Bibliankir libron jakhupa 65: Judas
Qillqiri: Judas
Kawkins qillqasïna: Palestina (?)
Kuna marans tukuyasïna: 65 jakʼana.
¡JUDASAN cristiano jilat kullakanakapax jan walir purtʼirjamäpxänwa! Jesucristox jiwasin jaktawayxäna ukhat aksaruxa cristiano tamarux jan wali jaqinakaw mantxapxatayna. Kunjamtï apóstol Pablox 14 maranak nayra siskänxa ukhampunwa uka jan wali jaqinakax tama taypirux mantxapxäna tamankirinakan iyawsäwinakap aynachtʼayañataki (2 Tes. 2:3). ¿Jilat kullakanakax uka jan walinakat amuyasipxañapatakix kunas munasïna? Suma qhana, jan axsarayasis arunakampiw Judasax ukarux jaysi. Judas pachpaw 3 ukat 4 tʼaqanakapanxa kuntï amuykän ukxa akham saski: ‘Ukampis jichhax wakisiw jumanakar aka carta qillqaniñajaxa, kunattix yaqhipanakax sallqjañanak tuqiw mantanipxi, jan wali jaqinakäpxatap layku, jupanakasti Diosan khuyapayasiñapxa maysaruw uñtayapxi jan wali lurawinakapan jakañataki’ sasa. Qalltatpachwa suma yatichäwisa, ukat sum sarnaqañasa jan waltʼirjamänxa. Judas pachpaw jilat kullakanakaparux wal yanaptʼañ munäna, ukhamat jupanakax iyawsäwip jan aptʼasipxañapatakix chʼamachtʼasisipkakiñapataki.
2 ¿Khitïnsa Judasaxa? Aka carta qalltapanwa sixa, “naya Judas, Jesucriston serviripa, Jacobon (Santiagon) jilaparakiw aka carta qillqta khitinakarutï Dios Awkix jawski” ukanakaru sasa, ukhamasti Judasan qillqatäskatapwa amuyasi. Jesucriston 12 apostolanakapatxa paniniw Judas satäpxäna, ukhamasti, ¿aka carta qillqirix apostoläpachänti? (Lucas 6:16.) Judas pachpax janiw apostoljam uñtʼayaskiti, jan ukasti apostolanakat parlasax “jupanakax” sasaw sixa, ukampix jupax jan apostolätapwa uñachtʼayi (Jud. 17, 18). Ukampisa Judas pachpaw ‘Jacobon (Santiagon) jilapat’ uñtʼayasi, Santiago carta qillqiritwa parlaskäna, Santiagosti Jesucriston taykap tuqit jilapänwa (1 tʼaqa). Jerusalenankir tama ‘katxasir’ Santiagoxa, wali uñtʼatänwa, ukatwa Judasax jupa tuqnämax uñtʼayasi, ukatarakwa Judasax Jesusan taykap tuqi jilapaw sasax yatiyasiraki (Gál. 1:19; 2:9, MT; Mat. 13:55; Mar 6:3). Jesucriston familiarapäkasinsa janiw mayiñäki ukat jil maykänti, jan ukasti wali altʼat chuymampiw qhan “Jesusan esclavopat” uñachtʼayasïna (1 Cor. 7:22; 2 Cor. 5:16; Mat. 20:27).
3 100 maranakat Fragmento Muratoriano sat qillqatansa uñstarakiwa, ukatwa Diosan amuytʼayatätapa ukat chiqarakïtapax amuyäsi. Ukhamarakiw Clemente de Alejandría (100 maranakan jakiri) sat qillqiris Diosan amuytʼayatarjam uñjirïnxa. Orígenes sat qillqiri chachasa aka qillqatarux sänwa, “jiskʼa qillqatakiw ukampis suma qullan arunakampi phuqantataw” sasa.a Tertuliano sat qillqiris Diosan amuytʼayataw ukat chiqarakiw sänwa. Ukhamaxa Qullan Qillqatanakan jikxatasitapatxa janiw payachasksnati.
4 Judasax “jawsatanakaruw” qillqi, janiw mä tamaruki ni maynirukisa qillqkänti, ukatwa aka cartax taqinitakïnxa, ukhamax taqi cristianoruw puriñapänxa. Janis kawkhansa qillqasïna ukax sum yatiskchixa, Palestina markanwa qillqaspachäna. Ukhamaraki chʼamaw kunapachas qillqasïna uka yatiñaxa. Ukampis kunapachatï tamax jiltxänxa ukhaw qillqaspachäna, ukatwa Judasax ak sarakïnxa: “Amtasipxam jumanakax nayratpach Tatit Jesucristosan apostolunakapax sapkäyätam ukanaka” sasa, ukat inas 2 Pedro 3:3 qillqatxa aytasirakchïna (Jud. 17, 18). Judas cartampi ukat 2 Pedro, 2 jaljapampix niya kipkakïpxiwa. Pedrox cartanakap qillqaskäna uka tiemporakiw Judas cartax qillqaspachäna kunattix panippachaw taman jan walir purtʼirjamätapatxa wal llakisipxatap uñachtʼayapxi. Ukatwa 65 mara jakʼanakan qillqaspachäna sasixa. Judasax janiw Cestio Galo sat chachan judionakan chʼaxwäwinakaparu saytʼayiri jan ukax chhaqtayiri saratapatxa parlkiti, khä 66 maranakanxa, ukatwa uka maranakanpun qillqasïna sissnaxa, ukampis janiw 70 maran Jerusalén markan tʼunjatätapatsa parlkarakiti. Judasan cartapanxa, juchararanakar Diosan taripäwipatwa parli, Jerusalén markatï tʼunjatäxaspänxa arsutaparux jukʼampi chamanchaspänxa kunattix Jesucristo pachpaw uka taripäw tuqit parlatayna (Jud. 5-7; Luc. 19:41-44).
