Артыг Өлүмдән Горхмурам
Нәгл етди Пјеро Гати
ҜУРУЛТУ сәси ҝетдикҹә јүксәлирди. Сонра һәјәҹан сигналынын сәси әтрафы бүрүдү. Инсанлар сығынаҹаглара гачдылар. Бомбалар партлады, евләр дағылды. Дәһшәтли һүҹум нәтиҹәсиндә аләмә јајылан сәсдән гулагларымызын пәрдәси дешилирди.
Бу һадисә 1943—1944-ҹү илләрдә Италијанын Милан шәһәриндә баш вермишди. Бу заман мән ҝәнҹ әсҝәр идим вә мәнә һава һүҹумуна мәруз галмыш сығынаҹагларда тәләјә дүшән вә парча-парча олараг танынмаз вәзијјәтдә олан инсанларын ҹәсәдләрини јығмаг тез-тез тапшырылырды. Башгаларынын өлүмүнү јахындан ҝөрмәк аз имиш кими, өзүм дә дәфәләрлә өлүмлә үз-үзә ҝәлирдим. Белә анларда Аллаһа дуа едирдим вә Она сөз верирдим ки, бу ҹәһәннәмдән сағ чыхсам, Онун ирадәсини јеринә јетирәҹәјәм.
Өлүм горхусундан азад олурам
Ушаглығым Исвечрә сәрһәдинин јахынлығында, Италијанын Комо шәһәриндән 10 километр узаглыгда јерләшән бир кәнддә кечиб. Дәрд-кәдәрин вә өлүм горхусунун нә демәк олдуғуну еркән јашларымдан билирдим. Ики баҹым Испан грипиндән өлмүшдү. 1930-ҹу илдә исә алты јашым оланда анам Луиҹа вәфат етди. Ушаглыгдан мәни католик кими тәрбијә етдикләри үчүн дини гајда-ганунлара риајәт едир вә һәфтәлик мессада иштирак едирдим. Лакин өлүм горхусундан килсәдә јох, бәрбәрханада азад олдум.
1944-ҹү илдә Икинҹи Дүнја мүһарибәсиндә өләнләрин сајы ҝетдикҹә артырды. Он минләрлә италјан әсҝәрләри кими, мән дә мүһарибә зонасындан нејтрал өлкә олан Исвечрәјә гачдым. Бизи бир нечә гачгын дүшәрҝәсиндә јерләшдирдиләр. Мәни ҝөндәрдикләри дүшәрҝә өлкәнин шимал-шәргиндә јерләшән Штајнах шәһәринин јахынлығында иди. Орада бизә мүәјјән дәрәҹәдә сәрбәстлик верилмишди. Штајнахда бир бәрбәрә мүвәггәти ишчи лазым иди. Мән бир ај әрзиндә онун јанында галыб ишләдим. Бу заман бир нәфәрлә таныш олмағымын сајәсиндә һәјатым тамамилә дәјишди.
Һәмин адам бәрбәрин мүштәриләриндән бири олан Адолфо Теллини иди. О, италијалы иди вә Исвечрәдә јашајырды. Адолфо Јеһованын Шаһиди иди. О вахта гәдәр мән Јеһованын Шаһидләри һагда һеч нә ешитмәмишдим. Һәмин дөврдә Италијада тәхминән 150 Шаһидин олмасыны нәзәрә алсаг, бу, тәәҹҹүблү дејилди. Адолфо мәнә Мүгәддәс Китабын ҝөзәл һәгигәтләри, сүлһ вә әбәди һәјат вәдләри барәдә данышды (Јәһ. 10:10; Вәһј 21:3, 4). Ҝәләҹәкдә мүһарибәләрин, өлүмүн олмајаҹағыны ешидәндә һејрәтә ҝәлдим. Гачгын дүшәрҝәсинә гајыданда бу үмид барәдә ҝәнҹ италијалы Ҹүзеппе Тубинијә данышдым вә о да һејрәтә ҝәлди. Бундан сонра Адолфо вә диҝәр Шаһидләр бизә тез-тез баш чәкирдиләр.
