13 YATICHÄWI

¿Kunjamatsa jukʼamp yatxatiristxa?

MÄ CHʼUMI chʼumi (selva) manqhankkasmasa ukham amuytʼañäni. Jachʼa quqanakan wali alintatätap laykux janiw lupis sum purjankiti ukat janiw sartañjamäkisa. Ukampis akatjamat amuytʼasta, ‘machetempiw misturista’ sasa.

Walja yatiqirinakawa chʼumi chʼuminsa jikxatasipkaspa ukham amuyasipxi. Kunattixa, jurnälpachaw yatiqañ utan jistʼantatäsipki ukat utanakapar kuttʼxasax arumkamarakiw yatxatasipki. ¿Ukhamti jumax jikxatasirakta? ¿Kuna asignaturas jan ukax kuna materias jumatak wali chʼamaxa? Uk aka chiqar qillqtʼasïta.

․․․․․

Uka asignaturatakix chʼamachasiñamaw sasinxa awk taykamasa yatichirinakamasa walja kutiw sapxpachätamxa. Janiw colerayañ laykux sapktamti, jan ukasti chʼamachtʼasiñamatakiw sapxtamxa. Janiw yatxatirjamäkti sasin amuyasisksta ukhaxa, aka iwxtʼanakaw “chʼumi chʼumit” mistuñ yanaptʼiristamxa:

● Asignaturanakxa suma chuymampiwa uñjañama. Kuna asignatura jan wakiskirit uñjsta ukhaxa, jukʼamp chʼamäniw yatxatañaxa. Kunatakis askïni uk amuytʼañamawa. Apóstol Pablox akham sasaw säna: “Uraq qhullirisa, trigo jawqʼsurisa cosecha apthapirisa katuqañ laykuwa irnaqixa” sasa (1 Corintios 9:10).

Yapuchirix wali sum achuyañatakix wal chʼamachasi. Ukampis jumax chʼamachasitam laykuxa, ¿kuns apthapisma? Inas jan uk sum amuyksta. Ukatwa yaqhip asignaturanak yatxatañarux jan chʼamachaskasmati. Janis yaqhipanakax yatxatañax wakiskaspa ukhamwa amuyasma. Ukampis kunayman tuqit yatxatañaxa, taqi kun uñtʼañwa yanaptʼätamxa. Ukhamatwa taqi kasta jaqinakampis jan axsarasax parltʼäta, kunjamtï Pablox lurkän ukhama, taqi kasta jaqinakat parlasax jupax akham sänwa: “Jupanakjamaw tukta” sasa (1 Corintios 9:22). Ukhamaraki sum yatxatäta ukhaxa, sum amuytʼañwa yatsüta ukat ukax jutïrin wali askïniwa.

● Jan juma pachpat payachasimti. Yatiqañ utar sarasaxa, kun lurañsa khustʼayasmaxa ukanakwa yatxatasmaxa. Mä kutixa, apóstol Pablox akham sasaw Timoteorux säna: “Jakatatayxam kuna churäwtix Diosax churktam [ukxa]” sasa (2 Timoteo 1:6). Chiqpachansa, Timoteorux tama taypin irnaqañapatakiw mä luräw churapxäna. Uk sum phuqañatakix ‘jakatatayañapänwa’, mä arunxa, ‘Diosax churkatayna’ uk phuqañatakiw chʼamachasiñapäna. Jan ukax Diosan churäwipxa aptʼasapänwa. Jumax yatiqañ utan suma notanak apsuñatakixa janiw kuna ‘churäws’ Diosat katuqktati. Ukampis juma pachpax kunayman lurañwa yattaxa. Yatiqañ utar sarañaxa yatitanakamar jukʼamp yatxatañatakiw yanaptʼiristamxa, ukat yaqhanakamp yatiqarakismaxa.

