Cristianjam Jakañataki ukat Yatiyañataki - Referencias
© 2024 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
3-9 DE MARZO
BIBLIAN SUMA YATICHÄWINAKAPA PROVERBIOS 3
Jehová Diosar confiyatam uñachtʼayam
ijwbv-S artículo 14 párrs. 4, 5
Proverbios 3:5, 6 “No te apoyes en tu propio entendimiento”
“Confía en Jehová con todo tu corazón”. Demostramos que confiamos en Dios cuando hacemos las cosas a su manera. Debemos confiar en él con todo el corazón, por completo. En la Biblia, por lo general se utiliza la palabra corazón para referirse a la persona que somos por dentro: nuestras emociones, motivos, pensamientos y actitudes. Por eso, confiar en Dios con todo el corazón es más que un sentimiento; es una elección que hacemos porque estamos totalmente convencidos de que nuestro Creador sabe lo que es mejor para nosotros (Romanos 12:1).
“No te apoyes en tu propio entendimiento”. Necesitamos confiar en Dios porque no podemos depender de nuestra manera de ver las cosas, que es imperfecta. Si tomamos decisiones de manera independiente o nos dejamos llevar solo por nuestros sentimientos, puede que tomemos decisiones que, aunque al principio parezcan buenas, al final nos traigan muchos problemas (Proverbios 14:12; Jeremías 17:9). Dios es mucho más sabio que nosotros (Isaías 55:8, 9). Si dejamos que él nos guíe, nos irá bien en la vida (Salmo 1:1-3; Proverbios 2:6-9; 16:20).
ijwbv-S artículo 14 párrs. 6, 7
Proverbios 3:5, 6 “No te apoyes en tu propio entendimiento”
“Tómalo en cuenta en todos tus caminos”. Deberíamos tomar en cuenta lo que Dios piensa sobre las cosas importantes de nuestra vida; su opinión también debería importarnos a la hora de tomar decisiones. ¿Cómo lo hacemos? Orándole para pedirle que nos guíe y siguiendo los consejos que nos da en la Biblia (Salmo 25:4; 2 Timoteo 3:16, 17).
“Él hará rectas tus sendas”. Dios nos ayuda a vivir de acuerdo con sus justas normas y así hace derechos nuestros caminos (Proverbios 11:5). Al hacer eso, nos ahorramos muchos problemas y somos mucho más felices (Salmo 19:7, 8; Isaías 48:17, 18).
be-S pág. 76 párr. 5
No deje de progresar
Después de atravesar muchas circunstancias en la vida, alguien quizá tienda a pensar: “Ya he pasado por esto antes. Sé lo que tengo que hacer”. ¿Es prudente esta actitud? Proverbios 3:7 advierte: “No te hagas sabio a tus propios ojos”. Está claro que las vivencias deberían ampliar nuestra visión de los factores implicados en diversas situaciones. Pero si progresamos en sentido espiritual, las experiencias vividas también han de grabarnos en la mente y el corazón que la bendición de Jehová es imprescindible para salir airosos. Por tanto, el progreso no se evidencia por la seguridad en nosotros mismos con la que encaramos las dificultades, sino por la disposición de buscar la guía de Jehová en la vida. Se demuestra por la convicción de que nada sucede sin el permiso de nuestro Padre celestial, así como por la relación de confianza y afecto que con él mantenemos.
Suma yatichäwinak Bibliat thaqapjjañäni
w06-S 15/9 pág. 17 párr. 7
Puntos sobresalientes del libro de Proverbios
Debemos valorar las cualidades de la bondad amorosa y el apego a la verdad, y sentirnos orgullosos de manifestarlas, como si luciéramos un collar muy valioso. También debemos grabarlas en el corazón, convirtiéndolas en parte de nosotros.
10-16 DE MARZO
BIBLIAN SUMA YATICHÄWINAKAPA PROVERBIOS 4
“Chuymam jarkʼaqam”
¿Kunjamsa chuymas jarkʼaqsna?
Proverbios 4:23 texton ‘chuyma’ sasajja, kuna amuyunakanïtansa, kunjamas jikjjatastan, kunanaksa lurañ muntan, kunatsa ukanak lurañ muntan ukatwa parlaski. Janiw jaqenak nayraqatan kunjamätansa ukat parlkiti, jan ukasti, chuyma manqhan kunjam jaqëtansa ukatwa parlaski.
¿Kunjamsa chuymas jarkʼaqsna?
Chuymas jarkʼaqañatakejja, kunanakas jan walin uñjasiyistaspa uk amuyasajj jankʼak kuns lurañatakiw chʼamachasiñasa. ¿Kunsa ukajj amtayistu? Kuntï marka uñjir centinelanakajj jan ukajj guardianakajj lurapjjerïkäna ukwa amtayistu. Salomón reyin urunakapanjja, guardianakajj marka perqa patjjankapjjerïnwa, ukat enemigonakan jakʼachasinipjjatap uñjasajja, jankʼakiw punk uñjirinakar yatiyapjjerïna. Supayat jarkʼaqasiñatakejj kunsa lurañasa ukwa ukajj amuytʼayistu.