KUNATSA WALI ASKIXA
8 Judas pachpaw Qullan Qillqatanakan wali askïtapxa uñjäna, “munatanakaparu” iwxtʼañataki, chuymachtʼañataki, yatichañataki ukat jan wali luratanakapat amuytʼayañatakisa. Jucharar jaqinakan jan wali luräwinakapa qhanstayasaxa, Hebreo Arut Qullan Qillqatan uñachtʼäwinakapata arsüna, sañäni Diosat jithiqtat israelitanakata, Sodoma ukat Gomorra markankir jaqinakata, ukatxa sarakïnwa: khitinakatï ukham jan wali sarnaqapki ukanakax ukhamrakwa tʼaqhisipxani sasa. Jan wali jaqinakaruxa jan amuytʼasiri uywanakäpkaspas ukhamwa jupanakatxa sirïna, ukat Caín sat chachan kayupa arkapxtaxa sarakïnwa, Balaam chachan juchaparus jankʼakiw sarapxtaxa, ukhamaraki Coré chachjam kutkatasipxirïtapatsa jiwañar puriñkama. Ukatxa Jehová Diosan taqi kuna uñjkay luratanakapat qillqatampisa sum qhanañchäna. Judasan qhana arunakampi qillqat cartapaxa, ‘taqi Qillqatanakankarakiwa’, ukhamaraki maynïr Qullan Qillqatanakampi chikaw yatxatasiskani, ukat kunjamsa ‘aka qhipa urunakan tukusiñapkamax’ sum sarnaqsna uksa iwxtʼarakiwa (Jud. 17, 18, 5-7, 11-13; Núm. 14:35-37; Gén. 6:4; 18:20, 21; 19:4, 5, 24, 25; 4:4, 5, 8; Núm. 22:2-7, 21; 31:8; 16:1-7, 31-35).
9 Uñisitasa ukat jan tamankirinakan yantʼatasa, tamax jiltaskakïnwa, ukampis jichhax jan waliru purtʼirjamäpxänwa kunattix jan waltʼayiri jaqinakax tama taypinkapxänwa. Ukanakax lanktañatak qalanakäpkaspas ukhamwa tamarux jan waltʼayirjamäna. Jukʼamp jan waliru purtʼirjamätap amuyasaxa, Judasax jankʼakiw ‘iyawsaw layku nuwasipxañapataki’ chʼamachtʼiri arunakampi qillqäna. Jichhurunakatakix Judasan carta qillqatapax wali askirakiwa, kunjamtï uka urunakan askïkanxa ukhama. Iyawsäwis jan aptʼasiñ laykux chʼamachasiskakiñasawa, qʼañu luräwinakatsa jithiqtañasawa, payachasirinakarus wali munasiñampi yanaptʼasa, ukhamat jupanakarux ‘ninat waysuraksna’. Askirjam sarnaqañatakisa, suma iyawsäwinïñatakisa, chiqpach Diosaru yupaychäwisansa, jichha tiempo cristianonakax qullan iyawsäwipanxa chʼamachtʼasisipkakiñapawa. Biblian chiqa iwxtʼanakaparjam sarnaqapxañapa, ukat Jehová Diosarux ukhamarakiw jakʼachasipxañapa. Ukhamaraki taman piqtʼirinakarux munasiñampi uñjasa, ukat Jehová Diosan uttʼayat tama irpir chuymaninakarus respetompiw uñjañasaraki (Jud. 3, 23, 8).
10 “Janchin munañanakaparjamakiw [animaljam] sarnaqapxi, jan Diosan ajayupani”, ukham jaqinakax janipuniw Diosan apnaqäwiparux mantapkaniti, antisasa wiñay jakañ katuqañataki chʼamachtʼasisipki ukanakarukiw jan waltʼayapxaspa (Jud. 19; Gál. 5:19-21). ¡Tamarux yatiyañawa ukham jaqinakatxa, ukham jaqinakarux jaqsusiñapawa! Ukhamatakwa munat jilanakan ‘jilarkir khuyapayasiña, sumankaña ukat munasiñax’ utjani, ukat Jehová Diosan munasiñapat jan jithiqtasaw suytʼapxani ‘kunüruti Tatit Jesucristosax khuyapayasiñapanxa wiñay jakañ churkistani uka uru’. Qhispiyir Jehová Diosan, apnaqäwip katuqirinakarux uchaniw, “jan qʼañuni kusisiñan phuqtʼata jupan kʼajkir nayraqatapan uñstapxañamataki”. Jupanakax Judasjamarakiw sapxi Jehová Diosaru, Jesucristo tuqi, “yupaychañasa, jachʼa kankañasa, chʼamasa, ukhamarak munañaniñasa churatäpan” sasa (Jud. 2, 21, 24, 25).
[Qhanañchäwi]
a The Canon of the New Testament, 1987, por B. M. Metzger, 138 jana.