Watchtower INTERNETANKIR BIBLIOTECA
Watchtower
INTERNETANKIR BIBLIOTECA
Aymara
ʼ
  • kʼ
  • tʼ
  • pʼ
  • chʼ
  • qʼ
  • BIBLIA
  • QELLQATANAKA
  • TANTACHÄWINAKA
  • yp 36 yatichäwi págs. 289-295
  • ¿Qhawqha tiempos televisión uñchʼukiñajäspa?

Janiw videojj utjkiti

Disculpapjjeta, janiw aka video uñjañjamäkiti

  • ¿Qhawqha tiempos televisión uñchʼukiñajäspa?
  • Kunsa wayn tawaqunakax yatiñ munapxi
  • Jiskʼa pʼeqeñchäwinaka
  • ¿Qhawqha tiempos televisión uñchʼuktxa?
Kunsa wayn tawaqunakax yatiñ munapxi
yp 36 yatichäwi págs. 289-295

36 yatichäwi

¿Qhawqha tiempos televisión uñchʼukiñajäspa?

WAYN tawaqunakatsa jilïrinakatsa waljaniw televisión wal uñchʼukipxi, ukar yatintatäpxiwa. Estados Unidos markan jakasir mä waynax 18 marankamax niya 15.000 horanakas televisión uñchʼukkaspa ukhamaw sasaw yatxatirinakax sapxi. Chiqansa ukar wali yatinuqtatäpxiwa, jaytañax wali chʼamäspawa.

Maynix akham sasaw säna: “Televisión uñchʼukiñ munakipuntwa. Televisionax aqtatäki ukhaxa uñchʼukiñjamakipuniwa. Ukat jiwtʼayxañax wali chʼamawa. [...] Televisión jiwtʼayir sarkta ukhaxa janis chʼamax utjxaspa ukham amuyasta. Ukhamasti walja horanakaw televisión uñkatata qunusktxa” sasa. Ukampis ¿khitis ukham sispachäna? ¿Jan amuytʼasir waynati jan ukax tawaqucha ukham jikxataspachäna? Janiwa; ¡jachʼa yatiqañ utan inglés aru yatichir mä jaqiw ukham jikxatasitayna! Ukat wayn tawaqunakax ukhamar puripxarakispawa. Mä kutixa, mä qhawqhaniw “mä semana televisión jan uñtañatakix” amtapxatayna, ukat kunjamas jikxatasipxatayna uk jichhax uñjañäni.

“Walpun llakisxta. [...] Luqhiptirjamätwa”—Susana, jupax 12 maraniwa.

“Janjamakipuniw jaytkäti. Walpun televisión uñchʼukiñ muntxa”—Linda, jupax 13 maraniwa.

“Walpun televisión uñtañ munirïta. Kunjamataksa aqttʼayirista sirïtwa. Niya ikintañ horasäxi ukhaw nayatakix televisión uñchʼukiñax wal munañjamapuni”—Luisa, jupax 11 maraniwa.

Ukatwa ukham yatinuqtat wayn tawaqunakax sabadompi domingompi televisión jan uñchʼukisax jankʼaki televisión munapxi. Ukampis ukham yatinuqtañax janiw larusiñatakïkiti, jan ukasti jan walinakaw utjaspa. Uka tuqit jichhax mä qhawqha amuytʼañäni.

Yatiqañ utan jan waltʼayxaña: Estados Unidos markanwa suma amuyunïñ tuqitxa mä wakichäwix utji, ukanxa “televisión sinti uñchʼukisax janiw yatiqañ utanakan waltʼayxapxiti, janirakiw liytʼasiñsa sum yatiqxapkiti” sasaw qhanañchi. The Literacy Hoax (Janiw liytʼasirïktanti) sat librox yaqha tuqitwa akham saraki: “Televisión uñchʼukisaxa, yatiqañax janis chʼamäkaspa, anatasiñakïkaspasa ukhamwa wawanakax amuyapxi” sasa. Ukhamasti khititix televisionar yatinuqtatäki ukatakix yatiqañax wali chʼamäspawa.

Jan sum liytʼasirïña: ¿Jumax qalltat tukuykamati libronak liyirïta? Alemania markanxa, libronak aljañataki pʼiqtʼir mä jaqix akham sasaw säna: “Aka markanxa jaqinakax irnaqäwit utar purisax televisión uñchʼukkasaw ikjxapxi. Jukʼat jukʼatwa jan liyxapxiti” sasa. Australia markatxa niya uka kikparakiw yatisi: “Mä jachʼpach wawax mä hora liyiñ yatiqasaxa paqall horanakaw televisión uñchʼuki” sasaw sapxi.

