¿Kuna kast sarnaqäwirus respetasiñapa?

Nayratpachwa chachatsa warmitsa jan axsarir jaqinakax utjäna, kunattix kuna lurañarutï jaqinakax yatitäpki ukanakxa janiw lurapxirïkänti. Ukat amtäwinakapar phuqañatakix política tuqitsa yupaychäwi tuqitsa ukat yaqha kasta jaqïtap laykusa qhuru jaqinakaruw aguantapxäna, ukat walja kutiw jakäwips aptʼasipxäna.

CHIQAS nayrïr cristianonakax ukham jan axsarirïpxänwa. Kimsa patak maranakaw cristianonakarux wal arknaqapxäna, romanonakax waljaniruw Roma markan apnaqiriparu jan yupaychapxatapat jiwayapxäna. Awisax mä altarwa circonakan waktʼayapxäna, ukat qhispiñatakix cristianonakax mä jiskʼa inciensoki naktayapxañapäna apnaqirirus diosarjam uñjapkaspa uk uñachtʼayañataki. Ukampis jukʼanikiw uk lurasax Diosat jithiqtapxäna. Waljaniw iyawsäwip laykux jakäwips aptʼasipxäna.

Jichhürunakanxa, Jehová Diosan Qhanañchirinakapax politicaru jan mitisiñatakix uka kikpa amtanïpxarakiwa. Amuytʼañataki, Alemania markan arknaqatäsas jan aynachtʼapxatapax niya taqinin yatitäxiwa. Payïr Jachʼa Chʼaxwäwi janïr qalltkipan ukat uka chʼaxwäwinkkasasa niya chikatan chikatapaw Alemania markan jiwapxäna, jan uka chʼaxwäwir mitisipxatap layku ukat “Heil Hitler” sasin jan aruntapxirïtap laykuw jila partix campos de concentración satäkis ukan jiwayatäpxäna. Jehová Diosan Qhanañchirinakapan wawanakaparux munkir jan munkirwa awk taykapat jaljtayapxäna. Jan walinaks lurayañ munapkchïnxa uka wayn tawaqunakax Diosat janiw jithiqtapkänti ni kʼari yatichäwinakampis yatichsuyasipkarakïnti.

Banderar jachʼañchaña

Jichhürunakanxa, Jehová Diosan Qhanañchirinakapax janiw ukham tʼaqhisiyat uñjasipkiti. Ukampis Jehová Diosar yupaychir wayn tawaqunakatxa, markapan uruyasiñanakaparu jan mitisipxatapat ukat banderar jan jachʼañchapxatap laykuw awisax jan walinak amuyapxi.

Jehová Diosan Qhanañchirinakapax janiw wawanakaparux mayninakar banderar jan jachʼañchapxañapataki wiytapxañapatakix yatichapkiti. Ukax sapa maynitäxiwa. Ukampis Qhanañchirinakan amtapax jan aynachtʼkiriwa: Janiw kawkïr markan banderaparus jachʼañchapkiti. Ukax janiw jan respetañ sañ munkiti. Jupanakax markapan banderapar respetapxiwa, uksti markapan kamachinakaparjam sarnaqasaw uñachtʼayapxi. Janipuniw kunäkipansa gobierno contra sartasipkiti. Jupanakatakixa apnaqirinakax ‘Diosan uttʼayatäpkaspas’ ukat munañapats utjapkaspa ukham amuyapxi. Ukatwa Diosan arsutaparjamax impuesto pagapxi ukat jilïr ‘autoridadanakarus’ respetapxaraki (Romanos 13:1-7). Uk lurasaxa, Jesusan aka uñtʼat arunakaparjamaw phuqasipki: “Cesarankkis ukxa Cesarar churapxam, Diosankkis uksti Diosarurak churapxam” (Mateo 22:21).

Ukhamaxa, ‘¿kunatsa banderar respeto uñachtʼayañatakix jan jachʼañchapki?’ sasinwa yaqhipanakax jisktʼasipxaspa. Jehová Diosan Qhanañchirinakapatakix banderar jachʼañchañax yupaychañamp sasiwa, niyakixay Diosaruki yupaychasiñapächixa, janiw kunarus ni khitirus yupaychapkiti, jan ukasti Jehová Diosarukiw yupaychapxi (Mateo 4:10; Hechos 5:29). Diosan Qhanañchirinakapax yatichirinakar wal yuspärapxi wawanakapan Diosar yupaychañ tuqit amtanakapar respetapxatapatxa.