11 Guardianakasa punk uñjirinakas purapatwa yanaptʼasipjjerïna (2 Sam. 18:24-26). Guardianakajj enemigonakan jutatap yatiyapjjäna ukhajja, jankʼakiw punku uñjirinakajj markan punkunakap jistʼantapjjerïna (Neh. 7:1-3). Bibliarjam yatichata concienciasajja, ukhamarakiw mä guardiar uñtasit yanaptʼistaspa. Supayajj chuymas qʼañuchañ munani ukhajja, mä arunjja, kuna amuyunakanïtansa, kunjamas jikjjatastan, kunanaksa lurañ muntan, kunatsa ukanak lurañ muntan ukanak mayjtʼayañ munani ukhajja, jankʼakiw concienciasajj yatiyistani. Ukarojj istʼañasawa, ukhamatwa chuymasan punkunakapsa Supayatak jistʼantksna ukhamäni.
¿Kunjamsa chuymas jarkʼaqsna?
Chuymas jarkʼaqañatakejja, janiw Supayan jan wali amuyunakapat jarkʼaqasiñakejj wakiskiti, jan ukasti, suma amuyunak chuymasar mantañapatakiw chʼamachasiñasaraki. Perqanakamp muyuntata markat parltʼaskakiñäni. Punku uñjirejja, enemigonakan jan mantapjjañapatakiw markan punkunakap jistʼkatirïna. Ukampis yaqha urunakajja, manqʼañanaka ukat yaqha ukhamanak mantañapatakiw punkunak llawirirïna. Janitï ukham lurkaspäna ukhajja, jaqenakajj manqʼatjamaw jiwarapjjaspäna. Niya ukhamarakiw Diosan yatichäwinakap chuymasar mantañapatak chʼamachasiñasa.
w12-S 1/5 pág. 32 párr. 2
Protejamos el corazón
¿Por qué debemos proteger el corazón? Dios dirigió al rey Salomón para que escribiera: “Más que todo lo demás que ha de guardarse, salvaguarda tu corazón, porque procedentes de él son las fuentes de la vida” (Proverbios 4:23). Así que la calidad de nuestra vida ahora y nuestra esperanza para el futuro dependen de nuestro corazón simbólico. A fin de cuentas, Dios ve lo que hay en él (1 Samuel 16:7). Por tanto, la clase de persona que somos por dentro, o “la persona secreta del corazón”, determina lo que Dios opina de nosotros (1 Pedro 3:4).
Suma yatichäwinak Bibliat thaqapjjañäni
¿Jehová Diosarojj pacienciampit suytʼasktanjja?
Proverbios 4:18 textojj akham siwa: ‘Cheqap sarnaqerinakan thakipajja alwa qhantʼir qhanar uñtasitawa, uka qhanajj jukʼamp jukʼampiw qhantʼi, suma qhana uru utjañapkama’ sasa. Uka textojja, Jehová Diosajj amtanakap markapar jukʼat jukʼat yatichatapwa qhan uñachtʼayistu. Maysa toqetjja, kunjamsa mä cristianojj Diosar serviñan jukʼat jukʼat nayrar sartawayi ukwa uka textojj uñachtʼayistu. Uk lurañapatakejj tiempow munasi, janiw jankʼaki nayrar sartkaspati. Jiwasatï Biblia toqe, Diosan markap toqe ewjjtʼanak katoqtan ukanak wali amuyumpi yatjjatañäni, ukarjam lurarakiñäni ukhajja, jukʼat jukʼatwa Cristojj kunjam jaqëkäntï ukham tukuñäni, Diosarus jukʼamp sumwa uñtʼañäni. Jesusajj mä uñachtʼäwimpiw uk qhanañchäna, uk uñjañäni.
17-23 DE MARZO
BIBLIAN SUMA YATICHÄWINAKAPA PROVERBIOS 5
Qʼañu juch lurañanakat jitheqtañasawa
w00-S 15/7 pág. 29 párr. 1
Podemos ser castos en un mundo inmoral
En este proverbio, a la persona descarriada se la llama “mujer extraña”, prostituta. Las palabras con las que seduce a su víctima son tan dulces como la miel y tan suaves como el aceite de oliva. ¿No empiezan así la mayoría de las insinuaciones inmorales? Veamos, por ejemplo, el caso de una atractiva secretaria de 27 años de edad llamada Amy. Ella nos cuenta: “Hay un compañero de trabajo que me presta mucha atención y me elogia siempre que tiene oportunidad. Me agrada que otras personas se fijen en mí, pero me doy perfecta cuenta de que su interés es estrictamente sexual. No me voy a dejar engañar por sus insinuaciones”. Las palabras halagadoras del seductor o la seductora suelen resultar atrayentes, a menos que reconozcamos su verdadera naturaleza. Para ello es necesario que empleemos la capacidad de pensar.
w00-S 15/7 pág. 29 párr. 2
Las consecuencias de la inmoralidad son tan amargas como el ajenjo y tan agudas como una espada de dos filos: dolorosas y mortíferas. Los amargos resultados de esa conducta suelen ser una conciencia atribulada, un embarazo no deseado o una enfermedad de transmisión sexual. Y pensemos también en el tremendo dolor emocional que siente el cónyuge de la persona infiel. Una infidelidad puede ocasionar heridas tan profundas que duren toda la vida. En efecto, la infidelidad hace daño.
w00-S 15/7 pág. 29 párr. 5
Tenemos que alejarnos todo lo posible de la influencia de las personas inmorales. ¿Por qué deberíamos exponernos a sus caminos escuchando música degradante, viendo espectáculos que corrompen o mirando pornografía? (Proverbios 6:27; 1 Corintios 15:33; Efesios 5:3-5.) Y qué insensato es llamar su atención coqueteando o vistiéndonos y arreglándonos con inmodestia (1 Timoteo 4:8; 1 Pedro 3:3, 4).