Familiampis janiw sum apasxapxiti: Mä cristian kullakax akham siwa: “Televisión wal uñchʼukisaw saparstʼat uñjasta. Familiajax janis familiajäkaspa yaqhanakäpkaspas ukham amuyasta” sasa. ¿Jumax ukhamarakiti televisión uñkatata familiampis jan sum apasxta?

Jayrasiñwa yatichi: “Taqi kun jikxatañas janis chʼamäkaspa, ukat kunas kʼachata lurañäkaspas” ukhamwa televisionax yatichi sasaw yaqhipax sapxi.

Jan wali sarnaqirinakar uñchʼukiskaña: Yaqhip wakichäwinakanxa jan isini qʼalala qʼañu luraskirinakaw uñsti, ukhamatwa utar uka jan walinak apantapxi. Ukat ukham yaqha jan walinakaw utjaraki, autow muqintasitayna, phallayapxatayna, jiwayapxataynawa, ukanakwa uñachtʼayapxi, nuwasiñ yatiqañanakatsa jan ukax jaqi jiwayañanakatsa ukhamaraki. Estados Unidos markanxa mä qʼaxu waynitux 14 marankamax niya 18.000 ukha jiwayasirinakwa televisionan uñjpacha sasaw sapxi, ukat nuwasiñanakasa, jan walinak lurañasa yaqhäskiwa.

Ukat televisionan ukham jiwayasiskirinak uñjasaxa walja wayn tawaqunakaw “ukham jan walinakxa” lurapxaraki sasaw Gran Bretaña markankir William Belson sat jaqix satayna. Maysa tuqitxa, televisionan jan walinak uñjasaw wayn tawaqunakax “jan walinak parlañsa yaqhanakar ñanqhachañsa yatiqapxi, ukat pelot anatañanakansa jan ukax yaqha anattʼañanakansa nuwasiñampikiw axsarayxapxi, ukatxa pirqanakaruw kunayman arunak qillqsupxi, ventananaksa tʼunarapxi ukhamawa”. Inas jumax janis uka jan walinakax mayjtʼaykiristam ukham amuyassta, ukampis ak amuytʼañäni: chiqansa televisionan ‘nuwasiñanak uñachtʼayapki ukanakaxa janiw wayn tawaqunakan chuymapxa nuwasiñ tuqir wiytkiti’; ukampis sapa kuti ukanak uñchʼukisax nuwasiñanakar uñisiñ amuyunakapax chhaqtkaspas ukhamawa, sasaw William Belson jaqix sarakïna.

Ukatxa uka nuwasiñanak uñchʼukisax Diosampiw jan sum apasxsnati, jupax “ñanqha lurañ munirinakarusti walpun uñisi” (Salmo 11:5).

¿Qhawqha tiempos televisión uñchʼuktxa?

Chiqansa, janiw televisión uñchʼukiñax janis walïkaspa ukham sañ munktanti. Vance Packard sat qillqir jaqix akham siwa: “Estados Unidos markan uñachtʼayapki uka suma wakichäwinakax wali askïspawa [...] Niya arumthapxi ukhaxa fotonak tuqit suma wakichäwinakaw utji, aka Uraqin kunanakas utji ukanaksa uñachtʼayapxarakiwa, animalanaksa jan ukax kuna laqʼunaksa ukat chawllanaksa uñachtʼayapxiwa. Maysa tuqitxa, kuna suma thuqtʼirinaksa, canttʼirinaksa jan ukax musicanaksa uchapxarakiwa. Ukat kuna askinakas pasaski ukanaksa uñachtʼayapxarakiwa [...] Ukat awisax yatiqasiñjam suma sarnaqäwinak uñachtʼayapxaraki” sasa.

Ukampis uka “suma” wakichäwinak sapa kuti uñchʼukiskañax jan walinakaruw puriyarakistaspa (Proverbios 25:27 uñxattʼarakïta). Ukat jan wali wakichäwinak utjani ukampis televisión jiwtʼayañax wali chʼamäni ukhaxa apóstol Pablon aka arunakap amtañamawa, jupax akham sänwa: “Nayax janiw kunampis apnaqayasiñaxäkiti” sasa (1 Corintios 6:12). Ukhamaxa, ¿kunjamatsa televisión armasma ukat qhawqha tiempos uñchʼukiskta uk amuyasisma?

