Cristianjam Jakañataki ukat Yatiyañataki - Referencias
OCTUBRE 1-7
BIBLIAN SUMA YATICHÄWINAKAPA | JUAN 9, 10
“Jesusajj ovejanakapar sum uñji”
(Juan 10:1-3) Ukatjja Jesusajj akham sasaw säna: “Cheqpachapuniw sapjjsma, khititejj ovej uyuru punknam jan mantki, jan ukasti yaqha cheqnam mantki ukajja, lunthatawa, yaqhankir qʼepsuriwa. 2 Khititejj punknam mantki ukajja, ovejanakan awatiripawa. 3 Juparuw punku uñjir jaqejj llawiri, ovejanakajj awatirin arupwa istʼapjjaraki. Jupajj sutitkamwa ovejanakapar jawsi, ukatjja anqaruw ansuraki.
(Juan 10:11) Suma awatirejj nayätwa. Suma awatirejj ovejanak laykuw jakañap churaraki.
(Juan 10:14) Suma awatirejj nayätwa, ovejanakajar uñtʼastwa, ovejanakajas nayar uñtʼasipjjarakituwa,
nwtsty dibujo
Ovej uyu
Nayra tiemponjja, ovej awatirinakajj lunthatanakata, jan ukajj jan wali animalanakat jarkʼaqañatakiw arumanakajj ovejanakap mä uyur anantapjjerïna. Bibliajj qellqaskäna uka tiemponjja, ovej uyunakajj janiw techonïpkänti, jachʼan jiskʼaniw utjarakïna. Jilaparte uyunakajj qalat luratänwa, mä punkunikirakïnwa. Juanan arunakaparjamajja, mä punknamaw jaqenakajj ovej uyur mantapjjerïna, ukanjja punku uñjiri mä jaqew utjarakïna (Jn 10:1, 3). Mä uyojj walja jaqenakankkäna ukhajja, ovej uyu punku uñjiriw arumanakajj uka jaqenakan ovejanakap uñjirïna. Qhepür alwajj punk jistʼarkäna ukhajja, sapa awatiriw ovejanakap jawsirïna, ovejanakapasti arup istʼasajj jankʼakiw arkapjjarakirïna (Jn 10:3-5). Jesusajj kunjamsa arkirinakapar uñji uk amuytʼayañatakiw ovej awatirinakat parläna (Jn 10:7-14).
Cristian familianaka, amuyasipjjapunim
5 Jesusajj awatirimpit ovejanakampit parlkäna ukanjja, jupanakkamajj sum uñtʼasipjje ukat atinisipjjarakiwa. Mä arunjja, awatirejj sumwa ovejanakapar uñtʼi, ovejanakapasti ukhamarakiw uñtʼapjje ukat atinisipjje, arup uñtʼasajj istʼapjjarakiwa. Ukatwa Jesusajj “ovejanakajjsti uñtʼasiraktwa, ovejanakajjasti nayarojj uñtʼasirakituwa” sänjja. Cheqas Jesucristojj janiw tamanakar aleq ukhamak uñtʼkiti. Griego arunjja, “uñtʼasiraktwa” siski ukajj “kunjamas sapa maynejj uk sum uñtʼaña” sañ muni. Jïsa, Suma Awatirejj sapa mayniruw sum uñtʼi. Kunsa sapa maynejj muni ukat kuna pachas chʼamanïpjje jan ukajj aynachtʼapjje ukanaksa sum yatiraki. Ovejanakapasti, sum uñtʼapjjaraki, ukat taqe chuymaw jupamp irpayasipjje.
(Juan 10:4, 5) Taqpach ovejanakap ansjje ukhajja, jupajj ovejanakan nayraqatap sari, ovejanakas jupar arkapjjarakiwa, awatirin arup uñtʼapjjatap layku. 5 Mä jan uñtʼatarojj janiw ovejanakajj kunjamatsa arkapkaniti, jan ukasti antisakiw jupat chhuktapjjani, mä jan uñtʼatan arup jan uñtʼapjjatap layku” sasa.
“Jan uñtasitanakampisti janiw [...] parlkänti”
17 Uka toqetjja akham sasaw George A. Smith sat jaqejja Geografía histórica de la Tierra Santa sat libronjja qellqatayna: “Awisajja Judea markankir phuju jakʼaruw chika urunakajj samarapjjerïta, ukatjja mä kimsa pusi awatirinakaw ovejanakap anakinipjjeri. Ukat ovejanakajj kitantasipjjeriwa, ukatjja kunjamaki awatirinakajj ovejanak jaljapkani sasaw jisktʼasipjjerïta. Ovejanakajj um umaña ukat tʼiskunaqaña tukuyapjjäna ukhajja awatirinakajj sapa mayniw yaqha cheqanakar sarapjje, sapa maynirakiw ovejanakaparojj kunjamtï jawsapjjerïki ukham jawsapjjaraki, ukat ovejanakajj awatiripan ukaruw sarjjapjjeri, ukatjja kunjamtï umartʼirejj jutapkänjja ukhamarakiw kuttʼapjjeri” sasa. Cheqasa Jesusajj wali suma uñachtʼäwimpiw aka toqetjja yatichistu, arup uñtʼasina yatichäwinakaparjam sarnaqañänejja ukat ewjjanakaparjam sarnaqañänejja, ‘suma awatiriw’ jiwasar uñjaskistani.
