21 yatichäwi

¿Kunjamatsa mä irnaqäw jikxatasax jaya tiempo irnaqirista?

NIYA colegio tukuyaskir wayn tawaqunakaruw Estados Unidos markanxa jisktʼapxatayna, “kunas jumatakix taqi kunat sipansa wali askixa ” sasa, ukax Senior Scholastic revistan qillqatawa. Sapa patakatxa kimsaqallq tunka pusinitakiw “mä irnaqäwi jikxatasin jaya tiempo irnaqañaxa” nayrankäna.

Inas jan yatiqir sarañäki uka horanakan irnaqañ munchisma, ukhamata juma pachpatakis jan ukax familiamar yanaptʼañatakis qullqi jikxatañataki. Ukat inas sapürjam Diosan arunakap yatiyañataki chiküru irnaqañ munaskaraksta. (22 yatichäwi uñxattʼäta.) Ukampis irnaqäwi jikxatañax wayn tawaqunakatakix wali chʼamäxiwa, kuna laykutix taqi kunaw irxattaski, ukat janirakiw yatiqañ jan tukuyatanakarux irnaqiritaki munxapxiti. Ukampis ¿kunjamatsa mä irnaqäwi jikxatasma?

Yatiqañ utanwa irnaqañataki wakichasisma

Cleveland Jones jaqix walja maranakaw walja irnaqirinakar katuqayi, ukat jupax akham iwxtʼi: “Colegior sarkasax suma notanak apsusiñamawa. Qillqtʼasiñsa, liytʼasiñsa ukat parltʼasiñsa sum yatiqañamawa. Aski jaqjamaw kunsa lurañama, ukhamatwa yaqhanakarux sum uñjañsa yatiqasma” sasa.

Mä auto apnaqirixa, kuna horas mistuni ukat kuna horas purini ukanak liytʼasiñ yatiñapawa. Ukat fabricanakan irnaqirinakasti kun lurañ tukuyasas formularionak phuqantañ yatipxañaparakiwa. Ukatxa aljirinakas sumwa jakthapisiñ yatipxañaparaki. Ukat taqi kasta irnaqäwinakanwa suma parltʼasiñax munasiraki, ukampis yatiqañ utanwa uk yatiqasma.

Janiw qarjasiñamäkiti

Cleveland Jonesax akham saskakiwa: “Colegio tukuyxasin irnaqäwi thaqasksta ukhaxa jikxatañkamapuniw thaqhañama. Janiw mä paninimpi parltʼasakix utar sarxätati, niyaw jawsapxitani sasa. Ukhamatxa janiw mä irnaqäwsa jikxatksnati” sasa. Samuel sat mä waynax paqallq phaxsinakaw mä irnaqäwi thaqhatayna. Jupax siwa: “Naya pachpaw akham amuyasta: ‘Irnaqañajax mä irnaqäwi jikxatañawa’ sasa. Paqallq phaxsinakaw sapüru alwat jaypʼukam irnaqäw thaqtxa. Arumanakax kayus ususxiriwa. Ukat sapa alwaw sum amuytʼasisa irnaqäw thaqhirix sarirïta” sasa.

¿Kunatsa Samuelox jikxatañkamapuni thaqpachäna? Jupax akham sarakiwa: “Irnaqäwi churapki uka utanakar purisaxa kuntï Jesusax ‘taqi chʼamampi uchasipxam’ siskäna ukwa amtasirïta. Mä urux mä irnaqäw jikxatapunïw ukat aka urunakxa janiw amtxäti” sasa (Lucas 13:24).

Kawkinsa thaqhasma

Pata pampanakan jakasstaxa, uywanak uñjañsa, yapunakan jan ukax huertanakan yanaptʼañsa thaqharakismawa. Ukat markan jan ukax jachʼa markanakan jakasstaxa, periodiconwa thaqtarakisma. Ukanak uñxatasaw kunanak lurañas wakisispa ukxa amuyasma. Ukat awk taykarusa, yatichirirusa, amigonakarusa, irnaqäw churapki ukarusa jan ukax uta jakʼan jakasirinakarus jisktʼasirakismawa.