Suma yatichäwinak Bibliat thaqapjjañäni
w00-S 15/7 pág. 29 párr. 7
Podemos ser castos en un mundo inmoral
Así destaca Salomón el elevado precio que se paga por sucumbir a la inmoralidad. El adulterio y la pérdida de la dignidad van de la mano. ¿No es realmente humillante no ser más que un medio para satisfacer nuestra propia pasión inmoral o la de otra persona? ¿No revela falta de amor propio el entregarse a la intimidad sexual con quien no es nuestro cónyuge?
24-30 DE MARZO
BIBLIAN SUMA YATICHÄWINAKAPA PROVERBIOS 6
¿Kunsa kʼisimiranakat yateqsna?
it-1-S págs. 1175, 1176
Hormiga
‘Sabiduría instintiva.’ Como es natural, la ‘sabiduría’ de las hormigas no procede de raciocinio inteligente, sino que es fruto del instinto con que el Creador las ha dotado. La Biblia dice que la hormiga ‘prepara su alimento en el verano y recoge su abastecimiento en la siega’. (Pr 6:8.) Una de las especies más comunes que se hallan en Palestina es la hormiga recolectora (Messor semirufus), que almacena grano en abundancia durante la primavera y el verano, y luego lo utiliza en las demás estaciones, como en el invierno, cuando se hace difícil obtener alimento. Esta hormiga suele encontrarse cerca de las eras, donde hay muchas semillas y grano. Si la lluvia humedece las semillas almacenadas, la hormiga cosechadora las saca al sol para que se sequen. También corta con sus mandíbulas el embrión de la semilla para que esta no germine mientras está almacenada. Las colonias de hormigas cosechadoras se distinguen por los caminos que estas trazan, así como por las cáscaras de las semillas que dejan fuera de la entrada.
Características ejemplares. Una breve investigación sobre la hormiga da más crédito a la exhortación: “Vete donde la hormiga, oh perezoso; mira sus caminos y hazte sabio”. (Pr 6:6.) No solo se distingue por su previsión instintiva, sino también por su perseverancia y determinación, pues a menudo lleva o arrastra con gran tenacidad objetos cuyo peso dobla o triplica el suyo, y hace todo lo posible por llevar a buen término su tarea sin volver nunca atrás aunque caiga o resbale por una cuesta empinada. Es asombrosamente cooperadora, mantiene el hormiguero muy limpio y se interesa por sus compañeras, ayudando a veces a las que se han lastimado o agotado a regresar al hormiguero.
w00-S 15/9 pág. 26 párrs. 3, 4
Protejamos nuestra reputación
¿No deberíamos nosotros ser industriosos también como la hormiga? Trabajar arduamente e intentar mejorar la calidad de nuestro trabajo nos beneficia, sea que nos supervisen o no. Efectivamente, en la escuela, en nuestro lugar de trabajo y cuando participamos en actividades espirituales, debemos hacerlo todo tan bien como nos sea posible. Tal como a la hormiga le beneficia su laboriosidad, Dios quiere que nosotros ‘veamos el bien por todo nuestro duro trabajo’ (Eclesiastés 3:13, 22; 5:18). La conciencia limpia y la satisfacción personal son las recompensas del trabajo arduo (Eclesiastés 5:12).
Salomón se vale de dos preguntas retóricas para despertar al perezoso de su indolencia: “¿Hasta cuándo, oh perezoso, te quedarás acostado? ¿Cuándo te levantarás de tu sueño?”. Imitando su modo de hablar, el rey añade: “Un poco más de sueño, un poco más de dormitar, un poco más de cruzar las manos para estar acostado, y tu pobreza ciertamente vendrá justamente como algún vagabundo, y tu carencia como un hombre armado” (Proverbios 6:9-11). Mientras el perezoso está acostado, la pobreza se apodera de él con la rapidez de un asaltante y la escasez lo ataca como lo haría un hombre armado. Los campos del perezoso pronto se llenan de mala hierba y de ortigas (Proverbios 24:30, 31). Sus empresas comerciales no tardan en sufrir reveses. ¿Por cuánto tiempo tolerará a un vago su patrono? ¿Puede esperar el estudiante perezoso tener éxito en la escuela?
Suma yatichäwinak Bibliat thaqapjjañäni
w00-S 15/9 pág. 27 párr. 4
Protejamos nuestra reputación
Las siete categorías fundamentales que menciona el proverbio abarcan prácticamente todo tipo de males. Los “ojos altaneros” y “un corazón que fabrica proyectos perjudiciales” son pecados que se cometen con el pensamiento. “Una lengua falsa” y “un testigo falso que lanza mentiras” aluden a tipos de transgresiones que se cometen con las palabras. Las “manos que derraman sangre inocente” y los “pies que se apresuran a correr a la maldad” tienen que ver con obras impías. Y para Jehová es especialmente odioso el que gusta de provocar contiendas entre personas que de otro modo morarían juntas en paz. El incremento de seis a siete indica que la lista no es completa, ya que los seres humanos siguen multiplicando sus malas obras.
