37 yatichäwi

¿Masinakampi kusistʼañax janit walïkpacha?

SAPA viernes arumaw Paulaxa Jehová Diosan Qhanañchirinakapan tantachäwinakapar sarirïna. Wali sum ukanakan yatiqirïna, ukampis kunapachatï masinakapax kusistʼasipkäna ukhaxa pä chuymakiw uka tantachäwinakar sarirïna.

Tantachäwit utar sarxasaxa kawkintï jupjan wayn tawaqunakax kusistʼasipki uka chiq pasirïna. Ukat jupax akham siwa: “Wali jachʼat musicas istʼasiri, ukat wali suma luzanakaw uñjasiraki, nayax wal ukankañ munirïta, uka chiq sarkasax wal ventanar jakʼachasirïta, wali sum ukanxa kusistʼapxpacha sasaw amuyirïta” sasa. Ukhamatwa ukanak tiempompix wal munxäna.

Inas jumax uka tawaqjama, cristianükasinsa wali askinaksa aptʼaskasma ukham amuyasiraksta. Sañäni, inas televisionan uñjasin mä wakichäwit masinakamax wal parlapxchi, ukampis jumax uk uñjañ munta ukhaxa, janiw walïkiti sasaw awk taykamax jarkʼapxtamxa. Jan ukax inas qhatunakar masinakamampi chika muyttʼir sarañ munsta, ukampis awk taykamax ‘jan wali jaqinakaw’ sasaw sapxtamxa (1 Corintios 15:33). Ukat masinakamampi chika mä fiestar sarañ munkta ukhaxa janirakiw khitañ munapktamti.

Masinakamax munañaparukis sarnaqapkaspa, arumkam sarnaqapki ukhasa janis jupanakar khitis kun siskaspa, inas ukham amuyassta. Inas jupanakjam jan khitin kun siskat sarnaqañ munaraksta. Chiqansa janiwa jan walinak lurañ munkpachätati. Jan ukasti mä jukʼa kusistʼañak munpachätaxa.

Diosax kusistʼañ tuqit kamspachasa

Chiqansa, kusistʼañ munañax janiw kuna juchäkisa. Jehová Diosax ‘kusisir Diosawa’ (1 Timoteo 1:11). Ukat akham sasaw Salomonax Diosan amuytʼayatax satayna: “Jumax [wayn tawaqu] kusisim, wayna kankañamana; kʼuchiki sarnaqarakim waynäkasina. Chuymamax kawkirutix sarañ munki, nayramas kuntï uñjki ukar sararakim” sasa. Ukampis akham sasaw amuytʼayarakistu: “Amtasim taqi ukanakatxa Diosar cuenta churañamäniwa” sasa (Eclesiastés 11:9, 10).

Chiqansa, taqi luräwinakatwa sapa maynis Diosar cuenta churañäni, ukhamaxa uka kusistʼañ tuqinakatxa janiw ukhamaki uñjañasäkiti. Diosatakix kusistʼañax janiw juchäkiti, ukampis jiwasan ‘pachpa munañanakasaki thaqtan’ ukhaxa, janiw jupatakix walïkiti, mä arunxa kusistʼañaki munaski ukaxa Diosatakix janiw walïkiti (2 Timoteo 3:1, 4). ¿Kunatsa Diosax ukham sispacha? Salomón qamir jaqit amuytʼañäni. Wali qamirïsaxa taqi jaqinakat sipansa kunayman tuqitwa kusistʼpachäna, chuymas phuqtʼata ukhamaw jikxataspachäna. Ukat akham siwa: “Kuntï munkäyäta ukxa luräyätwa; kunampitix kusisiñ munkäyäta ukampix kusisïyätwa” sasa. Ukampis ¿jupax kunjamsa qhipat amuyxäna? Akham saskakiwa: “Taqi ukanakax inamayakiwa, thayarusa katthapï sisksna ukhamakiwa” sasa (Eclesiastés 2:10, 11). Jïsa, kusistʼañaki thaqhaskañäni ukhaxa, tiempompix janiw kunas chuymasan utjkaniti, llakisiñakiw utjani, ukwa Diosax yati.