¿Kunjamatsa jaya tiempo irnaqsna?

Kunapachatï jan waltʼäwinakax utji, mä arunxa jan walja irnaqirinakax munasxi ukhaxa wayn tawaqunakaruw jil ananukupxi. Ukampis jumax janiwa ukham khitanukuta uñjasiñamäkiti. Irnaqäwinak churir Cleveland Jonesax akham saskakiwa: “Taqi chuyma irnaqañ munirinakasa, patronan munañaparjam kun phuqirinakasa janiw khitanukut uñjasipkiti” sasa.

Ukhamasti suma amuyunïñamawa: irnaqäwsa, patronarusa ukat masinakamarus sum uñjañamawa. Ukatxa ukham suma amuyunïtamax luratanakamanwa uñjasini. Ukampis patronax janiw luratanakamaki uñjkaniti, jan ukasti kunjam amuyumpis lurta uksa amuyarakiniwa.

Ukat Cleveland Jonesax saskakiwa: “Janiw mayitanakaki phuqañamäkiti, jan ukasti jukʼamp luraskañamakiwa, ukat janirakiw jupan uñjatakix kuns lurañamäkiti. Mä irnaqäwinxa janiw nayratpach irnaqirinakakix qhiparapkiti, jan ukasti wali sum wal irnaqtʼirinakaw qhiparapxi” sasa.

Ukax chiqäskapuniwa, ukwa Samuelox yatiqarakitayna. Ukat akham siwa: “Patronax kuntï mayki ukarjamapuniw kunsa lurirïta. Wakisirjamäki ukhaxa yaqha horanak jutam satasa iyaw sakirïtwa, kuntï sapki ukarjamaw kunsa lurarakirïta, ukat respetompiw pʼiqtʼirinakarux uñjirïta” sasa. Ukaxa kuntï Bibliax siski ukwa amtayistu, Colosenses 3:22 jiskʼa tʼaqax akham siwa: “Uywirinakamarux istʼapxarakim aka uraqinxa, janiw jupanakan uñjkataki kunsa sum lurirjam tukupxañamäkiti, jan ukasti taqi chuymaw Diosar axsartasa servipxañamaxa” sasa.

¿Kunjamatsa jan axsarkasma?

Jumax jichhaki irnaqañ qalltasksta ukhaxa axsar axsaraw kunsa luraskpachätaxa. Inas akham jisktʼasta: “¿Sumakti sarnaqaskpachätxa? ¿Kuntï luram sapkitu uk lurakiristti? ¿Luratanakajax jupanakataki walikïpachati? ¿Jan amuyuniti uñtʼapxitaspa?” sasa. Ukampis kunsa amuyumpipuniw lurañama, ukat sumpach amuyxäta ukhaxa, janiw axsarxätati, jukʼat jukʼatwa yatinuqtxäta.

Ukampis uka irnaqäw tuqit jankʼaki kunatï wakiski uk yatxatäta ukhaxa janiw añcha axsarañax utjxaniti. Kunsa sum uñaqañama, ukat istʼañas jan ukax liytʼañas wali askirakiwa. Wakisirjamäni ukhaw patronarux luratanakam tuqit jisktʼañama, ukhamatwa amuytʼasirit uñtʼayasïtaxa. Ukat akham jisktʼasiñamarakiwa: “¿Luratanakajax kunjamsa aka irnaqäwir yanaptʼi?” sasa. Ukhamasti, ukarjam amuytʼasisaw kunsa sum lurasma, ukat kusisiñsa jikxatarakismawa.

Irnaqir masinakampix sum apasiñamawa

Chiqansa, taqi irnaqäwinakanwa yaqhanakampix parltanxa. Ukhamasti, yaqhanakampix sum apasiñasawa, jan ukhamäkanixa, irnaqäwitsa jaqsutaw uñjassna. “Kawkikamatix puedepkta ukakamax taqinimpis jumanakax sumankapxam” sasaw Bibliax iwxtʼistu (Romanos 12:18). Ukhamasti uka arunakarjam sarnaqasaw tuqisiñas jan ukax thithiñanakas jan utjkaniti.

