19 YATICHÄWI

¿Kunjamsa qullqij sum apnaqiristxa?

¿Qullqit pistʼatjam amuyasirïtati?

□ Janiwa

□ Awisakiwa

□ Qullqix pistʼakipunituwa

¿Jumatak jan alañjamäki uka yänak alirïtati?

□ Janipuniwa

□ Awisaw altxa

□ Jïsa, alapuntwa

¿Iraqatäskipanxa jan wakiskirinaksa althapiskaktati?

□ Janiwa

□ Awixax altwa

□ Jïsa, alapuntwa

¿JANIS qullqinïkasma ukhamti sapa kutis amuyasta? Mä qhawqha qullqimp utjiristamxa, ¿uka suma celular alasismati, jan ukax uka wali suma isi alasismati? Jan ukax inas Juana sat mä tawaqitjam jikxatassta, jupax akham siwa: “Awisax amiganakajax wali jiläkis ukanak lurañ munapxi. ¿Ukat kamisarakisti janiw sästi? Nayas jupanakamp kusistʼañ munarakstxaya. Janiw jich khitisa: ‘Janiw sarkäti, janiw qullqinïkti’ sañ munkaspati” sasa.

Jan utjktam uka qullqit llakisiskañat sipansa, ¿qullqim sumti apnaqasiskta? Awk taykamamp jakaskatam laykuxa, janiw qullqi sum apnaqañajax wakiskiti sasin inas amuyaskaraksta. Ukampis amuytʼañäni. Uman tuyuñ jan yatkasaxa, ¿botet qutar thuquntasmati? Maynix “umar thuquntä ukhapuniw tuyuñ yatiqäxa” saspawa, ukampis ¿janit jukʼa uman tuyuñ yatiqawayañax askïkaspa?

Niya ukhamarakiwa, kunapachatix awk taykamamp chika jakaskta ukhawa, kunjamas qullqix apnaqañax ukxa yatiqawayañama, ukhamatwa akapachanxa kunayman tʼaqhisiñanakarux saykatäta. ‘Qullqix jaqirux arxatiwa’, mä arunxa, jarkʼaqiwa sasaw Salomón reyix qillqatayna (Eclesiastés 7:12). Ukhamasti qullqimp jarkʼaqayasiñatakixa, kunjamsa apnaqaskta ukwa amuytʼasiñama. Ukhamasti, suma amuyump qullqim apnaqäta ukhaxa, juma pachpatsa janiw axsarayasxätati ukat awk taykamas respetapxarakïtamwa.

Utanxa kunas wali wakiskirix uk yatiqma

¿Kunanakatakis awk taykamax qullq utan irtapxpacha uk jisktʼirïtati? Sañäni, ¿sapa phaxsix qhawqsa luzat pagapxpacha? ¿Manqʼa wakiyañatakix qhawqsa irtapxpacha? Autonïpxstaxa, ¿qhawqsa ukatak irtarakpacha? ¿Alquiler pagañatakisa jan ukax kuna manu pagañatakis qhawqha qullqis irtaspacha? Jumax mä jukʼa gastaraktawa uk jan armasimti, ukhamasti awk taykamat saraqxañ amtxäta ukhaxa, jumaw taqi uka gastonakxa phuqxäta. Ukhamax qhawqha qullqis irtasi uk yatiñax wali askiwa. Tatamarusa jan ukax mamamarusa qhawqsa gastapxi uka factura uñxattʼayita sasin mayim ukat kunjamsa pagapxi uk qhanañchtʼatax sum istʼarakma.

Biblian amuytʼayiri mä qillqatax akham siwa: “Khititix yatiñani, chʼikhïki ukawa aka arunakxa istʼixa, ukatsti jikxatiwa jukʼamp yatiñ kankaña, ukhamarak jukʼamp suma iwxa arunaka” sasa (Proverbios 1:5). Amuytʼañataki, Anna sat tawaqux awk taykaparuw yanap mayitayna ukat jupax akham siwa: “Tatajampiw kunanakatakis qullqix munasi uk sum qillqsuñ yanaptʼayasta, qullqi sum apnaqañatakix ukham sum qillqtʼasiñax wali askipuniwa” sasa.

Ukat mamapax yaqhanakamp iwxtʼarakitayna. “Qhawqhar qhawqharus sapa aljirix alji uk amuytʼañwa yanaptʼitu. Mä qhawqha qullqimpikiw waljanak althapi, wal muspharayitu” siw Annaxa. ¿Kunjamsa uka iwxtʼanakax jupar yanaptʼäna? “Qullqij sum jaljtʼayasiñ yatiqawayta —siwa—. Wali amuyumpiw kunatakis qullq irttxa, ukat janirakiw jan amuytʼasisax manunakarus mantkaraktti. Ukhamatwa kusisitak jakasta” sasa.