Ukhamasti, chʼamachasiskakim nayrar sartaskätawa, jan aynachtʼirjam amuyasimti. Jan wali amuyu jutätam ukhaxa, kunatix askïki uk lupʼiñaruw uchasiñama. Ukhamwa apóstol Pablox luräna. Kunapachatï jaqinakax Pablon parlatanakapat contra parlapxäna ukhaxa, akham sasaw säna: “Parlataxax inas jan sumäkchiti ukampis yatitanakaxax janiw ukhamäkiti” sasa (2 Corintios 10:10; 11:6). Pablox kuns jan sum yatkäna ukat kuns sum yatïna ukxa sum amuyasïna.

¿Jumasti? ¿Kunsa sum lurañ yattaxa uk juma pachpat yatistati? ¿Jan ukax jan yatirjamakich amuyastaxa? ¿Khitirus atinista, janit jupar jisktʼasiñax wakïkaspa? Kunanaksa sum yatta ukat kunjamsa askinak apsusma ukxa jupaw sarakïtamxa.

● Yatiqañatakix sum waktʼayasiñama ukat ukaruw yatintañama. Yatxatañataki chʼamachasiñäni ukhakipuniw yatiqsnaxa, janiw yatiqañar uchasiñatxa qhispksnati. Yatxatasax janiw jumakix tʼaqhisktati, jan ukasti waljanitakix ukham chʼamarakikiwa. Ukampis yatxañatakix chʼamachasiskakiñawa. Ukham luräta ukhax inas yatxatañxa wal munxchïta.

Yatxatañatakixa, nayraqat tiempo apstʼasiñamawa. Yatiqañ utar saraskstaxa, jan armasimti, jumatakix yatxatañaw jukʼamp wakiskirixa. Ukhamaraki ‘laruñ horasasa’, thuqnaqtʼañ horasasa utjiw siw Bibliaxa (Eclesiastés 3:1, 4; 11:9). Ukhamasti, mayni wayn tawaqunakjamax kʼuchirtʼasiñ munañax askïskiwa.a Ukampis Eclesiastés 11:4 qillqatan iwxanakap amtasiñamaxa: “Thayar uñchʼukirixa, janiw yapuchkaniti, ukhamarak qinayar uñchʼukirisa, janiw achunak apthapkaniti” siwa. ¿Ukax kamsañsa muni? Kʼuchirtʼasiñat sipansa yatxatañaw jukʼamp wakiskirixa. Ukampis jan sint llakisimti, wakichtʼasïta ukhaxa, taqi kunatakiw tiempox utjaskani.

¿Utatak lurañanak churanipkistu ukasti?

¿Lurañatak churanipktam uka luräwinakxa janit lurañ munxta? Inas Francia markankiri Sandrine sat 17 marani tawaqjam jikxatasirïsta, jupax akham siwa: “Kuna asignaturatï yatxatañax wakisi ukxa, sapa arumaw paya jan ukax kimsa horanak yatxatañajaxa, ukat sabadosa domingosa ukhamaraki” sasa. Inas yaqha markanakanxa jukʼamp tiempo yatxatañar uchasipxarakchi. Jumax ukham jikxatassta ukhaxa, ¿kamachasmasa? 119 janankki uka iwxanakarjam lurma.

Nayrar sartaskakma

Dios tuqit yatxatañapatakix Pablox akham sasaw Timoteorux iwxäna: “Ukanak lupʼim; uka lurañanakar uchasim; jiltäwimax taqitaki qhanpachañapataki” sasa (1 Timoteo 4:15, MT). Jumatix taqi chuyma yatxatañar uchasïta ukhaxa, nayrar sartatamax qhanäniwa.

¿Qalltan kuna tuqitsa parlaskayätan uk amtasktati? Jumatï chʼumi chʼumi manqhan jarkʼantat uñjasisma ukhaxa, kunaymanitwa mistuniñatak chʼamachasismaxa, inas mä machetempi yanaptʼaschisma. Yatxatañatakix ukham lurarakma. Awk taykamana, yatichirimana waykatatäsin aynachtʼaskañat sipansa, akan qhanañchawayapksma uka yanaptʼanakampi nayrar sartañataki chʼamachtʼasma. Nayrar sartatam amuyasïta ukhawa, chʼamachasitamatxa wal kusisïta.

