ca Esdras ñi antü”).
¿HUESA duamelqueimu chem ñi rupayal cüpalechi antü mu? Niehuenolmi cüdau, raquiduamafuimi chumngechi eluafiel tami familia tañi duamnieel engün. Tami pais mu mülele pofolcahun, inacangeliyiñ cam catrütungefule taiñ amuldungun, raquiduamafuimi chumngechi cuñiutucuafiel tami pu familia. ¿Rupamequeimi femngechi dungu mu? Tüfachi troquiñ quelluaimu. Ngüneduamaiñ ñi rupan pu cuifique Israel che ca chumngechi Jehová quellueyu engün.
2 Pu judio Babilonia mu mülelu duamniefuingün ñi rume maneluhual Jehová mu, ¿chumngelu am? Mülefui ñi elcünual tañi cüme mongen ñi nieel Babilonia mu, fei ñi puutual Jerusalén huaria. Quiñeque engün turpu quimquelafui tüfachi mapu. Aculu engün Jerusalén mu pichiñma mu fillaingün, caiñetueyu feichi troquiñche ñi hualloñmanieteu, ca rupaingün cüdaungechi dungu ti gobierno Persia ñi duam mu. Feimu cüdautufuingün ñi huiño deumatual Chau Jehová ñi ruca. Feimu 520 tripantu petu ñi mülepanon Jesús,b Jehová huercüfi Ageo engu Zacarías ñi yafültucuafiel pu che, femngechi ñi amuleal ti cüdau (Ageo 1:1; Zac. 1:1). Ñi femün Jehová tañi pu huerquen rume cüme tripai. Huelu 50 tripantu rupalu pu judio ca duamniefuingün ñi yafültucungeal. Feimu Esdras, quiñe huentru adümuucülelu Moisés ñi ley dungu, Babilonia mu tripai ñi quelluafiel pu Israel che Jerusalén mu mülelu, femngechi ñi doyümafiel engün Jehová tañi cüdau (Esd. 7:1, 6).
3. ¿Chem ramtun ngüneduamaiñ? (Proverbios 22:19).
3 Chem ñi feipin Jehová ñi pu huerquen yafültucufi pu judio ñi maneluucüleal Jehová mu chem huesa dungu mu rupale rume. Ca quelluafeiñmeu ta iñchiñ ñi maneluucüleal Jehová mu chem rupaliyiñ rume (papeltunge Proverbios 22:19). Ngüneduamaiñ ñi feipin Ageo engu Zacarías ca chem ñi femün Esdras. Cafei huiñoldunguaiñ tüfachi ramtun: ¿chumingün pu judio tañi huesaque rupan mu? Rupaliyiñ huesaque dungu taiñ mongen mu, ¿chumngelu doyümafiyiñ Jehová tañi ayünieel? Cüdaungechi dungu mu rupaliyiñ, ¿chumngechi doi maneluhuaiñ Jehová mu?
PU JUDIO YAFÜNGEHUELAFUI TAÑI HUESAQUE RUPAN MU
4, 5. ¿Chumngelu pu judio elcünuingün ti cüdau ñi deumayal Jehová ñi ruca?
4 Pu judio huiñotulu Jerusalén huaria, fentren cüdau niefuingün. Müchai müten huiño deumaingün ti altar, cafei cheu ñi anümngeal Jehová tañi ruca (Esd. 3:1-3, 10). Huelu ñi rupan huesaque dungu mu yafüngehuelaingün. Mülefui ñi huiño deumatual Jehová tañi ruca, huelu feica müten no. Ca mülefui ñi deumatual quisu engün ñi ruca, mülefui ñi nganquetranal, cafei eluafiel tañi pu familia chem tañi duamnieel (Esd. 2:68, 70). Cafei tañi pu caiñe catrütueyu ñi huiño deumatual Jehová ñi ruca (Esd. 4:1-5).
