CAPITULO 25
“¡Amuchi cheu ñi mülen Roma ñi Lonco Ülmen!”
Pablo pengelcünui chumngechi incayafiel ti cümeque dungu
Hechos 25:1–26:32 mu entungei
1, 2. 1) Pablo, ¿chem dungu mu petu rupamequefui? 2) ¿Chem ramtuhuafuiñ Pablo tañi femün mu?
HUIÑOTULU Pablo Judea mu, pichiñma mu müten, pu judio 3 rupa quiñehuingün ñi langümaeteu. Rupai 2 tripantu, huelu pu soltau amulei ñi rume adquintunieteu carcelconcülerpulu Cesarea mu (Hech. 21:27-36; 23:10, 12-15, 27). Pu judio pepi langümlaeyu, huelu petu ayüniefuingün ñi femal. Festo ayüniefui ñi huiño yetuafiel Pablo pu judio che mu. Feimu Pablo feipi ñi juiciantucuaeteu Roma ñi lonco ülmen (Hech. 25:11).
2 ¿Cümepei mai ñi feipiel Pablo tañi amual Roma ñi lonco ülmen mu? ¿Chem feipipei mai Jehová Pablo ñi femün mu? Famülque mu, iñchiñ ca femngechi mülei taiñ cüme huldungual Chau Dios ñi ngünenietual mapu, feimu rume falin-ngei taiñ ngüneduamal tüfa ñi femün Pablo. ¿Inayentupeafuiñ mai, fei ñi catrütungenoal taiñ amuldungun cüdau “ley dungu mu”? (Filip. 1:7).
“Tribunal meu mülen” (Hechos 25:1-12)
3, 4. 1) Pu judio, ¿chumngelu ayüfuingün Pablo ñi amual Jerusalén mu? Fei, ¿chumngechi montui? 2) Chau Jehová nehuentucufi Pablo, ¿chumngechi cai nehuentucuqueiñmu iñchiñ?
3 Festo yenielu 3 antü ñi gobernadorngen, amui Jerusalén.a Üyeu allcütufi chem ñi feipin pu loncolechi sacerdote ca pu doi yamfal judio che ñi dalluntucuafiel ta Pablo. Festo mülefui ñi cümelcaucüleal com pu judio engün. Pu dalluntuculu quimniefuingün tüfa, fei allmalltuingün ñi feipiafiel ta Festo: “Cüpalngepe Pablo Jerusalén huaria mu tañi juiciantucungeal”. Huelu rüf ayüfuingün ñi langümafiel rüpü püle. Festo pilai tüfa, fei feipifi: “Pu autoridadcülelu eimün meu, quiñentrür amupe iñche engün [ta Cesarea]. Fei tüfachi huentru huesa femfule, dalluntucupuafimün” (Hech. 25:5). Ca quiñe rupa Pablo montui.
4 Com tüfachi huesaque dungu ñi rupan Pablo, Chau Jehová nehuentucueyu Jesús ñi quellun mu. Quiñe rupa, Jesús peufaluhui Pablo mu ca feipifi: “Nehuen piuquecünuunge” (Hech. 23:11). Famülque mu, pu serfiquefilu Chau Dios chaftuqueiñ huesaque dungu ca caiñetungequeiñ. Chau Jehová lifrenentuquelaiñmu com tüfachi dungu, huelu mai eluqueiñmu nehuen ca quimün taiñ nehuencüleal. Rüf maneluuqueiñ taiñ Huenu Chau rume piuqueyenieiñmu, fei elunieaiñmu tañi fütra nehuen (2 Cor. 4:7).
5. ¿Chumi Festo juiciantucufilu Pablo?