31 DE MARZO A 6 DE ABRIL
BIBLIAN SUMA YATICHÄWINAKAPA PROVERBIOS 7
Jan walir purtʼasiykistaspa ukanakat jitheqtañasawa
w00-S 15/11 pág. 29 párr. 5
“Guarda mis mandamientos y continúa viviendo”
La ventana por la que mira Salomón tiene una celosía, al parecer un enrejado de listones de madera que a veces tiene complejos calados. Al ir atenuándose la luz crepuscular, la oscuridad nocturna invade las calles. El rey observa a un joven muy vulnerable que, como no tiene discernimiento —es decir, buen juicio—, es falto de corazón. Seguramente sabe la clase de vecindario en que ha entrado y a qué se expone. Con todo, se acerca a “la esquina de [una mujer]”, que queda de camino a la casa de ella. ¿Quién es esta mujer? ¿Cuáles son sus intenciones?
w00-S 15/11 pág. 30 párrs. 4-6
“Guarda mis mandamientos y continúa viviendo”
Los labios de esta mujer son melosos. Adopta un rostro descarado y se expresa con confianza. Todo cuanto dice está fríamente calculado para seducir al joven. Finge ser justa al afirmar que ha ofrecido sacrificios de comunión ese mismo día y que ha pagado sus votos, con lo que insinúa que no carece de espiritualidad. Los sacrificios de comunión que se ofrecían en el templo consistían en carne, harina, aceite y vino (Levítico 19:5, 6; 22:21; Números 15:8-10). Así da a entender que hay mucho que comer y beber en su casa, puesto que la persona que hacía tales ofrendas podía tomar parte del sacrificio de comunión para su familia y para sí. Está claro lo que quiere indicar: que el chico pasará un buen rato allí. Ella había salido de casa expresamente a buscarlo. Hay que ser muy crédulo para tragarse un cuento tan tierno. “Es cierto que buscaba a alguien —dice un biblista—, pero ¿de verdad salió a buscarlo a él en particular? Solo se lo creería un tonto, quizás como este.”
Después de haberlo atraído apelando a la vista con su vestimenta; al oído, con sus halagos; al tacto, con un abrazo, y al gusto, con el sabor de sus labios, la seductora recurre al sentido del olfato. Dice: “He adornado mi diván con colchas, con cosas de muchos colores, lino de Egipto. He rociado mi cama con mirra, áloes y canela” (Proverbios 7:16, 17). De manera primorosa ha arreglado su cama con lino de Egipto de vivos colores y la ha perfumado con fragancias selectas de mirra, áloes y canela.
“De veras ven, saciémonos bebiendo del amor hasta la mañana; sí, gocemos el uno del otro con expresiones de amor.” La invitación implica mucho más que una agradable cena para dos. Le promete que gozará de relaciones sexuales con ella. Para el joven la invitación suena como una excitante aventura. Para terminar de convencerlo, ella añade: “Porque el esposo no está en casa; se ha ido viajando por un camino de bastante distancia. Una bolsa de dinero ha llevado en la mano. El día de la luna llena vendrá a su casa” (Proverbios 7:18-20). Le garantiza seguridad total, pues su esposo está en un viaje de negocios y no regresará pronto. ¡Con qué habilidad engaña al joven! “Lo ha extraviado con la abundancia de su persuasiva. Por la suavidad de sus labios lo seduce.” (Proverbios 7:21.) Haría falta un hombre del calibre de José para resistir una invitación tan seductora (Génesis 39:9, 12). ¿Tendrá este muchacho la talla moral que se requiere?
w00-S 15/11 pág. 31 párr. 2
“Guarda mis mandamientos y continúa viviendo”
La invitación le resulta irresistible al joven, que no hace caso al sentido común y va tras la mujer ‘como toro al degüello’. Tal como el hombre que está atado con grilletes no puede escapar de la disciplina, así él es conducido al pecado. No verá el peligro de su proceder hasta que ‘una flecha le abra el hígado’, es decir, hasta que reciba una herida que puede provocarle la muerte. Esta puede ser física, pues se ha expuesto a contraer una enfermedad mortífera de transmisión sexual, pero también puede ser una muerte espiritual; “está envuelta su misma alma”. Todo su ser y toda su vida se han visto muy afectados, y él ha pecado gravemente contra Dios. De esta manera, se apresura a caer en las garras de la muerte tal como un pájaro cae en la trampa.
Suma yatichäwinak Bibliat thaqapjjañäni
w00-S 15/11 pág. 29 párr. 1
“Guarda mis mandamientos y continúa viviendo”
“Átalos [mis mandamientos] sobre tus dedos —pasa a decir Salomón—, y escríbelos sobre la tabla de tu corazón.” (Proverbios 7:3.) Los dedos siempre están a la vista y son imprescindibles para realizar lo que nos proponemos. De igual modo, en todo lo que hagamos siempre debemos tener presente el recordatorio y la guía de las lecciones que aprendimos cuando nos criaron según las Escrituras o cuando adquirimos el conocimiento bíblico. Debemos grabar tales mandamientos en la tabla del corazón, o lo que es lo mismo, incorporarlos a nuestra forma de ser.