(Juan 10:16) ”Yaqha ovejanakaw nayan utjarakitu, janiw aka uyunkirïpkiti, ukhamarus uka ovejanakarojj anakiniñajarakiwa. Uka ovejanakasti arunakaj istʼapjjaniwa, mä sapa tamakïpjjaniwa, mä sapa awatirikiw utjarakini.
nwtsty Jn 10:16 textotak nota
anakiniñajarakiwa: Jan ukajja, “irpaniñajarakiwa”. Aka textonjja, ágo siski uka griego aruw apnaqasi, ukajj kuna toqettï textojj parlki ukarjamaw “irptaniña”, “anantaña” jan ukajj “irpaña” sañ munaspa. 200 mara jakʼanakan griego arut mä qellqatanjja, synágo siski uka griego aruw uñsti, ukajj “tantachthapiña” sasaw jilapartejj jaqokipasi. Suma awatiri Jesusaw aka uyunkir ovejanakaparusa (jan ukajj kunjamtï Lu 12:32 textojj siskejja, ‘jiskʼa tamarusa’), yaqha ovejanakaparus tantachthapi, irpi, jan walinakat jarkʼaqe, manqʼsa churaraki. Taqe uka ovejanakajja, mä sapa awatirini, mä tamakïpjjewa. Uka uñachtʼäwejja, Jesusan arkirinakapajj kunja mayachtʼatäpjjesa ukwa amuytʼayistu.
Suma yatichäwinak Bibliat thaqapjjañäni
(Juan 9:38) Uka jaqejj sarakïnwa: “Tata, nayajj jupar confiytwa” sasa. Ukatjja nayraqataparuw altʼasïna.
nwtsty Jn 9:38 textotak nota
nayraqataparuw altʼasïna: Jan ukajja, “jupa nayraqataparuw killptʼasïna”. Kunapachatï proskynéo siski uka arojj mä diosat parlañatak apnaqaski ukhajja, “adoraña” sasaw jaqokipasi (Mt 4:10; Lu 4:8). Ukampis juykhu nasiri chachajja, Jesusajj Diosan sutipjjar jutatapwa amuyäna, ukatwa jupa nayraqatapar altʼasïna. Uka chachajj janiw Jesusajj Diosawa sasin amuykänti, jan ukasti ‘Jaqen Yoqapätapa’, mä arunjja, Diosan khitanit Mesiasätapwa amuyäna (Jn 9:35). Hebreo Arut Qellqatarjamajja, kunjamtï nayra tiempon jakir jaqenakajj profetanakana, reyinakana, Diosan yaqha servirinakap nayraqatan altʼasipkäna ukhamarakiw uka chachajj Jesús nayraqatan altʼaspachäna (1Sa 25:23, 24; 2Sa 14:4-7; 1Re 1:16; 2Re 4:36, 37). Jilaparte jaqenakajja, Jesusajj Mesiasätap amuyasa, jan ukajj Diosan katoqatätap amuyasaw jupa nayraqatan yuspärañatak altʼasipjjerïna (Mt 2:2; 8:2; 14:33; 15:25).
(Juan 10:22) Ukapachasti templojj Diosar katuyaskäna uka fiestaw Jerusalén markan utjäna, juyphipacharakïnwa.
nwtsty Jn 10:22 textotak nota
templojj Diosar katuyaskäna uka fiestaw: Uka fiestajja, hebreo arun Janucá (janukkáh) sasin uñtʼatänwa, ukajj “inaguraña” jan ukajj “katuyaña” sañwa muni. Uka fiestanjja, 165 (antes de Cristo, a.C.) maran Jerusalenankir templojj Diosar katuyaskäna ukaw amtasïna. 25 de kislev uruw uka fiestajj qalltäna, ukajj niya diciembre phajjsi tukuyankänwa (sgd 19 jalja uñjjattʼäta), kimsaqallqo urunakaw apasirakïna. Siria markankiri Antíoco IV (cuarto) Epífanes reyejja, janiw judionakan Jehová Diosaparojj respetomp uñjkänti, ukatwa Diosan templopan kunayman jan walinak luräna. Naktʼayat ofrendanakajj Diosar sapür loqtaskäna uka altar patjjanwa yaqha altar lurayäna. 168 (a.C.) maran 25 de kislev urunjja, khuchinakwa uka altaran sacrificiot loqtäna, uka khuchinakan aychapampejj mä caldo lurayarakïna. Uka caldompiw Diosan templopsa chʼallkatarakïna, ukhamatwa templor jan respetatap uñachtʼayäna. Ukatjja, templon punkunakapwa phichantäna, sacerdotenakan cuartonakapwa allthapïna, qorit lurat altarsa, Diosar loqtata tʼantʼa uskuñ mesapsa, qorit lurat candelabrojj utjkäna uksa apasjjarakïnwa. Uka qhepatjja, Olimpo qollunkir Zeus sat kʼari diosaruw Jehová Diosan templop katuyäna. Pä mara qhepatsti, Judas Macabeo sat chachaw Jerusalén marka katuntäna, templo qʼomachasiñapatakiw arsurakïna. Antíoco reyejj ajjtaskañ sacrificiop Zeus diosan altarapan loqtkäna ukhat kimsa mara pasatatjja, mayampiw templojj Jehová Diosar katuyasjjäna, ukajj 165 maran 25 de kislev urunwa pasäna, ukhamatwa Jehová Diosar naktʼayat ofrendanakajj mayamp sapür loqtasjjäna. Diosan Arupanjja, janiw Jehová Diosaw Judas Macabeo chacharojj atipjañ yanaptʼäna, templo askichañapsa mayïna sasin siskiti. Ukampis nayrajja, yaqha markankir jaqenakampiw Jehová Diosajj jupa saparuk adorasiñapatak yanaptʼayasïna, jupanakat maynejj Persia markankiri Ciro sat reyïnwa (Isa 45:1). Ukhamajj Jehová Diosajj jupar katuyata markapankiri Judas Macabeo chachampiw yanaptʼayasïna sañajj walikïskiwa. Diosan Aruparjamajja, Mesiasat parlir profecianak phoqasiñapatakejja, templon lurañanakajj lurasiskakiñapänwa. Ukhamarusa, Mesiasajj jaqenak layku jakäwip loqtañapäkäna ukhakamajja, levitanakajj sacrificionak loqtasipkakiñapänwa (Da 9:27; Jn 2:17; Heb 9:11-14). Cristojj janiw arkirinakaparojja, templojj Diosar katuyaskäna uka fiesta amtapjjañap maykänti (Col 2:16, 17). Janirakiw jupasa discipulonakapas uk amtañajj janis walïkaspa ukham amuyapkänti.