Banderar jachʼañchañax yupaychañ lantiw sasaxa janiw Jehová Diosan Qhanañchirinakapaki sapkiti, aka qillqatanakax uka tuqit akham sarakiwa:

“Nayrapach banderanakaxa jila partix yupaychañ tuqitapunïnwa [...] markanakan banderanakapax qullanäñapatakixa yupaychañ tuqitpun yanapax mayisïna.” (Encyclopædia Britannica.)

“Kamisatï cruzax qullanäki ukham qullanarakiw banderaxa. [...] Markachirinakax mä markan kamachinakaparjamax kunjamsa banderar uñjapxañapa, ukhamarjamaw jaqinakax taqi chuyma akham arstʼapxi: ‘Banderar luqtaña’, [...] ‘Banderar jachʼañchaña’, ‘Banderar yupaychaña’.” (The Encyclopedia Americana.)

“Cristianonakax janiw [...] sacrificionak [romano] apnaqirirux Diosäkaspas ukham luqtañ munapxirïkänti, jichhürunakanxa banderar jan jachʼañchañasa ukat banderar jan juramento lurañasa uka pachparakiwa.” (Those About to Die [Los que van a morir] (1958), de Daniel P. Mannix, 135 jana.)

Akaw amtasiñapa, Jehová Diosan Qhanañchirinakapaxa janis banderar jachʼañchapkchixa, janiw ukax gobiernorus ni autoridadanakaparus jan respetañ sañ munkiti. Jupanakax janiw markapan Símbolos Patrióticos satäkis ukanakarux kunäkipans jachʼañchañ munapkiti, kunattix ukax yupaychañamp sasiwa. Dura sat chiqan Babilonia marka apnaqir Nabucodonosor reyix kimsa hebreo waynanakaruw qurit lurat diosapar altʼasipxañap mayïna, ukampis janiw ukham altʼasipkänti, uka kikparakwa jupanakax jichhax amuyapxi (Daniel, 3 jalja). Ukat yaqha wayn tawaqunakax banderar jachʼañchañatak juramentsa lurapkchixa, Jehová Diosan Qhanañchirinakapan wawanakapax Biblian yatichäwinakaparjam lurapxañapatak yatichatäpxiwa. Respetompi jan kun arsusaw ukanakar jan mitisipkiti. Escuelankir wawanakapas uka pachpwa lurapxaraki, mayninakax markapatak qʼuchupki ukhaxa, jupanakax janiw qʼuchupkiti.

Awk taykan derechonakapa

Jichhürunakanxa walja markanakanwa kuntï yupaychäw tuqit awk taykax wawanakapar yatichapxañapäki ukanakar respetapxi. Ukat taqi yupaychäwinakaw uka pachpa amuyapxaraki, kunjamtï Código de Derecho Canónico de la Iglesia Católica (Canon 226) siski ukhama: “Awk taykaw akapachar wawanak apanirjamax yatichapxañapa. Ukhamax awk taykaruw cristianjamax Cristo tuqit wawanakar yatichañax nayraqat waktʼi, kunjamtï Iglesian yatichäwinakapax siski ukarjama”.

Jehová Diosan Qhanañchirinakapax ukakwa wawanakapatak munapxaraki. Ukatwa awk taykjamax wawanakapat llakipxi, ukatakixa suma cristianüpxañapatakiw Diosan arunakap yatichapxi, jaqi masipar munasiña ukat jaqin yänakap respetañsa. Kuntï Apóstol Pablox Efesonkirinakar iwxtʼkäna ukarjamaw lurañ munapxi, qillqatax siwa: “Ukhamarak awkinaka, jumanakax wawanakamarux jan colerayapxamti, jan ukasti chiqapar yatichasina sum uywapxam, Tatitur iyawsapxañapataki” sasa (Efesios 6:4).

Yaqhip familianakax janiw mä yupaychäwinikïpkiti

Yaqhip familianakanxa awk taykat maynikiw Jehová Diosan Qhanañchiripaxa. Ukhamächixa uka jilatarus jan ukax kullakarusa, kuntï warmipax jan ukax chachapax yupaychäw tuqit wawanakapar yatichañ munki uk respetañapatakiw chʼamañchtʼasi. Ukham may may yupaychäwinïpxatapaxa janiw jan walïkapuniti.a Chiqas taqi wawanakaw ajllipxañapa kuna yupaychäwirus sarapxani ukxa. Jupanakatxa janiw taqinitix awk taykan yupaychäwipar iyawsapkapuniti, awk taykax Diosan Qhanañchiripäskpasa janisa.