7-13 DE ABRIL
BIBLIAN SUMA YATICHÄWINAKAPA PROVERBIOS 8
Jesusan yatiñapar istʼapuniñäni
cf pág. 131 párr. 7
“Nayajj Awkir munastwa”
Jehová “Tatituw nayarojj qalltatpacha utjayitu, janïra taqe kun lurañ qalltkäna ukkha” sasaw uka yatiñkankañajj 22 jiskʼa tʼaqanjja qhanañchi. Uka arunakjja janiw aleq yatiñakejj parlkaspati. ¿Kunatsa ukham sistanjja? Yatiñkankañajj janiw luratäkiti, janirakiw qalltanïkisa, Jehová Diosajj janiw qalltanïkiti ukatjja yatiñkankañanipunïnwa (Salmo 90:2). Ukampisa Diosan Yoqapajja “taqe kunatejj utjki ukatjja nayrïriwa”. Jehová Diosaw juparojj nayraqat luratayna (Colosenses 1:15). Diosan Yoqapajj alajjpachatsa aka Oraqetsa jaya nayraw utjäna, kunjamtejj Proverbios qellqatanakajj siski ukhama. Ukat Diosan Arupjamajja, Diosan yatiñkankañapwa qhanañchäna (Juan 1:1).
“Nayajj Awkir munastwa”
Janïr aka Oraqer jutkasajj walja tiempow Diosan Yoqapajj alajjpachan jakäna, ¿ukäñkamajj kunsa lurpachäna? Diosan yanapiripjamaw jupampïskäna siw 30 jiskʼa tʼaqajja. ¿Ukajj kamsañs muni? Colosenses 1:16 qellqatajj akham siwa: “Jupa toqerakwa Diosajj luri taqe kunatejj alajjpachansa akapachansa utjki ukanakjja [...], jupa toqew luri, jupatakiraki” sasa. Ukhamasti Jehová Diosajj Yoqapampiw taqe kunsa lurayäna: angelanaksa alajjpachanaksa Oraqsa, taqe kunatï Oraqen utjki ukanaksa, jaqsa jupampiw lurayäna. Jehová Diosajj uta lurañataki yatjjattʼat jaqëkaspas ukhamawa, ukat Yoqapasti uta lurirïkaspas ukhamawa: Jesusajj uta lurañataki yatjjattʼat Jehová Diosan amtanakapwa luri. Kunapachatï kuna luratas muspharayistu ukhajja Jehová Diosaw ukanak Lurirejj sistanwa (Salmo 19:1). Ukampisa Luririmpi yanapirimpejja yanaptʼasiñaw wal utjpachäna, uka toqet amuytʼaraksna.
Jiwasajj maynimpi jakʼapur irnaqasajj awisajj janikiw waltʼayasiñjamäkiti. Ukampis janiw ukhamäkänti Jehová Diosampi Yoqapampejja. Millón millón maranakaw Yoqampi Awkimpejj irnaqapjjäna ukatjja ‘sapüruw jupampi kusisit’ irnaqäna (Proverbios 8:30, NM). Ukhamajj wali kusisitaw Awkip jakʼankäna, ukatjja Awkipas wal kusisirakïna. Jukʼat jukʼatwa Yuqajj Awkipjamäjjpachäna, kunsa Awkipjamaw amuypachänsa lurpachänsa; ukatwa Awkimpi Yoqampejj wal munasipjjpachäna. Ukhamajj jan tukuskir jaya tiemponi munasiñaw jupanakan utjäna.
Khititejj Davitat sipansa Salomonat sipansa jilïrïki ukan luratanakapajj wali askiwa
Cheqansa, mayni sapakiw aka Oraqenjja Salomonat sipansa jukʼamp yatiñanejj utjäna, Jesucristönwa. Ukatwa jupa pachpat akham säna: “Salomonatsa jukʼampïkis ukaw akanki” sasa (Mat. 12:42). Jïsa, Jesusajj “wiñay jakañ” churir arunak parläna (Juan 6:68). Wali Uñtʼat Arstʼäwipanjja Salomonan säwinakapat sipansa jukʼampinak parläna. Sañäni, kunjamatsa Jehová Diosan yupaychirinakapajj kusisit jakasipjjaspa ukanakatwa Salomonajj parläna (Pro. 3:13; 8:32, 33; 14:21; 16:20). Ukampis cheqpach kusisiñajj Jehová Diosar yupaychañata ukat Diosan munañap phoqañatwa juti sasaw Jesusajj sum qhanañchäna. Akham sänwa: “Kusisiñanïpjjew khitinakatejj ajay toqen aynachtʼatäpjjatap amuyasipjje ukanakajja, Diosan reinopajj jupanakankarakiwa” sasa (Mat. 5:3). Ukhamasti Jesusan yatichäwinakaparjam sarnaqerinakajj jakañ churiri Jehová Diosaruw jakʼachasipjje (Sal. 36:9, NM; Pro. 22:11; Mat. 5:8). Jesucristojj ‘Diosan pachpa yatiñ kankañapäkaspas’ ukhamawa (1 Cor. 1:24, 30). Kuna laykutejj Diosan ‘ajayupaw jupjjanki’ (Isa. 11:2).
Suma yatichäwinak Bibliat thaqapjjañäni
g-S 5/14 pág. 16
La sabiduría está clamando. ¿Puede escucharla?
▪ En palabras de The World Book Encyclopedia, la Biblia es “el libro de mayor difusión de la historia, el que más veces se ha traducido y a más idiomas”. Está disponible completa o en parte en más de 2.600 idiomas, lo cual la ha puesto al alcance de más del 90% de la familia humana.