5 Pu judio ca rupaingün huesaque dungu mu tañi nienon plata ca pu gobierno ñi duam mu. Pu Persia che ngünenietui Jerusalén huaria. Ti lonco ülmen Ciro pingelu lai 530 tripantu. Fei ti lonco ülmen Cambises hueluconi tañi ngünenietual, ayüfui ñi ngünenieal ta Egipto. Fei tañi pu hueichafe, ¿dicümtucupelafuingün pu Israel che ñi eluaeteu iyael, co ca cheu tañi umayal? Fei hula hueluconi ti lonco ülmen Darío primero. Feichi mu, ca mülerquei fillque pofolcahun. Feitachi dungu ñi rupan, pu judio fill raquiduamcülefuingün chumngechi ñi eluafiel tañi pu familia chem tañi duamnieel. Feimu petu puulai chi antü ñi deumangeal Jehová ñi ruca raquiduamingün quiñeque judio (Ageo 1:2).
6. ¿Ca chem huesa dungu mu rupai pu judio? ¿Chumngechi yafültucueyu Zacarías? (Zacarías 4:6, 7).
6 (Papeltunge Zacarías 4:6, 7). Pu judio cüdautuquefuingün tañi nieal tañi duamnieel. Ca pu gobierno ñi duam mu rupaqueingün huesaque dungu ca inantucungeingün. Feichi 522 tripantu mu, tañi pu caiñe ñi duam mu Persia ñi lonco ülmen catrütuñmaeyu ñi cüdau ñi deumayal Chau Dios ñi ruca. Huelu Zacarías yafültucufi pu Israel che, feipi Jehová ñi quellun mu amuleai ti cüdau chem huesa dungu rupale rume. Feimu llemai, 520 tripantu ti lonco ülmen Darío eluñmaeyu ñi amuleal tañi cüdau (Esd. 6:1, 6-10).
7. Jehová, ¿chumngechi cümelcafi pu judio doyümlu engün quisu tañi ayünieel?
7 Ageo ca Zacarías mu Jehová feipifi pu judio doyümfile engün ñi deumayafiel Jehová tañi ruca, nieaingün tañi quellun (Ageo 1:8, 13, 14; Zac. 1:3, 16). Ñi yafültucueteu Jehová tañi pu huerquen, 520 tripantu eluhuingün ñi huiño deumatuafiel Chau Dios ñi ruca. Ca epe quechu tripantu mu dehui ti cüdau. Pu judio huesa rupafule rume, doyümfingün Jehová ñi ayünieel. Femngechi Jehová quellueyu ñi nieal tañi duamnieel ca ñi fülmaucüleal quisu mu. Feimu ayühun mu serfiniefingün ta Chau Jehová (Esd. 6:14-16, 22).
DOYÜMAFIYIÑ JEHOVÁ TAÑI AYÜNIEEL
8. Ñi feipin Ageo 2:4, ¿chumngechi quellueiñmu ñi doyümnieal Jehová ñi ayünieel? (Ca inaduamnge ti quimal dungu).
8 Püllelepai ti fütra cutrancahun. Feimu doi falintufali taiñ amuldungun cüdau (Mar. 13:10). Huelu nienoliyiñ plata cam caiñetungeliyiñ, cüdautuafuiñ ñi doyümafiel ti amuldungun. ¿Chem quelluaiñmu ñi hunentucuafiel Jehová ñi ayünieel? Maneluuqueaiñ taiñ quelluaeteu “Jehová Ñidolcülelu pu hueichafe mu”.c Doyümfiliyiñ taiñ mongen meu Jehová ñi cüdau, fei quisucünulayaiñmu, femngechi llicalayaiñ (papeltunge Ageo 2:4).
9, 10. Oleg ca tañi domo, ¿chumngechi ngüneduamingu ñi rüfngen ñi chem pin Mateo 6:33?
9 Peaiñ chem ñi rupan Oleg ca tañi domo Irina,d fei engu precursorngeingu ca huiñamtuhuingu cheu ñi duamniengeel quellu. Tañi pais mülequefui filla dungu, feimu ñamümingu tañi cüdau. Quiñe tripantu pehuelaingu cüdau. Huelu quimnieingu Jehová tañi quellunieteu. Pu peñi, pu lamngen ca quelluqueyu engu. Tañi huesa rupan mu, ¿chem quellueyu engu? Oleg ellaca mu ngañhuadcülefui, fei feipi: “Tayu eluucülen cüdahual amuldungun mu quellueyumu ñi doyümafiel doi falinque dungu taiñ mongen mu”. Oleg ca tañi domo petu quintumequelu cüdau, doyümingu tañi amuldungual.