5 Rupalu quiñeque antü, Festo “tribunal mu anücünuhui” Cesarea mu.b Fei ñi adquiñ mu mülefui Pablo ca tañi pu dalluntucuqueteu. Allcütulu ti coilaque dalluntucun, Pablo feipi: “Chem culpalan rume pu judio ñi ley meu, Chau Ngünechen ñi ruca ca Roma ñi Lonco Ülmen no rume”. Pablo culpalai feimu mülefui ñi lifreleal. Huelu, ¿chem feipi Festo? Tañi ayühulafiel pu judio, ramtufi ta Pablo: “¿Cüpa amuimi ta Jerusalén huaria mu? Juiciantucungelmi, iñche mülepuan” (Hech. 25:6-9). ¡Tüfa queta huesa ramtun! Festo mandafile Pablo Jerusalén mu, feichi pu judio juiciantucuaeyu ca langümafeyu. Festo ayünielai nor juzgacheal, doi mai ayüniefui ñi ayühulcünuafiel ta che müten. Cuifi mu, ca femngechi femi Poncio Pilato juiciantucufilu Jesús (Juan 19:12-16). Famülque mu, ca femngechi quiñeque juez nor juzgachelai, fei ñi ayühulcünuafiel caquelu che. Feimu llemai, cüme quimfalcünungele rume ñi culpanon pu testigo, quiñeque mu huesa juiciantucungequeingün.
6, 7. Pablo, ¿chumngelu ayüfui ñi juiciantucuaeteu Roma ñi lonco ülmen? ¿Chem quimeltueiñmu tüfa?
6 Festo rume ayüniefui ñi ayühulcünuafiel pu judio, feimu Pablo eluhui ñi incañpeaeteu ti ley tañi Roma chengen mu. Feipifi ta Festo: “Roma ñi Lonco Ülmen tañi tribunal meu mülen, fei tüfa mu mülei ñi juiciantucungeal ta iñche. Chem huesa femlafiñ tati pu judio. [...] ¡Amuchi cheu ñi mülen Roma ñi Lonco Ülmen!”. Feipicünule tüfa quiñeque che, pepi cambialayafui tañi feipiel. Feimu llemai Festo feipi: “Ayünieimi Roma ñi Lonco Ülmen tami juiciantucuaeteu, fei Roma ñi Lonco Ülmen juiciantucuaimu llemai” (Hech. 25:10-12). Feipilu Pablo ñi juiciantucuaeteu Roma ñi lonco ülmen, pengelcünui chem ñi femafel pu rüfngechi cristiano rupan mu femngechi dungu. Caiñetungeliyiñ ley dungu ñi duam mu, iñchiñ pu testigo incañpeuqueiñ ley dungu mu, fei ñi catrütungenoal amuldungun cüdau (Sal. 94:20).c
7 Rupauyei 2 tripantu ñi carcelconcülen Pablo chem huesa femnolu rume, fei elungei ñi incañpehual Roma mu. Huelu, petu ñi amunon, cangelu gobernador ayüi ñi peafiel ta Pablo.
Huesa juiciantucungeliyiñ, amuqueiñ doicülechi tribunal meu.
“Feyentufiñ” (Hechos 25:13–26:23)
8, 9. Agripa, ¿chumal amui Cesarea mu?
8 Quiñeque antü petu ñi yengenon Pablo Roma mu, ti lonco ülmen Agripa ca tañi deya Berenice “pemefingu ta Festo ñi saquiafiel”.d Roma mu, pu autoridadcülelu huimtulequefui ñi pemeafiel pu hue gobernadorcünungelu. Saquingelu Festo tañi gobernadorngerpun mu, Agripa ayüfui ñi hueniyeafiel, fei ñi cümelcangeal politica dungu mu (Hech. 25:13).
9 Festo nütramcalelfi tati lonco ülmen Agripa chem ñi rupan Pablo, fei rume ayüniefui ñi ca allcütuafiel ta Pablo. Feimu ca antü, feiti 2 gobernador mallmahun mu acuingu tribunal meu ñi allcütuafiel Pablo ñi rupan, afmatufali chumngechi ñi acun. Huelu ñi feipin Pablo doi afmatufalngei (Hech. 25:22-27).