▪ La sabiduría también está clamando en un sentido más literal. En Mateo 24:14 leemos: “Y estas buenas nuevas del reino se predicarán en toda la tierra habitada para testimonio a todas las naciones; y entonces vendrá el fin [del presente mundo]”.
14-20 DE ABRIL
BIBLIAN SUMA YATICHÄWINAKAPA PROVERBIOS 9
Yatiñanïñamawa, janiw burlasir jaqeñamäkiti
‘Khitinakatï yatiñanïpki ukanakar istʼapjjañäni’
Cheqansa cheqak ewjjtʼapkistu ukhaw ukar istʼañajj chʼamakïspa, inas colerasjjaraksna. ¿Kunatsa chʼamakïspa? Pantjasirïtas amuyañajj janiw chʼamäkiti. Ukampis kunapachatï maynejj kunansa pantjastan uk cheqak ewjjtʼistu ukhajja, ukar istʼañajj chʼamakïspawa (Eclesiastés 7:9 liytʼäta). Inas pantjasitas jan uñtʼasiñ munasajj kunaymaninakak parljjsna, jan wali amtampiw ewjjtʼitu sasaw amuyjjsna, jan ukajj kunjamsa ewjjtʼistu ukat colerasjjaksnawa. Inas akham amuyjjaraksna: “Kuna derechonis nayar ewjjtʼitu, ¡jupajj pantjasirakiwa!” sasa. Janitï uka ewjjtʼajj gustkchistojja, janiw ukar istʼjjsnati, jan ukajj maynin ukaruw ewjjtʼayasiñatak sarsna, ukhamat kuntï istʼañ munktan uk istʼañataki.
‘Khitinakatï yatiñanïpki ukanakar istʼapjjañäni’
Humilde chuymanïñaw ewjjtʼanak katoqasiñatak yanaptʼistani. Cheqas humilde chuymanïñaw pantjasirïtassa, awisajj jan amuytʼasis kuns lurirïtassa amtayistu. Kunjamtï uñjaniwayktanjja, qalltan Job chachajj janis sum amuykchïnjja qhepat janiw ukham amuyjjänti. Elihú chachajj jupat sipans sullkäkchïnsa, humilde chuymampiw Job chachajj ewjjtʼanakap istʼäna (Job 32:6, 7). Humilde chuymanïtapatjja Jehová Diosajj Job chacharojj bendisïnwa. Ewjjtʼatäñajj janis wakiskaspa ukham amuyañäni jan ukajj jiwasat sipans jukʼamp sullkäki ukajj ewjjtʼistani ukhajja, humilde chuymanïñaw uka ewjjtʼanak katoqasiñatak yanaptʼistani. Canadá markankiri mä anciano jilatajj akham siwa: “Janiw kunjamtï mayninakajj uñjapkistu ukham jiwaspachpajj uñjasktanti, ukhamajj jan khitin ewjjtʼatajj ¿kunjamarak Diosar serviñan nayrar sartañänisti?” sasa. Taqeniw espíritu santon achupan luräwinakap uñachtʼayañ yateqaskakiñasa, suma yatichirïñatakis chʼamachasiskakiñasawa (Salmo 141:5 liytʼäta).
Jehová Diosajj munasiñatwa ewjjtʼistu. Jupajj sum jakasiñaswa muni (Prov. 4:20-22). Jehová Diosajj Biblia toqe, Bibliat apstʼat qellqatanak toqe, experienciani mä jilata jan ukajj mä kullak toqe ewjjtʼkistu ukajja, jiwasar munasitapwa uñachtʼayistu. Kunjamtï Hebreos 12:9, 10 textojj siskejja, Jehová Diosajj “jiwasan askisatakiw” ewjjtʼistu.
Kunjamsa ewjjtʼapjjestu uk amuyañat sipansa kunsa ewjjtʼapjjestu uk amuyañasawa. Awisajja maynejj janis sum ewjjtʼkistaspa ukhamwa amuyassna, cheqas ewjjtʼirejj wali amuyumpi ewjjtʼañatakiw chʼamachasiñapa (Gál. 6:1). Ukampis jiwasarutï ewjjtʼapjjestanejja, janiw sum ewjjtʼkituti sasin amuyañat sipansa, kunsa ewjjtʼasipkistu uk amuyañasawa. Inas akham jisktʼassna: “Janisay kunjamtï munkta ukham ewjjtʼkchitojja, ¿razonanikti saskpachïtu? ¿Ewjjtʼirin pantjasitanakap uñchʼukiñat sipansa kuntï sawaykitu ukar istʼiristti?” sasa. Ewjjtʼapkistani ukhajj katoqtʼasiñajj wali askïspawa (Prov. 15:31).
w01-S 15/5 pág. 30 párrs. 1, 2
‘Por la sabiduría nuestros días llegarán a ser muchos’
La respuesta del sabio a la censura es la contraria a la del burlón. Salomón declara: “Da una censura a un sabio, y te amará. Da a un sabio, y se hará aún más sabio” (Proverbios 9:8b, 9a). El sabio reconoce que “ninguna disciplina parece por el presente ser cosa de gozo, sino penosa; sin embargo, después, a los que han sido entrenados por ella, da fruto pacífico, a saber, justicia” (Hebreos 12:11). Aunque el consejo tal vez parezca doloroso, ¿por qué deberíamos contradecirlo o ponernos a la defensiva si aceptarlo nos hará más sabios?