Адолфо мәни Штајнахдан 10 километр аралыда јерләшән Арбон кәндинә апарды. Бурада Јеһованын Шаһидләриндән ибарәт кичик груп италјан дилиндә јығынҹаг ҝөрүшләрини кечирирди. Ешитдикләрим о гәдәр хошума ҝәлди ки, ҝәлән һәфтә јығынҹаға јенә ҝетдим. Сонра Јеһованын Шаһидләринин Сүрихдәки Конгрес Залында кечирилән конгресиндә иштирак етдим. Орада үст-үстә јығылмыш инсан ҹәсәдләри илә долу олан өлүм дүшәрҝәләриндән бәһс едән слајдлар ҝөстәрилмишди. Буну ҝөрәндә дәһшәтә ҝәлдим. Мән чохлу алман Шаһидләрин иманларына ҝөрә гәддарҹасына гәтлә јетирилдијини өјрәндим. Һәмин конгресдә Марија Пизато илә растлашдым. Бу баҹы хидмәтдә чох фәал олдуғу үчүн Италијанын фашист һөкумәти она 11 ил иш кәсмишди.
Мүһарибә гуртаранда Италијаја гајытдым вә Комо шәһәриндәки балаҹа јығынҹаға гошулдум. Мәнимлә мүнтәзәм олараг Мүгәддәс Китабы өјрәнмәсәләр дә, онун әсас тәлимләрини јахшы билирдим. Марија Пизато да о јығынҹағын үзвү иди. О, мәнә вәфтизин ваҹиблији барәдә данышды вә Сондрио әјаләтиндәки Кастионе-Андевенно кәндиндә јашајан Марчелло Мартинеллинин јанына ҝетмәји мәсләһәт ҝөрдү. Марчелло мәсһ олунмуш гардаш иди. Она диктатор режими дөврүндә 11 ил иш кәсмишдиләр. Онун јанына ҝетмәк үчүн велосипедлә 80 километр јол гәт етмәли олдум.
1946-ҹы илин сентјабр ајы иди. Марчелло мәнә Мүгәддәс Китабдан вәфтиз үчүн тәләбләри изаһ етди, сонра дуа едиб Адда чајына јолландыг вә мән орада вәфтиз олдум. Бу, мәним үчүн хүсуси ҝүн иди! Јеһоваја хидмәт етмәк гәрарыны вердијим вә ҝәләҹәјә даир мөһкәм үмидим олдуғу үчүн о гәдәр севинирдим ки, һәмин ҝүн велосипедлә 160 километр јол ҝетдијими һеч һисс етмәдим!
Мүһарибәдән сонра Италијада илк конгрес 1947-ҹи илин мај ајында Миланда кечирилмишди. Һәмин конгресдә иштирак едән 700 нәфәрин арасында фашистләрин тәгибләриндән сағ чыхан баҹы-гардашлар да аз дејилди. О конгрес гејри-ади һадисә илә јадда галды. Гачгын дүшәрҝәсиндә тәблиғ етдијим Ҹүзеппе Тубини вәфтиз олунмаг истәјәнләр гаршысында мәрузә илә чыхыш етдикдән сонра өзү дә вәфтиз олду!
Һәмин конгресдә Бруклин Бет-Елиндә хидмәт едән Нејтан Норр гардашла таныш олдум. Гардаш Ҹүзеппе илә мәни һәјатымызы Јеһоваја хидмәтә һәср етмәјә тәшвиг етди. Мән гәрара алдым ки, бир ајдан сонра таммүддәтли хидмәтә башлајаҹағам. Евә гајыдар-гајытмаз аиләмә гәрарым барәдә сөјләдим, лакин онларын һамысы мәни фикримдән дашындырмаға чалышды. Анҹаг гәрарым гәти иди вә бир ајдан сонра Миланда јерләшән Бет-Елдә хидмәт етмәјә башладым. Бурада мәндән вә мәндән бир гәдәр әввәл Бет-Елә ҝәлән Ҹүзеппе Тубинидән башга, дөрд миссионер — Ҹүзеппе (Ҹозеф) Романо вә јолдашы Анҹелина, Карло Бенанти вә јолдашы Констанса хидмәт едирди.
Бет-Елдә ҹәми-ҹүмләтаны бир ај хидмәт етдикдән сонра рајон нәзарәтчиси тәјин олундум. 1946-ҹы илдә АБШ-дан Италијаја ҝәлән илк миссионер Ҹорҹ Фредианелли артыг рајон нәзарәтчиси кими бурада хидмәт едирди, лакин мән Италијада доғулан илк рајон нәзарәтчиси идим. Ҹорҹ бир нечә һәфтә әрзиндә мәнә тәлим кечдикдән сонра тәкбашына сәрҝүзәштләрлә долу олан бу хидмәтә башладым. Баш чәкдијим илк Фаенза јығынҹағы һеч вахт јадымдан чыхмајаҹаг. Өмрүмдә бирҹә дәфә дә олсун јығынҹаг гаршысында чыхыш етмәдијим бир һалда, динләјиҹиләри таммүддәтли хидмәт барәдә фикирләшмәјә тәшвиг етдим! Онларын арасында ҝәнҹләр дә аз дејилди. Илләр сонра онлардан бәзиләри Италијада мүхтәлиф тәјинатларда хидмәт етмәјә башладылар.