Mayninakax janiw jiwasjamäpkaspati, mayja amuyuni, mayja sarnaqiri ukhamäpxaspawa. Ukampis janiw khitirus jiskʼachañamäkiti, janis sum yatkaspa ukhama. Amtapuniñäni, kunjam jaqïñas sapa maynitäxiwa. Janiw khitis jan walin uñjatäñxa munktanti, janis kunäksna ukhama, jan ukasti yäqatäñ muntanxa. Taqiniw suma uñjatäñsa jan ukax munasitäñsa muntanxa, chiqansa jaqïñwa munaraktanxa. Ukhamasti patronarus jan ukax masinakamarus sum uñjañamawa, ukhamatwa sum uñjapxarakïtamxa.

Janiw yaqhanakat jan wal parlasiñamäkiti

Samuelux akham saskakiwa: “Yaqhanakat parlasiñax jan waliruw puriyistaspa, patronas jan ukax mayninakasa jan wali jiwasat amuyapxaspa” sasa. Ukhamawa, ukham parlasisa kun yatxatañasa janiwa askïkiti, jan ukasti jan walikwa uñjayasisma. Chiqansa, jan wali arunakwa apnaqañ yatipxi, ukat jilamp jilampi parlapxaraki, ukhamatwa yaqhatsa jan ukax jumatsa jan wal amuyayapxaspa. Ukhamasti janiw ukham arunakxa apnaqañamäkiti.

Ukat maysa tuqit amuytʼarakiñäni, taqi kunat quejasiskañax janiw walïkiti. Ukhamasti, inas jumatakix irnaqäwin kunas jan walïkchispa, ukampis janiw yaqha tuqinakat yatiyañamäkiti. Jan ukasti khititix pʼiqtʼirïki ukampiw parltʼañama. Ukatxa janirakiw jupampix wali colerat parlañamäkiti, jan amuytʼasis kunsa arsukisma ukhaxa amtasiñaruw purisma. Ukat janirakiw qallasiñamäkiti, ukax mä sipitampi sasiwa. Kunatï kamachki ukwa wali qhana arunakampi yatiyañama janiw kunsa jilamp jilampi parlañamäkiti. Inas akham sas qalltañax wakischispa: “¿Yanaptʼitasmati?” jan ukax “inas pantjassta, ukampis akham amuyta” sasa.

Janiw qhipa qhip sarnaqañamäkiti

Waljaniw qhipa qhip sarnaqasas jan ukax irnaqäwir jan sarasas alisnukut uñjasipxi. Mä jachʼa markan irnaqäwi churir mä jaqix akham sasaw irnaqir wayn tawaqunakat saraki: “Alwat sartasiñ yatiqapxañapawa, ukat kun satas istʼasipxañaparakiwa. Jan uk yatiqapkani ukhaxa, jan irnaqäwiniw uñjasisipkakini” sasa.

Samuelux akham sasaw uka tuqit amtasi: “Kimsa phaxsi sarkasakiw nayrïr irnaqäwit jaqunukupxitu, kuna laykutix qhipa qhipaw sarnaqta, ukatwa nayatakix yaqha irnaqäwi jikxatañax jukʼamp chʼamänxa” sasa. Ukhamatwa jupax yatiqatayna.

Chiqa chuymanïñax wali askiwa

Irnaqäwinak churir Cleveland Jonesax akham sarakiwa: “Mä irnaqirix jan kunsa jamasat aptaski ukaxa janiwa jaqunukutäkiti” sasa. Chiqa chuymanïñasawa, ukampix janiwa yänaka jamasat apasiñataki parlktanti, jan ukasti tiempo tuqitsa parlaraktanwa, janiw jaya tiempo samarañax wakiskiti. Maynix chiqa chuymanïki ukhaxa atinisiñjamawa, ukatxa wali wakiskirirakiwa. Sañäni, Jehová Diosan Qhanañchiripa mä waynaxa jila alani isinak aljañ mä utanwa irnaqäna, ukat jupax jan lunthatasirit uñtʼatänwa.