10, 11. Pablo, ¿chumngechi pengelfi ñi yamniefiel ta Agripa? Ca, ¿chem feipifi ñi femün cuifi?
10 Fütra yamün meu, Pablo mañumfi Agripa ñi peaeteu, fei ñi incañpehual. ¿Chumngelu? Agripa cüme quimniefui pu judio ñi huimtun ca chem dungu mu chaftudunguuquei engün. Fei Pablo nütramelfi ñi rupan: “Fariseongefel iñche. Pu fariseo doi fütra cüdauqueingün ta caquelu judio meu chumngechi ñi inangeal Moisés tañi ley” (Hech. 26:5). Petu ñi fariseongen Pablo, üngümcülefui ñi acual ti Mesías. Huelu cristianongetulu, llicanon mu huldunguquefui Jesús fei tati Mesías ñi feipicünufiel Chau Dios tañi pu cuifiqueche yem. Pablo amuldunguquefui ñi femtripan feichi dungu, “feimu juiciantucungen” pi. Huelu tañi pu dalluntucueteu ca feyentuquefui feichi dungu ñi feipicünuel Chau Dios, feimu Agripa doi ayüfui ñi quimal.e
11 Pablo nütramelfi “iñche caiñetuquefun ca inantucuquefun pu cristiano cuifi mu”. Feipi: “Iñche rüf raquiduamquefun ñi femal chem dungu rume femngechi caiñetuafiel ta Jesús, ti Nazaret che. [...] Fente tañi illcutuniefiel engün, caiñetufiñ camapulechi huaria mu cütu” (Hech. 26:9-11). Rüfngei tüfa, fentren che pefingün Pablo ñi rume caiñetufiel pu cristiano (Gál. 1:13, 23). Feimu Agripa ramtuupelai: “¿Chumngelu fente caletui ñi raquiduam?”.
12, 13. 1) ¿Chem rupai Pablo ñi cristianongerpual? 2) Pablo, ¿chumngechi quisutu allfülcaumequefui?
12 Pablo feipi chemu caletui ñi raquiduam: “Pu loncolechi sacerdote huercüeneu ca femngechi femal Damasco huaria mu. Feimu petu amulelu iñche, rangiantü püle, huenu mu pen quiñe pelon, doi huilüfcülelu ta antü meu. Fei aloftupaeiñmu iñche ca tañi pu compañ. ¡Ahuem, lonco ülmen! Com tranapuhuiyiñ mapu meu, fei allcün quiñe dungun. Hebreo quehun mu feipieneu: ‘Saulo, Saulo, ¿chumngelu caiñetumequeen? Chaftumequeen, femngechi quisu allfülcaumequeimi’. Huelu iñche ramtufiñ: ‘¿Inei am ta eimi Ñidol?’. Fei huiñoldungueneu: ‘Iñche ta Jesús, feiti tami caiñetufiel’” (Hech. 26:12-15).f
13 Petu ñi rupanon feiti afmatun dungu, Pablo ‘quisu allfülcaumequefui’ chaftufiel mu ta Chau Dios. Trürümngeafui ta quiñe mansun mancüquefilu ti picana cam garrocha, fei ñi adniengenoal, femngechi quisutu allfülcauquei (peafuimi ti nota Hechos 26:14 mu). Eluucülenolu tañi adnieaeteu Chau Dios, Pablo quisutu huesalcauquefui, hueniyelayafui ta Chau Dios. Huelu peufaluulu Jesús, Damasco rüpü mu, Pablo quimtucui tañi huelulcaucülen, feimu tañi ñom piuquengen mu norümtui ñi raquiduam (Juan 16:1, 2).
14, 15. Pablo nütramcai ñi cüme elcünutun tañi mongen, ¿chem feipi?