Maysa tuqitxa, Diosax jan walinakxa jan lurapxamti sistuwa, janiw droganaksa apnaqañasäkiti, janirakiw wachuq juchanaksa lurañasäkiti (2 Corintios 7:1). Ukampis kunapachatï wayn tawaqitanakax kusistʼapxi ukhaxa, ukham jan walinakwa lurapxaspa. Mä kutixa qʼaxu wayn tawaqkamakiw mä fiesta wakichapxatayna, janiw khiti jilïris jupanakar uñjkänti, ukat mä tawaqitaw ukar saratayna. Ukat jupax akham siwa: “Wali suma musicanakampiw wal thuqtʼapxta, wali suma muxsa umanakaw utjarakïna, ukhamasti wal kusistʼapxta”. Ukampis “mayniw marihuana uka fiestar apatayna. Ukat machjayir umañanak uñstayapxarakïna. Ukhamatwa jan walinakax uñstäna” sasa. Ukatwa wachuq jucha lurañar purtʼasipxatayna. Ukat uka tawaqux akham saskakiwa: “Ukat aksarux wal llakista, wal amtasta” sasa. Kunapachatï jupanakkamaki uka fiestanak wakichapki ukhaxa sinti jan walinakaw utjaspa, waljanimpi qʼañu luräwinak lurañ kunaw utjaspa (Gálatas 5:21).

Ukatwa awk taykamax kunsa tiemponïkasax luraskta ukxa wal yatiñ munapxi, ukat inas awisax jan kawksa khitañ munapkiristamti, jan ukax janiw sapaki khitañ munapkiristamti. ¿Kunatsa ukham lurapxaspa? Diosan aka arunakapar istʼañwa yanaptʼasipktamxa, akham siwa: “Chuymaman llakisiñanakapxa apanukum, ukhamarak jan waltʼañanaksa, waynanakana suma urunakapasa inamayakïtapa layku” sasa (Eclesiastés 11:10).

¿Jan wali jaqinakjamat sarnaqañ munta?

Chiqansa, Diosan iwxanakap armasisax munañanakapar sarnaqir wayn tawaqunakar uñchʼukiñjamawa, wali sumsa sarnaqasipkaspa ukhama. Paulat parltʼaskakiñäni, jupax tantachäwinakar jan sarxasaw kusistʼañ thaqhir wayn tawaqunakamp chika sarnaqxatayna. Akham siwa: “Taqi kunatix kusistʼayirjamäkäna taqi uka jan walinakwa lurta” sasa. Tiempompix ukham kusistʼañanak thaqkasaw Paulax carcelan jistʼantat uñjasïna ukat saranukut wawanakar yatichañataki utjki uka escuelaruw uchantapxatayna.

Khä nayra maranakanxa Salmo 73 jalja qillqirix Paula kikparakiw jikxatasitayna. Akham sänwa: “Jachʼachasir jaqinakar [uñchʼukta], ñanqha [jaqinakax sumakiw sarnaqasipxi]” sasa. Diosan kamachinakaparjam jakañax janis kuna askïkaspa ukhamwa amuyxatayna. Ukat akham saskakiwa: “¡Inamayakiw chuyma qʼumachasitaxaxa! ¡Inamayakiw amparanakax ñanqhat jariqasitaxasa!” sasa. Ukat amuytatasisinwa, ñanqha jaqinakax “llustʼa” thakinsa sarnaqapkaspa ukham säna, niyas liwisisin jan walir puriñampïpkaspa ukhama (Salmo 73:3, 13, 18).