Wawan derechopasa concienciapasa respetasiñapawa

Ak yatiñamarakiwa, Jehová Diosan Qhanañchirinakapax mayninakan concienciaparux wal respetapxi (Romanos, 14 jalja). Asamblea General de las Naciones Unidas ukankirinakaxa, 1989 maran Convención sobre los Derechos del Niño ukanxa akham arsuwayapxatayna: “Kun amuytʼañasa kunjam conciencianïñasa ukat kuna yupaychäwir sarañasa sapa wawatäxiwa” sasa. Ukat kunxay wawanakax amuyapxchi uk arsupxañapatakis janiw jarkʼasiñapäkiti, antisas istʼatäpxañapawa.

Janiw pä wawax kikpäkaspati. Ukhamax Jehová Diosan Qhanañchirinakan wawanakapampi ukat mayni yatiqirinakampixa escuelan tarea lurañanakansa ukat kuna lurañanakansa janiw pachpa amtanakar puripkapunispati. Ukhamasti, sapa maynin concienciapar respetañ amtarakïta ukhaxa, wali askipunïniwa.

[Qhanañchäwinaka]

[20 janan recuadropa]

Janis yupaychapkchixa respetapxiwa

Mä alwax Canadá markan mä yatiqañ utan 11 marani Terra sat Jehová Diosan Qhanañchiripaxa, yatichiriru yatiqir masinakap taypit mayni yatiqirir irpsuwayir uñjatayna, mä jukʼampirusti juparurakiw directoran oficinapar sarañapatak jawsarakïna.

Oficinar mantasax directoran escritoriopan Canadá bandera janatatat uñjäna, ukat yatichirix aka banderar thusxatam sasaw säna, niyakixay banderar jan jachʼañchkstatixa ni markasan qʼuchups qʼuchkarakstatixa jumatakix janiw kuna chamäkanis banderar thusxatañax sasa. Ukat Terrax janiw thusxatañ munkänti, yatichiriparux sänwa: Jehová Diosan Qhanañchirinakapax janis banderar yupaychapkstxa respetapxtwa, sasa.

Yatichirix directoran oficinapat kuttʼasax yatiqirinakaparux akham sänwa: pani yatiqiriruw banderar thusxatapxam sista. Nayrïr yatiqirix markasan fiesta urunakapsa amtkchixa, kunapachatï banderar thusxatam sisktxa thusxatiwa, ukampis Terrax janis markasan qʼuchup qʼuchkchisa ni banderarus jachʼañchkchisa janiw thusxatasax banderar jiskʼachkiti. Chiqpachans Terra tawaqitaw banderar respetixa, sasaw yatichirix säna.

[24 janan recuadropa]

¿Kuna kasta yatichäwinakarjamas sarnaqapxi?

Jehová Diosan Qhanañchirinakapaxa, jan wali luräwinakata, jan wali sarnaqäwinakata ukat akapachan amuyunakapat jithiqtapxañapatakiw wawanakapar yatichapxi, kunattix jan walinak lurañaxa jupanakarusa mayninakarus jan walinakaruw aptʼaspa (Santiago 1:27). Ukatwa, droganakata, cigarro pitañata, machjasiñanakata ukat yaqha jan wali lurañanakat jithiqtapxañapatakix iwxtʼapxi (Proverbios 20:1; 2 Corintios 7:1). Kʼarisiñat sipansa lunthatasiñat sipansa wali irnaqtʼirïpxañapatakiw yatichapxi (Efesios 4:28). Jan arskaya ñanqha axtaskañ arunak jan parlapxañapatakiw wawanakaparux iwxtʼapxi (Efesios 5:3, 4). Ukhamarak Diosan arunakaparjam sarnaqasa qʼañu luräwinak jan lurasa autoridadanakarusa jaqinakarus ukat jaqinakan yänakapakarus respetapxañapatakiw yatichapxi (1 Corintios 6:9, 10; Tito 3:1, 2; Hebreos 13:4). Uka yatichäwinakarjam sarnaqañax wali askipuniw wawanakapatakixa, Diosan Qhanañchirinakapax uk amuyapxaraki.

[19 janan fotopa]

Jehova Diosan Qhanañchirinakapax wawanakapar Diosan chiqpach yatichäwi yatichañatakiw chʼamachasipxi

[21 janan fotopa]

“Cesarankkis ukxa Cesarar churapxam, Diosankkis uksti Diosarurak churapxam.”—(Mateo 22:21.)

[22 janan fotopa]

Kimsa hebreo waynanakaxa, Nabucodonosor reyin qurit lurat diosaparux janiw altʼasipkänti

[25 janan fotopa]

Wawanakarux mayninakar yanaptʼapxirïñapatakiw chʼamachtʼasi