ESTER
1 Aka sarnaqäwejj Asuero* reyin urunakapan pasäna, jupajj India toqet Etiopía toqekamaw 127 provincianak apnaqäna.+ 2 Jupajj Susa*+ markan utjkäna uka castillonwa* tronopan qontʼatäskäna. 3 Asuero reyejj kimsa maranak reyit apnaqaskäna ukhajja, taqe principenakapampitaki servirinakapampitakiw mä jachʼa manqʼäwi wakichäna. Jupa nayraqatansti Persia+ ukhamarak Media+ markanakan ejercitonakapan comandantenakapampi, wali importante jaqenakampi, provincianakan principenakapampiw ukankapjjarakïna. 4 Jupasti jachʼa reinopan* qamirïtapsa, wali uñtʼatätapsa, wali jachʼañchatätapsa 180 urunakanwa jupanakar uñachtʼayäna. 5 Uka urunak pasatatsti, reyejj Susa markan utjkäna uka castillonkir* taqe jaqenakatakejj mä jachʼa manqʼäwi paqallqo urunakatak wakichäna, reyin palaciopan utjkäna uka jardinan patiopana, wali importante jaqenakasa aleq jaqenakas ukankapjjänwa. 6 Uka lugarajj janqʼo cortinanakampi azul cortinanakampi kʼachachtʼatänwa, uka cortinanakajj janqʼo telampit morado chʼankhampit lurat pitanakamp chinkatatänwa. Uka pitanakajj qollqe metalat lurat argollanakar chinkatatänwa, ukanakasti marmolat lurat columnanakar uchatarakïnwa. Ukatjja qorimpit qollqempit lurat winktʼasiñatak sillonanakaw utjarakïna, ukanakasti pórfido* sat qalampi, janqʼo marmolampi, perlampi, chʼiyar marmolampi lurat pisor uchatäpjjarakïnwa.
7 Qori copanakaruw vino servipjjäna, sapa mä copasti mayj mayjarakïnwa. Reyin vinopajj waljapunïnwa, reyi sapakiw ukham churasapänjja. 8 Uka urunsti janiw khitis jupanakarojj leyirjam vino umañ obligkänti,* kuna laykutejj reyimpi palacion trabajir jilïrinakampiw jaqenakajj qhawqtï umañ munapki uk munañaparjam umapjjañapatak amtapjjäna.
9 Vasti+ sat reinajj Asuero reyin utapanwa* warminakatak mä jachʼa manqʼäwi wakicharakïna.
10 Paqallqöri urunsti, kunapachatï reyejj chuymapan vino kawsajj wali kusisitäjjän ukhaw palacion trabajir Mehumán, Biztá, Harboná,+ Bigtá, Abagtá, Zetar, Carcás sat palacion trabajir paqallqo jilïrinakamp parläna, jupanakasti Asuero reyin confiykañ yanapirinakapäpjjänwa. 11 Ukatsti jupa nayraqatarojj Vasti sat reinar irptanipjjañapatakiw jupanakar khitäna, reinasti pʼeqeparojj reina adornomp* uchataw jutañapäna, ukhamat markanakaru principenakapar reinan suma uñnaqtʼanïtap uñachtʼayañataki, kuna laykutejj jupajj wali suma uñnaqtʼanïnwa. 12 Ukampis Vasti reinajj walja kutiw kuntï reyejj palacion trabajir jilïrinak taypi maykäna ukarojj jan istʼañ munkänti, ukatwa reyejj wal colerasïna, walpun colerasïna.
13 Ukatjja kuna costumbrenakatï uka urunakan utjkäna ukanak sum uñtʼiri yatiñan chachanakaruw reyejj jisktʼasïna. (Kuna laykutejj reyejj leyinak sum uñtʼiri ukhamarak kunanakatï nayrajj juzgaskäna ukanaks sum uñtʼiri chachanakaruw asuntonakap taqpachanir jisktʼasirïna. 14 Carsená, Setar, Admatá, Tarsis, Meres, Marsená, Memucán sat chachanakaw reyin jakʼapankapjjäna, jupanakajj Persia ukhamarak Media markanakankir paqallqo principenakäpjjänwa,+ jupanakaw sapa kuti reyin nayraqatapankapjjäna, reyin reinopansti* wali jachʼa cargonïpjjarakïnwa). 15 Ukatwa reyejj jupanakar akham sasin jisktʼäna: “Leyirjamajj kuntï naya Asuero reyejj palacion trabajir jilïrinak taypi Vasti sat reinar maykta ukar jan istʼasitapatjja, ¿kunas juparojj lurañäspa?” sasa.
16 Uk istʼasasti Memucán chachajj akham sasaw rey nayraqatana ukhamarak principenak nayraqatan säna: “Kuna jan waltï Vasti reinajj lurki ukajj janiw reyi contrakïkiti,+ jan ukasti principenak contra ukhamarak Asuero reyin taqe provincianakapankapki taqe uka markanak contrarakiwa. 17 Taqe casada warminakajj kuntï reinajj lurki uk yatipjjani ukhasti, chachanakaparojj jiskʼachapjjaniwa, ukatsti akham sapjjaniwa: ‘Asuero reyejj jupa nayraqatar irptanipjjañapatakiw Vasti reinar jawsayäna, ukampis jupajj janiw jutañ munkänti’ sasa. 18 Kuntï Vasti reinajj lurki uk yatisajj Persia ukhamarak Media markanakankir princesanakajj jichhürpachaw príncipe chachanakapamp uka toqet parlapjjani, ukatsti ukajj jan respetasiñampi colerasiñampi utjayani. 19 Reyitakejj walikïchi ukhajja, Vasti reinajj reyi nayraqatar janipun mayamp uñstanjjañapatakejj mä decreto apsuspan, ukasti Persia ukhamarak Media markanakan leyinakapan registratäñapawa, uka leyinakajj janirakiw mayjtʼayasiñapäkiti.+ Ukatsti reyejj Vasti reina lantejj yaqha suma warmir lugarapar uttʼaypan. 20 Ukatjja reyin decretopajj taqe reinopan* istʼasini ukhajja, taqe casada warminakaw chachanakapar respetapjjani, wali importante jaqëpansa aleq jaqëpansa”.
21 Memucán chachan ukham amuytʼatapajj reyitakisa principenakatakis walikïnwa, reyisti kuntï Memucán chachajj siskäna ukarjamaw lurarakïna. 22 Ukatsti jupajj cartanakwa reinopankir* taqe provincianakar apayäna,+ sapa provinciarojj kuna letranakampitï qellqapjjerïkäna ukarjama, sapa markarusti pachpa aruparjama, ukhamat taqe casado chachanakajj pachpa familiapan pʼeqtʼirïpjjañapataki,* markapan parlapki uka arut parlapjjañapataki.