Biblia liyiñataki (Juan 9:1-17)
OCTUBRE 8-14
BIBLIAN SUMA YATICHÄWINAKAPA | JUAN 11, 12
“Jesusjam sinttʼasirïpjjañäni”
(Juan 11:23-26) Jesusajj jupar sarakïnwa: “Jilamajj sartjjaniwa” sasa. 24 Ukjjarusti Martajj sänwa: “Nayajj yattwa, qhepa urun jiwatanakajj jaktanipkani ukhaw jupajj sartanjjani” sasa. 25 Jesusajj jupar sarakïnwa: “Jiwatat jaktañasa jakañasa nayätwa. Khititejj nayar confiyki ukajja, jiwkani ukhas jaktaniniwa. 26 Taqe khititï jakaski, nayarus confiykitu ukajja, janipuniw kunapachas jiwkaniti. ¿Jumajj uk creytati?” sasa.
nwtsty Jn 11:24, 25 textotak notanaka
Nayajj yattwa, [...] ukhaw jupajj sartanjjani: Martajja, qhepa urun jiwatanakajj jaktanipkani ukatwa Jesusajj parlaskpacha sasaw amuyäna (Jn 6:39). Jiwatanakajj jaktanipjjapuniniwa sasaw Martajj taqe chuym confiyäna. Jiwatanakajj jaktanipjjaniwa sasinsa Diosan Arupajj yatichkchïnjja, “janiw jiwatat jaktañajj utjkiti” sasaw religión pʼeqtʼiri saduceo jaqenakajj sapjjäna (Da 12:13; Mr 12:18). Maysa toqetjja, jan jiwir almanïtanwa sasaw fariseonakajj yatichapjjarakïna. Ukhamäkchïnsa, jiwatanakajj jaktanipjjaniwa sasin Jesusajj yatichkäna uk sumwa Martajj yatïna, ukhakamajj janis Jesusajj Lázaro chachjam walja urunak jiwata mä jaqer jaktaykchïnjja, kunjamsa yaqha jaqenakar jaktayäna uk sumwa Martajj yatirakïna.
Jiwatat jaktañasa jakañasa nayätwa: Jesusan jiwatapata ukhamarak jaktatapatwa jiwatanakajj jaktanipjjaspa. Jehová Diosajj Jesusar jaktaykäna uka qhepatjja, jiwatanakar jaktayañataki ukhamarak wiñay jakañ churañatakiw chʼam churäna (Jn 5:26). Apocalipsis 1:18 qellqatanjja, Jesusajj jupapachpat parlkasajj ‘jakirïtwa’ sasaw qhanañchi, “jiwañana ukhamarak Sepulturana llavenakapsa nayaw katta” sasaw saraki. Ukhamajja, Jesusaw jiwatanakarusa jakirinakarus yanaptʼani. Jupaw alajjpachan jupamp chika apnaqapjjañapatakisa, jan ukajj Diosan Reinopamp apnaqata aka oraqen jakapjjañapatakisa, jiwatanakar jaktayani (Jn 5:28, 29; 2Pe 3:13).
(Juan 11:33-35) Jupar jachir uñjasasa jupamp chika jutir judionakar jachir uñjasas Jesusajj walpun llaktʼasïna, chuymapsa chʼalljjtayasirakïnwa. 34 Jupasti sänwa: “¿Kawkirus uchapjjta?” sasa. Jupanakasti “Tata, jutamaya, uñjarakim” sasaw sapjjarakïna. 35 Ukatjja Jesusajj jachaqtʼasïnwa.
nwtsty Jn 11:33-35 textotak notanaka
jachir: “Jachir” sasin griego arut jaqokipasiwayki uka arojja, yaqhanakan istʼkaya jachañat parlañatakiw jilapartejj apnaqasi. Uka pachpa aruw Lucas 19:41 texton uñstaraki, ukanjja, Jerusalén markajj kunjamsa tʼunjat uñjasiñapäna uka toqet parlkasajj kunjamas Jesusajj jikjjatasïna ukaw qhanañchasi.
