Watchtower INTERNETANKIR BIBLIOTECA
Watchtower
INTERNETANKIR BIBLIOTECA
Aymara
ʼ
  • kʼ
  • tʼ
  • pʼ
  • chʼ
  • qʼ
  • BIBLIA
  • QELLQATANAKA
  • TANTACHÄWINAKA
  • yp2 7 yatichäwi págs. 67-73
  • Jan suma uñtanïtaj laykuxa, ¿kuns luriristxa?

Janiw videojj utjkiti

Disculpapjjeta, janiw aka video uñjañjamäkiti

  • Jan suma uñtanïtaj laykuxa, ¿kuns luriristxa?
  • Kunsa wayn tawaqunakax yatiñ munapxi: Payïr libro
  • Jiskʼa pʼeqeñchäwinaka
  • Uka toqet jukʼamp yatjjatañataki
  • ¿Kʼumaräñ laykuti, jan ukax sinti suma uñtanïñ laykucha?
  • Mayjtʼayata
  • Janiw jiljañamäkiti
  • ¡Usumpirak katuyasiskasma!
  • Kunas wali askixa
  • ¿Kunatsa suma uñnaqtʼanïñat wal llakistjja?
    Wayn tawaqonakan 10 jisktʼanakapa
Kunsa wayn tawaqunakax yatiñ munapxi: Payïr libro
yp2 7 yatichäwi págs. 67-73

7 YATICHÄWI

Jan suma uñtanïtaj laykuxa, ¿kuns luriristxa?

¿Cuerpomas uñnaqañamas jumatak walikiti?

□ Jïsa □ Janiwa

¿Jan likʼintañataki jan manqʼxaña amtirïtati, jan ukax suma uñtanïñataki operayasiñ amtirïtati?

□ Jïsa □ Janiwa

Mayjtʼayañax amparamankaspa ukhaxa, ¿kunanaksa askichtʼasisma? (Raytʼañamawa.)

Saytʼaru

Cuerpo

Jañchi

Peso

Ñikʼuta

Aru

INAS nayrïr pä jisktʼarux “jïsa” sasin chimptʼaniwaysta, ukhamarakiw kimsïr jisktʼanxa kimsa jan ukax jilsa raytʼaniwayarakpachäta, ukampisa... Mayninakax janiw jumjam amuyapkpachati. Awisax jan amuyasisaw cuerposat uñnaqasat sinti llakissna. Walja wayn tawaqunakaruxa, guerra nuclearat sipansa, cáncer usut sipansa, awkis taykas jiwaskpan ukat sipansa, likʼintañwa jukʼamp axsarapxi sasaw yatxatirinakax sapxi.

Chiqpachansa, kunjam cuerponïtasa kunjam uñnaqtʼanïtasa ukarjamaw juma pachpax munasisma, ukat ukarjamarakiw mayninakas juma tuqi parlapxaspa. Tawaqitaptaskäna uka tiempotwa 19 marani Maritza tawaqux amtasi. “Jilïr pä kullakajax wali suma uñtani tawaqunakäpxänwa, ukat nayasti likʼisitayätwa —siw Maritzaxa—. Yatiqañ utanxa nayat larusipxapunirïnwa. Ukat tiyajasa, jiskʼa jan yäqañ likʼi anu qalluparjamawa, Chubs [Gordi] sas sutichiritäna”. Juliarux niya ukhamarakiw pasatayna, jupax 16 maraniwa. “‘Wankʼur uñtʼasit laka chʼakhani’ sasaw yatiqañ utanxa mä imillax nayat larusiri. Janis yäqañjamäkchixa, ukampis wal chuym ustʼayiritu. Jichhakamas janiw laka chʼakhajax gustkituti” siw Juliaxa.

¿Kʼumaräñ laykuti, jan ukax sinti suma uñtanïñ laykucha?

