16 yatichäwi
¿Llakit sarnaqañax walikïskpachati?
TATAPAX jiwkäna uka urut amtasax akham sasaw Miguelax säna: “¡Janiw chiqaw sañjamäkänti!... Janis jiwkaspa ukham amuyaskaktwa” sasa.
Inas familiamat maynix chʼaqtawayxchi, jilamas jan ukax kullakamas jiwata uñjaschi, maysa tuqitxa mä munat masirakiw jiwxaspa. Ukatwa wali llakita, colerata, wali mulljata ukham uñjasisma. Chuym qalarayasiñ munkasas jachañjamakipuniwa. Ukat inas jan jachañ laykux chuym wal usuyassta.
Chiqansa, maynix jiwxi ukhaxa wali llakitaw taqinis uñjasiñ yattanxa. Jesusax aka Uraqinkkäna ukhaxa, mä amigopaw jiwatayna, ukat jupasa ‘wal chuym chʼallxtayasisaw’ ‘jachaqtʼasïna’ (Juan 11:33-36 uñxattʼasin 2 Samuel 13:28-39 uñxattʼarakïta). Ukhamasti, yaqhanakax jumjamaw jikxatasiñ yatipxaraki, uk yatiñaw yanaptʼarakiristamxa.
Janis chiqäkaspa ukhama
Qalltanxa janiw sum amuytʼasiñjamäkaspati. Samkakïkaspas ukham inas amuysna, ukat maynis sartayir jutañapäkaspa ukhama. Cindy sat mä tawaqun mamapaw cancerampi jiwatayna, ukat Cindix akham siwa: “Janiw mamajax jiwatäkit sistwa. Kun lurasas jupampiw nayrjam parltʼasiriskätxa sasaw amuyta, ukat awisax ‘mamajampiw ak parlä’ sasaw jan amuyasisa sirïta” sasa.
Qhiparirinakatakix jiwatäxiw sañax wali chʼamäspawa. Inas jiwatar thakinakansa jan ukax autonsa uñjksna ukham amuyassna. Ukham mä jukʼanak amuyasakiw janiw jiwatäkiti sañax utjaspa. Amtañäni, janiw jiwañax utjañapäkänti, Diosax wiñay jakañasatakiw aka Uraqir uchistu (Génesis 1:28; 2:9). Ukatwa, maynix jiwxi ukhaxa janix chiqaw sañjamäkiti.
“¿Kunatsa ukham jaytanukpachïtu?”
Ukat awisax jiwiritaki colerasiñaw utjaspa. Cindix akham saskakiwa: “Mamajax jiwxi ukhaxa, ‘kunatsa sarxäw sasa jan yatiyapkista, ukhamakirakis jaytjapxistaxä’ sasaw amuyirïta. Jan walsa lurapkitaspa ukhama” sasa.
Familian sullkas jan ukax jilïris jiwxi ukhaxa, ukhamarakiw jikxatassna. Karinax akham siwa: “Luqhinakakiw jiwiritakix colerapxaspa sañjamawa, ukampis kullakajax jiwxi ukhaxa nayax ukham coleraraktxa. “¿Kunatsa jiwasin sapaki jaytjitu? ¿Kunatsa ukham lurista?” sasaw wal llakisirïta” sasa. Ukhamawa, yaqhipax maynin ukham jiwxipanxa wal colerasipxi, jiwirix jan walirus aptʼawaykaspa ukhama. Yaqhipax saparstʼataw uñjasipxaraki, ukat usutäkän ukax inamayas uñjapkaspa ukham amuyapxaspa. Ukat mä wawan jiwxipanxa jankʼakiw awk taykanakax mayni wawanakapar jan kawksa khitañ munxapxiti, kunarus purikispaw sasa, ukhamatwa mayni wawanakax jiwiritaki wal colerapxaspa.
¿Amtastati?
Maynix jiwxi ukhaxa kunayman llakinakaw apxattistaspa, ukat payachasiñanakas utjaspawa. ‘Jukʼampi chʼamtʼapxasäna. Yaqha qulliri jisktʼasipxasäna’ sasaw amuysna. Ukatxa, “Janiki ukham tuqisipkasänti”. “Munasiñampiki uñjiriskäta”. “Jupa lantix nayakis alir saririskäta” sasaw amtasiraksna.