walpun llaktʼasïna, chuymapsa chʼalljjtayasirakïnwa: Griego arunjja, Jesusajj kunja llakitas jikjjatasïna uk amuytʼayañatakejj pä arunakaw aka versiculon uñsti. Griego arut “walpun llaktʼasïna” (embrimáomai) sasin jaqokipasiwayki ukajja, kunjamsa maynejj chuymatpach wal llaktʼasi ukat parlañatakiw apnaqasi, kunja llakitas Jesusajj jikjjatasïna ukwa aka textojj amuytʼayistu, ukatwa jachaqtʼasirakïna. Griego arut “chuymapsa chʼalljjtayasirakïnwa” (tarásso) sasin jaqokipasiwayki ukajja, “samaqeña” sañwa muni. Bibliat yatjjattʼat mä jaqerjamajja, uka arojj “chuym wal usuyasiña, walpun llaktʼasiña” sañwa muni. Jesusajj Judasamp aljantatäñap yatïna ukhajja, kunja llakitas jikjjatasïna uk qhanañchañatakejj uka pachpa aruw Juan 13:21 texton uñsti (Jn 11:35).
jachaqtʼasïnwa: Dakrýo siski uka griego arojja, “jachanaka” sasin griegot jaqokipasiwayki uka arutwa juti, uka arojj Lucas 7:38, Hechos 20:19, 31, Hebreos 5:7, Apocalipsis 7:17; 21:4 ukhamarak yaqha textonakanwa uñsti. Juan 11:35 textojja, mayninakan istʼkaya jachañat sipansa, jachanak jalayasiñatwa parlaski. Griego Arut Qellqatanakanjja, uka sapa textonakwa dakrýo siski uka griego arojj uñsti, ukajj janiw kuntï Juan 11:33 texton siski ukampejj kikpäkiti, uka textojj kunjamsa Mariasa judionakas wal jachapjjäna ukatwa parli (Jn 11:33 textotak nota uñjjattʼarakïta). Jesusajj Lázaro chachar jaktayañap yatkchïnsa, amigonakapajj kunja llakitas jikjjatasipjjäna uk uñjasajj wal chuym chʼalljjtayasïna. Ukatwa yaqhanakan uñjkat jachaqtʼasïna. ¿Kunsa uka sarnaqäwejj yatichistu? Maynin jiwatapat wali llakitäpki ukanakatjja, wal Jesusajj sinttʼasi.
(Juan 11:43, 44) Ukanak sasasti akham sasaw jupajj jachʼat artʼäna: “¡Lázaro, mistunim!” sasa. 44 Ukatsti jiwatäkäna uka jaqejj mistunïnwa, kayunakas amparanakas telanakamp chʼoqantata, ajanupas mä pañompi chʼoqantata ukhamaw mistunïna. Jesusasti sarakïnwa: “Chʼoqarapjjam, sarnaqarakpan” sasa.
Suma yatichäwinak Bibliat thaqapjjañäni
(Juan 11:49) Caifás sutini mä jaqew jupanak taypinkaskäna. Jupaw uka maran jachʼa jilïr sacerdotënjja, jupanakarojj sänwa: “Jumanakajj janiw kunsa yatipktati,
nwtsty Jn 11:49 textotak nota
jachʼa jilïr sacerdotënjja: Israel markajj yaqha markanakamp jan apnaqatäkäna ukhajja, uttʼayat jachʼa jilïr sacerdotejj jiwañkamaw sacerdotet servïna (Nú 35:25). Ukampis romanonakajj apnaqapkäna ukhajja, Romankir autoridadanakaw jachʼa jilïr sacerdotenakar uttʼayapjjäna, apaqapjjarakïna. Wali yatiñani Caifás chachajja, jupa nayra sacerdotenakat sipansa, jukʼamp tiempow sacerdotet servïna. Niya 18 maranwa Romankir autoridadanakajj sacerdotet uttʼayapjjäna, niya 36 marakamaw ukham servirakïna. Ukhamajj Jesusar jiwayapkäna uka maraw Caifasajj sacerdotet servirakïna, uk qhanstayañatakiw Juanajj uka marana, mä arunjja, 33 maran Caifasajj sacerdotet servïna sasin sispachäna (Caifás chachan utapajj kawkjankpachänsa uk yatiñatakejja, sgd 16 jalja uñjjattʼäta).
(Juan 12:42) Cheqansa jilïrinakatsa waljaniw jupar confiyapjjäna. Ukampis fariseonakar ajjsarasajja, janis Jesusar creyipkaspa ukhamaw tukupjjäna, sinagogat jan jaqsuyasiñ layku.
nwtsty Jn 12:42 textotak notanaka
jilïrinakatsa: Amuyatajja, griego arut “jilïrinaka” sasin aka texton jaqokipasiwayki ukajja, Sanedrinankiri, mä arunjja, judionakan jachʼa tribunalapankiri chachanakatwa parlaski. Uka pachpa aruw Juan 3:1 texton Nicodemot parlañatak uñsti, jupajj uka tribunalankirinakat maynirïnwa.
sinagogat [...] jaqsuyasiñ: Aposynágogos siski uka griego arojja, Juan 9:22, Juan 12:42 ukhamarak Juan 16:2 textonakanakwa uñsti. Sinagogat jaqsutanakajja, jaqenakan jiskʼachata yaqhachataw uñjasipjjerïna. Niyakejjay judionakajj jupanakamp jan parljjapjjchïnjja, jupanakasa familianakapas qollqet wali pistʼataw sarnaqapjjerïna. Sinagoganakajj Diosat yatichañatak lugaranakänwa, ukampis mä tribunaläkaspas ukham uñjatarakïnwa, ukanwa jaqenakarojj castigañatak jawqʼsupjjerïna, sinagogatsa jaqsupjjerïna (Mt 10:17).