10 Quiñe rupa huiñotulu ñi amuldungual engu, feipingeingu quiñe hueni ñi cüpaleleteu epu carpa iyael. Miyahui 160 kilometro ñi puhual ti curehuen ñi ruca mu. Oleg feipi: “Ca quiñe rupa quimiyu fente ñi cuidanieteu ta Chau Jehová ca tati trahunche. Fütra huesalcalefule rume ti dungu, rüfcünu mai Chau Jehová ngoimanentuquelafi tañi poyequeteu” (Mat. 6:33).
11. ¿Chem mu maneluhuafuiñ doyümliyiñ Jehová tañi ayünieel?
11 Jehová ayüniei taiñ doyümafiel ti amuldungun, femngechi ñi montual pu che ñi mongen. Parrafo regle mu ngüneduampeiñ Ageo yafültucufi pu judio ñi huiño deumatuafiel Jehová ñi ruca. Eluufule ñi cüdahual engün, Jehová cümelcayaeyu (Ageo 2:18, 19). Cafei iñchiñ doyümliyiñ Jehová ñi cüdau, quisu cümelcayaiñmu llemai.
¿CHUMAFUIÑ TAIÑ DOI MANELUHUAL JEHOVÁ MU?
12. Esdras ca pu judio huiñotulu ta Jerusalén, ¿chumngelu duamniefuingün fütra maneluhual Jehová mu?
12 Feichi 468 tripantu, Esdras caquelu judio troquiñche engün tripai Babilonia mu, fei ñi puhual Jerusalén. Duamniefuingün ñi fütra maneluhual Jehová mu, ¿chumngelu am? Cuñihun-ngechi rüpü miyahualu engün cai. Cafei ti lonco ülmen elueyeu fentren oro ca plata ñi deumayafiel Jehová ñi ruca, fei saltiayafeyu pu hueñefe (Esd. 7:12-16; 8:31). Cafei chi huaria Jerusalén ca cuñihun-ngefui. Pichilerquei che ca duamniengefui ñi cüme elcünungetual ti puerta ca ti cura malal. ¿Chumi Esdras? Ca, ¿chem quimeltun entuafuiñ ñi doi maneluhual Jehová mu?
13. ¿Chem quellueyu Esdras ñi doi maneluhual Jehová mu? (Inaduamnge ti quimal dungu).
13 Esdras ngüneduami Jehová ñi quellufiel tañi pu che cuñihun dungu mu. Feichi 484 tripantu ti lonco ülmen Asuero huercüi ñi langümngeal pu judio mülelu cheu tañi ngünenieel. Feichi mu, Esdras ¿Babilonia mu mülepelafui? (Est. 3:7, 13-15). Esdras ca com pu judio cuñihun mu mülerquei tañi mongen. Fente tañi cutrantupiuquelen, cüpa ihuelaingün, ca ngüman mu llellipufingün ta Chau Jehová tañi quelluaeteu (Est. 4:3). Fei, ¿chem rupai? Pu judio ñi pu caiñe langümngeingün. ¿Müna cüme duampelaingün pu judio ñi montun engün? (Est. 9:1, 2). Tüfachi dungu ñi rupan pepicafi Esdras ñi chem rupayal cüpalechi antü mu, ca quellueyu ñi doi maneluhual Jehová mu ñi incañpeafiel tañi pu che.e
14. ¿Chem quimürpui quiñe lamngen rupalu huesa dungu?