2 Taqe ukanak qhepatsti, kunapachatï Asuero+ reyejj colerasiñap apjtayasjjäna ukhajja, kunsa Vasti warmejj luräna+ kunjamsa jupajj uka warmir castigañ amtäna taqe ukanakwa reyejj mayamp amuykipäna.+ 2 Ukatjja reyin confiykañ yanapirinakapajj akham sasaw jupar sapjjäna: “Reyitakejj suma uñnaqtʼani virgen tawaqonak thaqañäspawa. 3 Reinopan* taqe provincianakapanjja, reyejj jaqenak ajllispan+ ukhamat jupanakajj taqe suma uñnaqtʼani virgen tawaqonakarojj Susa markan utjki uka castillon* tantachtʼapjjañapataki, warminakan utaparu.* Jupanakasti warminakar uñjirïki reyin eunucopäkaraki* uka Hegái+ sat chachar katuyatäpjjañapawa, ukhamat jukʼamp suma uñnaqtʼanïpjjañapataki.* 4 Ukatjja kawkïr tawaqotï reyin chuymapar purtʼkani ukaw Vasti warmi lantejj reinäjjani”+ sasa. Reyitakejj uka arunakajj walikïnwa, ukatwa ukarjam lurarakïna.
5 Susa+ markan utjki uka castillonjja,* mä judío jaqew utjäna, Mardoqueo+ sutini, jupajj Jaír chachan yoqapänwa, jupajj Simeí chachan yoqapänwa, jupajj Quis chachan yoqapänwa, benjaminitarakïnwa,+ 6 jupajj* Judá markan Jeconías*+ reyipamp chik Jerusalenat preso apat uñjasipkäna uka jaqenak taypinkarakïnwa, Babilonia markan Nabucodonosor reyipaw Jeconiasarojj preso apjjäna. 7 Mardoqueo chachaw Hadassá* satäkäna uka Ester+ sat primapan* uywiripäna,* kuna laykutejj janiw jupan tatapas ni mamapas utjkänti. Uka tawaqosti wali suma uñnaqtʼanïnwa, suma cuerponirakïnwa, tatapampin mamapampin jiwatapatjja Mardoqueo chachaw juparojj phuchapjam uywasjjäna. 8 Kunapachatï reyin decretopajj yatiyasjjäna ukhajja, Susa markan utjki uka castilloruw* walja tawaqonak irpapjjäna, ukatsti warminakar uñjiri Hegái chacharuw jupanakar uñjañapatak jaytapjjäna.+ Ester tawaqorojj ukhamarakiw reyin utapar* irpapjjäna, ukatsti Hegái chacharuw uñjañapatak jaytapjjäna.
9 Hegái chachajj Ester tawaqot wal kusisïna, juparojj sum uñjarakïna.* Jupajj jankʼakiw jukʼamp suma uñnaqtʼanïñapatakisa* suma manqʼanak manqtʼasiñapatakis encargasïna.+ Ukatsti Hegái chachajj reyin utapat paqallqo ajllit serviri tawaqonakwa Esterar churarakïna, warminakan utapat kawkja cheqatï wali sumäkäna ukaruw Ester tawaqorusa jupar serviri paqallqo tawaqonakarus uchjjarakïna. 10 Esterajj janiw markapatsa ni familiapatsa kuns arskänti,+ kuna laykutejj Mardoqueo+ chachaw uka toqet jan khitimpis parlañapatak jupar ewjjtʼäna.+ 11 Ukatjja sapüruw Mardoqueojj warminakan utapan patiop uñkatasi pasäna, ukhamat Esterajj kunjamäskänsa, kunas juparojj pasaskäna ukanak yatiñataki.
12 Sapa mayni tawaqojj Asuero reyi nayraqatanwa turnoparjam uñstäna. Ukampis nayraqatajj sapa mayniw suma uñnaqtʼanïñatak mä tratamiento* 12 phajjsinak katoqapjjañapäna. Uka tratamientojj 6 phajjsinakaw mirra+ sat aceitempejj lurasïna, yaqha 6 phajjsinakasti bálsamo sat aceitempiraki,+ walja pomadanakampi. 13 Ukatjja tawaqojj reyin ukar sarañatakejj wakichtʼatäjjänwa, kunapachatï tawaqojj warminakan utapat reyin utapar sarkäna ukhajj kuntï maykäna ukwa churapjjerïna. 14 Jaypʼthapirusti tawaqojj mantänwa, alwasti warminakan payïr utapäkäna ukaruw kuttʼjjarakïna, uka utasti reyin eunucopäkäna uka Saasgaz sat chachar katuyatänwa,+ jupajj reyin concubinanakap uñjirirakïnwa. Ukatjja tawaqojj janiw reyin jan jawsatajj reyin ukar mayamp mantkasapänti, reyin chuymapar wal purtʼasapäna, sutipat jawsatäsapäna ukhakiw reyin ukar mayamp mantasapäna.+
15 Kunapachatï Ester tawaqon reyi nayraqatapan uñstañatak turnopäjjäna ukhajja, kuntï reyin eunucopäkäna warminakar uñjirïkarakïna uka Hegái chachajj maykäna ukakwa Esterajj mayïna. Ester tawaqojj Abihail chachan phuchapänwa, Mardoqueosti Abihail chachan sobrinopänwa, Mardoqueo chachaw Esterarojj phuchapjam uywasïna.+ (Taqe uka tiemponsti, Esterajj khitinakatï jupar uñjapkäna taqe jupanakampiw munayasïna). 16 Ester tawaqorusti tunkïri phajjsinwa Asuero reyin utapar apapjjäna, tebet* phajjsina, kunapachatï reyejj paqallqo maranak+ apnaqaskäna ukapachana. 17 Reyejj taqe warminakat sipansa Ester tawaqoruw jukʼamp munasïna, Ester tawaqow reyin chuymapar purtʼäna, juparakiw taqe virgen tawaqonakat sipansa reyirojj jukʼamp gustäna.* Ukatwa reyejj Esteran pʼeqepjjarojj reina adorno* uchäna,+ Vasti warmi lantiw reinat uttʼayarakïna.+ 18 Reyisti taqe principenakapatakisa servirinakapatakisa mä jachʼa manqʼäwi wakichäna, ukajj Esteran jachʼa fiestapänwa. Ukatjja reyejj provincianakaruw perdonäna,* utjiriparjamajj qhawqtï mä reyejj churañ puedkaspa ukharakwa reyejj regalonak lakiräna.
