Bibliankir libron jakhupa 55: 2 Timoteo

Qillqiri: Pablo

Kawkins qillqasïna: Roma

Kuna marans tukuyasïna: 65 jakʼana

NIYA 65 maranwa Pablox wasitat Roma markan preso katuntat jikxatasïna. Qalltan jistʼantatäkäna ukat sipansa jichhax jukʼampi jan walinwa uñjasïna. 64 mara julio phaxsinxa Roma markaw phichhantatäna ukat 14 comunidadanakapatxa 10 comunidadaw sinti jan walin uñjasïna. Sarnaqäwinakat yatxatir Tácito sat chachax akham sänwa, ‘Roma markarux Nerón sat jachʼa apnaqiriw phichhantayatayna sasaw jaqinakax parlapxäna, ukat janiw kamachasinsa amuktʼayañjamäkanti siwa. Ukatwa, Nerón chachaxa jan juchañchayasiñatakix yaqha jaqinakaruw juchañchäna, ukat sinti jan wali tʼaqhisiñanakampipuniw jan suma yatichat jaqinakarux tʼaqhisiyapxäna, jupanakasti taqininsa cristianonakjam uñtʼatäpxänwa [...]. Wali tʼaqhisiyataw uñjasipxäna [...] chiqansa, janiw phichhantapxataynaw sas tumpantkäna ukatakxa ukham lurapkänti, jan ukasti ukapachan jakir jaqinakar uñisipxatapata juchanchatäpxänwa, ukatwa ukham jupanakar tʼaqhisiyapxäna. Janiw ukham tʼaqhisiyasakiki jiwayapkänti jan ukasti taqi kunwa janïr jiwaykasax larusiñatakix lurapxäna. Yaqhipanakarux axsarañ animalanakan lipʼichinakapampiw uskuntapxäna, ukhamatwa anunakampi jiwayañkama achunuqayapxäna jan ukax manqʼjayapxäna, ukat cruzanakaruw chʼakkatapxäna, ukat jaypʼthapix chʼamakan qhantʼañapatakixa ninampiw nakkatayapxäna. Nerón sat chachaxa huertonakap ukham lurañatakiw churäna [...], ukham jan walinakampi jakäwinakap apaqir uñjasax khuyaptʼasisinsa jachañjamänwa. Janiw taqi jaqinakan kusisiñapatakiti uk lurapkänxa, jan ukasti mä ñanqha jaqin chuymapar kusisiyañatakiw ukham lurapxänxa’.a

² Kunapachatï ukham arknaqata uñisita sarnaqapxäna ukhawa Pablox wasitampi Roma markan katuntatäxpachäna. Jichhax cadenanakampi ñachʼantatäxänwa. Janiw wasitampi carcelat mistuñ amtxänti, jan ukasti juchañchatäsin jiwatakixay uñjasxchi sasaw amuyxäna. Jukʼanikiw jupar tumptʼir sarapxänxa. Chiqpachansa, khitinakatix cristianot sas sarnaqapxäna ukanakaruxa katuntapxänwa ukat tʼaqhisiyasaw jiwayapxäna uk axsarapxpachäna. Ukatwa, Pablox Éfeso markatpach jutir jilatatxa akham sas wali munasiñampi arsüna: ‘Tatitux Onesiforon utapatxa khuyapayaspan; jupax walja kutinakaw chuymachtʼitu, janirakiw ñachʼantatätajatsa pʼinqaskiti; ukatsipana, jupax Romankkasinxa, katuñkamapuniw thaqhitu, ukatsti jikxatarakituwa’ sasa (2 Tim. 1:16, 17, MT). “Naya Pablox Jesucriston apostolupätwa, Diosan munañapat khitata, kunjamatix arsüwix utjki Cristo Jesusampi mayaru tukusin jakañxata” sasaw niya jiwañatakïxasinxa qillqäna (1:1). Jesusamp chika jutïrin jakañ tuqitxa Pablox sum yatïna. Ukapachanakan uñtʼatäkän uka markanakxa niya taqpachwa muysüna, Jerusalén markat Roma markakama, inas España markakam purchïna (Rom. 15:24, 28). Cristianjamax tukuyañkamaw jan jithiqtas tʼijüna (2 Tim. 4:6-8).

³ Niya 65 mara jakʼanwa aka cartxa Pablox qillqpachäna, uka qhipatxa tʼaqhisiyasin jiwayataw uñjasxäna. Inas Timoteox Éfeso markankaskchïna, kunattix Pablox uka markan yanaptʼäta sasaw uka nayrax iwxtʼäna (1 Tim. 1:3). Ukampis jichhaxa, pä kutiw jankʼaki Timoteon jutañapatakix achiktʼasïna, ukat Marcor irpxaruniwayäta ukat abrigojampi libronakajampi apaniwayarapitäta ukasti Troas markan jaytatäskiw sasaw iwxasïna (2 Tim. 4:9, 11, 13, 21). Ukham jan walinkkasina Pablon qillqatapaxa, Timoteotakix wali suma chʼamañchtʼäwi arunakanïnwa, ukapachat jichhakamaw taqi chiqpach cristianonakarux uka qillqatax chʼamañchtʼaski.