Linda Nielsen sat qillqir warmix akham siwa: “Kunapachatï maynix kun lurañsa amtki ukhawa munañapamp jan atipjayasiñatakix chʼamañchasi” sasa. Ukhamasti kunsa jichhax luraskta ukanakat amuytʼasiñamawa. Mä semananxa kuna wakichäwinaksa uñchʼukiskta ukat qhawqha tiempos uñchʼukiskta ukanak qillqtʼasiñamawa. ¿Ukat utar puris ukspachat televisión aqtayta? ¿Qhawqha tiempotsa jiwtʼayta? ¿Sapa semanan qhawqha wakichäwinaksa uñchʼukta? Inas ukanak amuytʼasax muspharchisma.

Ukampis kuna kasta wakichäwinaksa uñchʼukiskta uksa amuytʼasiñamarakiwa. Bibliax akham siwa: “Jiñchux arunakxa istʼiwa, kunjamtix laxrax manqʼan sumätap katjixa ukhama” sasa (Job 12:11). Ukhamasti awk taykaman arunakap istʼasin amuytʼasiñamawa ukat kawkïr wakichäwinakas walïspa uksa sum amuytʼañamarakiwa. Ukat yaqhipax kunsa uñttʼasiñ munapxi ukatakikiw televisión aqtayapxi. Ukampis yaqhipax jukʼamp amuyasipxaraki, escuelar sarañ urunakax janiw aqtayapkiti, jan ukax mä horakiw urun uñttʼapxi.

Ukampis televisionax jiwtʼatäskani, ukat aqtayañjamapunïni ukhaxa, ¿kunsa lurasma? Uk amuytʼasaw mä familianxa “televisión mä uta kʼuchur jan uñjkañjam apkatapxatayna [...]. Ukham jamasar uchatax janiw utar purisax televisión aqtayir chiqax puriñjamäkiti. Uñtañ munasax uka kʼuchunak sarnaqañawa”. Ukat inas ropero manqhar jaytañasa jan ukax enchufet apsuñas wakischispa, ukhamata jan jankʼaki aqtayasin uñchʼukiskañataki.

Chiqansa, televisión armañax wali chʼamäspawa, ukampis mä semana televisión jan uñchʼukisaxa wayn tawaqunakax yaqha aski luräwinakwa jikxatapxaraki. Mä tawaqux akham siwa: “Mamajampis sum parltʼasta. Ukat jukʼamp sum uñtʼasipxta, nayax televisión uñchʼukisax janikiw mamajampix sum parltʼasirïkti” sasa. Ukat mä tawaqux jan televisión uñchʼukisax phayañ yatiqarakitayna. Jason sat mä waynitux “televisión uñchʼukiñat sipansa, yaqha chiqanak uñatattʼasiriw saratayna” ukax jupatakix wali askïnwa, ukat chawlla katur sarañasa jan ukax liyiñasa wali askirakïspawa.

Maysa tuqitxa, Jehová Diosan luräwipan “jukʼampi jukʼampi” irnaqañaw wali askirakixa, kunjamtï William sat waynan sarnaqäwipax uñachtʼayki ukhama, (“Añchapuniw televisión uñchʼukirïta” siski uk uñxattʼäta), ukhamatwa televisión uñchʼukiñxa armsna (1 Corintios 15:58). Jïsa, jumax ukhamarakiw Biblia liyisax Diosar jakʼachasisma, ukat Bibliat apstʼat qillqatanaks liyïta, ukat yaqhanakar yatiyir saräta ukhaxa, televisión uñchʼukiñ armasmawa (Santiago 4:8). Inas wal uñttʼasiñ munkta uka wakichäwinak maysar apanukxañax wakischisipa. Ukampis ¿sapüru televisionar qunkatata uñchʼukiskañasa jan ukax sapa uñstanir wakichäwinak uñchʼukiskañas askïspati? (1 Corintios 7:29, 31 uñxattʼäta.) Ukhamasti juma pachpaw jan wali munañanakamarux atipjañama, apóstol Pablox “janchixan munañaparux tʼaqhisiytwa” sasaw säna, jiwasax ukham lurañasarakiwa (1 Corintios 9:27). ¿Janit ukham lurañax televisionan katuntat sarnaqaskañat sipansa jukʼamp askïki?

Amuytʼañataki

◻ ¿Yaqhip wayn tawaqunakax kunatsa televisión wal uñchʼukipxi?

◻ ¿Televisión wal uñchʼukisax kuna jan walinakarus pursna?

◻ ¿Kunjamatsa televisión jan wal uñchʼukxsna?

◻ ¿Televisión uñchʼukiñat sipansa kunsa jumax lurasma?