14 Pablo nütramelfi ta Agripa ñi cüme elcünutun tañi mongen, feipifi: “Feyentufiñ ti afmatun dungu huenu mu cüpalu. Feimu hune amuldungulelfiñ pu Damasco che, fei hula pu Jerusalén che, com Judea mapu püle ca pu catripanche. Huldungulelfiñ engün tañi nor raquiduamtual ca ñi huiñotual Chau Ngünechen mu. Fei tañi femün mu quimfalcünupe engün tañi nor raquiduamtun” (Hech. 26:19, 20). Fentren tripantu rupauyei ñi amuldunguyahun Pablo chumngechi elfalcünueyu Jesús feichi antü tañi peufaluhun. ¿Chum tripai ñi amuldungun cüdau? Pu cüme lloufilu ti amuldungun nor raquiduamtuingün, elcünuingün tañi huesaque huimtun ca eluhuingün ñi femal Chau Dios ñi ayüqueel. Femngechi cüme femlu engün, doi cüme inafingün ti ley ca cümelcaucülefuingün caquelu che engün.
15 Pablo tañi amuldungun cümelcaquefi ta che, huelu tañi pu caiñe duamcünulafingün. Feimu Pablo feipi: “Chau Ngünechen ñi ruca mu pu judio nüeneu ca cüpa langümeneu engün. Huelu mai, Chau Ngünechen ñi quellun mu, fantepu mu amulen ñi huldungufiel pu falinque che ca pu illamfalngelu” (Hech. 26:21, 22).
16. Nütramcafiliyiñ pu autoridad, ¿chumngechi inayentuafuiñ ta Pablo?
16 Com pu rüfngechi cristiano ‘rumel pepicaucüleaiñ taiñ huiñoldungual’ chem taiñ feyentuqueel (1 Ped. 3:15). Nütramcafiliyiñ pu juez cam caquelu autoridad, inayentuafuiñ chumngechi incañpehui Pablo nütramcafilu Agripa ca Festo. Yamün mu feipiafuiñ chumngechi quelluqueiñmu Biblia iñchiñ ca caquelu pu che taiñ doi cüme chengeal. Femngechi femliyiñ, puhuafuiñ ñi piuque mu tati pu autoridadcülelu.
“Rulpayafen ñi inayafiel ta Cristo” (Hechos 26:24-32)
17. ¿Chem feipi Festo allcütufilu Pablo? Famülque mu, ¿ca chem feipiquei fentren pu che?
17 Agripa ca Festo afmatulehueingu allcütufiel mu ñi feipin Pablo. Peafiyiñ chem rupai: “Pablo petu feipilu tüfachi dungu tañi incañpehual, Festo huirari: ‘¡Huedhuedcüleimi, Pablo! ¡Hueluduamcüleimi fente tami chillcatuquen!’” (Hech. 26:24). Chumngechi feipi Festo, ca femngechi feipiquei pu che famülque mu. Afmatulehueingün ca huedhuedcülelu troquiqueiñmu taiñ enseñaquefiel Biblia ñi rüf dungu. Cafei, rume cüdautuqueingün ñi maneluhual tati huiñomongetun mu epe com che doi nielu educacion.
18. Pablo, ¿chem huiñoldungufi ta Festo? ¿Agripa cai, chem feipi?
18 Pablo, ¿chem huiñoldungufi ta Festo? Feipifi: “Huedhuedcülelan, yamfal gobernador Festo. Rüf dungumequen tati, huedhued dungu no. Iñche ngüneduamün tati lonco ülmen cüme quimniei com tüfachi dungu, feimu rüf dungumequefiñ. Com tüfachi dungu ellcalen femngelai. Feimu rüf raquiduamquen quisu com quimniefi tati”. Feula, Pablo dungufi ta Agripa: “Lonco ülmen Agripa, ¿feyentuqueimi chem ñi huirintucuel Chau Ngünechen ñi pu huerquen? Feyentuquelu troquiqueyu”. Fei Agripa huiñoldungui ñi feyenturpuafiel Pablo ñi feipin pichiñma mu, fei ñi inayafiel ta Cristo (Hech. 26:25-28). Quimlaiñ ñi rüfngepen mai ñi feipiel Agripa, huelu mai ñi feipin Pablo raquiduameleyu.
