WÜNEN PAGINA ÑI PENGELNIEEL | BIBLIA ÑI FEYPIN MU: ¿CHEM RUPAKEY LAN DUNGU MU?

Biblia ñi feypin ti lan dungu mu

Biblia nütramkalu Génesis mu chumngechi ñi tuwün ta mongen, pengeli Chaw Ngünechen ñi feypifiel ti wünen wentru Adan: “Iñmuaymi itrokom fün anümka müleyelu ti anümkawe mew, welu ikefilnge ti anümka wülkelu ñi kimngeael ti küme dungu ka ti wesa dungu. Ikefilnge tüyechi anümka ñi fün, fey ifilmi tati, rüf feyngey tami layael” (Génesis 2:16, 17). Tüfa küme kimfalkünuy ta Adan inaniefule ñi feypietew Chaw Dios, fey lalayafuy ka petu müleafuy Eden pingechi lof mu.

Welu Adan doyümlay ñi allkütuafiel ta Chaw Ngünechen ka ñi rumel mongeleal, doy may famentufi ñi werküetew Chaw Dios ka ifi ti fün ñi inoafel tañi eluetew tañi domo Eva, ¡müna weda! (Génesis 3:1-6.) Ñi allkütunofiel ta Chaw Ngünechen wedalkakeeiñmu fantepu mu. Ti apostol Pablo kimfalkünuy tüfa: ‘Femngechi llemay, kiñe wentru mew müten müley ta kulpan mapu mew ka femngechi müley ta lan dungu. Fey tati lan dungu müley itrokom che mew, itrokom che kulpafengelu am’ (Romanu 5:12). Tüfachi wentru Adan tati. Welu, ¿chumngechi kulpay Adan? Ka ¿chumngelu tüfa yeeyew ñi layal?

Adan kidu tañi ayün mu inanielay Ngünechen ñi feypin, femngechi kulpay (1 Juan 3:4). Ka chumngechi ñi feypifiel Chaw Dios ta Adan, tati kulpan ñi wülkeel lan dungu müten. Adan ka tañi pu küpanche allkütufule ta Chaw Dios ñi feypin, turpu kulpalayafuy ka lalayafuy no rume. Taiñ Fütra Chaw dewmalafi pu che ñi layal, doy may tañi rumel mongeleal engün.

Rüfkünu llemay, tati lan dungu “müley itrokom che mew”, chumngechi ñi feypin ta Biblia. Welu lan mu iñchiñ, ¿amulepey may taiñ mongelen? “Femi llemay” piafuy ta che, fey rakiduamkeyngün taiñ nien kiñe afkenochi am. Welu feyngefule tüfa, Ngünechen koylatulelfilu ta Adan trokiafuiñ. ¿Chumngelu am tüfa? Lan mu amulefule kañpüle taiñ mongelen, mupilayafuy Chaw Ngünechen ñi feypin tati kulpan ñi wülkeel lan dungu. Biblia ta feypi: “Ngünechen ngelay tañi koylatuael” (Ebrew 6:18). Ti Weküfü keta koylatulelfi ta Eva feypilu tüfa: “Feyngelay tamu layael” (Génesis 3:4).

Feymu koylangelu am ti kimeltun taiñ niekeel kiñe lakenochi am, ¿chem rüf rupakey lan mu iñchiñ?

BIBLIA KÜME KIMFALKÜNUKEY

Ti lifru Génesis nütramkalu ñi tuwün ta mongen feypi: “Feymew ta Ñidol Ngünechen widüfilu tati wentru, feytichi trufür mapu mew, ka pinguntukulelfilu neyen ñi yu mew, fey elurkefi ta mongen”. Ti dungu “elurkefi ta mongen” ebrew kewün mu feypi néfesch, tüfa küpa feypi “kiñe che neyelelu” (Génesis 2:7).

Feymu llemay, Biblia küme kimfalkünuy pu che ñi nienon kiñe lakenochi am, doy may kiñe mongelechi che ürke. Fey chew kintulmi rume Biblia mu, pelayaymi ñi feypin “lakenochi am”.

Biblia kimeltukelay pu che ñi nien kiñe lakenochi am, welu ¿chumngelu am fentren religion kimeltukey tüfa? Taiñ kimal ngüneduamaiñ ñi rupan kuyfi Egipto mu.