Ukham mä kutit amtasax akham siwa: “Mä uruxa, pʼiqtʼiriw isinak imañ utan imantat mä isi uñjatayna. Mä irnaqiriw jamasat apsuskatayna. Ukat tienda jistʼantañ horasäxän ukhaxa pʼiqtʼirin ukaruw makatta, ukatxa taqi irnaqirinakaw ukan tantachatäsipkatayna. Taqi jupanakaruw thaqsupxatayna. Naya saparukiw jan thaqsupkituti” sasa.

Chiqansa, walja cristian wayn tawaqunakaw ukham chiqa chuymanïpxatap uñachtʼayapxi, ukatxa wali munat irnaqirïpxiwa. Ukhamasti amtañäni; irnaqäw jikxatañatakix wal chʼamachasiñamawa. Jikxatañkamapuniw thaqhañama. Janiw qariñamäkiti. Ukat wali chʼamani jikxatsta ukhaxa, ukan qhiparañatakiw chʼamachasiñama.

Amuytʼañataki

◻ ¿Escuelan yatiqañax kunjamsa irnaqäw jikxatañ yanaptʼiristamxa?

◻ ¿Kunatsa jikxatañkamapuni mä irnaqäwi thaqhañamaxa?

◻ ¿Kawkinsa irnaqäw thaqhasma ukat khitinakarus jisktʼasisma?

◻ ¿Mä patronar irnaqäwi mayiñatakix kunsa lurañama?

◻ ¿Jan alisnukuyasiñatakix kunsa lurañama?

[166 janan qhanañchäwipa]

“Qillqtʼasiñsa, liytʼasiñsa ukat parltʼasiñsa sum yatiñamawa”

[170 janan qhanañchäwipa]

“Naya pachpaw akham amuyasta: ‘Irnaqañajax mä irnaqäwi jikxatañawa’ sasa”

[168, 169 jananakan recuadro/​foto]

Kunjamsa irnaqäwi thaqhirix sarsna

Cleveland Jones sat jaqix akham siwa: “Kunjamxay nayraqat mä patronax uñkatchïtam ukaxa wiñayatakïspawa” sasa. Mayja pantalonani jan ukax isit lurat zapatonakani ukham sarañax janiw wakiskaspati sarakiwa, jan ukasti suma isthaptʼat sarañaw wakisi siwa. Kunjamtix isiskixa ukham jaqïpachaw ukat ukarjamaw irnaqarakini sasaw patronanakax amuyapxaspa.

Mä oficinar saräta ukhaxa, kunjamtï qullqimp irnaqirix isiski ukham isthaptʼat sarañamawa. Ukat mä fabricar saräta ukhaxa camisas jan ukax pantalonas qʼuma ukat suma plañchtʼata ukat zapatos wali llijkiri ukhamaw sararakisma. Tawaqüsta ukhaxa, kunatix wakiski ukarjamakiw sum isthaptʼasiñama, janirakiw maquillajempi sinti kʼachachasiñamäkiti. Ukat mä oficinar saräta ukhaxa, mediasani ukat wakiski ukham zapatoniw sarañama, ukhamatwa suma isthaptʼatätamax amuyasini.

Ukatxa sapakiw sarañama sasaw Cleveland Jones jaqix saraki. Mamamampi jan ukax yaqhampi sarasma ukhaxa, janis amuytʼasirïkasma ukhamwa amuyapxaspa.

Ukat inas akham jisktʼasiraksta: “Patronatï nayrax irnaqirïtati sitani ukhaxa, ‘¿kamsäsa?’” sasa. Janiw jilamp jilampi parlañamäkiti. Khitinakas jilamp jilampi parlapxi ukxa sum patronanakax amuyasipxi. Ukhamasti chiqap parlañamawa.