19. Agripa ca Festo, ¿chem dungu quimtucuingu Pablo ñi rupan mu?
19 Agripa ca Festo huitrapüraingu, femngechi pengelingu ñi fentepuhun ti juicio. Feimu, petu tripatulu com pu trahuluucülelu, hueluquentu feipihuingün: “Tüfachi huentru chumlai rume ñi langümngeal ca ñi presungeal rume”. Agripa feipifi ta Festo: “Tüfachi huentru feipinofule ñi juiciantucuaeteu Roma ñi Lonco Ülmen, neicümngetuafui” (Hech. 26:31, 32). Feiti 2 huentru quimtucuingu Pablo ñi culpanon chem dungu no rume. Feimu, ¿doi cüme troquipelayafuingu pu cristiano?
20. ¿Chumngelu feipilayafuiñ “Pablo re ngünam amuldungufi pu lonco ülmen”?
20 ¿Cristianongerpupeingu mai Agripa ca Festo? Quimlaiñ. Fei, ¿“ngünam amuldungufi Pablo” pipeafuiñ mai? Femlai. Pablo amuldungufi “pu lonco ülmen ca pu gobernador” Judea mu, femngechi Roma gobierno mu puhui tati cümeque dungu (Lucas 21:12, 13). Cafei, pu peñi ca pu lamngen inaduamingün ñi nehuentulen Pablo tañi püntütripanoal Chau Jehová mu, fei quimlu engün ñi rupan ca ñi chaftufiel huesaque dungu, doi yafüluhuingün (Filip. 1:12-14).
21. Cüdaungefule rume, ¿chumngelu fentecünulayaiñ taiñ amuldungual?
21 Ca femngechi rupayafuiñ iñchiñ famülque mu. Rupafule rume huesaque dungu, fentecünulayaiñ taiñ amuldungun cüdau, femngechi cümeque dungu rupayai. Rume cüdaungei ñi puhual tati cümeque dungu pu autoridadcülelu, huelu iñchiñ amuldungulelafuiñ. Cafei, taiñ pu peñi ca pu lamngen ngüneduamafui taiñ cüme femquen ca taiñ nehuencülen, fei doi yafüluhuaingün tañi huldungual Chau Dios ñi ngünenietual ta mapu.
a Inaduamnge ti huichulechi dungu: “Porcio Festo gobiernafi Judea”.
b Tüfa mu, feipilu “tribunal” feita quiñe plataforma nielu quiñe huancu cheu ñi anücünuuquen ti juez. Ñi alüpüralen ti plataforma, pu che raquiduamelquefi ñi dulliel ti juez manelfalngei ca rüfngei. Pilato anücünuhui femngechi tribunal mu ñi juiciantucuafiel ta Jesús.
c Inaduamnge ti huichulechi dungu: “Amuqueiñ tribunal mu taiñ amuldungual lifrelen mu”.
d Inaduamnge ti huichulechi dungu: “Herodes Agripa Segundo”.
e Pablo, pu cristiano reque, maneluuquefui Jesús ñi Mesías ngen. Huelu pu judio feyentuquelaingün Jesús mu, feimu caiñetuquefilu Chau Dios troquifingün ta Pablo (Hech. 21:21, 27, 28).
f Ti texto feipi Pablo ñi amulen “rangiantü püle”, ngüneduamfali ñi feipin tüfa mu quiñe adümuhunche. Feipi: “Rangiantü püle pu che ürcütuquefui fente ñi arengen ti antü, huelu matucaucülele, amuquefui müten. Tüfa pengeli ñi fente yafüluuquen Pablo tañi caiñetuafiel pu cristiano”.