Kunjamatsa yaqhipanakax qullqi sinti tukjapxi

Gastonak phuqañaxa, janis sinti chʼamjamäkaspa ukhamakïspaw jumatakixa. Chiqpachansa, awk taykamamp chika jakasksta jan ukax jupanak qullq churasipkstam jan ukax irnaqasas mä jukʼa qullqinïsta ukhaw ukham amuyasismaxa. Kunattix awk taykamaw chiqpachansa pagasipkixa. Ukatwa amtamarjamax qullqimxa irtasktaxa. Taqiniw ukham lurañ munaspaxa.

Ukampis kunapachatix wayn tawaqu masinakamax qullq gastañar wiytiristam ukhawa jan waltʼäwinakax utjaspa. Ellena sat 21 marani tawaqux siwa: “Tawaq masinakajax kunanak alasiris walpun sarañ munapxi. Ukat mistusax janiw qullqit akchʼas llakisipkiti, kusistʼañatakix gastañapunispas ukham amuyapxi” sasa.

Jupanakjamäñ munañaxa walikïskiwa, ukampis jisktʼasiñamawa: “¿Kunatsa qullqi gasttxa, nayat ukham gastañ muntxa jan ukax mayninakan wiytatäsiñcha ukham lurtxa?” sasa. Amigonakapana ukat yatiqir masinakapana respetayasiñatakikiw ukat qullqiniw sayasiñatakikiw walja wayn tawaqunakax qullqi gastapxi. Ukampis ¿kunjam amigsa muntaxa? ¿Qullqimak muniri amigo jan ukax jumar munasir amigcha? Amuytʼasiñamawa, ukham amigonakaxa, qullqi tuqitsa jan kunan uñjasiyiristamxa, yamas yaqhat qullq maytʼasisin tukjasiñax janipuniw askïkaspati. Ukhamasti, ¿kunjamatsa qullqim imasismaxa?

Qullqim sum apnaqasiñamaxa

Qʼal qullqim tukjasiñat sipansa, ¿janit Ellenat yatiqasiñax askïkaspa? Ellenax siwa: “Amiganakajamp mistta ukhaxa, qhawqsa gastäxa uk nayraqat jakhstʼasta. Bancoruw sueldo mayisirix sarta, ukampis qhawqtix munkäxa ukhak apsta. Ukatxa alasir sarañ munta ukhaxa, janiw qullq tukjir amiganakampisa ni mäki kun alirinakampisa sarkti, jan ukasti iraqtʼatanak thaqhirinakampiw sarta” siwa.

Qullqi maytʼasiñ munstaxa aka iwxtʼanakaw yanaptʼiristamxa:

● Qhawqha qullqsa maytʼasta ukxa qillqtʼasiñamawa, ukat maytʼirix “qhawqhaw manux” sasas qillqasi uksa yatiñamarakiwa.

● Qullqinïxasax jankʼaki kuttʼayxam jan ukax phuqatpach churxma.

● Kunjamsa qullq maytʼasta ukxa sum amuytʼasiñama. Jan uñtʼatanakatxa jan maytʼasimti.

● Maytʼäwit interés jan ukax qullq mayirinakatxa, jan maytʼasimti. Ukham maytʼasitam laykuxa, uka mayatakwa llakisiskasmaxa.

● Wali amigomäskchisa, janipuniw khitis sutimxar qullq maytʼasiñapäkiti.

Wali qullqinïxasma ukhaxa, ¿jan sintisis qullqi gastaskakismati? Janiwa. Kunattix jan sintʼasis qullq tukjirixa, nayras chʼuqantata aut apnaqkaspa ukampi sasispawa. Jumatï ukham apnaqasma ukhaxa, chijiruw purtʼasisma. Ukhamasti inamayaw walja qullqinïskasma, janiw ukax qullq sum apnaqañamatakix yanaptʼkätamti.

Ukampis inas qullqim sum apnaqatam amuyassta. Ukampis ¿qhawqsa pasïr phaxsix irtawayta? ¿Kunatakis irtawayta? ¿Janit sum amtaskta? Akxan qillqatäki uka iwxtʼanakaw qullqim sum apnaqasiñ yanaptʼiristamxa, janiw qullqimpix apnaqayasiñamäkiti.

1. Qhawqha qullqsa irttax uk qillqasiñamawa. Phaxspachax qhawqha qullqsa katuqta ukat kunürus katuqta ukanak qillqtʼasïta. Kunanaksa alasta ukat qhawqhampis alasta ukanak qillqtʼasirakïta. Ukatsti qhawqha qullqsa katuqta ukat qhawqsa irtarakta, ukanak phaxsi tukuyax jakhsusïta.

2. Qhawqsa katuqäta ukat qhawqsa irtäta uk qillqtʼasiñamawa. Ukatakix 163 janankki uka qillqat uñxattʼma. Kimsa chiqaw jakthaptʼañatakix utji, nayrïriruxa qhawqha qullqsa uka phaxsin katuqäta uk qillqtʼasïta. Payïriruxa, kunanakatak irtañsa amuyaskta uk qillqtʼasïta (pasïr phaxsit amuytʼañaw yanaptʼristamxa). Kimsïrirusti, qhawqsa sapa kutix irtta uk qillqtʼasïta ukat payïrin qillqatäkan uksa qillqasirakïtawa.