Biblia liyiñataki (Juan 12:35-50)
OCTUBRE 15-21
BIBLIAN SUMA YATICHÄWINAKAPA | JUAN 13, 14
“Nayajj mä uñachtʼäwi jaytapjjsma”
(Juan 13:5) Ukjjarusti mä fuenteru um warjjattʼasisaw discipulonakan kayunakap jareqañ qalltäna, ukatjja chinuntatäkäna uka toallampiw wañsuyarakïna.
nwtsty Jn 13:5 textotak nota
discipulonakan kayunakap jareqañ qalltäna: Nayra Israel markanjja, jilaparte jaqenakajj wiskhumpikiw sarnaqapjjerïna. Uka wiskhunakajj jichha tiempon utjki niya uka wiskhunakar uñtatänwa, kayu moqor chinkatasiñatak mä lazonirakïnwa. Ukhamajj camponakana thakinakan sarnaqasajja, jaqenakan kayunakapajj laqʼarara ñeqʼerara ukhamïrïnwa. Ukatwa mä utar janïr mantkasajj wiskhunakap apsusipjjerïna, utar visitir jutapkäna ukanakarus kayunakap jareqapjjerïna. Biblianjja, walja kutiw ukham lurapjjatapat parli (Gé 18:4, 5; 24:32, NM; 1Sa 25:41; Lu 7:37, 38, 44). Jesusajj humilde chuymanïpjjañapataki, ukhamarak kunjamsa mayninakar servipjjaspa uk yatichañatakiw arkirinakapan kayunakap jareqäna.
(Juan 13:12-14) Jupanakan kayunakap jareqañ tukuyjjäna, patjja isinakapsa uchasjjäna ukhajja, mesan mä kutimpi qontʼasisaw jupanakar akham säna: “¿Kuntï jumanakar lurapksma uk amuyapjjtati? 13 Jumanakajj ‘Yatichiri’, ‘Tatitu’ sasaw nayar sapjjestajja. Uk sasinjja cheq parlasipktajja, nayajj ukätwa. 14 Nayatï Tatitükasina, Yatichirïkasin jumanakar kayu jareqapjjsma ukhajja, jumanakajj ukhamarakiw maynit maynikam kayunak jareqasipjjañama.
nwtsty Jn 13:12-14 textotak nota
jareqasipjjañama: Jan ukajja, “jareqasipjjañamajj wakisipuniwa”. Griego arut “wakisipuniwa” sasin aka texton jaqokipasiwayki ukajja, qollqet parlañatakiw jilapartejj apnaqasi, ukajj “maynir manüña” sañwa muni (Mt 18:28, 30, 34; Lu 16:5, 7). Ukampis aka textonsa yaqha textonakansa, janiw ukak sañ munkiti, jan ukasti “kun lurañatakis obligatäña” sañwa munaraki (1Jn 3:16; 4:11; 3Jn 8).
(Juan 13:15) Nayajj mä uñachtʼäwi jaytapjjsma, kunjamtï nayajj jumanakar lurapksma uka pachparaki jumanakajj lurapjjam.
El hombre más grande rinde un servicio humilde
Al lavar los pies de sus discípulos, Jesús dio una impactante lección de humildad. En efecto, los cristianos no deben pensar que son tan importantes que los demás siempre han de servirles, ni aspirar a una posición de honor y prestigio. Antes bien, deben seguir el modelo de Jesús, que “no vino para que se le ministrara, sino para ministrar y para dar su alma en rescate en cambio por muchos” (Mateo 20:28). Sí, los seguidores de Jesús tienen que estar dispuestos a rendir los servicios más humildes los unos por los otros.
Suma yatichäwinak Bibliat thaqapjjañäni
(Juan 14:6) Jesusajj jupar sarakïnwa: “Nayätwa thakisa, cheqasa, jakañasa. Naya taypikiw Awkin ukar puriñajj utji.
nwtsty Jn 14:6 textotak nota
Nayätwa thakisa, cheqasa, jakañasa: Jesús taypikiw Diosamp sumankthapsna, oración toqes jakʼachassna, ukatwa Jesusaw thakejja sasin sissna (Jn 16:23; Ro 5:8). Jesusajj kunatï cheqäki ukpunwa parlirïna, ukarjamaw sarnaqarakirïna. Walja profecía arunakwa phoqarakïna, ukatwa Jesusaw cheqajja sasin saraksna. Uka profecianakajja, Diosan amtap phoqasiñapatakejj Jesusan luratapajj kunja wakiskirisa ukwa qhanstayäna (Jn 1:14; Ap 19:10). Taqe uka profecianakajj “Jesús taypiw phoqasiwayi” (2Co 1:20). Jesusajj jiwas layku jiwasajja, ‘cheqpach jakaña’, mä arunjja, ‘wiñay jakaña’ katoqañatakiw yanaptʼawayistu, ukatwa jupaw jakañajja sasin sissna (1Ti 6:12, 19; Ef 1:7; 1Jn 1:7). Juparakiw walja millón jiwatanakar jaktayani, ukhamat Paraison wiñayatak jakasipjjañapataki (Jn 5:28, 29).
(Juan 14:12) Cheqpachapuniw sapjjsma, khititejj nayar confiykitu ukajja, kunanaktï nayajj lurkta ukanak lurarakiniwa, ukanakat sipansa jukʼamp jachʼa luräwinakwa lurani, nayajj Awkijan ukaru saraskataj layku.
nwtsty Jn 14:12 textotak nota
ukanakat sipansa jukʼamp jachʼa luräwinakwa lurani: Jesusajj janiw arkirinakajajj nayat sipansa jukʼamp jachʼa milagronak lurapjjani sañ munkänti. Jan ukasti, jukʼamp lugaranakana, jukʼamp jaqenakaru, ukhamarak jukʼamp tiempow arkirinakajajj predicapjjani yatichapjjarakini sasaw Jesusajj humilde chuymamp saskäna. Ukhamajj Jesusan arkirinakapajja, kuntï jupajj lurañ qalltkäna uk lurasipkakiñapänwa, ukwa Jesusan arunakapajj amuytʼayistu.