19 Ukatsti kunapachatï virgen tawaqonakajj+ payïr kutin taqeni apatäpjjäna ukhajja, Mardoqueo chachajj reyin palaciopan punkupan qontʼatäskänwa. 20 Esterajj Mardoqueo chachan mayitaparjamajj janiw familiapatsa markapatsa kuns arskänti.+ Esterajj Mardoqueon ewjjtʼataparjamaw luraskakïna, kunjamtï jupampi uñjatäkasajj lurirïkäna ukhama.+
21 Uka urunakansti, kunapachatï Mardoqueojj reyin palaciopan punkupan qontʼatäskäna ukhaw Bigtán ukhamarak Teres sat palacion trabajir pä jilïrinakajj wal colerasisin Asuero reyir jiwayañ amtapjjäna, jupanakasti porterot servipjjäna. 22 Ukampis Mardoqueojj jankʼakiw uk yatisajj Ester reinar yatiyäna, jupasti Mardoqueon sutipjjaruw reyir yatiyjjarakïna. 23 Ukatwa ukajj yatjjatasïna, tiempompejj cheqätapaw yatisirakïna, ukhamasti uka pä chachanakarojj mä jachʼa posteruw warkkatapjjäna. Taqe ukanakasti kunanakatï uka tiemponakan paskäna ukanakat parlir libroruw reyi nayraqatan qellqasïna.+
3 Ukanak qhepatsti Asuero reyejj Hamedata sat agaguita+ chachan Hamán+ sat yoqaparuw mä jachʼa cargo churäna, juparojj jupampïpkäna taqe uka principenakat sipans jukʼamp suma lugarar uttʼayasaw jachʼañchäna.+ 2 Reyin palaciopan punkupankapkäna taqe uka reyin servirinakapaw Hamán chachatak oraqer puriñkam altʼasipjjäna, reyiw jupar ukham lurapjjañapatak mayïna. Ukampis Mardoqueojj janiw jupatak oraqer puriñkam altʼasiñ munkänti. 3 Ukatwa reyin palaciopan punkupankapkäna taqe uka reyin servirinakapajj Mardoqueor akham sapjjäna: “¿Kunatsa jumajj reyin mayitaparojj jan istʼkta?” sasa. 4 Mardoqueorojj sapüruw ukham jisktʼapjjäna, ukampis jupajj janiw jupanakar istʼkänti. Ukatsti jupanakajj Hamán chacharuw Mardoqueojj ukham luraskakinit janicha uk amuyañapatak yatiyapjjäna,+ kuna laykutejj Mardoqueojj judiötapwa jupanakar yatiyäna.+
5 Ukatjja kunapachatï Hamán chachajj Mardoqueon oraqer puriñkam jan altʼasirapiñ munatap uñjäna ukhajja, walpun colertʼasïna.+ 6 Ukampis jupatakejj Mardoqueo mayaruk jiwayañajj janiw walïkänti, Mardoqueon judiötap Hamán chachar yatiyapjjatap layku. Ukatwa Hamán chachajj Asuero reyin reinopan* jakapkäna taqe uka judionakar kunjamsa tukjaspa uk amuytʼañ qalltäna, Mardoqueon taqpach markaparu.
7 Jupanakasti kuna urünisa kuna phajjsïnisa uk amtañatakejj nayrïr phajjsin Hamán chachan nayraqatapan pur+ (mä arunjja suerte) willtapjjäna, nisán phajjsina, kunapachatï Asuero reyejj 12 maranak apnaqaskäna ukapachana.+ Suerte willtatajj tunka payanïri phajjsiruw waktʼäna, ukasti adar* phajjsiwa.+ 8 Ukatjja Hamán chachajj akham sasaw Asuero reyir säna: “Reinomankir* taqe provincianak taypinjja+ mä anatatat markaw utji,+ leyinakapajj taqe markanakan leyinakapat sipans mayjarakiwa. Jupanakajj janiw reyin leyinakap phoqapkiti, jupanakar ukhamak jaytañajj janiw reyir waltʼaykaspati. 9 Reyitakitï walïchi ukhajja, judionakar tukjañatakejj mä decretoy apsuspan. Nayaw palacion trabajir jilïrinakarojj 10.000 talento* metal qollqenak pagäjja, ukhamat ukajj kawkjantï reyin wali valoraninakapajj imatäki uka cheqar imatäñapataki” sasa.
10 Reyisti sellañatak anillop+ amparapat apsusisajja, Hamedata sat agaguita+ chachan Hamán sat yoqaparuw churäna.+ Jupasti judionakan enemigopänwa. 11 Reyisti akham sasaw Hamán chachar säna: “Qollqesa markasa jumar katuyatawa, jumaw ukampejj kunatï jumatak walïki ukarjam kuns lurjjäta” sasa. 12 Ukhamaw nayrïr phajjsin 13 urunak saraqatar reyin secretarionakapar jawsayapjjäna.+ Jupanakaw kuntï Hamán chachajj reyin satrapanakapar* maykäna uksa, kuntï provincianakan gobernadoranakaparusa, sapa markan principenakaparus maykäna ukanaks qellqapjjäna.+ Sapa mayni provinciarojj kuna letranakampitï qellqapjjerïkäna ukarjama, sapa mayni markarusti pachpa aruparjama. Taqe ukanaksti Asuero reyin sutipjjaruw qellqapjjäna, reyin sellañatak anillopamp sellatarakïnwa.+
13 Cartanakasti cartanak apirinakampiw reyin taqe provincianakapar apayatäjjäna, ukhamat uka cartanakan qellqatarjamajj judionakar qʼal tukjañataki, wayn tawaqonakarusa, jilïr jaqenakarusa, wawanakarusa, warminakarus mä urunak jiwarayañataki, utjirinakapsa katuntasiñataki.+ Ukajj tunka payanïri phajjsit 13 urunak saraqataruw pasañapäna, adar phajjsina.+ 14 Uka documenton mä copiapajj sapa mayni provincianwa mä leyjam yatiyasiñapäna, taqe markanakanwa yatiyasiñaparakïna, ukhamat uka urutak wakichasipjjañapataki. 15 Reyin ordenatajj jankʼakiw cartanak apirinakajj sarapjjäna.+ Uka leyejj Susa+ markan utjki uka castillonwa* yatiyasïna. Ukatjja reyimpi Hamán chachampejj umañatakiw qontʼasipjjäna, ukampis Susa markankir jaqenakajj mayjtʼatäpjjänwa, janirakiw kunas pasaski uk yatipkänti.
4 Kunapachatï Mardoqueojj+ ukanak yatïna ukhajja,+ isip chʼiyjasïna, llakisiñ isimpi* uchasisajj qhellampiw pʼeqepjjarojj willjjatasirakïna. Ukatsti jupajj wali llakitaw jachʼat arnaqasis marka taypi mistüna. 2 Mardoqueojj reyin palaciopan punkupkamakiw saräna, kuna laykutejj janiw khitis llakisiñ isin uchatajj reyin palaciopan punkup mantañapäkänti. 3 Reyin decretopajj yatiyaskäna taqe uka provincianakanjja,+ judionakajj walpun llakisipjjäna, ayunapjjänwa,+ jachapjjänwa, wararipjjarakïnwa. Waljanirakiw llakisiñ isi patjjarus qhella patjjarus winkurapjjäna.+ 4 Kunapachatï Esteran sirvientanakapasa eunuconakapasa* kunatï pasaskäna uk jupar yatiyapjjäna ukhajja, reinajj walpun llaktʼasïna. Ukatsti jupajj Mardoqueoruw llakisiñ isip apsusiñapatakejj isinak apayäna, ukampis Mardoqueojj janiw uka isinak munkänti. 5 Ukatwa Esterajj jupar serviñapatak reyejj uttʼaykäna uka Hatac sat eunucor jawsayäna, juparojj Mardoqueon ukaruw kunas pasaskäna uk jisktʼaniñapatak khitäna.