14 Ngüneduamliyiñ Jehová taiñ cuidanieteu cüdaungechi dungu mu, doi maneluhuaiñ taiñ cuñiutucuaeteu cüpalechi antü mu. Peaiñ ñi rupan Anastasia Europa mu mülelu. Tañi pu compañ cüdau ngüchaltucueyu ñi reyüconal politica dungu mu, feimu elcünui tañi cüdau. Fei feipi: “Niehuelafun plata, turpu rupaquelafun femngechi dungu”. Ca feipi: “Llellipufiñ Jehová ca ngüneduamün tañi cuñiutucuaeteu. Ca rupa niehuenoli cüdau, llicalayan. Tañi Huenu Chau cuidanieneu fachantü, ca femngechi cuidayaeneu cüpalechi antü”.
15. ¿Chem quellueyu Esdras ñi doi maneluhual Jehová mu? (Esdras 7:27, 28).
15 Esdras ngüneduami Chau Jehová ñi quellunieteu. Raquiduamlu Jehová chumngechi cuñiutucueyu cuifi, quellueyu ñi doi maneluhual. Esdras feipi Jehová tañi Ngünechen ñi quellueteu (papeltunge Esdras 7:27, 28). Quechu rupa ca femngechi feipi quisu tañi lifru mu (Esd. 7:6, 9; 8:18, 22, 31).
¿Chumngechi ngüneduamafuiñ Jehová taiñ rüf quellunieteu? (Inaduamnge parrafo 16).f
16. ¿Chumngechi peafuiñ taiñ rüf quellunieteu Jehová? (Ca inaduamnge ti adentun).
16 Jehová quelluafeiñmu rupaliyiñ cüdaungechi dungu. ¿Chumngechi peafuiñ taiñ rüf quellunieteu Jehová? Nütramcafiliyiñ taiñ ngen cüdau taiñ eluaeteu permiso ñi amual fütra trahun mu cam taiñ trahuluhual fill semana. Femngechi femliyiñ, peaiñ Jehová taiñ rüf quelluqueteu. Afmatuafuiñ ñi doi cüme feletun taiñ dungu. Femngechi doi maneluhuafuiñ Jehová mu.
Esdras mülei Jehová ñi ruca mu, ngümai ca llellipufi Jehová pu Israel che ñi culpan mu. Pu che ca ngümai. Feimu Secanías yafültucufi ta Esdras, iñchiñ quelluhuayiñ pifi ca norcünungetuai ti dungu Israel mu (Esd. 10:2, 4; inaduamnge parrafo 17).
17. Esdras, ¿chumngechi pengeli ñi ñom piuquengen rupalu cüdaungechi dungu? (Inaduamnge ti adentun hunen pagina mu).
17 Esdras ñom piuque mu llellipufi ta Chau Jehová tañi quelluaeteu. Cüme duamcülenolu ñi fillque cüdau tañi nieel, llellipufi ta Jehová (Esd. 8:21-23; 9:3-5). Esdras maneluhui Jehová mu. Feimu caquelu judio quellueyu ca inayentuñmaeyu ñi femün (Esd. 10:1-4). Quiñeque mu, fill raquiduamcüleafuiñ taiñ eluafiel taiñ familia chem tañi duamnieel ca tañi cümelcaleal engün, fei ¿chumaiñ? Llellipuqueafiyiñ ta Jehová, fei maneluuqueaiñ taiñ quelluaeteu.
18. ¿Chumngechi doi maneluhuafuiñ Jehová mu?
18 ¿Chumngechi doi maneluhuafuiñ Jehová mu? Ñom piuque mu llellipuafiyiñ Jehová taiñ quelluaeteu, ca eluhuaiñ taiñ quelluaeteu pu peñi ca pu lamngen. Femngechi rupai lamngen Erika, cüla püñeñ niei. Fentecünulai tañi maneluhun Jehová mu fütra huesa dungu rupalu rume. Pichin tiempo rupalu müten, tañi püñeñ petu choyünolu lai ca lai tañi füta. Fei feipi: “Ngüneduamlayafuiñ rume chumngechi taiñ quelluaeteu Chau Jehová, afmatuleafuiñ. Quiñeque mu, chem tañi feipin cam tañi femün ñi pu hueni ngüneduamün ñi huiñoldungueteu ta Jehová chem tañi llellipuel. Ñi nütramcafiel ñi pu hueni chem tañi rupan, fei doi cüme quelluqueneu engün”.