Suma uñtanïñ munañax janiw jan walïkiti. Chiqasa, Bibliax walja suma uñnaqtʼani warminakata chachanakatwa parli, sañäni: Sara, Raquel, José, David ukat Abigail. Yamas Abisag sat mä tawaqux wali suma uñnaqtʼanipunïnwa siw Bibliaxa (1 Reyes 1:4).

Ukampisa yaqhip wayn tawaqunakax sintiw cuerpopat llakisipxi. Amuytʼañataki, yaqhip tawaqunakax suma uñtanïñatakixa juchʼus tawaqüñach walïspa ukhamwa amuyasipxi. Ukatxa, niya ukhamjamarakiw revistanakan warminakax uñsti. Ukampis uka fotonakax computadorampi askichatawa ukat uka warminakax foton mistuñatakix jan manqʼataw sarnaqapxi, ukwa yaqhip tawaqunakax jan amuyapkiti. Chiqpachansa, jumatï revistanakan uñstki uka warminakar uñjasa uñkatasïta ukhaxa, llakitaw jikxatasïta. Ukhamaxa, jan suma cuerponjam amuyassta ukhaxa, ¿kamachasmasa? Kunjamäktatix uk sum amuyasim jan sinti llakisimti.

Mayjtʼayata

Kunjamäktantix uk mayjtʼayir espejonakaw yaqhip qhatunakan utji, inas uka kast espejot uñkatasirïsta. Uka espejotxa awisax jachʼa tansa jan ukax jiskʼa jaqi ukhamwa ukan uñkatasisma. Ukampis ukax kʼarikiwa.

Yaqhip wayn tawaqunakax uka espejotsa uñkatasipkaspa ukham amuyasipxi, ukat yatxatirinakas ukham sapxaraki. Mä yatxatäwin akaw yatisi: sapa patakatxa, 58 tawaqunakawa “pesañajäkis ukatx jiljxtwa” sas sapxatayna, ukampis 17 tawaqunakakiw chiqpachansa pesopatxa jiljapxatayna. Yaqha yatxatäwinxa akarakiw yatisi: jan likʼïpki uka pataka warminakatxa 45 warminakaw likʼintatäpkaspas ukham amuyasipxatayna.

Jilapart tawaqunakax jan llakisiñatwa llakisipxi sasaw yaqhip yatxatirinakax sapxi. Chiqas jumatï mä jukʼa likʼisitästa ukhaxa, janiw ukanak yatiñax chuymachkiristamti. Ukhamächi ukhaxa, ¿kunatsa ukhamäpachata uk amuyastati?

Awk taykatwa kunjam cuerponïñänis uk katuqtanxa. Yaqhipanakax janiw likʼintapkaspati, ukat chʼakhanakapas qhanaw uñjasirakispa. Ukampis juman cuerpomax likʼisitüñatak satäspawa. Inas doctorax walikïsktaw sas siristam ukampis likʼïkasmas ukham amuyasisma. Ejercicio luraña ukat amuytʼasis manqʼañaw yanaptʼiristamxa, ukampis awk taykamattï likʼisitäñ katuqstaxa, janiw cuerpom mayjtʼaykasmati.

Waynituptaskta jan ukax tawaqitaptaskta ukatwa lankhuntaskasmaxa. Tawaqitaptaskirinakax 8% grasa corporal satäkis ukatxa, 22% grasa corporal ukaruw puripxaspa, mä arunxa, wal likʼintapxaspa. Ukampis jachʼäxapxi ukhax janiw ukhamäxapxiti. 11 jan ukax 12 marani likʼisitax jachʼäxasax janiw likʼïxaspati, jan ukasti suma uñtani tawaqüxaspawa. Ukampisa sinti manqʼatamata ukat jan ejercicio luratamatwa likʼintaskasmaxa. ¿Kʼumaräskañataki jan likʼïñam wakischi ukhasti?