6 Ukhamasti Hatac chachajj reyin palaciopan punkup uñkatasinkkäna uka plazaruw Mardoqueor thaqer saräna. 7 Mardoqueojj taqe kunatï pasaskäna ukanakwa juparojj yatiyäna. Judionakar qʼal tukjasiñapatakejj+ qhawqha qollqsa+ Hamán chachajj reyin wali valoraninakapajj imatäki uka cheqar pagañ arsüna uks yatiyarakïnwa. 8 Ukatsti judionakar jiwarayañatak Susa+ markan yatiyaskäna uka decreton mä copiapwa Mardoqueojj jupar churäna. Hatac chachajj Esteraruw uk uñachtʼayañapäna, qhanañchtʼañapäna.+ Ukatsti Esterarojj reyin ukar sarañapwa jupajj mayiñapäna, ukhamat reyirojj markapat khuyaptʼayasiñapatak wal ruwtʼañapataki.
9 Hatac chachajj kuttʼanisaw kuntï Mardoqueojj siskäna ukanak Esterar yatiyäna. 10 Ukatsti Esterajj kuntï Hatac chachajj Mardoqueor+ sañapäkäna ukwa akham sasin sarakïna: 11 “Reyin taqe servirinakapasa reyin provinciapankir jaqenakasa sum yatipjje, kawkïr chachatï jan ukajj warmitï reyin jan jawsatajj reyin manqha patiopar+ mantki ukajja, leyirjamajj jiwayatäñapawa. Reyejj qori cetrop+ jupa toqer aytaspa ukhakiw jupajj jan jiwayatäkaspati. Ukhamarus reyejj 30 urunakaw nayarojj jan jawsayjjetuti” sasa.
12 Kunapachatï Mardoqueojj Esteran arunakap yatïna ukhajja, 13 akham sasaw Esterarojj jaysarakïna: “Jan jumajj reyin utapankasajj taqe judionakat sipans facilakis escapkasma ukham amuyamti. 14 Jichhatï jan kamskätajja, judionakajj yaqha toqetwa yanaptʼatäpjjani, salvatäpjjarakiniwa,+ ukampirus jumasa tataman familiapasa jiwarapjjätawa. Ukhamarus ¿janit aka horasan yanaptʼañamatak reinat uttʼayatäkpachäta?”+ sasa.
15 Ukatsti Esterajj akham sasaw Mardoqueor jaysarakïna: 16 “Jumajj sarasin Susa markankir taqe judionakar tantachtʼanim, nayatak ayunapjjarakim.+ Jumanakajj kimsa urump kimsa arumampejj jan manqʼapjjamti ni umapjjamsa.+ Nayasa sirvientanakajasa ayunapjjarakïwa. Leyi conträkchisa, nayajj reyin ukaruw mantäjja, jiwañajatï wakischejja, jiwarakïwa” sasa. 17 Ukhamasti Mardoqueojj sarasaw kuntï Esterajj maykäna uk taqpach luräna.
5 Kimsïri urunsti+ Esterajj reina isip uchasïna, ukatsti reyin utap* uñkatasinkki uka reyin manqha patioparuw saytʼasïna. Ukañkamasti reyejj utapankkäna uka tronopan qontʼatäskänwa, uka tronosti punku mantañ uñkatasinkarakïnwa. 2 Ester reinar pation saytʼat uñjasajja, reyejj wali kusisitaw jupar uñtäna, amparapankkäna uka qorit lurat cetropsa+ Ester toqeruw aytäna. Ukatsti Esterajj jakʼachasisaw reyin cetropan puntap llamktʼäna.
3 Reyisti akham sasaw Esterar säna: “Reina Ester, ¿kunas kamachi? ¿Kuns jumajj munta? ¡Jumatï nayan reinoj* chikatpach mayitasmajja, nayajj churämawa!” sasa. 4 Esterajj akham sarakïnwa: “Reyitakitï walikïchejja, nayajj reyitak wakichkta uka suma manqʼäwiruy juma reyisa Hamán+ chachas jichhürun jutapjjam” sasa. 5 Ukatjja reyejj akham sasaw servirinakapar säna: “Esteran mayitaparjamajj Hamán chachan jankʼak jutañapatak yatiyanipjjam” sasa. Ukatsti Esterajj wakichkäna uka suma manqʼäwiruw reyimpi Hamán chachampejj sarapjjäna.
6 Manqʼañ tukuyatar vino umasipkäna ukhajja, reyejj akham sasaw Esterar säna: “¿Kuns jumajj munta? ¡Nayajj churämawa! ¿Kunas juman mayitamajja? ¡Jumatï nayan reinoj* chikatpach mayitasmajja, nayajj churämawa!”+ sasa. 7 Esterasti akham sarakïnwa: “Nayajj ak mayiñ munsma: 8 nayatï reyimp suma uñjatästa, mayitajajj walikïchi ukhajja, qharürojj mä suma manqʼäwi jumanakatak wakichkä ukaruy juma reyisa Hamán chachasa jutapjjam. Qharüruw nayajj kuntï munkta uk juma reyirojj yatiyäma” sasa.
9 Uka urunsti Hamán chachajj wali contentokiw uka suma manqʼäwit mistüna, chuymapas wali kusisitänwa. Ukampis kunapachatï Hamán chachajj Mardoqueorojj reyin palaciopan punkupan uñjäna, Mardoqueon jupa nayraqatan jan saytʼasitapsa jupar jan ajjsaratapsa amuyarakïna ukhajja, Hamán chachajj walpun Mardoqueo contrajj colertʼasïna.+ 10 Ukampis Hamán chachajj colerap aguantasïnwa, utaparuw sarjjarakïna. Ukatjja amigonakapampiru Zeres+ sat warmipampir irptanipjjañapatakiw mayïna. 11 Hamán chachajj wali qamirïtapat jachʼañchasïna, taqe yoqall wawanakapatsa,+ kunjamsa reyejj juparojj mä jachʼa cargor uchäna, kunjamsa mayni principenakat sipansa, reyin servirinakapat sipansa, jukʼamp suma lugarar uttʼayas jachʼañchäna taqe ukanakats jachʼañchasirakïnwa.+
12 Hamán chachajj akham sarakïnwa: “Ukat sipansa, Ester reinajj mä suma manqʼäwi wakichki ukarojj naya saparukiw reyimp chikäñatak invititu.+ Qharürutakis Ester reinampi ukhamarak reyimp manqʼañatakiw nayajj invitatarakïta.+ 13 Ukampis reyin palaciopan punkupan qontʼatäki uka Mardoqueo judío jaqer uñjaskakï ukhajja, janiw taqe ukanakampis chuymajajj chuymäkaniti” sasa. 14 Ukatjja Zeres warmipasa taqe amigonakapas akham sasaw jupar sapjjäna: “Jumajj mä 22 metroni* mä jachʼa poste saytʼayam. Alwarusti Mardoqueo chachajj uka jachʼa poster warkkatatäñapatak reyir mayim.+ Ukatsti reyimp chik kusistʼañatak uka suma manqʼäwir saram” sasa. Hamán chachatakejj uka arunakajj walikïnwa, ukatwa jupajj mä jachʼa poste saytʼayapjjañapatak mayïna.