Рајон нәзарәтчиси кими хидмәт етдијим хош вә ҝөзәл илләр сүрпризләрлә, чәтинликләрлә вә севиндириҹи һадисәләрлә зәнҝин олуб. Мән һәмишә баҹы-гардашларын ҹошғун мәһәббәтини һисс едирдим.
Мүһарибәдән сонра Италијада дини вәзијјәт
О вахтлар Италијада һөкм сүрән дини вәзијјәт барәдә бир-ики сөз демәк истәрдим. Һәмин дөврдә өлкәдә Католик килсәси ағалыг едирди. 1948-ҹи илдә јени конститусија гүввәјә минсә дә, фашистләрин дөврүндә гәбул олунан Јеһованын Шаһидләринә тәблиғ етмәји гадаған едән ганун јалныз 1956-ҹы илдә ләғв олунду. Руһаниләрин тәзјиги уҹбатындан рајон конгресләримизи тез-тез дағыдырдылар. Лакин бәзән онларын ҹәһдләри боша чыхырды. Мәсәлән, белә һадисәләрдән бири 1948-ҹи илдә Италијанын мәркәзиндә јерләшән Сулмона шәһәриндә баш вермишди.
Конгрес үчүн бир театр залы иҹарәјә ҝөтүрмүшдүк. Базар ҝүнү сәһәр мән конгресә сәдрлик едирдим, Ҹүзеппе Романо исә ачыг мәрузә илә чыхыш едирди. Һәмин ҝүн зал ағзынаҹан долу иди. О вахт Италијада тәхминән 500 тәблиғчинин олмасына бахмајараг, зала 2000 адам топлашмышды. Нитгин сонунда ики кешиш тәрәфиндән өјрәдилән бир ҝәнҹ сәһнәјә тулланараг гарышыглыг салмаг мәгсәдилә јүксәк сәслә чығыр-бағыр етмәјә башлады. Мән дәрһал она дедим: «Әҝәр демәјә сөзүн варса, ҝет иҹарәјә зал ҝөтүр вә орада нә истәјирсән де». Оғланын һәрәкәтини бәјәнмәјән динләјиҹиләр ондан да јүксәк сәслә гышгырараг сәһнәдән дүшмәји тәләб етдиләр. Оғлан сәһнәдән тулланыб бир анда ҝөздән итди.
О илләрдә сәјаһәт едәркән тез-тез башыма мәзәли әһвалатлар ҝәлирди. Бәзән бир јығынҹагдан о бири јығынҹаға велосипедлә, ағзынаҹан долу олан көһнә автобусларла вә ја гатарла ҝедирдим. Һәрдән төвләдә, јахуд да аләтләрин сахланылдығы анбарларда ҝеҹәләмәли олурдум. Мүһарибә тәзәҹә сона чатмышды вә италијалыларын әксәријјәти касыбчылыг ичиндә јашајырды. Гардашлар о вахт аз иди, онлар да өзләрини ҝүҹ-бәла илә доландырырдылар. Буна бахмајараг, Јеһоваја хидмәт етмәк чох ҝөзәл иди.
Ҝилеад Мәктәби
1950-ҹи илдә Ҹүзеппе Тубини илә мән Ҝилеад Мәктәбинин 16-ҹы синфинә дәвәт алдыг. Лап әввәлдән билирдим ки, инҝилис дилини өјрәнмәк мәним үчүн асан олмајаҹаг. Әлимдән ҝәләни етсәм дә, бу, мәним үчүн чәтин иди. Биздән Мүгәддәс Китабы башдан ајаға инҝилисҹә охумаг тәләб олунурду. Буна ҝөрә дә уҹадан охумағы мәшг етмәк үчүн бәзән наһара ҝетмирдим. Вә будур, нитг сөјләмәк нөвбәси мәнә чатды. Чыхышдан сонра бизә тәлим кечән гардашын дедији сөзләр индијәдәк јадымдадыр: «Жестләринә вә шөвглә данышмағына сөз ола билмәз. Амма билмәдим нә дилдә данышдын»! Буна бахмајараг, мәктәби мүвәффәгијјәтлә баша вурдум вә Ҹүзеппе илә бирликдә мәни Италијаја тәјин етдиләр. Әлавә тәлим сајәсиндә гардашлара даһа јахшы хидмәт едә билирдик.