Janiw jiljañamäkiti

Bibliax “suma amuyumpi” sarnaqapxam siwa (1 Timoteo 3:11). Ukhamasti jan jan manqʼatax sarnaqkamti. Jan sinti pesañatakixa, manqʼañäki ukhakwa manqʼañama ukat ejercicionakwa jan jiljas lurañamaraki.

Jan likʼintañataki mayninakjam qullasiñax janiw askïkiti. Amuytʼañataki, juchʼusäñataki pastillanak umañax mä ratutakikiwa ukat cuerpox yatintxi ukhaxa, wasitat manqʼat awtjasxaraki. Uka pastillanak umatatxa, cuerpomat janiw likʼix mistxaspati, ukatwa likʼintarakisma. Ukatxa, pʼiq muytayiristamxa, wilamas jukʼamp chʼamampiw saraspa, llakimpiw apayasirakisma ukat cuerpomax uka pastillanakaruw yatintarakispa. Jumpʼsuyirinakasa diuréticas sat pastillanakasa ukhamarakikiwa.

Ukhamasti, suma cuerponïskañatakisa kʼumarakïskañatakisa kunatix manqʼasiñäki ukxa manqʼasiskakiñamawa ukat ejercicionak jan jiljas lurañamaraki. Sapa semana ejercicio lurañax wali askïniwa. Janiw sintïñapäkiti, inas jankʼak kayut sarnaqchisma jan ukax gradanak mistusma.

¡Usumpirak katuyasiskasma!

“Janiw likʼïxati” sasaw yaqhipanakax “anorexia” sat usumpix katuyasipxi, uka usuninakax janiw manqʼañ munapkiti, ukhamatwa manqʼatjam jiwasipki. Pusi phaxsi qullayaskasaxa, Masamix siwa: “Kunapachatix kʼumaräxtawa sasin sapxitäna ukhaxa likʼïkiristsa ukham amuyasiyäta. Ukat jachañ jachañaw wal jutiritu, kunjamäkayättix pusi phaxsi nayrax ukaruw taqi chuym kuttañ munxayäta” sasa.

Jan amuykañakiw anorexia sat usux katuristamxa. Mä tawaquxa, jan likʼintañatakiw manqʼa tuqit jarktʼasispa. Ukampis amtap phuqasxipanxa jukʼamp amtaspa: espejot uñkatasisax likʼïskakïtap amuyasispa ukat manqʼa tuqit jukʼamp jarkʼtʼasiñwa amtaspa. Ukxarux jukʼamp jukʼampwa amtaskakispa.... Ukhamatwa cuerpox yatintaspa ukat uka usumpix katuyasispa.

Ukham usunjam amuyassta jan ukax manqʼat jan awtjkstam ukhaxa, jankʼaki yanaptʼayasir saram jan suytʼamti. Awkimamp jan ukax taykamamp parlam jan ukax khititix yanaptʼkiristamxa jupamp parlma. Aka arunak amtasïta: “Mä amigox taqi horasan munasiripuniwa; llakisiñansti mä jiljamaw chuymachasi” (Proverbios 17:17).

Kunas wali askixa

Biblianxa, suma uñnaqtʼanïñatxa mä jukʼak parli. Chuymasax kunjamas ukaw Diosatakix wali askixa (Proverbios 11:20, 22).

Absalonat amuytʼañäni, jupax rey Davitan yuqapänwa. Biblianxa siwa, “janirakiw Absalonar uñtata yaqha jaqix utjkänti, ukham wali suma waynätapatsti wali jachʼañchatarakïnwa. Kayut pʼiqikamax janipuniw kuna jan walis Absalonanxa utjkanti, jan ukasti jupax wali suma uñnaqtʼani waynänwa” sasa (2 Samuel 14:25). Ukampis uka waynax aljantasiriw tukuwayi. Jachʼa jachʼa tukutap layku ukhamarak munañanïñ munatap laykuxa, Jehová Diosan uttʼayat reyiparuw jaqsuñ munäna. Ukhamasti, Biblianxa janiw Absalonatxa sum parlkiti, jan ukasti, jan phinqʼani, aljantiri, uñisiri jaqïtapwa uñachtʼayi.

