Bibliankir libron jakhupa 57: Filemón

Qillqiri: Pablo

Kawkins qillqasïna: Roma

Kuna marans tukuyasïna: 60–61 jakʼana

PABLON wali amuytʼampi ukat munasiñampi qillqat cartapaxa jichha tiempo cristianonakatakixa wali askiwa. ‘Jan judiüpkis ukanakar khitat’ apostolan jukʼa arunakampi qillqat cartapat sipansa, jukʼa arunakampi yaqha qillqatanakax Biblian utjarakiwa. Apóstol Juanan payïr ukat kimsïr qillqatanakapaxa yamas jukʼa arunakampi qillqatakiwa. Ukampis Pablon aka cartapaxa “janiw maynïri” cartanakapjamäkänti, kunattixa janiw tamarusa ni mä irpir chuymani jilatarusa qillqkänti, jan ukasti Filemón sat cristiano mä jilataruw mä jan waltʼäwit parlañataki qillqäna, jupax wali utjirinïnwa, Asia Menor tuqinkir Colosas sat markanwa jakasïna (Rom. 11:13).

² Qalltan Roma markan jistʼantatäkän (59-61) ukhaxa, Pablox jan khitins jarkʼataw Diosan Apnaqäwipat yatiyäna ukaw aka carta qillqatapanxa qhan amuyasi. Ukhaw Onésimo sat Filemonan serviripasa Pablon yatiyäwipxa istʼatayna, jupaxa Pablon amigopan Filemón sat chachan utapatwa jamasat sarxatayna. Ukhamatwa Onésimo chachaxa cristiano tukuwayxäna, ukat Onesimompi chikäskasawa Pablox wasitat Filemonan ukar khitxäna. Ukapacharakiwa, Pablox Éfeso ukat Colosas tamanakarux cartanak qillqäna. Uka pä cartanakanwa kunjamsa cristiano servirinakampi patronanakampix sarnaqapxañapa uka tuqit iwxtʼäna (Efe. 6:5-9; Col. 3:22–4:1). Ukampis ukham iwxtʼasaxa apóstol Pablox Filemón chacharuw mä carta qillqäna ukanwa jupataki Onésimo layku mayïna. Ukat jupa pachparakiw amparapampi qillqäna nayrax janiw ukhamxa qillqirïkänti (File. 19). Ukham qillqatapaxa mayitanakapar istʼkañänwa.

³ Niya 60-61 maranak jakʼanwa aka cartxa qillqpachäna, kunattixa Roma markanxa jayaw yatiyxpachäna ukatwa waljaninakarux cristianor tukuypachänxa. Ukampisa jupax antutatäñwa suyaskäna ukaw 22 tʼaqanxa amuyasi, ukhamax carcelat mistxasin mä qhawqha tiempo alquilat utapan uñjatäskäna ukhaw aka cartxa qillqpachäna. Amuyataxa, Filemonar Pablox qillqkäna ukhamarak Éfeso ukat Colosas tamanakar qillqkäna uka kimsa cartanakxa Tiquicompi Onesimompiw apapxpachäna (Efe. 6:21, 22; Col. 4:7-9).

⁴ Filemón cartax Pablon qillqataw sasax nayrïr tʼaqanwa wali sum qhanañchi, kunattix sutipaw ukan qillqata. Orígenes ukat Tertuliano sat chachanakaxa Pablow qillqatayna sasaw sapxaraki.a Fragmento Muratoriano 100 maranakan qillqatansa, apóstol Pablon carta qillqatanakapamp chikaw ukankaraki ukatwa aka qillqatax Diosan amuytʼayataw ukat chiqarakiwa sasixa.

KUNATSA WALI ASKIXA

⁷ Pablox janiw uka markan tʼaqhisiñanaka utjkäna ukanak chhaqtayañata, esclavonaksa antutayañ tuqit parlkänti, ukaw cartapanxa amuyasi. Janiw munañapampiki cristiano esclavonakarus antutaykänti, antisasa Onésimo esclavorux 1.400 kilometronakwa Roma markat Colosas markakamax Filemón patronap ukarux wasitat khitxäna. Apostoljamaxa kunatï lurañapax waktʼki ukarjamaw Pablox ‘Diosan apnaqäwipat yaticharakïna, ukhamarak Tatit Jesucristxata yaticharakïna’ (Hech. 28:31; Filem. 8, 9).

⁸ Nayra 100 maranakanxa wali munasiñampi mayachtʼata ukhamaw sarnaqasipxirïna ukaw Filemonar apaykäna uka cartapanxa amuyasi. Ukanwa amuytanxa nayra cristianonakaxa “jilata” ukat “kullaka” sasaw jupanakkamax sasipxirïna (File. 2, 20). Ukampisa, ukhamarakiw jichha tiempo cristianonakax kunjamsa maynit maynikamax Diosan yatichäwinakaparjam sarnaqapxaspa uka tuqinakata yatichistu. Apóstol Pabloxa suma munasiñ chuymampi, respetompiw jaqinakarusa yänakaparusa uñjirïna, amuyumpiw kuns sirïna kuns lurirïna, ukat altʼat chuymanïtapaxa wali askipunïnwa. Pablox cristiano jilïr irpir chuymanïkchïnsa janiw Filemonarux munkir jan munkir Onésimo chachan juchap pampachaykänti, jan ukasti cristianjamaxa wali munasiñ chuymampiw jupar uñtʼasinxa achiktʼasïna. Kunjamtï apóstol Pablox wali amuyumpi jan chuymap ustʼayasa Filemón chacharux qillqkänxa ukhamarakiw jichhürunakanxa jilïr irpir chuymaninakax jupat yatiqasipxaspa.

⁹ Kuntï apóstol Pablox maykäna ukar Filemonan istʼañapwa munäna, ukhamar luraspäna ukhaxa kuntï Jesusax Mateo 6:14 qillqatan siskäna ukat kuntï Pablox Efesios 4:32 qillqatanxa siskarakinxa ukarjamarakiw luraspänxa. Ukhamarakiw jichhürunakanxa inas mä jilat kullakas chuymas ustʼaychistu ukhaxa uka cristiano jilat kullakanakasaruxa khuyaptʼayapxañasaraki ukat jupampix suma jaqipxañasarakiwa. Filemón chachaxa Onésimo esclavoparuxa kunxay lurañ munchispäna ukhamaruw luraspäna ukampisa, janiw ukham ñanqhachkänti jan ukasti juchap pampachänwa, jichha tiempo cristianonakaxa ukhamarakiw mä jilat kullakarux chuymap ustʼaychi ukhaxa pampachapxañapa.

¹⁰ Filemón cartanxa qhanwa amuyasi Jehová Diosan ajayupax chiqapuni ukankatapa, ukatwa mä jan askichañjam jan waltʼäwxa apóstol Pablox wali amuyumpi askichatayna. Ukat Pabloxa Filemón munat masiparux wali munasiñampiw uñjäna ukat cristiano jilataparjam atinisitapaw qhan amuyasiraki. Filemonar aka carta qillqataxa, Bibliankiri yaqha libronakjam cristianonakatak yatichäwinakanirakiwa, cristianjam mä amtaki sarnaqañsa yanaparakistuwa, ukhamaraki kunjamsa ‘Diosankirinakax’ wal munasipxi iyawsäwinïpxaraki ukanakat parli, ukat kunjamsa Diosan Apnaqäwip suyasipki, sarnaqäwipansa Diosan munasiñap uñachtʼayapxaraki uka tuqinakatsa yaticharakiwa (5 tʼaqa).

[Qhanañchäwi]