Ukwa Paulax jan walinakar purisax yatiqarakïna. Akapachan ukham jan walinak lurasinxa, jupax uka jan walinak apanukxasinwa Diosampi wasitat sum apasiñ thaqhatayna. Ukampis jumax janiw ukham jan walinakar purisa yatiqañamäkiti, carcelar mantañsa, usunak aptasiñasa, droganakar yatinuqtañasa janiw wakiskaspati, uka kasta kusistʼañanakar sarasax ukham jan walinakaruw purisma. Chiqansa, kunayman suma kusistʼäwinakaw utji, ukat yanaptʼarakistaspawa. ¿Kawkïrinakäspasa?

Suma kusistʼäwinaka

Estados Unidos markanwa walja wayn tawaqunakar kusistʼañ tuqit jisktʼapxatayna, “jupanakax familiampi kun lurasasa jan ukax kawkir muyttʼir sarasasa wal kusistʼapxiritayna. Ukat familian kun lurasas janiw kusisksnati, jan ukasti jukʼamp sumwa jakassna.

Ukampix janiw televisión uñkatat qunuñat parlktanti. Anthony Pietropinto sat qullañ tuqit yatxattʼat jaqixa akham siwa: “Televisionxa inas waljani uñchʼukisksna, ukampis sapakïksnas uka lantiwa. [...] Ukampis kunapachatï utan kuns anattʼapxi, uta anqansa anattʼapxi, manqʼanak wakichasipxi, jachʼat liytʼapxi jan ukax kuna askinaksa lurapxi ukhaxa, parltʼasiñaw utji, ukat yanaptʼasiñas jan ukax chʼamañchtʼasiñas utjarakiwa, ukampis jichhürunakanxa familianakax televisionaki uñchʼukxapxi” sasa. Kunjamtï paqallq wawani Juan sat mä jaqix siskixa: “Familian taqini uta qʼumachañsa, jan ukax uta pintañsa yanaptʼapxi ukhaxa kusiskañäspawa”.

Ukat inas familiamax jan ukham lurirïkchi, ukampis jumaw qalltasma, awk taykamaruw arxayasma. Kawkir sarañas askïspa jan ukax familian kun lurañas wali sumäspa, ukanak amuytʼañamawa.

Ukat sapakis kusistʼarakismawa. Mariat amuytʼañäni, uka tawaqux janiw jan wali jaqinakampix sarnaqañ munkiti, sapaki jikxatasisin kusistʼañwa yatiqatayna. Ukat akham siwa: “Pianompi violinampiw musicanak apsta, ukat yatsuñatakix tiempsa apstʼasiraktwa” sasa. Melissa sat mä qʼaxu tawaqux niya ukham sarakiwa: “Awisax nayatakiw siw säwinaka, jan ukax chuymar purtʼkir suma arunak qillqasta” sasa. Jumax ukhamarakiw tiemponïkasax kunsa lurasma, ukhamatwa sum liytʼañsa, música tukañsa jan ukax kʼullunakat kun lurañsa yatiqasma.

Jilat kullakanakampi kusistʼaña

Awisax munat masinakampi tantachtʼasisin kusistʼañax wali askirakiwa. Ukat kunayman aski luräwinakaw ukanakan kusistʼañatakix utjaspa. Yaqhip chiqanakanxa chhullunkhampiw anattʼapxi, bicicletatwa kawks sarapxaraki, pelot anattʼiris sarapxaraki, ukampis yaqha ukham suma luräwinakaw utjaraki. Inas zoológico jan ukax museonak sarañas askirakïchispa. Jïsa, inas cristian wayn tawaqunakax suma música istʼañatakis jan ukax televisionan suma wakichäwinak uñttʼasiñatakis tantachasipxarakchispa.