Miguelax akham saskakiwa: “Tatajar wali sum uñjiriskäta. Jan ukax nayaw utar jan jankʼaki puriniñapatakix kun lurañansa yanaptʼañajänxa” sasa. Elisax akham sarakiwa: “Mamajax mä akatjamataki usuntasin jiwxi, kunayman tuqitwa chuym purapat usuyasipxirïta, ukampis ukhamakiw qhiparxta. ¡Jichhax nayas juchanïkirista ukham amuyasta! Kun sañas walïspäna, kun sañas jan walïkaspäna jan ukax kun lurañas walïspäna ukanakwa jichhax wal amuytxa” sasa.
Inas uka jan walinakat juchañchasta. Cindix akham siwa: “Janik tuqisipkasänti, llakitaw jukʼamp aynachtʼpacha sasaw jichhax wal amtasta” sasa.
“¿Amigonakar kamsakïsa?”
Akham sasaw mä ijma warmix wawapat säna: “Jonnyx janiw awkipan jiwatapatxa masinakapar kamsirjamäkänsa. Wal axsarayasirïna, ukat axsarasax wal jupapacha colerasirakiri” sasa.
Death and Grief in the Family (Familian jiwaña ukat llakisiña) siski uka libronxa akham siwa: “Mä jilïris jan ukax sullkas familian jiwxi ukhaxa, ‘¿amigonakar kamsakïsa?’ sasaw jisktʼasiñ yatipxi. Masinakax janis kunjamtï jikxatasipki uk sum amuyapkaspa ukham amuyasipxi. Chuymanakapan wal llakisitanakapxa uñnaqapampiw amuyayapxi. [...] Ukhamatwa qhiparirix janis walïkaspa, sapakïkaspasa, ukham amuyasipxaspa” sasa.
Ukampis maysa tuqit amuyañasarakiwa, awisax ukham llakitanakarux janiw kamsañjamäkisa, ukatwa yaqhipax jan kunsa sapkaspati. Ukatxa, familiajan jiwañax utjani ukhaxa jupjamaw jikxatasïxa sasaw llakisipxarakispa. Jan ukham amuyaskañatakiw jumat jithiqtapxaspa.
¿Kunjamatsa llakir atipsna?
Chiqansa, ukhaman uñjasisax taqiniw llakisiñ yattanxa, ukhamax uk amuyañaw yanaptʼiristamxa. Ukampis janiw chiqäkpachati sas amuyaskakïta ukhaxa jukʼampikiw llakix jayarstʼani. Inas familianxa, manqʼasiñatakix jiwiritaki mä qunuñ jaytapxchispa, niyas puriniñapäkaspa ukhama. Ukampis mä familianxa mayja lurañ amtapxatayna. Taykax siwa: “Manqʼasiñatakix janiw nayrjam quntʼasxapxtti. Chachajaw Davitan qunuñapar quntʼasi, ukhamatwa taqinïpkiristsa ukham amuyapxta” sasa.
Maysa tuqitxa, inas uk sakisäna jan ukaxa janiki ukham siskasänti, ukat ukham lurasäna sas amtasiñax utjchispa, ukampis janiw familiaramas jan ukax munat masimas ukatjam jiwkiti, uk yatiñaw yanaptʼarakiristamxa. Ukatxa, “taqiniw walja pantjasïwinak lurtan[xa]” (Santiago 3:2).
Janiw chuymaman imxäsiñamäkiti
Earl Grollman qullir jaqix akham siwa: “Janiw kunatsa llakista ukaki yatiñasäkiti, jan ukasti atipañataki chʼamachasiñawa. [...] Kunatï chuyman utjkistu ukxa yaqhanakar yatiyañawa” siwa. Ukhamasti janiw saparstʼañax wakiskaspati (Proverbios 18:1).
Uka llakinak chuyman imxäsiskañäni ukhaxa, “jaya tiempow llakit sarnaqañäni, ukat llakinakax janiw jankʼaki tukuskaniti” sasaw Earl Grollman qullirix saraki. Ukat akham saskakiwa: “Khitis sum istʼiristam uk thaqtañamawa, mä amigow kunjamsa chuymaman jikxatasta ukax jan sinti jan walïtap amuyayiristamxa” sasa. Chiqansa, awk taykasa, jan ukax jilanakas kullakanakasa, ukat mä irpir chuymanis wali sumwa yanaptʼapxistaspa.