Biblia liyiñataki (Juan 13:1-17)
OCTUBRE 22-28
BIBLIAN SUMA YATICHÄWINAKAPA | JUAN 15-17
“Jumanakajj janiw akapachankirïpktati”
(Juan 15:19) Jumanakatï akapachankirïpjjasmajja, akapachajj munasipjjeristamwa, akapachankirïpjjatam layku. Ukampis jumanakajj janiw akapachankirïpktati, jan ukasti nayaw akapachat ajllipjjsma, ukatwa akapachajj jumanakar uñisipjjtamjja.
nwtsty Jn 15:19 textotak nota
akapachajj: Aka textonjja, kósmos siski uka griego arojj Diosar jan serviri jaqenakat parlañatakiw apnaqasi. Jumanakajj janiw akapachankirïpktati sasin Jesusajj arkirinakapar siskäna ukjja, Juan chachakiw qellqäna. Jesusajj jupat jan jitheqtiri apostolonakapampi qhep qhepa kutejj Diosar mayiskäna ukhaw “jupanakajj janiw akapachankirïpkiti” sasin pay kutimp sarakïna (Jn 17:14, 16).
(Juan 15:21) Taqe ukanakjja, sutij kawsaw jumanak contrajj lurapjjani, jupanakajj janiw nayar khitankitu ukarojj uñtʼapkiti.
nwtsty Jn 15:21 textotak nota
sutij kawsaw: Biblianjja, awisajj “suti” siski uka arojj mä jaqejj kunjamasa, kunjam chuymanisa ukjjat parlañatakiw apnaqasi (Mt 6:9). Jesusan sutipat parlaski ukhajja, Awkipajj qhawqha munañanïñsa, mä arunjja, qhawqha atiñanïñsa churäna ukjjat parlañatakiw apnaqasiraki (Mt 28:18; Flp 2:9, 10; Heb 1:3, 4). Juan 15:21 textonjja, kunatsa akapachankir jaqenakajj discipulonakap contra saytʼasipjjañapäna ukwa Jesusajj qhanañchäna, jupanakajj janiw nayar khitankitu ukarojj uñtʼapkiti sasaw säna. Akapachankir jaqenakatï Diosar uñtʼapjjaspa ukhajja, Jesusan sutipajj kunanaksa uñachtʼayi uk amuyapjjaspawa (Hch 4:12). Jesusajj Diosan uttʼayat Reyïtapsa, ukhamarak reyinakan Reyïtapsa amuyapjjarakispawa. Jan tukjatäñatakejja, jupa nayraqatanwa taqe markankir jaqenakajj altʼasipjjañapa, ukhamat Jesusar istʼapjjatap uñachtʼayañataki (Jn 17:3; Ap 19:11-16; Sl 2:7-12 uñjjattʼarakïta).
(Juan 16:33) Nayasti ukanak sapjjsmawa, ukhamat naya taypejj sumankañ katoqapjjañamataki. Akapachanjja jumanakajj tʼaqesiñanwa uñjasipjjäta, ukampis ¡chʼamani saytʼasipjjam! Nayajj akapachar atipjawaytwa” sasa.
it-1-S pág. 143
Ánimo
El cristiano necesita ánimo para no contaminarse con las actitudes y los hechos de un mundo que está en enemistad con Dios y para seguir siendo leal a Jehová a pesar de tener que enfrentarse al odio del mundo. Jesucristo dijo a sus discípulos: “En el mundo están experimentando tribulación, pero ¡cobren ánimo!, yo he vencido al mundo”. (Jn 16:33.) El hijo de Dios jamás cedió a la influencia del mundo, más bien, lo venció al no dejarse asimilar por él en ningún sentido. El brillante ejemplo de Jesús como vencedor del mundo y el resultado de su comportamiento intachable nos infunden el ánimo necesario para imitarle y permanecer separados del mundo y sin que nos contamine. (Jn 17:16.)
Suma yatichäwinak Bibliat thaqapjjañäni
(Juan 17:21-23) ukhamat taqe jupanakajj mayakïpjjañapataki. Awkiy, jumajj nayamp mayakïtawa, nayas jumamp mayakirakïtwa, ukhamat jupanakajj jiwasamp mayakïpjjañapataki, akapachas nayar khitanitam creyiñapataki. 22 Kunjamtï jumajj jachʼañchkistajja, ukhamarakiw nayajj jupanakar jachʼañchta, ukhamat jupanakajj mayakïpjjañapataki, kunjamatï jumamp nayampejj mayakïktan ukhama. 23 Nayasti jupanakampejj mayakïtwa, jumas nayampejj mayakirakïtawa, ukhamat jupanakajj cheqpachapun mayakïpjjañapataki. Ukhamatwa akapachajj nayar khitanitam yatini, kunjamtï nayar munaskista ukham jupanakar munasitamsa yatirakiniwa.