Ukat awk taykamampiw ukham tantachäwinak wakiyañatakix yanaptʼayasisma, ukhamat askir mistuñapataki. Kun lurañas wakisispa ukanakxa sum amuytʼäta, inas kunsa anattʼapxchïta jan ukax waljani canttʼapxchïta. Inas yaqhipax música tukañ yatiskchi, ukhamax jupanakaruw tuktʼapxañapataki jan ukax canttʼapxañapataki mayisma. Ukatxa munkañjam suma manqʼanak wakichañaw wakisirakispa, ukhamatwa mayninakax kusistʼapxaspa, ukampis janiw jila alani manqʼanak wakichañax wakiskiti. Awisax inas taqinjamas mä jukʼakam apthaptʼasiñax wakischispa.

Inas uman tuynaqtʼir sarañas jan ukax pelot anattʼir sarañas uta jakʼan utjchi ukhax wakischispa. Maysa tuqitxa jaya chiqan manqʼtʼasiñataki wakichasiñaw askirakïspa. Ukampis amtapuniñäni, sapa familiaw mä jukʼakam apapxaspa, ukhamata apthaptʼasiñataki, janiw mä familiaruki taqi ukanak jaytjañax askïkaspati.

Ukampis taqi uka amuyunakampirakiw lurañasa. Musicxa janiw wali jachʼat uchañasäkiti; ukat kusistʼañatakix janirakiw jan walinakat parlir musicanakäñapäkiti. Ukat inas kawkir sarasin anattʼañas utjarakchispa, ukampis janiw atip atipa anatañax askïkarakispati. Uka tuqitxa mä awkix akham siwa: “Awisax wayn tawaqunakax nuwasirjamaw kunatsa tuqisipxi” sasa. Ukampis Bibliax ‘jan maynimp maynimp waykasipxamti’ sasaw sistu, ukhamasti jan waykasisa kun lurañas wali kusiskañäspawa (Gálatas 5:26).

¿Khitinakarus jawstʼasma? Diosan Arupax akham siwa: “Taqinirus suman uñjapxam, [jilat kullakanakarusti] munapxarakim” sasa (1 Pedro 2:17). Ukampis ¿jumjam wayn tawaqunakar jawstʼañakit wakisispa? Janiwa, jilïrinakar jawstʼañas wakisirakispawa (2 Corintios 6:13 uñxattʼäta). Mä jaqix akham siwa: “Chuymankipstat chachasa jan ukax warmisa, jan anattʼirjamäkasas ukankañ munapxiwa, kuns lurapxi ukanak uñjañ munapxi” sasa. Ukat kunapachatï jilïrinakax ukankapxi ukhaxa, jupanakaw uñjasipkistu. Ukampis janiw ‘taqi jilat kullakanakarux’ jawstʼañjamäkarakispati. Chiqansa, kunapachatï jukʼaniki tantachtʼasipxi ukhaxa kuna jan walinakatsa amuyasiñjamakiwa.

Ukatxa ukham tantachtʼasisarakiw jilat kullakanakampix Diosar yupaychañ tuqitxa purapat chʼamañchassna. Ukampis yaqhipax Biblia tuqit uka tantachäwinakan parlañax janis askïkaspa ukham amuyapxi. Diosar yupaychir mä waynax akhamwa wali colerat satayna: “Jilat kullakanakampi kusistʼañataki tantachasipxta ukhaxa, quntʼasisinwa Biblia apsupxi ukat Bibliat apstʼatanakampi anattʼasipxi” sasa. Ukampis salmonak qillqirix akham sataynawa: “[Aski jaqin] kusisiñapax Tatitun arupawa” sasa (Salmo 1:1, 2). Ukhamasti, Bibliat apstʼat anattʼañanakasa jan ukax uka tuqinakat parltʼasiñasa wali askïspawa. Ukatakix inas Bibliat jukʼamp yatxattʼañax wakischispa, ukhamata sumpach anattʼañataki.