6 Uka arumasti reyejj janiw ikiñ puedkänti. Ukatwa kunanakatï uka tiemponakan paskäna ukanakat parlir libro aptanipjjañapatak mayïna,+ ukatsti liytʼarapipjjarakïnwa. 2 Uka libronsti kuntï Mardoqueojj Bigtana ukhamarak Teres chachanakat yatiykäna ukaw ukan qellqatäna. Uka chachanakajj palacion trabajir pä jilïrinakäpjjänwa, porteröpjjarakïnwa, jupanakaw Asuero reyir jiwayañ amtapjjäna.+ 3 Reyisti akham sasaw jisktʼäna: “¿Taqe ukanakat Mardoqueorojj jachʼañchasïnti, kunach jupar churasïnjja?” sasa. Reyin confiykañ yanapirinakapajj akham sapjjarakïnwa: “Janiw kunas jupatak luraskiti” sasa.
4 Reyisti akham sasaw sarakïna: “¿Khitis pationkaski?” sasa. Hamán chachaw reyin utapankkäna* uka anqäjj patiopar+ mantäna. Mardoqueor warkkatañatak mä jachʼa poste saytʼaykäna uka toqet parlañatakiw reyin ukar jutäna.+ 5 Reyin yanapirinakapasti reyir akham sapjjänwa: “Hamán+ chachaw pation saytʼatäski” sasa. Reyisti sarakïnwa: “Mantayanipjjam” sasa.
6 Kunapachatï Hamán chachajj reyin ukar mantäna ukhajja, reyejj akham sänwa: “Naya reyejj jachʼañchañ munkta uka chacharojj ¿kunas lurañäspa?” sasa. Hamán chachasti akham sasaw chuymapan sarakïna: “¿Khiti chacharurak nayat sipans reyejj jachʼañchañ munaspasti?”+ sasa. 7 Ukatwa Hamán chachajj reyir akham säna: “Reyejj jachʼañchañ munki uka chachatakejja, 8 reyejj uchaski uka reyi isimpi,+ pʼeqepar adornonakamp uchat mä caballompi apanipjjpan. Uka caballojj reyejj sarnaqki uka caballonakat maynïrïñapawa. 9 Ukatsti reyin principenakapat wali respetatäki ukaw uka isitsa caballotsa cargo lurasiñapa. Servirinakaw reyejj jachʼañchañ munki uka chacharojj isthapiyapjjañapa, markan plazapanwa caballor qonjjatat muytayapjjañaparaki. Ukatsti jupanakajj akham sasaw jupa nayraqatan jachʼat arnaqasipjjañaparaki: ‘¡Reyejj jachʼañchañ munki uka chacharojj akham lurasiñapawa!’+ sasa”. 10 Ukspachaw reyejj Hamán chachar akham säna: “¡Jankʼaki! Isimpi caballomp aptanim, ukatsti kuntï jumajj siskta ukarjam reyin palaciopan punkupan qontʼatäki uka Mardoqueo sat judiompejj lurarakim. Taqe kuntï jumajj siskta uk taqpach luram” sasa.
11 Ukatwa Hamán chachajj isimpi caballomp aptir saräna, ukatsti Mardoqueor+ isthapiyasajj markan plazapanwa caballor qonjjatat muytayäna, jupa nayraqatan akham sasaw jachʼat arnaqasirakïna: “¡Reyejj jachʼañchañ munki uka chacharojj akham lurasiñapawa!” sasa. 12 Uka qhepatsti Mardoqueojj reyin palaciopan punkuparuw kuttʼjjäna. Hamán chachajj jankʼakiw utapar sarjjäna, wali phenqʼachata pʼeqepas mä telamp imjjatata. 13 Kunapachatï Hamán chachajj Zeres+ warmipampiru taqe amigonakapampir kunanakatï jupar paskäna taqe ukanak yatiyäna ukhajja, yatiñani amuytʼayirinakapasa Zeres warmipas akham sasaw jupar sapjjäna: “Khiti nayraqatantï jiskʼachat uñjaskta uka Mardoqueo jaqetï judiöchejja, janiw jumajj atipjañ puedkätati; cheqpachapuniw jupa nayraqatan atipjat uñjasïta” sasa.
14 Jupampi parlañkamajja, palacion trabajir jilïrinakaw purinipjjäna, ukatsti jankʼakiw Hamán chacharojj Ester reinajj mä suma manqʼäwi wakichkäna ukar apapjjäna.+
7 Ukatsti reyisa Hamán+ chachasa Esteran wakichat suma manqʼäwiparuw puripjjäna. 2 Payïr urunsti, manqʼañ tukuyasin vino umasipkäna ukhajja, reyejj mayampiw Esterar jisktʼäna, akham sasa: “Reina Ester, ¿kuns jumajj munta? ¡Nayajj churämawa! ¿Kunas juman mayitamajja? ¡Jumatï nayan reinoj* chikatpach mayitasmajja, nayajj churämawa!”+ sasa. 3 Ester reinajj akham sasaw jupar sarakïna: “Jachʼa rey, nayatï jumamp sumat uñjatästa, kuntï maykäma ukatï walikïskchi ukhajja, mirä amp suma, nayarusa markajarusa jiwañat salvapjjakitaya.+ 4 Nayasa markajasa aljantataw uñjasipjjta,+ ukhamat qʼala tukjatäpjjañajataki jiwarayatäpjjañajataki.+ Nanakatï mä esclavor uñtata ukhamarak mä esclavar uñtata aljatäpjjeriskayäta ukhajja, nayajj janiw kamskiriskayätti. Ukampis aka jan waltʼäwejj janiw ukhamak jaytasiñapäkiti, jumaruw jan waltʼayiristam” sasa.
5 Ukhamasti Asuero reyejj akham sasaw Ester reinar säna: “¿Khitis uka jaqejja? ¿Kawkinkis ukham lurañ munir jaqejja?” sasa. 6 Esterajj akham sarakïnwa: “Contra saytʼirïki enemigökaraki uka jan wali jaqejj aka Hamán chachawa” sasa.
Hamán chachasti, reyimpin reinampin nayraqatapan walpun sustjasïna. 7 Reyisti wali colerataw uka suma manqʼäwit mistusajj palacion jardinapar sarjjäna, ukampis Hamán chachajj Ester reinan khuyaptʼayasiñap wal ruwtʼasiñatakiw saytʼasïna, kuna laykutejj reyin juparu castigañ amtatap amuyasïna. 8 Kunapachatï reyejj palacionkir jardinat vino umapkäna uka utar kuttʼanïna ukhajja, kawkjankaskäntï Esterajj uka winktʼasiñatak sillón patjjanwa Hamán chachar katjäna. Ukatsti reyejj akham sasaw jachʼat artʼäna: “¿Aka jaqejj pachpa utajanti reinarus violjjani?” sasa. Ukham sipansti, jankʼakiw servirinakajj Hamán chachan ajanup imtʼapjjäna. 9 Palacion trabajirïki uka Harboná+ chachajj akham sarakïnwa: “Hamán chachajj mä jachʼa poste Mardoqueotakejj+ saytʼayi, jupan yatiyäwipajjay reyirojj salvchïnjja.+ Uka jachʼa postejj Hamán chachan utapankaskiwa, mä 22 metronak* ukchʼarakiwa” sasa. Ukham sipansti reyejj akham sasaw ordenarakïna: “Uka jachʼa poster warkkatanipjjam” sasa. 10 Ukhamasti Hamán chacharojj Mardoqueotak wakichkäna uka jachʼa posteruw warkkatapjjäna. Ukatsti reyin wal colerasitapajj apjtarakïnwa.