“Imparte conocimiento a alguien justo, y aumentará en saber”, añade el sabio monarca (Proverbios 9:9b). Por sabios o maduros que seamos, siempre debemos seguir aprendiendo. Cuánto nos deleita ver incluso a los que están en el ocaso de su vida abrazar la verdad y dedicarse a Jehová. Esforcémonos también por mantener el deseo de aprender y por tener la mente activa.
w01-S 15/5 pág. 30 párr. 5
‘Por la sabiduría nuestros días llegarán a ser muchos’
Emplearse a fondo para obtener sabiduría es una responsabilidad personal. Salomón destaca este hecho como sigue: “Si te has hecho sabio, te has hecho sabio a favor de ti mismo; y si te has burlado, lo soportarás, tú solo” (Proverbios 9:12). El sabio lo es para su propio beneficio, y la culpa de que el burlón sufra es solo suya. En realidad, uno siega lo que siembra. Por lo tanto, ‘prestemos atención a la sabiduría’ (Proverbios 2:2).
Suma yatichäwinak Bibliat thaqapjjañäni
w06-S 15/9 pág. 17 párr. 5
Puntos sobresalientes del libro de Proverbios
9:17. ¿Qué son “las aguas hurtadas”, y por qué son “dulces”? La Biblia asemeja el disfrute de las relaciones sexuales con el cónyuge a beber agua refrescante de un pozo. Así pues, las aguas hurtadas simbolizan las relaciones sexuales inmorales mantenidas en secreto (Proverbios 5:15-17). La idea de hacer algo malo sin ser descubierto da a esas aguas la apariencia de ser dulces.
21-27 DE ABRIL
BIBLIAN SUMA YATICHÄWINAKAPA PROVERBIOS 10
¿Kunas cheqpachapun qamiriptayistu?
w01-S 15/7 pág. 25 párrs. 1-3
‘Las bendiciones son para el justo’
El justo se beneficia de otra manera. “El que trabaja con mano floja será persona de escasos recursos, pero la mano del diligente es lo que enriquece a uno. El hijo que actúa con perspicacia recoge durante el verano; el hijo que actúa vergonzosamente está profundamente dormido durante la siega.” (Proverbios 10:4, 5.)
Las palabras que el rey dirige a quienes laboran en la siega son especialmente significativas. La temporada de la cosecha no es tiempo de dormir, sino de ser diligente y trabajar muchas horas. Sí, hay que actuar con urgencia.
Jesús pensaba en una cosecha, no de cereales, sino de personas, cuando dijo a sus discípulos: “La mies es mucha, pero los obreros son pocos. Por lo tanto, rueguen al Amo de la mies [Jehová Dios] que envíe obreros a su siega” (Mateo 9:35-38). La asistencia a la Conmemoración de la muerte de Jesús del año 2000 superó los catorce millones de personas, lo que supone más del doble de la cantidad de testigos de Jehová. ¿Quién puede negar, entonces, que ‘los campos están blancos para la siega’? (Juan 4:35.) Los adoradores verdaderos del Amo le piden más obreros y, al mismo tiempo, actúan en armonía con sus oraciones al esforzarse vigorosamente en la obra de hacer discípulos (Mateo 28:19, 20). ¡Y con qué generosidad ha bendecido Jehová su labor! Durante el año de servicio 2000 se bautizaron más de doscientos ochenta mil nuevos seguidores de Jesucristo, que también intentan por todos los medios ser maestros de la Palabra de Dios. Sintamos gozo y satisfacción durante la siega teniendo una participación plena en la obra de hacer discípulos.
w01-S 15/9 pág. 24
Andemos en ‘la senda de la rectitud’
Salomón destaca la importancia de la justicia al decir: “Las cosas valiosas del rico son su pueblo fuerte. La ruina de los de condición humilde es su pobreza. La actividad del justo resulta en vida; el producto del inicuo resulta en pecado” (Proverbios 10:15, 16).
Las riquezas pueden protegernos de algunas incertidumbres de la vida, tal como un pueblo fortificado da cierta seguridad a sus habitantes, mientras que la pobreza puede ser desastrosa cuando surgen situaciones inesperadas (Eclesiastés 7:12). Ahora bien, es posible que el sabio rey también insinuara un peligro tanto para el rico como para el pobre. El rico quizá se incline a depositar toda la confianza en las riquezas, imaginándose que sus posesiones valiosas son “como un muro protector” (Proverbios 18:11). Y el pobre tal vez piense, equivocadamente, que su pobreza lo condena a un futuro sin esperanza. Por consiguiente, ninguno se hace un buen nombre ante Dios.
it-1-S pág. 309
Bendición
Jehová bendice al hombre. “La bendición de Jehová... eso es lo que enriquece, y él no añade dolor con ella.” (Pr 10:22.) Jehová bendice a los que aprueba al protegerlos, favorecerlos, guiarlos, hacer que prosperen y cubrir sus necesidades, con el consecuente beneficio para esas personas.