JUKʼAMPI YATXATAÑATAKIX MAYÏR LIBRON 18 YATICHÄWIP UÑXATÄTA

[Qhanañchäwi]

BIBLIAX KAMSISA

“Thayar uñchʼukirixa, janiw yapuchkaniti, ukhamarak qinayar uñchʼukirisa, janiw achunak apthapkaniti.” (Eclesiastés 11:4)

AKHAM LURASMAXA

Kunapachatï yatxatkäta ukhaxa, nayraqat taqpachwa sum uñxatañama. Ukxarux kunatï pʼiqiñchäwin uñstki ukarjamaw jisktʼasiñama. Ukat liytʼkasax jisktʼanakan qhanañchäwipwa thaqtañama. Tukuyañatakisti, kuntï liytʼkta uk amtasmat janich ukwa yantʼañama.

¿YATIYÄTATI?

Jumatï suma notanak apsusiñatak jan walinak luraskäta ukhaxa, jan wali jaqitwa uñtʼayasïta ukat janiw kuns yatiqkätati. Ukatxa Diosamp sum apasiñwa aptʼasirakïta (Proverbios 11:1).

¡AKANAK LURÄ!

․․․․․ examenanxa akha nota apsuñ munta: ․․․․․

Ukhamasti, jukʼamp yatxataskakiñatakix akanak lurä. ․․․․․

Awkijarus jan ukax taykajarusa, ¿kuns aka tuqit jisktʼañ muntxa? ․․․․․

JUMASTI, ¿KAMSASMASA?

● ¿Kunatsa yatxatañatakix chʼamañchasiñama?

● Jumatakixa, yatxatañasa ukat tareanak lurañasa, ¿kuna horas wakisispa?

● Utamanxa, ¿kuna lugaras yatxatañatakix askixa?

● Kusistʼäwinakat sipansa yatxatañaw jukʼamp askixa, ¿ukatakix kuns lurasma?

[117 janan qhanañchäwipa]

“Wayn tawaq masinakajax kamachapxisa ukanak uñjta. Yatiqañ utar sarkasatix jan sum yatiqañar uchasipkchixa, janirakiw tama taypinsa yatiqañarux uchasipkaspati. Yatiqañ jan munirinakaxa, Bibliat yatxatañatakix ukhamarakiw tʼaqhisipxani, janiw kusisiñ jikxatapkaniti.” (Silvia)

[119 janan recuadropa/fotopa]

Kawkhans sum yatxatasma. Utanx chʼujukïñapawa ukat wakischini ukhaxa, mä mesanwa yatxatarakisma. Jan televisión naktaykamti ni musicanaks ischʼukkamti.

Kuns nayraqat lurañama. Yatxatañamaw wali wakiskirixa, ukhamaxa janïr televisión naktaykasaw tareanakam tukuyañatakix chʼamachtʼasiñama.

Jan tareanak qhipataki jaytkamti. Kunanaksa luräta ukxa wali sumwa wakiyasiñama ukat ukarjamaw phuqañama.

Sumwa wakichtʼasiñama. Kuna luräwinaksa escuelan mayipxtam ukxa, mä papelaruw qillqtʼasiñama. Kuns nayraqat luräta ukat qhawqha tiempons luräta, ukat lurañ tukuyäta ukhaxa, raytʼxañamawa.

Awisax samartʼañamawa. Qarjatjam amuyassta ukhaxa, mä jukʼa samartʼañamawa, ukatxa jankʼakirakiw taream lurxañama.

Yatitamxa uñachtʼayasmawa. Suma yatiqirix janiw kuntï yatki ukak uñachtʼaykiti, jan ukasti chʼamachasisinwa yatiqatapxa uñachtʼayi. Ukhamasti... ¡jan chʼam laqʼxtayasimti! Chʼamachasiskakim suma notanakwa apsusïta.

[116 janan fotopa]

Chʼumi chʼuminkksnas ukhamäspaw yatiqañ utankañaxa. Ukampis nayrar mistuñatak chʼamachtʼasïta ukhaxa, mistütawa