Inas jichhaki irnaqäwi thaqhasksta, ukampis nayrax kunsa lurapunpachätawa, uk amtañamarakiwa. ¿Jan escuelar sarañax utjkäna ukhaxa mä jukʼsa irnaqirïtati? ¿Mä kutis wawanak uñjirïtati? ¿Utan kun lurañsa churapxapunirïtamti? ¿Diosar yupaychir sarañäki uka chiqan kuna lurañsa churapxtamti? ¿Jaqinak nayraqatan parlañ sumti yatta? Ukhamächi ukhaxa ukanakwa mä patronar yatiyasma, jan ukasti kunanaksa lurañ yatta ukanak taypiruw qillqtʼarakisma jupar churañataki.

Ukatxa, qhawqsa kuna lurañtï churañ munapktam uk lurañ munta jan ukax qhawqsa yanaptʼañ munta ukwa patronakax yatiqañ munapxaraki. Ukhamasti lurañ munatamsa jan ukax lurirjamätamsa uñachtʼayañamawa. Ukat janiw juman askimaki thaqhatam uñachtʼayañamäkiti, ukhamtï amuyani ukhaxa janiw sum uñjxätamti.

Chiqansa chika urutakiki jan ukax urpachataki mä irnaqäwi jikxatañax wali chʼamäspawa, ukampis jumax jikxatasmawa. Ukat jikxatasin yaqhanakarus yanaptʼäta ukhaxa wali askinakwa ukham irnaqasax jikxatarakisma.

[171 janan recuadropa]

Irnaqäwi churañataki jisktʼatax kamachasmasa

Amuytʼasir jaqjamäñamawa, janiw anatañamäkiti. Ukat respetompiw aruntäta. Janiw “Juan” jan ukax “amigo” sañamäkiti, jan ukasti “tata” sañamawa.

Quntʼasim satax wali sum quntʼasiñamawa, janiw kayunaksa anatayaskätati; ukat kunsa wali sum istʼañamarakiwa. Janiräkipan kun sañs amtañamawa, ukhamatwa sumakix jikxatasïta.

Kun jisktʼatas janiw mäki sañamäkiti, jan ukasti amuytʼasiñamawa. Ukatxa yäqasiñampi, suma arunakampiw kunsa sum qhanañchañama. Kun sañas wakisini ukhaxa janiw jilamp jilampi parlañamäkiti.

Kunanakansa irnaqirïta ukxa mä papelaruw qillqtʼasiwayasma, ukat kunapachanakas irnaqirïta jan ukax qhawqhatsa irnaqirïta uksa ukhamaraki, ukat kunatsa sarxta uksa qhanañcharakismawa.

Kunjamsa sum irnaqañatakix yatiqatamax yanaptʼiristam uk uñachtʼayañatakis wakichasiñamarakiwa.

Ukatxa jumat sum yatiri kimsa uñtʼat jaqinakan sutinakapwa aytasisma, ukat kawkinsa jakapxi uksa sumwa churarakisma.

Janiw axsar axsara uñnaqañamäkiti, ukat janirakiw jachʼa jachʼas tukuñamäkiti. Suma qhana arunakampiw arstʼañamaraki. Ukat janiw sinti parlañamäkiti.

Wali amuyumpiw kunsa istʼäta, ukat kunsa amuyasipunïtawa, kunansa yanaptʼañ utjani ukhaxa yanaptʼañamawa, ukampis janipuniw jupampix qalltatpach jaychasiñamäkiti.

Kunjamsa irnaqasma ukakwa patronax yatiñ muni. Ukhamasti kuna jan walinakansa uñjasta, qullqitcha pistʼayasta jan ukax utancha jan wal sarnaqta, ukanak qhanañchañax janiw wakiskaspati.

Ukampis jan katuqirjamäkstam ukhaxa, kuna yaqha lurañach utjaski sasaw jisktʼañama.

Ukat sarxasinxa jankʼakiw mä carta yuspärasisa apayañama.a

[Qhanañchäwinaka]

[167 janan fotonakapa]

Kuntï colegion yatiqkta ukanakaxa wali askïspaw mä irnaqäwi jikxatañatakixa