Suma yatichäwinak Bibliat thaqapjjañäni
w06-S 15/5 pág. 30 párr. 18
El placer de andar en integridad
“La bendición de Jehová”: esa es la clave de la prosperidad espiritual de su pueblo, y se nos asegura que “él no añade dolor con ella” (Proverbios 10:22). Entonces, ¿por qué les sobrevienen pruebas tan dolorosas a muchos siervos leales de Dios? Las dificultades y la aflicción se deben a tres razones principales: 1) nuestra propia inclinación al pecado (Génesis 6:5; 8:21; Santiago 1:14, 15); 2) Satanás y sus demonios (Efesios 6:11, 12), y 3) el mundo impío (Juan 15:19). Aunque Jehová permite que nos sucedan desgracias, él no las causa. Al contrario, “toda dádiva buena y todo don perfecto es de arriba, porque desciende del Padre de las luces celestes” (Santiago 1:17). En efecto, las bendiciones de Jehová no traen dolores consigo.
28 DE ABRIL A 4 DE MAYO
BIBLIAN SUMA YATICHÄWINAKAPA PROVERBIOS 11
Jan chʼamañchtʼir arunak jan arsumti
w02-S 15/5 pág. 26 párr. 4
La integridad guía a los rectos
Tanto la integridad de los rectos como la maldad de los inicuos repercuten en otras personas. “Por su boca el que es apóstata arruina a su semejante —dice el rey de Israel—, pero por conocimiento son librados los justos.” (Proverbios 11:9.) ¿Quién puede negar que la calumnia, el chisme malicioso, el habla obscena y la conversación ociosa perjudican a los demás? Por otra parte, el habla del justo es pura, bien pensada y considerada. Se le libra por conocimiento, pues su integridad le aporta los razonamientos necesarios para demostrar que sus acusadores mienten.
w02-S 15/5 pág. 27 párrs. 2, 3
La integridad guía a los rectos
Los ciudadanos rectos promueven la paz y el bienestar, y edifican a otros miembros de la comunidad. Así, el pueblo recibe ensalzamiento, prospera. Sin embargo, quienes hablan de manera calumniadora, dañina o errónea provocan malestar, infelicidad, desunión y problemas, particularmente si son personas influyentes. Ese pueblo sufre desorden, corrupción, deterioro moral y quizá también económico.
El principio expuesto en Proverbios 11:11 es aplicable con igual fuerza a los siervos de Jehová que se reúnen en congregaciones, comparables a pueblos. Una congregación en la que ejercen influencia personas espirituales —rectas y guiadas por su integridad— constituye una comunidad feliz, activa y servicial que honra a Dios. Jehová bendice a dicha congregación, y esta prospera espiritualmente. De vez en cuando, puede que haya unos pocos que quizá se sientan descontentos e insatisfechos, que encuentren faltas y critiquen con amargura la forma en que se hacen las cosas. Estos se asemejan a una “raíz venenosa” que puede extenderse y envenenar a otros que no habían sido afectados en un principio (Hebreos 12:15). Tales personas suelen ambicionar más autoridad y prominencia. Esparcen rumores de que existe, por ejemplo, injusticia o prejuicio racial en la congregación o de parte de los ancianos. Sin duda, su boca puede provocar divisiones en la congregación. ¿No deberíamos hacer oídos sordos a estos rumores y esforzarnos por ser personas espirituales que contribuyen a la paz y unidad de la congregación?
w02-S 15/5 pág. 27 párr. 5
La integridad guía a los rectos
Alguien “falto de corazón”, es decir, que no tiene buen juicio, puede hacer mucho daño. Lleva su habla ociosa hasta el extremo de la calumnia o la injuria. Los ancianos nombrados deben poner fin con prontitud a tal influencia nociva. A diferencia del que es “falto de corazón”, el hombre de discernimiento sabe cuándo guardar silencio. En vez de revelar confidencias, las encubre. Consciente del gran perjuicio que acarrea perder el control de la lengua, el que tiene discernimiento es “fiel en espíritu”. Es leal a sus hermanos en la fe y no divulga asuntos confidenciales que pudieran ponerles en peligro. Estas personas íntegras son muy valiosas en la congregación.
Suma yatichäwinak Bibliat thaqapjjañäni
g20.1 pág. 11, recuadro
Estresampi jan aynachtʼañatakejj ¿kunas yanaptʼiristamjja?
SUMA CHUYMANÏÑAJJ JAN SINT ESTRESATÄÑATAKIW YANAPTʼI
“Khuyapayasirïki ukajj, jupa pachpatakiwa aski luraski, ukampis qhorüki ukasti, jupa pachpatakiwa jan wal luraski” (PROVERBIOS 11:17).
Tim Cantopher sat doctorajja, akham sasaw mä libropan qellqäna: ‘Suma chuymanïñaw jan sint estresasiñatak yanaptʼistaspa’ sasa (Overcoming Stress). Mayninakaru suma chuymampi uñjtan ukhajja, janiw facilak usuntktanti, jukʼamp kusisitaw jakasiraktanjja. Ukampis mä qhoru jan wali jaqejj janiw kusisit jakaskiti, kunattejj janiw khitis jupampi chikachasiñ munkiti.
Janiw kunanaktï jan lurirjamäktan ukanak lurañatak chʼamachasiñasäkiti. Janirakiw janis kunatak sirvksna ukham amuyasiñasäkiti, ni jiskʼachasiñasäkisa. Ukanakajja, estresampi jan aynachtʼañatakiw yanaptʼätam. Jesusajj akham sänwa: “Jaqe masimarojj juma kikparjam munasiñamawa” sasa (Marcos 12:31).