8 Uka urunjja Asuero reyejj taqe kunanakatï Hamán chachankkäna ukanakwa Ester reinar churjjäna.+ Hamán chachajj judionakan enemigopänwa.+ Mardoqueosti reyi nayraqataruw saräna, kuna laykutejj Esteraw jupan familiarapätap reyir yatiyjjäna.+ 2 Ukatsti reyejj Hamán chachat aparkäna uka sellañatak anillo+ apsusisajj Mardoqueo chacharuw churjjäna. Ukatjja Ester reinajj taqe kunanakatï Hamán chachankkäna ukanakjjaruw Mardoqueor uttʼayäna.+
3 Ukampis Esterajj mayampiw reyir parläna. Jupasti reyi nayraqatan qonqortʼasisaw jachtʼasis ruwtʼasïna, ukhamat kuna jan walinaktï Hamán sat agaguita chachajj utjaykäna ukanaksa kuntï judionak contra amtkäna uks chhaqtayañapataki.+ 4 Ukatsti reyejj Ester toqeruw jupan qori cetrop aytäna,+ Esterasti sartasaw reyi nayraqatan saytʼasïna. 5 Esterajj akham sarakïnwa: “Juma reyitakitï walikïchi, nayajj jumamp suma uñjatarakïsta, amuyujajj walikirakïchi, chuymamarus purtʼaraksta ukhajja, kuna ducumentonaktï Hamedata sat agaguita+ chachan Hamán+ sat yoqapajj qellqkäna ukanak anulasiñapatakejj mä decretoy reyejj apspan, ukanaksti Hamán chachaw reyin taqe provincianakapankir judionakar tukjañatak apsüna. 6 ¿Kunjamarak kuna jan walinakantï markajajj uñjaskani uk ukhamak uñchʼukïsti? ¿Kunjamsa familiaranakajajj tukjatäpjje uk ukhamakit uñchʼukëjja?” sasa.
7 Ukatwa Asuero reyejj Ester reinarusa Mardoqueo sat judío chacharus akham säna: “Nayajj Esteraruw taqe kunanakatï Hamán chachankkäna ukanak katuyjjta,+ judionakar qʼal tukjañ munatapats jachʼa posteruw warkkatayjjarakta.+ 8 Jichhasti kunatï judionakatakejj walïkaspa uk reyin sutipjjar mä decreto qellqapjjam, ukatsti reyin sellañatak anillopampi selljjatapjjarakim, kuna laykutejj reyin sutipjjar qellqatäki sellañatak anillopampi selljjatatäkaraki uka decretojj janiw anulatäkaspati”+ sasa.
9 Ukhamasti kimsïr phajjsit 23 urunak saraqataruw reyin secretarionakaparojj tantachtʼasïna, siván* phajjsina. Jupanakasti taqe kuntï Mardoqueojj maykäna ukanakjja judionakampiru, satrapanakampiru,*+ gobernadoranakampiru ukhamarak India toqet Etiopía toqekam 127 provincianakan principenakapampiruw+ qellqapjjäna, sapa provinciarojj kuna letranakampitï qellqapjjerïkäna ukarjama, sapa markarusti pachpa arunakaparjama. Judionakarusti kuna letranakampitï qellqapjjerïkäna ukarjama, pachpa aruparjama.
10 Mardoqueojj Asuero reyin sutipjjaruw uka decreto qellqäna, reyin sellañatak anillopampiw selljjatarakïna,+ ukatsti carta apirinakampiw cartanak apayäna, jupanakajj reyin establopankapkäna uka ratuk tʼijuri caballonakat* sarapjjäna. 11 Uka documentonakanjja, reyejj taqe markanakan jakir judionakaruw mä permiso churäna, ukhamat tantachtʼasisajj jarkʼaqasipjjañapataki, ukhamarak kawkïr markatäpasa jan ukajj provinciatäpasa, warminakäskpasa, wawanakäskpasa jupanak contra saytʼapki uka armantat gruponakarojj qʼal tukjapjjañapataki, kunanakatï jupanakankki ukanaks katuntasipjjañapataki.+ 12 Taqe ukanakajj mä pachpa urunakwa Asuero reyin taqe provincianakapan pasañapäna, tunka payanïri phajjsit 13 urunak saraqataru, ukajj adar* phajjsiwa.+ 13 Uka documenton qellqat arunakasti* taqe provincianakanwa mä leyjam yatiyasiñapäna. Taqe markanakans ukhamarakiw yatiyasiñapäna, ukhamat uka urun taqe judionakajj wakichtʼatäsin enemigonakapat vengasipjjañapataki.+ 14 Ukhamasti reyin ordenatajj jankʼakipuniw carta apirinakajj reyin establopankapkäna uka caballonakat* ratuk sarapjjäna. Uka leyejj Susa+ markan utjki uka castillons* yatiyasirakïnwa.
15 Mardoqueojj reyin ukat sarjjäna ukhajja, azul telampit janqʼo telampit lurat reyi isimpi, qorit lurat mä jachʼa coronampi uchatänwa, morado chʼankhat lurat mä suma isimp awaytʼatarakïnwa.+ Susa markankirinakasti wali kusisitaw arnaqasipjjäna. 16 Judionakatakejj samarañampi* wali kusisiñampiw utjäna, jaqenakampis respetatäpjjarakïnwa. 17 Taqe provincianakansa taqe markanakansa, kawkjarutï reyin decretopasa leyipasa purkäna uka cheqanakan judionakajj wali kusisitäpjjänwa, jachʼa manqʼäwinaksa fiestanaksa lurapjjarakïnwa. Taqe khitinakatï yaqha markanakatäpkäna ukanakas judiöjjapjjänwa,+ kuna laykutejj judionakar wal ajjsarañaw jupanakan utjäna.