Ukhamax amtapunim Jehová Diosatakix kunjam chuymanïtas ukawa wali askixa, janiw kunjam cinturanïtasa, amparar qhawqha chʼamanïtas ukax wakiskirïkiti (Proverbios 21:2). Suma uñtanïñ munsta ukax walikïskiwa, ukampis suma chuymanïñamatakiw chʼamachasiñama, ukaw wali askixa. Tiempompixa, mayninakax janiw kʼisimirat (jan ukax qanllit) cinturanïtat janicha ukxa uñjapkätamti, janirakiw wali chʼamanïtati janicha uksa uñjapkaniti, jan ukasti kunjamsa Diosar yupaychaskta ukwa uñjapxani.

JUKʼAMPI YATXATAÑATAKIX MAYÏR LIBRON 10 YATICHÄWIP UÑXATÄTA

JUTIR YATICHÄWI

Walja wayn tawaqunakaw usuta jan ukax jan kun lurirjama jikxatasipxi. Jumax ukham jikxatassta ukhaxa, ¿kunjamatsa ukhampachas nayrar sartasma?

BIBLIAX KAMSISA

“Jaqix uñnaqakwa uñjixa, ukampisa nayax jaqin chuymapwa yatiraktxa, ukwa uñjaraktxa.” (1 Samuel 16:7)

AKHAM LURASMAXA

Jumatï jan likʼintañ munsta ukhaxa:

● Alwax kunatï manqʼañäki ukwa manqʼañama. Janitï manqʼkätaxa, wali manqʼat awtjataw jikxatasïta ukat jukʼamp manqʼäta.

● Janïr manqʼkasinxa mä jachʼa vaso umwa umañama. Ukaw mä jukʼa manqʼat awtjata apaqätam ukhamatwa jan walj manqʼkätati

¿YATIYÄTATI?

Suma uñnaqtʼanïñatak jan manqʼapki ukhaxa, cuerpox jan aynachtʼañatakixa, janiw likʼxa cuerpot mistuyxiti. Ukatwa jankʼak likʼintapxaspa sasaw uka tuqit yatxatirinakax sapxi.

¡AKANAK LURÄ!

Kʼumaräñatakixa akanak lurä: ․․․․․

Nayatakixa, aka ejercicionak lurañaw wakisispa: ․․․․․

Awkijarus jan ukax taykajarusa, ¿kuns aka tuqit jisktʼañ muntxa? ․․․․․

JUMASTI, ¿KAMSASMASA?

● ¿Cuerpomatsa ukat uñnaqtʼamatsa, jumax kamsasmasa?

● ¿Kunsa suma uñnaqtʼanïñatakix lurasma?

● Mä amigomatï jan ukax mä amigamatï jan likʼintañatak jan manqʼxaspa ukhaxa, ¿kuns sasma?

● Jumatï sullkanïsta ukhaxa, ¿kunjamsa jupa pachpa munasiñapatak yanaptʼasma?

[69 janan qhanañchäwipa]

“Jachʼa nayranakanïpanxa nayat taqiniw larusipxirïna. Ukampis naya pachpat larusiñwa yatiqawayta, ukatxa kunjam chuymanïtsa ukanak tuqit lupʼiñwa yatiqawayarakta. Kunjamäktix ukhampacharuw yatintawayta.” (Ambera)

[68 janan fotopa]

Walikïskasawa juma pachpax jan walit uñjasisma

    Aymara qellqatanaka (2005-2025)
    Mistuñataki
    Mantañataki
    • Aymara
    • Apayañataki
    • Kunjamtï munkta ukarjam askichañataki
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ak amtañamapuniwa
    • Aka amtanakanïpjjtwa
    • Configuración de privacidad
    • JW.ORG
    • Mantañataki
    Apayañataki