nwtsty Jn 17:21-23 textotak notanaka
mayakïpjjañapataki: Arkirinakapajj mayakïpjjañapataki, mä arunjja, kun jikjjatañatakis mä amtampik trabajipjjañapatakiw Jesusajj Awkipar mayisïna. Kunjamtï jupampi Awkipampejj ‘mayakïpki’ ukhama, jupanakajj mayachtʼataw trabajipjje, mä pachpa amuyunikïpjjarakiwa (Jn 17:22). 1 Corintios 3:6-9 qellqatarjamajja, kunapachatï cristianonakajj jupanakpura yanaptʼasipjje, ukhamarak Diosatak trabajipjje ukhaw mayakïpjjatap uñachtʼayapjje sasaw Pablojj säna (1Co 3:8 uñjjattʼäta; Jn 10:30; 17:11).
cheqpachapun mayakïpjjañapataki: Jan ukajja, “mayachtʼatäpjjañapataki”. Aka textonjja, cheqpachapun mayakïñajj Diosan munasiñapwa uñachtʼayi sasaw Jesusajj saskäna. Ukajj kuntï Colosenses 3:14 textojj siski ukarjamawa, ukanjja “munasiñajj wali sum mayachthapi” sasaw qhanañchi. Ukampis cheqpachapun mayakïñajja, janiw taqe kunans kikpäña sañ munkiti. Cheqas taqe cristianonakaw mayj mayjätanjja, janiw mä kikpak kuns lurktanti, concienciasas mayj mayjawa. Ukhamajj ¿kunjamatsa Jesusan arkirinakapajj mayakïpjje? Kunarutï creyipki ukasa, yatichäwinakapasa, kuna luräwtï phoqapjjañapäki ukas mayakiwa, ukhamatwa mayakïpjje (Ro 15:5, 6; 1Co 1:10; Ef 4:3; Flp 1:27).
(Juan 17:24) Awkiy, khitinakarutï jumajj churkista ukanakajj kawkinkkätï ukan nayamp chikäpjjaspa ukwa nayajj munta, ukhamat jupanakajj nayar jachʼañchatam uñjapjjañapataki. Janïr akapachajj qalltkäna ukhatpachwa jumajj nayar munasistajja.
nwtsty Jn 17:24 textotak nota
Janïr akapachajj qalltkäna: Griego arut “janïr akapachajj qalltkäna” sasin jaqokipasiwayki uka arojja, Hebreos 11:11 texton “usuriptäna” sasaw jaqokipasiwayi. Ukhamajj “akapachajj qalltkäna” siski ukajja, Adanampi Evampejj wawanïpkäna uka tiempotwa parlaskpacha. Jesusajj “akapachajj qalltkäna” uka tiempot parlkasajja, Abel chachatwa parlarakïna. Amuyatajja, taqpach jaqenakat jupaw nayrïr cheqapa jaqet uñjatäsin juchatsa jiwañatsa salvatäñapäna, ‘akapachajj qalltkäna ukhatpachaw sutipas jakañ rollon qellqatäpacha’ (Lu 11:50, 51; Ap 17:8). Adanampi Evampejj janïr wawanïpkäna ukhatpachwa Diosajj Yoqapar munasjjäna, ukwa Jesusan arunakapajj amuytʼayarakistu.
Biblia liyiñataki (Juan 17:1-14)
OCTUBRE 29 - NOVIEMBRE 4
BIBLIAN SUMA YATICHÄWINAKAPA | JUAN 18, 19
“Jesusajj kunatï cheqäki ukwa qhanañchirïna”
(Juan 18:36) Uk satasti Jesusajj sarakïnwa: “Reinojajj janiw akapachankirïkiti. Reinojatï akapachankirïspajja, arkirinakajajj nuwasipjjasapänwa, ukhamat jan nayajj judionakar apjjaruyatäñajataki. Cheqpachansa Reinojajj janiw akapachankirïkiti” sasa.
(Juan 18:37) Ukatwa Pilatojj jupar akham säna: “Ukhamajj ¿jumajj reyïtati?” sasa. Jesusajj sarakïnwa: “Juma pachpaw nayan reyïtaj arsusktajja. Nayajj ukatakiw nasta, ukatakiw akapachar jutarakta, kunatï cheqäki uka toqet qhanañchañataki. Kunatï cheqäki uka toqet saytʼasirinakajja, nayan arunakaj istʼapjjewa” sasa.
nwtsty Jn 18:37 textotak notanaka
qhanañchañataki: Griego Arut Qellqatanakanjja, “qhanañchaña” sasin griegot jaqokipasiwayki uka arunakajj kunaymanitwa amuytʼasispa. Jilapartejja, kuntï maynejj uñjki uk qhanañchaña sañwa muni, “yatiyaña”, “ukhamäskapuniw saña”, “kunatsa jan ukajj maynitsa sum parlaña” sañwa munarakispa. Jesusajj kunarutï creykäna ukanakatwa kunatï cheqäki uk qhanañchäna, profecía arunaksa Diosan promesanakapsa sarnaqatapampiw cheqätap uñachtʼayarakïna (2Co 1:20). Jehová Diosajja, Reinopasa ukan apnaqer Reyisa kunjamänisa uk sumwa profecianak toqe yatiyäna. Mesiasat parliri taqe uka profecianakajj Jesusanwa phoqasiwayi. Nasïwipat parliri profecianakasa, kunjamsa jiwas layku jiwañapäna uka profecianakas phoqasïnwa, Leyinakarjam lurat pactojj mä chʼiwïkaspas ukhamänwa, ukas Jesusanwa phoqasirakïna (Col 2:16, 17; Heb 10:1). Ukhamajj arunakapampisa luratanakapampisa, Jesusajj kunatï cheqäki uka toqetwa qhanañchäna.