9 Kunapachatï tunka payanïri phajjsëjjäna, mä arunjja adar* phajjsit+ 13 urunak saraqjjäna ukhaw reyin ordenapampi leyipampejj phoqasjjäna.+ Uka urunwa judionakan enemigonakapajj jupanakar qʼal tukjañ suyasipkäna, ukampis janiw ukajj phoqaskänti, antisas judionakaw uñisirinakaparojj atipjapjjäna.+ 2 Judionakasti markanakapanwa Asuero+ reyin taqe provincianakapan taqeni tantachtʼasipjjäna, ukhamat jupanakar usuchjañ munapkäna ukanak contra nuwasiñataki. Janiw ni mä jaqes jupanak contra saytʼañ puedkänti, kuna laykutejj judionakar ajjsarañaw taqe markanakan utjäna.+ 3 Ukhamarus provincianakan taqpach principenakapasa, satrapanakasa,*+ gobernadoranakasa, reyin lurañanakap uñjirinakas judionakaruw yanapapjjäna, kuna laykutejj Mardoqueoruw ajjsarapjjäna. 4 Reyin utapanjja* Mardoqueojj wali importante jaqëjjänwa.+ Taqe provincianakanwa jupan wali uñtʼatätapajj yatisïna, kuna laykutejj sapa kutiw jukʼamp autoridadanëjjäna.
5 Judionakasti taqe enemigonakaparuw atipjapjjäna, jupanakarojj espadampiw jiwarayapjjäna, tukjapjjarakïnwa, uñisirinakaparojj kuntï lurañ munapkäna uk lurapjjäna.+ 6 Judionakajj Susa+ markan utjki uka castillon* 500 jaqenakaruw jiwarayasin tukjapjjäna. 7 Jupanakasti aka chachanakaruw jiwarayapjjarakïna: Parsandatá, Dalfón, Aspatá, 8 Poratá, Adalía, Aridatá, 9 Parmastá, Arisái, Aridái, Vaizata. 10 Jupanakajj Hamedata chachan Hamán sat yoqapan tunka yoqanakapänwa. Hamán chachajj judionakan enemigopänwa.+ Jupanakar jiwarayasajj janiw kunanakatï jupanakan utjkäna ukanak katuntasipkänti.+
11 Uka urunwa Susa markan utjkäna uka castillon* qhawqhanis jiwarapjjäna uk reyir yatiyapjjäna.
12 Reyisti akham sasaw Ester reinar säna: “Judionakatï Susa markan utjki uka castillon* 500 jaqenakampiru Hamán chachan tunka yoqanakapampir jiwarayasin tukjapjjchejja, ¿kunanakampik mayni provincianakajan lurapki?+ Jichhasti ¿kunamps jumajj munta? Uksti nayajj churämawa. ¿Kunampsa jumajj mayiñ munta? Ukajj lurasiniwa” sasa. 13 Uk satasti Esterajj akham sarakïnwa: “Reyitakitï walikïchejja,+ kunatï jichhürojj decretorjam luraski uka pachparakiy qharürojj Susa markankapki uka judionakajj lurapjjpan.+ Hamán chachan tunka yoqanakapan cuerponakapas jachʼa poster warkkatatarakïpan”+ sasa. 14 Ukatwa reyejj ukham lurasiñapatak arsüna. Susa markansti mä decretow apsusïna, Hamán chachan tunka yoqanakapasti jachʼa poster warkkatatäpjjarakïnwa.
15 Ukatsti Susa markankir judionakajj mayampiw adar phajjsin+ 14 urunak saraqatar tantachtʼasipjjäna, jupanakajj Susa markankir 300 jaqenakaruw jiwarayapjjäna, ukampis janiw kunanakatï jupanakan utjkäna ukanak katuntasipkänti.
16 Reyin provincianakapankir mayni judionakas tantachtʼasipjjarakïnwa, ukhamat jarkʼaqasiñataki.+ Jupanakasti 75.000 uñisirinakapar jiwarayasaw+ enemigonakapat salvasipjjäna, ukampis janiw kunanakatï jupanakan utjkäna ukanak katuntasipkänti. 17 Adar phajjsit 13 urunak saraqjjäna ukhaw ukajj pasäna. Ukampis tunka pusinïri urunsti jupanakajj samarapjjänwa, mä jachʼa manqʼäwi lurañampiru kusisiñampiruw uka uru tukuyapjjäna.
18 Susa markankir judionakajj tunka kimsanïri uruna+ ukhamarak tunka pusinïri urunwa+ jarkʼaqasiñatak tantachtʼasipjjäna. Ukampis tunka phesqanïri urunsti jupanakajj samarapjjänwa, mä jachʼa manqʼäwi lurañampiru kusisiñampiruw uka uru tukuyapjjäna. 19 Ukatwa yaqha markanakan jakir judionakajj adar phajjsit 14 urunak saraqatarojj mä jachʼa manqʼäwi lurañampiru kusisiñampir uka uru tukuyapjjäna.+ Uka urojj maynit maynikamaw manqʼanaks apayasipjjarakïna.+
20 Mardoqueosti+ taqe kunanakatï paskäna ukanak qellqasajja, Asuero reyin taqe provincianakapankir taqe judionakaruw jakʼankpans jayankpans cartanak apayäna. 21 Jupajj adar phajjsin tunka pusinïri ursa tunka phesqanïri ursa sapa mara amtapjjañapatakiw judionakar mayïna, 22 kuna laykutejj uka urunakanwa judionakajj enemigonakapat samarapjjäna, uka phajjsinwa llakinakapajj kusisiñaru tukuyatäjjäna, ayqotanakapas+ mä fiestachañ urur tukuyatarakïnwa. Uka urunaksti jupanakajj mä jachʼa manqʼäwi lurañ urunakjama ukhamarak kusisiñ urunakjam amtapjjañapänwa. Uka urojj maynit maynikamaw manqʼanaks apayasipjjäna, pobrenakarojj regalonak churapjjarakïna.
23 Uka urunak sapa mara amtañasa kunanaktï Mardoqueojj jupanakar qellqkäna ukanak lurañasa judionakatakejj walikïnwa. 24 Kuna laykutejj Hamedata sat agaguita+ chachan Hamán+ sat yoqapaw judionakar qʼal tukjañ amtäna.+ Hamán chachajj taqe judionakan enemigopänwa. Jupaw pur,+ mä arunjja suerte willtäna, ukhamat judionakar wal ajjsarayasajj tukjañataki. 25 Ukampis kunapachatï Esterajj reyi nayraqatar jutäna ukhajja, reyejj mä decreto apsüna,+ ukansti sänwa: “Judionakatak jan wali amtapajj+ jupa pachpar kuttʼpan” sasa. Ukatsti Hamán chacharus yoqanakaparus jachʼa posteruw warkkatapjjäna.+ 26 Ukatwa uka urunakarojj Purim sutimpi uchapjjäna, qhepatsti pur*+ satäjjarakïnwa. Ukhamasti kunanaktï Mardoqueojj uka cartan qellqkäna ukanak laykusa, kunanaktï jupanakajj uñjapkäna, kunanakatï jupanakar paskäna ukanak laykusa, 27 judionakajj mä compromiso lurapjjäna, ukhamat jupanakasa, jupanakat jutirinakasa, jupanakampi taqe mayachtʼasirinakas+ uka pä urunak jan jaytas amtapjjañapataki, ukatsti kunanakatï uka urunakat qellqatäkäna ukarjam sapa mara uttʼayat urunakarjam amtañataki. 28 Uka urunakasti sapa mä tiempon jakir familianak taypin amtasiñapapunïnwa, phoqapjjañaparakïnwa: sapa familiana, sapa provinciana, sapa markana. Uka Purim sat urunaksti, janipuniw judionak taypit chhaqayapjjañapäkänti, jupanakat jutirinak taypinsa amtasiñapapunïnwa.