KIÑE KOYLA KIMELTUN WEFPAY

Siglo kechu petu ñi mülenon Jesus, Erodoto, kiñe nütramdungukelu Grecia mu, feypi pu egiptoche fey “pu wünen che kimeltukefulu ñi mülen kiñe lakenochi am”. Pu babiloniache ka feyentukefuyngün tüfa. Ka femngechi pu kimke wentru Grecia mapu mu amultukuyngün tüfachi kimeltun ka pürüm puwi kom mapu mu ñi ngünenieel ta Grecia, tüfa rupay 332 tripantu petu ñi mülenon Jesus, Alejandro Magno nüfilu Oriente Medio pingechi trokiñ mapu.

Chew kintulmi rume Biblia mu, pelayaymi ñi feypin “lakenochi am”

Ti wünen siglo taiñ mülen antü mu, mülefuy epu falin judio trokiñche, pu esenio ka pu fariseo, kimeltuyngün ti am ñi amulen tañi mongelen lan mu iñchiñ. Kiñe lifru feypi: “Pu judio kiñewingün pu greciache ñi rakiduam mu ka Platon tuwün-ngechi kimeltun mu, fey femngechi tuwi ti feyentun taiñ nieel kiñe lakenochi am” (The Jewish Encyclopedia). Ka kiñe nütramdungukelu wünen siglo mu, Josefo pingelu, feypi tüfachi kimeltun ñi küpanon Biblia mu, doy may tüfa ta “pu greciache tañi feyentun llemay”, fey re epew müten ñi nütramngekeel trokifi.

Grecia tañi wimtun amulerpuy kakelu mapu mu, feymu pu kristianofaluwkelu ka inanieyngün tüfachi koyla kimeltun. Ti nütramdungukelu Jona Lendering pingelu, feypi: “Platon ñi kimeltun pengeli taiñ am ñi mülekefel kiñe doy küme lof mu ka fewla mületuy ti wedalkalechi Mapu mu. Tüfachi kimeltun kellukey ñi kiñewal Platon tuwün-ngechi rakiduam ka pu kristiano ñi feyentun”. Femngechi ti koyla kimeltun taiñ nieel kiñe lakenochi am küme lloweyew ti Iglesia kristiana, fey eluwingün ñi feyentual tüfa.

“TI RÜFNGECHI DUNGU LIFREKÜNUTUAEYMÜNMEW”

Wünen siglo mu, ti apostol Pablo kimeldunguy tüfa: ‘Welu Ngünechen ñi newen fente küme feypiley epe puwle ñi akuael tati medin antü kiñeke che feyentuwelayafi ti rüf dungu, fey inatuafi engün tati koyla ngünen püllü, ka ti kimeltun ñi pepikael tati pu weküfü’ (1 Timotew 4:1). ¡Femtripay llemay tüfachi dungu! Ti kimeltun taiñ niekeel kiñe lakenochi am, fey tüfa kiñe “kimeltun ñi pepikael tati pu weküfü”. Tüfa tuwün-ngelay Biblia mu, doy may nüwküley kuyfi koylake kimeltun mu.

Jesus feypi kiñe müna küme dungu: “Kimafimün tati rüf dungu, fey ti rüfngechi dungu lifrekünutuaeymünmew” (Juan 8:32). Küme kimürpufiel mu Biblia tañi rüf dungu, famentukeiñ fillke kimeltun ka wimtun ñi amultukuel fentren religion wall Mapu mu, fey illamkakefi taiñ Wenu Chaw. Kafey Biblia tañi rüf dungu lifrekünukeeiñmu fillke wele dungu ka wimtun ñi niekeel pu che lan dungu mu (inaduamnge ti wichulechi dungu “¿Chumleketuy pu layelu?”).

Taiñ Fütra Chaw dewmalafi pu che ñi mongeleal Mapu mu 70 kam 80 tripantu müten, fey ñi mülepual wenu mu kam chew ñi mülen pu püllü. Doy may, dewmafi kom pu che ñi rumel müleal Mapu mew ka ayüniefuy ñi chawyeaetew ka allkütuaetew engün. Chaw Ngünechen tañi ayükeel pengeli fente tañi piwkeyefiel kom pu che, fey femtripayay llemay (Malaquías 3:6). Kiñe wirintukulu Biblia feypi tüfachi ayüfal dungu Chaw Dios ñi kellun mu: “Tati pu norngechi che lloway ti Mapu ñi ngen-ngeal engün, ka rumel müleayngün fey mu” (Salmo 37:29).

Tami doy kimal chem feypilen ta Biblia ti mongen ka tati lan dungu mu, ngüneduamnge ti chillkatun 6 ti lifru Tati Biblia ñi rüf kimeltukeel ñi entuel pu Dungukelu Iney Ngen Jewba. Kullingekenon mu entuafuymi www.jw.org mu.