RUMEL MANELUUNGE JEHOVÁ MU
19, 20. ¿Chem quimürpuiñ pu judio mülenaglu Babilonia mu?
19 Falinque dungu quimürpuafuiñ ñi femün pu judio mülenaglu Babilonia mu. Quiñeque engün rume füchalefui chi, cutrancülefui cam tañi familia ñi duam mu pepi huiñotulaingün Jerusalén mu. Femlu rume, fei engün ayühun mu quellufingün caquelu pu judio huiñotulu Jerusalén mu. Fei hulingün tañi fillque fillem ñi deumangeal Jehová ñi ruca (Esd. 1:5, 6). Fei 19 tripantu rupalu, pu judio mülenaglu Babilonia mu petu huercüquefui falinque fillem pu judio mülelu Jerusalén mu (Zac. 6:10).
20 Pu judio mülenaglu Babilonia mu ca huercüingün plata ca oro Jerusalén mu. Fei Jehová feipifi Zacarías feichi oro ca plata mu ñi deumangeal quiñe corona (Zac. 6:11). ¿Chumal? Ñi acordangeam tañi cüme piuquengen pu judio Babilonia mu mülenaglu (Zac. 6:14). ¿Chem quimeltueiñmu tüfa? Iñchiñ feitachi pu judio reque, pepi femquelaiñ chi com taiñ ayünieel ñi serfiafiel Jehová. Huelu Jehová falintuñmaqueiñmeu com taiñ femün. Quisu turpu ngoimanentuquelai taiñ femün com piuque mu, rupaliyiñ rume huesaque dungu mu (Heb. 6:10).
21. ¿Chumaiñ taiñ llicanoal chem rupafule rume?
21 Quimnieiñ taiñ mülen afaelchi antü mu. Feimu rupaqueiñ huesaque dungu ca doyelcülerpuai llemai (2 Tim. 3:1, 13). Huelu ngelai taiñ fill raquiduamcüleal. Loncontucuaiñ ñi feipin Jehová Ageo ñi antü meu: ‘Iñche ta mülen eimün meu. Llicalayaimün’ (Ageo 2:4, 5). Jehová ca müleai iñchiñ mu femliyiñ ñi ayünieel com piuque mu. Inayaiñ ñi feipin Ageo engu Zacarías, ca inayentuafiyiñ ñi femün ta Esdras. Femngechi maneluhuaiñ Jehová mu chem rupale rume.
ÜLCANTUN 122 ¡Amulepe taiñ nehuentuleal!
a Tüfachi troquiñ quelluaiñmu taiñ doi maneluhual Jehová mu nienoliyiñ plata, rupaliyiñ huesaque dungu pu gobierno ñi duam mu, cafei catrütungele taiñ amuldungun.
b Com ti fecha tripalu tüfachi troquiñ mu rupai petu ñi mülepanon Jesús.
c Ageo lifru mu 14 rupa feipingei “Jehová Ñidolcülelu pu hueichafe mu”. Tüfa raquiduamelquefui pu judio ca iñchiñ fente tañi nehuen-ngen ta Jehová ca loncolei fentren pu cümeque püllü (Sal. 103:20, 21).
d Tüfachi troquiñ mu, ca üi tuculelngei ta quiñeque che.
e Esdras copistangequefui ca adümuuquefui Moisés ñi ley, feimu deu maneluuquefui Jehová mu petu ñi amunon Jerusalén huaria mu (2 Crón. 36:22, 23; Esd. 7:6, 9, 10; Jer. 29:14).
f ¿CHEM PENGELI TI ADENTUN?: Quiñe peñi feipifi tañi ngen cüdau ñi eluñmayaeteu amual fütra trahun mu, huelu ti ngen cüdau elulaeyu permiso. Taiñ peñi llellipufi Jehová tañi quelluaeteu ñi huiño nütramcayafiel tañi ngen cüdau. Taiñ peñi pengelelfi ti mangelün fütra trahun-ngealu tañi ngen cüdau, feipifi Biblia quelluqueiñmu taiñ cüme piuquengeal. Tati ngen cüdau afmatulehuei, elueyu permiso amual taiñ fütra trahun mu.