[295 janan qhanañchäwipa]

“Walpun llakisxta. [...] Luqhiptirjamätwa”—Susana, jupax 12 maraniwa, mä semanan televisión jan uñtañatakiw amtatayna

[292, 293 jananakan recuadro]

Jisktʼäwi—“Añchapuniw televisión uñchʼukirïta”

Jisktʼiri: ¿Qhawqha maranis televisión uñchʼukiñ qalltta?

William: Niya tunka maraniw qallttxa. Escuelat utar puris ukspachaw televisión aqtayasirïta. Nayraqatxa wawanakataki utji uka dibujos animados siski uk uñjirïta. Ukatsti yatiyäwinak uñtarakta, manqʼat awtjatax manqʼa thaqtiriw sarta. Ukat iki puriyasiñkamaw televisionar qunkatat uñchʼuktxa.

Jisktʼiri: Ukat ¿kunapachas amigonakampi parltʼasta?

William: Nayan amigojax televisionawa.

Jisktʼiri: ¿Ukhamax janit anattʼañatakis tiempomax utjirïki?

William: [Lartʼasisa.] Janiw nayax ukanak yatkti. Televisión walja tiempo uñchʼukisax janiw anatañ yatiqktti. Janipuniw basquet anattʼañsa yatkti. Educación física waktʼapkitu ukhaxa qhipatakwa nayar ajllipxitu. Ukampis wali suma tʼijurjam jilsuñ muniriskätxa, ukhamat mä jukʼa kusistʼañataki.

Jisktʼiri: ¿Escuelanxa kunjamakis saraskta?

William: Escuelanxa kunjam notanak apsuñsa yatiyätwa. Arumkamaw tareanak lurirïta, ukat qhipa qhipakiw yatiqxä sasa sarnaqayätxa. Ukampis colegionkañaw wali chʼamäxi, janiw yatiqañsa sum yatiqkti.

Jisktʼiri: ¿Televisión walja tiempo uñchʼukisax jan walinakanti uñjasta?

William: Jïsa, jan walinakan uñjasta. Awisax jaqinakampi parlkasax jan chʼipxtasaw jupanakar uñchʼukta, televisionsa uñchʼukkirista ukhama, parltʼasiñas chʼamakirakiwa. Jaqinakampi sum parltʼasiñ munirista.

Jisktʼiri: Ukampis jichhax wali sum parltʼastaxa, janis televisión sinti uñchʼukxasma ukhamawa.

William: Colegior mantxta ukhaw televisión jukʼat jukʼata jaytxta. [...] Jehová Diosan Qhanañchirinakapampiw chikachasta, ukhamatwa yatiqañar uchasta.

Jisktʼiri: Ukampis ¿kunjamsa ukax televisión jaytañ yanaptʼtamxa?

William: Dios tuqit jukʼamp yatxatta, ukampis kuna wakichäwinaktï uñchʼukkta ukanakax janiw cristianonakatakix walikataynati. Ukatxa Bibliat jukʼamp yatiñwa amtarakta, ukhamat tantachäwinakataki jukʼampi wakichasiñataki. Ukhamasti televisionatakix janiw tiempox utjxänti. Nayatakix ukham armañax chʼamakïnwa. Sábado alwanakax walpun dibujos animados siski ukanak uñchʼukiñ munirïta. Ukampis mä jilataw sapa sábado alwanakax Diosan arunakapat yatiyir sarañatakix irpitu. Ukhamatwa sábado urunakax televisión jan uñchʼuktti. Ukhamasti, tiempompix televisión uñchʼukiñ tuqit amuytʼasxtwa.

Jisktʼiri: ¿Jichhax kunjamakis jikxatasta?

William: Chiqansa, televisionax aqtatäski ukhaxa uñchʼukiñjamakipuniwa; janiw kunas lurañjamäkiti. Ukhamasti jan uñchʼukiskañatakix janiw aqtaykti. Ukampis televisionajax janiw walïxiti, janiw aqtañ munxiti, ukat janirakiw askichayiris apkaraktti.

[291 janan fotopa]

Yaqhipax janipuniw jan televisionampix jakirjamäpkiti

[294 janan fotopa]

Televisión jamasarjam uchapxi ukhaxa janiw añcha uñchʼukiñjamäkiti

    Aymara qellqatanaka (2005-2025)
    Mistuñataki
    Mantañataki
    • Aymara
    • Apayañataki
    • Kunjamtï munkta ukarjam askichañataki
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ak amtañamapuniwa
    • Aka amtanakanïpjjtwa
    • Configuración de privacidad
    • JW.ORG
    • Mantañataki
    Apayañataki