kunatï cheqäki: Kunas Diosan amtapajja uka toqetwa Jesusajj kunatï cheqäki uk qhanañchäna. Diosan amtap phoqasiñapatakejja, ‘Davidan wawapa’, mä arunjja, Jesusajj jachʼa jilïr Sacerdoteta ukhamarak Diosan Reinopan Reyipatwa uttʼayatäñapäna (Mt 1:1). ¿Kunatsa Jesusajj aka oraqer jutäna, jaqer tukusinsa jakäna, Diosan arunakapsa yatiyarakïna? Kunjamtï jupapachpajj siskänjja, Diosan Reinopat kunatï cheqäki uk qhanañchiriw jutäna. Angelanakajja, ukhamarakiw Jesusajj Judeankiri Belén markan janïr naskäna ukhasa uka qhepatsa, Diosan Reinopat kunatï cheqäki uk qhanañchapjjäna, uka markanwa Davidajj nasirakïna (Lu 1:32, 33; 2:10-14).
(Juan 18:38a) Pilatojj jupar sarakïnwa: “¿Kunarak cheqasti?” sasa.
nwtsty Jn 18:38a textotak nota
¿Kunarak cheqasti?: Amuyatajja, Pilatojj janiw Jesusajj parlkäna uka pachpa toqet parlkänti (Jn 18:37). Pilatotï “¿kunarak cheqasti?” sasin cheqapun yatiñ munasa jisktʼaspäna ukhajja, Jesusajj sum qhanañchaspäna. Ukampis Pilaton jisktʼapajj Jesusar jan creyitapa, jupat burlasiskatapwa uñachtʼayäna. Akham siskaspas ukhamänwa: “¿Kunarak cheqasti? Ukajj janiw utjkiti” sasa. Pilatojj janiw Jesusan arsuñap suykänti, ukatwa jisktʼasajj judionakan ukar mistjjäna.
Suma yatichäwinak Bibliat thaqapjjañäni
(Juan 19:30) Uka kʼallkʼu vino malltʼäna ukhajja, akham sasaw Jesusajj säna: “Phoqasjjewa” sasa. Ukatjja pʼeqep altʼasaw jiwjjäna.
¿Kunsa jiwatapampejj jikjjatawayi?
15 Jesusajj akham sasaw tʼaqhesiñ lawan jiwawayjjäna: “Taqe kunaw phoqhasjje” sasa (Juan 19:30). Bautisasitapat jiwañapkamajj kimsa mara chikataniw Awkipan yanaptʼatajj wali muspharkañanak lurawayäna. Ukat kunapachatï jiwjjäna ukhajja, oraqew khathatïna, uk uñjasajj akham sasaw chʼakkatayañapäkäna uka soldadojj säna: “Cheqpachapuniw aka jaqejj Diosan Yoqapäpacha” sasa (Mat. 27:54). Diosan Yoqapätwa sipanwa Jesusar wal tʼaqhesiyapjjäna, uk uñjasaw uka soldadojj ukham sispachäna. Jesusajj janipuniw kunäkipansa Awkipat jitheqtkänti, ukat ajjtañ Supayan wali kʼarïtapsa qhan uñachtʼayarakïna. Amtañäni, Diosan loqtirinakapatjja, akham sasaw uka Supayajj säna: “Mä jaqejja jakañapa qhespiyasiña laykojja kunsa lurakispawa” sasa (Job 2:4). Ukampis ¿kunsa Jesusajj jiwañkam aguantasajj uñachtʼayäna? Adanampi Evampitakejja Supayan yantʼapar atipañajj janiw chʼamäkänti. Ukat luratanakapampisa jiwatapampisa, Awkipajj taqe kunjjar Munañani ukat cheqap Diosätapwa uñachtʼayarakïna (Proverbios 27:11 liytʼasiñapawa). Ukat ¿kunsa jiwatapampejj jikjjatawayaraki?
(Juan 19:31) Niyakejjay Wakichasiñ Urüchïnjja, judionakajj janiw sábado urunjja jiwat cuerponak tʼaqesiñ lawar jaytasiñap munapkänti (uka sabadojj jachʼa urütap layku). Ukatwa jupanakajj lawar chʼakkatat jaqenakan kayunakap pʼakirasiñapataki ukhamaraki jiwat cuerponak apaqasiñapataki Pilator mayipjjäna.
nwtsty Jn 19:31 textotak nota
uka sabadojj jachʼa urütap layku: Pascua pasatat 15 de nisán urojj janis mä sábado urun waktʼkchïnjja, sábado uruwa sasaw sapjjerïna (Le 23:5-7). Uka urojj semanankir sábado urun waktʼkäna ukhajja, uka sabadojj ‘jachʼawa’ sasaw sapjjarakirïna (judionakan calendarioparjamajja, sabadojj semanankir paqallqöri urünwa, ukajj viernesaw Inti jalantar qalltäna, sábado uruw Inti jalantar tukuyarakïna). Niyakejjay Jesusajj jiwjjäna uka qhepa urojj mä “jachʼa” sábado urüchïnjja, Jesusajj mä viernes uruw jiwjjpachäna. 29 marata 35 marakamajja, 33 maranakwa 14 de nisán urojj mä viernesan waktʼäna. Uk yatiñajja, Jesusajj 33 maran 14 de nisán urun jiwatapwa amuytʼayistu.
Biblia liyiñataki (Juan 18:1-14)