Ukat jachirjamäsaxa, ¿kunsa lurasma? Earl Grollmanax akham siwa: “Yaqhip chachanakatakis warminakatakis jan ukax wawanakatakis jachañax askïspawa, ukhamatwa llaki apaqasipxaspa. Jachasaw kuna llakinakatsa armastanxa” sasa.
Familianxa yanaptʼasiñaw utjañapa
Llakin uñjaskta ukhaxa awk taykamaw yanaptʼapxiristamxa, jan ukax jumas jupanakar yanaptʼarakismawa. Janempit Sarampit parltʼañäni, jupanakax Inglaterra markan jakasipxi, Darrall sat jilapaw 23 maranïkasin jiwxatayna. ¿Jupanakax kunjamatsa uka llakir atipapxäna? Janex akham siwa: “Pusiniw qhiparapta, nayax tatajampi irnaqasaw purapat yanaptʼasipxta, ukat Sarax mamajampirakiw yanaptʼasipxi” sasa. Ukat saskakiwa: “Janipuniw tatajar jachirxa uñjirïktti. Pä kutiw jachir uñjta, ukampis nayatakix ukanak amtañax askiwa, nayaw jupar chuymachirïtxa” sasa.
Mä suma suytʼäwiw utji
Janet sata 13 marani mä tawaqitaw Hodgkin sat usumpi jiwxatayna, jupax Inglaterra markan jakasirïna. Ukat David sat jilapax akham siwa: “Amay imir sarapkta ukhaxa, arstʼirix Bibliat apstʼasin mä chiqa liytʼi, ukaw wal chuymachitu, ukanxa akham siwa: ‘Diosasti mä uru wakichi, uküruw chiqakankañampi akapacharux taripani kawkïr jaqtix jupax ajlliski uka tuqi. Uka jaqin chiqätapxa, jupar jiwatat jaktayasaw taqi jaqinakar qhanpach yatiyi’ sasa. ‘Qhanpach yatiyi’ siski uka arunakwa arstʼirix qhanañchäna, kunjamsa jiwatanakax jaktanipxani uka tuqita. Imantanxapxta uka qhipatxa uka arunakaw wal chuymachitu” sasa (Hechos 17:31 ukat Marcos 5:35-42; 12:26, 27; Juan 5:28, 29; 1 Corintios 15:3-8 uñxattʼarakïta).
Chiqansa, jiwatanakax jaktanxaniw siski uka arunak istʼasas llakisiskaksnawa. Jiwirir armañax wali chʼamäspawa. Ukampis waljaniw kuntï Bibliax yatichki uka suma arunakampix chuymachasipxi, ukhamatwa familian jiwirix utjki ukhaxa llakinakapar jukʼat jukʼata atipapxi.
Amuytʼañataki
◻ Mä familiaras jan ukax mä amigos jiwxi ukhaxa, ¿llakisiñax janit walïkpacha?
◻ ¿Maynix jiwxi ukhaxa kunatsa wali llakisiñax utjaspa?
◻ ¿Wayn tawaqunakax kunjamatsa uka llakinakar atipapxaspa?
◻ ¿Jumax kunjamsa mä amigomar ukham uñjasipanxa chuymachasma?
[128 janan qhanañchäwipa]
“Janiw mamajax jiwatäkit sistwa [...], ukat awisax ‘mamita ak sañ munaskayäsma’ sasakiw jan amuyasisa sisxtxa”
[131 janan qhanañchäwipa]
“Mamajax jiwxi ukhaxa, ‘kunatsa sarxäw sasa jan yatiyapkista, ukhamakirakis jaytjapxistaxä’ sasaw amuyirïta. Jan walsa lurapkitaspa ukhama”
[129 janan fotopa]
“¡Kunatsa nayar ukax paspachïtu!”
[130 janan fotopa]
Kunapachatï maynix familian jiwxi ukhaxa mä suma amuyirin istʼatäñwa muntanxa