29 Ukanak qhepatsti Purim toqet parlir payïri cartaw qellqasirakïna, ukatsti Abihail chachan phuchapäkäna uka Ester reinampi Mardoqueo sat judío chachampiw autoridadanakjamajj uka cartar walikiw sapjjäna. 30 Jupasti Asuero+ reyin 127 provincianakapan+ jakiri taqe judionakaruw uka cartanak apayäna, sumankaña ukhamarak cheqa arunakampi, 31 ukhamat uttʼayat urunakarjam amtasiñapäki uka Purim urunak amtañajj cheqapunïtap uñachtʼayañataki, kunjamtï Mardoqueo judío chachas Ester reinas jupanakar ordenapkäna ukarjama,+ kunjamtï jupanak pachpas jupanakat jutirinakas ukham lurañatak mä compromiso lurapkäna ukarjama,+ ayuno lurañampi+ yanaptʼayasiñatak Diosar ruwtʼasiñampi.+ 32 Ester reinan arsutapaw kunanakatï Purim+ toqet amtaskäna ukanakan cheqätap uñachtʼayäna, ukajj mä libroruw qellqasirakïna.
10 Asuero reyejj jupan apnaqat oraqenakan jakirinakarusa lamar qotankir islanakan jakirinakarus chʼama tukuñ trabajonakaruw uchäna.
2 Kuna jachʼa luräwinaktï jupajj chʼamapampi lurkäna taqe ukanakasa, kunjamsa reyejj mä jachʼa cargor uchasajj Mardoqueor+ jachʼañchäna+ taqe ukanakan suma qhanañchtʼatasa, Media ukhamarak Persia+ markanakan reyinakapan sarnaqäwinakapat parlki uka libron qellqatawa.+ 3 Kuna laykutejj Mardoqueo sat judío chachaw Asuero reyjjarojj payïri wali importante jaqënjja. Judionak taypins jachʼañchatänwa,* taqe judío jilanakapampejj respetatarakïnwa. Mardoqueojj markapatakejj wal trabajïna, jupanakat jutiri taqe wawanakapan walikïpjjañapwa thaqarakïna.*
Amuyatajja, jupajj Jerjes I (primero) ukäpachänwa, jupajj Darío el Grande (Darío Histaspes) satäki uka reyin yoqapäpachänwa.
Jan ukajja, “Susán”.
Jan ukajja, “palacionwa”.
Jan ukajja, “gobiernopan”.
Jan ukajja, “palacionkir”.
Ukajj wali chʼollqhe qalawa, chʼiyar wila colorawa, janqʼo colorampi chʼejjentatawa, wali jila valoranirakiwa.
Jan ukajja, “jarkʼkänti”.
Jan ukajja, “palaciopanwa”.
Jan ukajja, “turbantemp”.
Jan ukajja, “gobiernopansti”.
Jan ukajja, “gobiernopan”.
Jan ukajja, “gobiernopankir”.
Jan ukajja, “principëpjjañapataki”.
Jan ukajja, “Gobiernopan”.
Jan ukajja, “palacion”.
Uka utanakajj warminakan jakapjjañapatakïnwa, ukanwa reyin warminakapasa concubinanakapasa jakapjjerïna.
“Eunuco” siski uk glosarion liytʼäta.
Jan ukajja, “masajenak katoqapjjañapataki”.
Jan ukajja, “palacionjja”.
“Jupajj” sasinjja, Quis chachata jan ukajj Mardoqueo chachatwa parlaskaspa.
2 Reyes 24:8 textonjja, Joaquín satarakiwa.
Uka sutejja, Ester warmin hebreo sutipawa, “mirto” sañ munaraki.
Jan ukajja, “tatapan jilapan phuchapan”.
Jan ukajja, “uñjiripäna”.
Jan ukajja, “palacioruw”.
Jan ukajja, “palaciopar”.
Jan ukajja, “munasiñat jan jaytjasirïtap uñachtʼayarakïna”.
Jan ukajja, “masajenak katoqañapatakisa”.
Jan ukajja, “masajenak”.
Apéndice B15 uñjjattʼäta.
Jan ukajja, “juparurakiw taqe virgen tawaqonakat sipans reyejj munasiñat jan jaytjkänti”.
Jan ukajja, “turbante”.
Ukajja, impuesto jan pagaña, cuartelar jan saraña, yaqhepanakar carcelat antutaña jan ukajj yaqha ukhamanakäspawa.
Jan ukajja, “gobiernopan”.
Apéndice B15 uñjjattʼäta.
Jan ukajja, “Gobiernomankir”.
Apéndice B14 uñjjattʼäta.
“Sátrapa” arojja, “reinon (gobiernon) jarkʼaqerinakapa” sañ muni. Akansti Persia Imperion provincianakapan gobernadoranakapat parlaski.
Jan ukajja, “palacionwa”.
“Llakisiñ isi” siski uk glosarion liytʼäta.
“Eunuco” siski uk glosarion liytʼäta.
Jan ukajja, “palaciop”.
Jan ukajja, “gobiernoj”.
Jan ukajja, “gobiernoj”.
Hebreo arunjja, “50 codonakani”. Apéndice B14 uñjjattʼäta.
Jan ukajja, “palaciopankkäna”.
Jan ukajja, “gobiernoj”.
Hebreo arunjja, “50 codonak”. Apéndice B14 uñjjattʼäta.
Apéndice B15 uñjjattʼäta.
“Sátrapa” arojja, “reinon (gobiernon) jarkʼaqerinakapa” sañ muni. Akansti Persia Imperion provincianakapan gobernadoranakapat parlaski.
Jan ukajja, “ratuk tʼijuri mensajenak apir caballonakat”.
Apéndice B15 uñjjattʼäta.
Jan ukajja, “documenton copiapasti”.
Jan ukajja, “mensajenak apiri caballonakat”.
Jan ukajja, “palacions”.
Hebreo arunjja, “qhanampi”.
Apéndice B15 uñjjattʼäta.
“Sátrapa” arojja, “reinon (gobiernon) jarkʼaqerinakapa” sañ muni. Akansti Persia Imperion provincianakapan gobernadoranakapat parlaski.
Jan ukajja, “palaciopanjja”.
Jan ukajja, “palacion”.
Jan ukajja, “palacion”.
Jan ukajja, “palacion”.
Pur arojja, “suerte” sañ muni. Waljat parlañatakiw Purim sasiraki, uka arusti sagrado calendariorjamajj tunka payanïri phajjsin amtaski uka judionakan fiestapan sutipäjjänwa. Apéndice B15 uñjjattʼäta.
Jan ukajja, “wali munatänwa”.
Hebreo arunjja, “jupanakat jutiri taqe wawanakapatakejj sumankaña parlarakïna”.