Үзр истәмәк нә үчүн чәтиндир?
КАЛИФОРНИЈА штатынын (АБШ) ганунвериҹилик иҹласы 2000-ҹи илин ијул ајында бир ганун лајиһәси гәбул етди. Һәмин ганун лајиһәсинә әсасән, јол нәглијјаты һадисәләрилә билаваситә әлагәси олан, лакин зәрәр ҝөрмүш инсанлара шәфгәт ҝөстәрән кәсләр мәс’улијјәтдән азад олунурлар. Нә үчүн ганунвериҹи органын мүдахилә етмәси лазым ҝәлмишдир? Мүшаһидә олунмушдур ки, әҝәр јол нәглијјаты һадисәси нәтиҹәсиндә ким исә травма, јахуд зәдә аларса, гәзанын сәбәбкарлары адәтән үзр истәмәјә ҹүр’әт етмирләр. Онлар горхурлар ки, бу давраныш мәһкәмәдә ҝүнаһы бојнуна алмаг кими изаһ олунаҹагдыр. Диҝәр тәрәфдән исә, гаршыларында тә’ҹили үзр истәнилмәсини ҝөзләјәнләр гәзәбләнә биләр вә нәтиҹәдә, әһәмијјәтсиз бир һадисә бөјүк мүбаһисәјә сәбәб олар.
Тәбии ки, мүгәссири олмадығымыз һадисәјә ҝөрә үзр истәмәк лазым дејил. Һәмчинин елә һадисәләр олур ки, нә исә сөјләмәздән өнҹә јахшыҹа фикирләшмәк мүдриклик оларды. Гәдим бир мәсәл белә сәсләнир: “Сөз чохлуғунда хата әксик олмаз; фәгәт додагларыны тутан ағыллы давраныр” (Сүлејманын мәсәлләри 10:19; 27:12). Әлбәттә, нәзакәт вә хош рәфтар һаггында да унутмаг олмаз.
Лакин разылашын ки, бир чох инсанлар, һәтта мәсәлә мәһкәмә просеси илә әлагәли олмадыгда белә, үзр истәмирләр. Евдар гадын дејә биләр: “Мәним әрим һеч вахт үзр истәмир”. Рәис ҝилејләнә биләр: “Мәним ишчиләрим өз сәһвләрини бојунларына алмырлар, онларын үзрхаһлыг етдикләрини ешитмәзсән”. Мәктәб мүәллиминдән белә сөзләр ешитмәк олар: “Ушаглар “бағышлајын” демәјә өјрәдилмәјибләр”.
Бә’зи инсанлар, үзрхаһлыгларынын рәдд олуначағындан чәкинәрәк, үзр истәмәкдә јубанырлар. Онлар лагејдликлә гаршылашаҹагларындан горхараг, әсл һиссләрини ҝизләдирләр. Бундан әлавә, ола биләр ки, хәтринә дәјдикләри шәхс онлардан гачыныр вә буна ҝөрә дә барышмаг чох чәтин олур.
Башгаларынын һиссләринә гаршы диггәтсизлик, үзр истәмәјә манечилик төрәдән даһа бир сәбәбдир. Инсан дүшүнә биләр: “Үзр истәмәклә баш вермиш һадисәни дүзәлтмәк олмаз”. Еләләри дә вар ки, мүмкүн ола билән сәбәбләрә ҝөрә “бағышлајын” демәјә ҹүр’әт етмирләр. Ким исә еһтијат едә биләр: “Мәни ҝүнаһкар санмазлармы вә зәрәрин гаршылығыны өдәмәји тәләб етмәзләрми?” Лакин сәһви е’тираф етмәјә башлыҹа мане олан, һәдсиз мәғрурлуг һиссидир. Мәғрур адам үзр истәмәк әвәзинә, әслиндә белә дүшүнүр: “Мән алчалмаг вә сәһвә јол вердијими бојнума алмаг истәмирәм. Ахы, өз ләјагәтими нә үчүн алчалтмалыјам?”
Сәбәбләрдән асылы олмајараг, факт факт олараг галыр: Бир чох инсанлар үзр истәмәкдә чәтинлик чәкирләр. Үзр истәмәк доғурданмы бу гәдәр ваҹибдир? Бунун фајдасы нәдәдир?
[3-ҹү сәһифәдәки шәкил]
“Ушаглар “бағышлајын” демәјә өјрәдилмәјибләр”.
[3-ҹү сәһифәдәки шәкил]
“Мәним ишчиләрим өз сәһвләрини бојунларына алмырлар”.
[3-ҹү сәһифәдәки шәкил]
“Мәним әрим һеч вахт үзр истәмир”.