Pu che, ¿rumel mongeleafuy may?

Kiñeke rupachi tripantu mu, pu ngüneduamkelu pefingün kiñeke anümka lafken mu, fey fentren tripantu müleyelu trokifingün, ka tunteñma tañi mongelen trürlaeyew chem no rume Mapu mu peno. Tüfachi anümka tuwi ti Posidonia oceanica pingechi anümka mu, ka fill püle müley ti fütra lafken mu puwlu España ta Chipre mu.

Tüfachi anümka mongeley fentren tripantu, welu ¿pu che kay? Kiñeke cientifico ngüneduamkelu ñi füchalerpun pu che, küme rakiduamkeyngün ñi doy pepi mongelerpual, fey ñi doy alün-ngetual ti mongen. Kiñe dungu, müley kiñe lifru ngüneduamkelu pu cientifico ñi kimürpun rupayechi tripantu tüfachi dungu mu. Welu petu kimfal-lay pu cientifico ñi kimürpun tañi rüf kelluafiel pu che tañi doy mongeleal.

Rüfkünu may, taiñ rumel mongeleal nüwkülelay ti ciencia mu, doy may taiñ Fütra Chaw mu, Jewba, Biblia feypilu kay: “Kisu am elunieetew ta mongen ta itrokom iñchiñ” (Hecho 17:25). Ka ngillatun mu, Jesus feypifi: “Fey tüfa lle tati rumel mongen: tami kimngeael eymi, tami kiñen rüfngechi Ngünechenngen ka Jesucristo, eymi tami werküelchi Fotüm” (Juan 17:3). Feymu llemay, newentuliyiñ taiñ kimafiel ka ayüwülafiel ta Chaw Jewba ka tañi Fotüm Jesukristo, fey elungeaiñ kümeke dungu rumel mew.

Pu ngüneduamkelu trokikefingün tüfachi anümka lafken mu fentreñma ñi mongelen

¿Chumngelu manelfali Biblia ñi feypin?

Rüf rakiduamkeiñ Biblia ñi manelfalngen tañi feypin mu. ¿Chumngelu am? Ngüneduamnge tüfa:

Trürümfal-lay ñi dewmaetew: Biblia niey 66 lifru, tüfa 40 wentru peno wirintukufi 1.600 tripantu mu, fey koni 1513 tripantu mu petu ñi mülenon Jesus ka fentepuy 98 tripantu püle taiñ mülen antü mew. Welu kom ñi feypin Biblia kiñewküley ka welulkadungukelay. Tüfa pengeli ñi dewmaetew Chaw Ngünechen, Kom Pepiluwün-ngelu. Kidu llemay kimelelfi pu wentru chem ñi wirintukual engün.
Rüfngey kuyfike rupan mu: Ñi nütramkakeel Biblia kiñewküley ti rupan dungu mu kimfalngelu ñi rüfngen. Kiñe lifru feypi: “Ti nütram nielu dakeluwün, ti leyenda ka koylake nütram feypingekey ñi rupan kañpüle ka feypingelay rume chumül ñi rupan, [...] welu Biblia ñi nütramkakeel küme kimfalkünuy chew ka chumül ñi rupan” (A Lawyer Examines the Bible).
Rüfngey ciencia dungu mu: Biblia kiñe ciencia lifru no tati, welu rüfngey ñi feypin nütramkalu ciencia dungu mew ka pengeli ñi petu kimkenoel pu che feychi antü mu. Kiñe dungu, kapitulo 13 ka 14 Levítico pingechi lifru mu, feypingey chumngechi ñi lifküleal pu israelche ñi kuerpu ka ñi ruka mu, ka ñi püntüleal pu weda kutrankülelu, tüfa ta feypingey fentren tripantu petu ñi kimnon pu che tüfachi dungu. Biblia ka nütramkakey ñi chingkülkülen ti Mapu ka ñi pültrülen reke fütra wenu mu, fey rupay fentren tripantu tañi kimürpual tüfa pu cientifico (Job 26:7; Isaías 40:22).

Tüfa ta kiñeke pengelün dungu müten taiñ kimeltukeetew ñi rüfngen Biblia ñi feypin: “Kom tati wirikonkülechi dungu ti Wirin Chillka mew wiringey Ngünechen tañi adkünuel ka ñi piel mew, feymew rume kümey ñi kimeltulngeael ta che ka ñi ngülamtungeael ti welulkawkülelu, ka yafülngeael ka ñi kimelngeael ta che” (2 Timotew 3:16).