3. Jan sinti gastañatakiw chʼamachasiñama. Phaxsinxa qhawqsa irtañ amtkayäta ukat sipansa jil irtsta ukat manunakar mantsta ukhaxa, jan sinti gastañatakiw chʼamachasiñama. Manunakamar phuqam ukat qullqimxa jan inamayar aptʼamti.

Kunjamtï akan yatiqawayktanxa, sum amuytʼasa qullqi apnaqasmaxa, qullqix wali wakiskirïspawa. Chiqpachansa, walja markanakanxa qullqi sum apnaqañax jakäwin wali wakiskiriwa. Ukampis qullqirux kunjamatix uñjañäki ukhamakwa uñjañamaraki. Matthew sat waynax siwa: “Qullqix wakiskchisa, yaqha jukʼamp wakiskirinakaw utjaraki. Familiampi Jehová Diosampiw nayraqatankañapaxa”.

BIBLIAX KAMSISA

“Yatiñaxa jaqirux arxatiwa, kunjamatï qullqix arxatki ukhama, ukampis yatiñ kankañax jilankiwa yatiñaniru jakaña churatapata.” (Eclesiastés 7:12)

AKHAM LURASMAXA

Janïr alasir sarkasaxa, kunanak alañas wakisi uk mä papelar qillqtʼasiwayam ukat kuntï qilltʼasiwaykta ukanakakwa alañama.

¿YATIYÄTATI?

Amuytʼañataki, jumax 1.000 dolaranak bancot maytʼasisma, ukat sapa phaxsi pagasma ukhaxa mä qhawqha maranakatxa phuqxasmawa, ukampis uka manu pagañ tukuyatatxa, interesanakamppachaxa niya 2.000 dolaranakwa bancor churxasma.

¡AKANAK LURÄ!

Jan añch gastañatakix akanak lurä ․․․․․

Janïr bancot maytʼaskasinsti akanak lurä: ․․․․․

Awkijarus jan ukax taykajarusa, ¿kuns aka tuqit jisktʼañ muntxa? ․․․․․

JUMASTI, ¿KAMSASMASA?

● ¿Kunatsa awk taykamamp jakaskasax sum qullqim apnaqañ yatiqañamaxa?

● ¿Kunanakas qullq jan sum apnaqaykiristamxa?

● ¿Kunjamanakatsa yaqhanakar qullqimamp yanaptʼasma?

[162 janan qhanañchäwipa]

“Qhawqha gastañtix amtawaykta ukhamarjamak qullq irtta ukhaxa, qullq jiltʼayasipuntwa, kunattix janiw jan wakiskirinakxa alkti.” (Leah)

[158 janan recuadropa]

Kunanakatakis qullq irttaxa

¿Kunarus qullq gasttaxa? Jumatï yaqhanakar yanaptʼañatak qullq irtstaxa, arsutamampisa ukat luratanakampisa yaqhanakat llakisitamwa uñachtʼaytaxa (Santiago 2:14-17). Kunapachatï Jehová Diosan markapar yanaptʼañataki qullq irantta ukhaxa, ‘qamirkankañamampiw’ Diosar jachʼañchaskta (Proverbios 3:9). Ukampisa, jumatï munañanakam phuqañatakik qullqim gastasksta ukhaxa, ¿kunsa ukax amuyayaspa?

[163 janan tablapa/fotonakapa]

Wakichasiñatak jananaka

Phaxsitaki

Aka chiq fotocopiasïta

Qhawqsa katuqtxa

AWK TAYKAJATA

IRNAQASINA

YAQHANAKA

Qhawqhas taqpachaxa

$․․․․․

Qhawqsa gastañ amttxa

MANQʼAÑATAKI

․․․․․

ISITAKI

․․․․․

TELEFONOTAKI

․․․․․

KUSISTʼAÑATAKI

․․․․․

YANAPTʼAÑATAKI

․․․․․

IMASIÑATAKI

․․․․․

YAQHANAKATAKI

․․․․․

Qhawqhas taqpachaxa

$․․․․․

Qhawqsa gasttxa

MANQʼAÑATAKI

․․․․․

ISITAKI

․․․․․

TELEFONOTAKI

․․․․․

KUSISTʼAÑATAKI

․․․․․

YANAPTʼAÑATAKI

․․․․․

IMASIÑATAKI

․․․․․

YAQHANAKATAKI

․․․․․

Qhawqhas taqpachaxa

$․․․․․

[160 janan fotopa]

Jan amuytʼasisa qullq tukjañaxa, nayra chʼuqantatas auto apnaqkasma ukamp sasïspawa