1955-ҹи илдә Лидија адлы бир баҹы илә аилә гурдум. Биз аилә гурмамышдан једди ил әввәл, Лидија вәфтиз олунан заман вәфтиз үчүн мәрузәни мән сөјләмишдим. Онун атасы Доминикону баҹы-гардашлар чох севирди. Фашист диктатурасы дөврүндә тәгибләрә мәруз галмасына вә үч ил сүрҝүндә олмасына бахмајараг, једди өвладынын һамысына һәгигәти ашыламышды. Лидија да, атасы кими, һәгигәт үчүн ҹанла-башла мүбаризә апарырды. Һакимијјәт евдән-евә тәблиғ етмәк һүгугумузу гәбул едәнә гәдәр о, үч мәһкәмә ишиндә иштирак етмишди. Алты илдән сонра илк оғлумуз Бениамино, 1972-ҹи илдә исә икинҹи оғлумуз Марко дүнјаја ҝәлди. Өвладларымызын аиләләри илә бирҝә Јеһоваја сәјлә хидмәт етдикләрини ҝөрмәк бизи чох севиндирир.
Хидмәтдә һәлә дә фәалам
Башгаларына хидмәт етдијим хошбәхт илләр унудулмаз һадисәләрлә долу олуб. Мисал үчүн, 1980-ҹи илләрин әввәлиндә гајынатам о вахт Италијанын президенти олан Сандро Пертинијә мәктуб јазды. Фашистләрин дөврүндә онларын икиси дә Вентотене адасына сүрҝүн олунмушду. Бу адаја фашистләр дөвләт үчүн тәһлүкәли һесаб етдикләри адамлары ҝөндәрирдиләр. Президентә шаһидлик вермәк истәјән гајынатам онун гәбулуна јазылды. Онун хаһиши гәбул олунду вә президентлә ҝөрүшә икимиз ҝетдик. Президент бизи чох меһрибан гаршылады. Индијә гәдәр һеч ким бизи белә гаршыламамышды. Президент гајынатамла гуҹаглашараг ону саламлады. Сонра иманымыз барәдә сөһбәт етдик вә әдәбијјат сахладыг.
44 ил сәјјар хидмәтдә олдугдан сонра 1991-ҹи илдә бу хидмәти дајандырдым. Амма әввәлҹә јығынҹагларын һамысына сонунҹу дәфә баш чәкдим. Та ки мәндә ҹидди хәстәлик ашкар олунана гәдәр нөвбәти дөрд ил әрзиндә Конгрес Залынын нәзарәтчиси кими хидмәт етдим. Јеһованын лүтфү сајәсиндә һәлә дә таммүддәтли хидмәтдәјәм. Бу ҝүн дә гардашлар мәнә тез-тез дејирләр ки, мәрузәләри шөвглә сөјләјирәм. Јеһоваја чох миннәтдарам ки, гоҹалмағыма бахмајараг, ҝүҹүм зәифләмәјиб.
Ҝәнҹликдә өлүмдән чох горхурдум, лакин Мүгәддәс Китабдан дәгиг билик әлдә етдикдән сонра «әбәди һәјата» үмидим олду (Јәһ. 10:10). Мән бу һәјаты, јәни әмин-аманлыг, тәһлүкәсизлик, хошбәхтлик вә Јеһовадан бол хејир-дуаларын олаҹағы вахты сәбирсизликлә ҝөзләјирәм. Адыны дашымаг шәрәфинә лајиг ҝөрүлдүјүм севән Јараданымыза ешг олсун! (Мәз. 83:18).
[22 сәһифәдәки хәритә]
ИСВЕЧРӘ
БЕРН
Сүрих
Арбон
Штајнах
ИТАЛИЈА
РОМА
Комо
Милан
Адда чајы
Кастионе- Андевенно
Фаенза
Сулмона
Вентотене адасы
[22 сәһифәдәки шәкил]
Ҝилеада ҝедәркән
[22 сәһифәдәки шәкил]
Ҹүзеппе илә бирҝә Ҝилеад Мәктәбиндә
[23 сәһифәдәки шәкил]
Тој ҝүнүмүз
[23 сәһифәдәки шәкил]
55 беш ил өмүр-ҝүн јолдашым олан Лидија илә