⁴ Kunjamtix Timoteor qillqat nayrïr cartax Diosan amuytʼayataw sisktanxa ukham uñjatarakikiw Timoteor qillqat payïr aka cartaxa. Cristiano tiempon jakir qillqirinakansa ukhamaraki Bibliat arsurinakansa aka cartax aytatapunïnwa, sañäni, 100 maranakan jakir Policarpo chachax aka cartxa aytapunïnwa.

KUNATSA WALI ASKIXA

¹⁰ ‘Taqi Qillqatasti Diosan amuytʼayatawa ukat wali askirakiwa’. ¿Kunatakis askixa? Timoteor payïr qillqatapanwa Pablox akham sas sistu: “Askirakiw yatichañataki, chiqachañataki, ukhamarak qʼuma jakañan sarnaqañ yatichañatakisa, ukhamat Diosankirinakax wali yatiñanïpxañapataki, taqi casta suma luräwinakatak suma wakichatäpxañapataki” sasa (3:16, 17). Ukhamasti “askirakiw yatichañataki” sasaw aka cartan sistu. Taqi khitinakatix jichha tiempon chiqapar munasipki ukanakaxa, aka cartan suma iwxtʼaparuw istʼapxani, ukat Diosan Arupat sum yatichañatakiw chʼamachasipxani ukat Diosan katuqata suma irnaqtʼirïñatakiw chʼamachasipxarakini, ukhamat “chiqaparu Tatitun arunakap” parlañataki. Kunjamäkäntix Timoteo jakaskäna uka tiempon Éfeso markanxa, ukhamarakiw jichha tiemponxa ‘chʼaxwañanakar’ wiytasir jaqinakax utji, ukat jupanakax “yatiqasipkiwa, ukampis janiw amuytʼapkiti chiqa arunakatxa” ukat “aski yatichäwinak” janiw katuqañ munapkiti, ukampis kunjamtix yatichayasiñ munapki ukanakak munañanakaparjam istʼapxi (2:15, 23; 3:7; 4:3, 4). Ukham akapach amtäwinakampi jan qʼañuchayasiñatakixa, ‘suma yatichäwit janipun saraqañäniti’ jan ukasti iyawsañäni ukat munasirakiñäni. Ukat taqi jaqinakar yatichañatakisa ukhamaraki tama taypin yatichañatakisa ‘yatichirjamäki’ uka jilatanakax jukʼamp jukʼampiw wal munasi, Timoteox kunjamäkänti ukham jaqinakaruw munasi. ¡Khitinakatix uka luräwinak katuqapki ukat llampʼu chuymampi yatichañataki yatsusipki ukat Diosan Arupat paciencia chuymampi yatiyasipki ukat sum yatichasipki ukanakax kusisitäpxiwa! (1:13; 2:2, 24, 25; 4:2.)

¹¹ Kunjamtï Pablox siskänxa, Loida awichapampi ukat Eunice mamapampixa Timoteorux “wawatpachwa” qullan qillqatanakat yatichapxäna. Ukhamasti jichha tiemponxa wawanakarux wawäskipanwa Bibliat yatichasiñapa. Ukampis ¿uka wawan aqkir chuymapax jachʼäxipan thayarxaspa ukasti? Pablox uka chuymaparux ‘chʼamani, munasiñani, chiqapar amuytʼañani’ ajayumpiw wasitampi yanaptʼañasa, ukhamatwa chiqpach iyawsäwinïnixa sasaw iwxtʼäna. Ukat “qhipa urunakanxa” jan wali tiemponakaw jutani ukamp chikasti lunthat jan wali jaqinakampi ukat kʼari yatichäwinakampiw utjani sasaw Pablox säna. Akham tiempon jakasaxa, wayn tawaqunakasa ukhamaraki taqinisa ‘taqi kunansa amuytʼañampipuniw sarnaqapxañapa, lurañanakapxa sumrak phuqapxañapa’ (3:15; 1:5-7; 3:1-5; 4:5).

¹² Premio katuqañ layku chʼamachasiñax wali askiwa (2:3-7). Uka tuqit parlasaxa, Diosan Apnaqäwipan apnaqkani uka Wawatwa parläna, akham sasa: “Jesucristot amtasim, jupax jiwatanak taypitwa jaktawayi, rey Davidan saraqiripat nacitawa. Aka qhispiyasiñ arunakarakwa nayax parltxa” sasa. Pablox uka Wawamp chikäskañwa suytʼaskäna. Uka qhipat jiwañapan jakʼankxatapat parlasaxa, atipkaspas ukham arunakampiw arsüna: “Jichhax suma coronaw suyaskitu, khä urunwa chiqapar uñjir Tatitux churitani, kawkïritix chiqap taripirïki ukaxa. Janiw naya saparukiti churkitani, jan ukasti taqi khitinakatix munasiñampi Tatitun jutañap suytʼasipki ukanakarux churarakiniwa” sasa (2:8; 4:8). ¡Khitinakatix nayratpach Diosar luqtasipki ukanakax wali kusisiñanïpxiwa ukhamaraki Pabljamarakiw sapxaspa! Ukhamasti, jichhaw taqi chuymampi luqtañasaxa, Jesucriston jutañapat munasiñ uñachtʼayañasaxa, ukat Pabljamarakiw Diosar atinisiñasa, jupax akham sänwa: “Tatituw taqi jan walit qhispiyaskitani, ukhamarak alaxpach reinopatakiw imarakitani. ¡Jachʼañchatäpan jupax wiñayan wiñayapataki! Ukhamäpan” sasa (4:18).

[Qhanañchäwi]