Maysa tuqitxa, mä qhawqhaniw kunjamsa cristianor mantawayapxatayna uksa arstʼapxarakispa. Ukat inas mayninakar laruyirjam sarnaqäwinakat arstʼanipxañapataki mayirakchisma. Chiqansa, ukhamatwa mayninakas uka sarnaqäwinakatxa askinak yatiqapxarakispa. Ukat aka libronsa ukham suma sarnaqäwinakaw utjaspa, mä qhawqhanimpi tantachtʼatäkasin uñxattʼañataki.

Amuyumpi kusistʼapxañäni

Jesusat yatiqasiñasawa, jupax awisax ukham kusistʼäwinakar sarirïnwa. Caná markan utjir mä jaqichäwiruw jupax saräna sasaw Bibliax qhanañchi, uka fiestanxa suma jaqinakaw utjäna, ukat manqʼañasa musicanakas jan ukax thuqhuñanakas utjarakpachänwa. ¡Ukat Jesús pachpaw uka fiestan kusistʼat jikxatasipxañapatakix umsa vinor tukuyatayna! (Juan 2:3-11.)

Ukampis Jesusax janiw sapakuti fiestanakar sarirïkänti. Jupax jan inaktʼasaw jaqinakar Diosan arunakapat yatichirïna, kunas Diosan amtapaxa ukwa yatiyirïna. Ukat akham säna: “Nayan manqʼaxax khititix khitankitu ukan munañapa, ukhamarak lurañapa phuqhañaxawa” sasa (Juan 4:34). Jupatakix mä jukʼa kusistʼañat sipansa Diosan munañap phuqañaw wali askïnxa. Ukat jichhürunakanxa, “Tatitun luräwipanxa” walja lurañanakaw utjaski (1 Corintios 15:58; Mateo 24:14). Ukhamasti, awisax kusistʼañ munäta ukhaxa, amuyumpi uka askinak lurasaw kusistʼasma. Kunjamtï mä qillqirix siskänxa: “Jakäwisax janiw kusistʼañanakan phuqantatäkapunispati, ukhamäspa ukhaxa, jankʼakiw ukanakat qarjtasxsna”.

[Qhanañchäwinaka]

Amuytʼañataki

◻ ¿Kunatsa yaqhip cristian wayn tawaqunakax jan cristianüpki ukanakar uñchʼukipxi? ¿Jumax ukham jikxatasirïtati?

◻ ¿Sarnaqañ tuqitxa kunjamsa Diosax wayn tawaqunakar amuytʼayi, ukat kunjamsa jupanakax kusistʼäwinak ajllipxaspa?

◻ ¿Diosan kamachinakapar jan istʼir wayn tawaqunakarux kunatsa jan uñchʼukiñasäki?

◻ ¿Kunanak lurasas 1) familiansa, 2) sapakïkasasa jan ukax 3) jilat kullakanakampis kusistʼsna?

◻ ¿Jesusax kusistʼañ amuytʼasirïtapxa kunjamsa uñachtʼayistu?

[297 janan qhanañchäwipa]

“Wali jachʼat musicas istʼasiri, ukat wali suma luzanakaw uñjasiraki, nayax wal ukankañ munirïta, uka chiq sarkasax wal ventanar jakʼachasirïta, wali sum ukanxa kusistʼapxpacha sasaw amuyirïta”

[302 janan qhanañchäwipa]

“Mayniw marihuana uka fiestar apatayna. Ukat machjayir umañanak uñstayapxarakïna. Ukhamatwa jan walinakax uñstäna”

[299 janan fotopa]

¿Diosan kamachinakaparjam sarnaqasa kusistʼañ tuqit wali askinakti aptʼasta?

[300 janan fotonakapa]

Tiemponïkasax kunayman askinakwa lursna

[301 janan fotonakapa]

Jilat kullakanakampi kusistʼañax wali askiwa, ukampis kunanakas lurasini ukxa janïräkipanwa amuytʼasiñapa, ukat janiw wayn tawaqkamaki tantachasiñax askïkaspati