Билирсиниз?
Гәдимдә киминсә башгасынын тарласына алаг тохуму сәпмәси нә дәрәҹәдә реалдыр?
Император Јустинианын «Дигестләр»инин сурәти (1468-ҹи ил). Бу сәнәд гәдим дөврүн һүгуги мәсәләләринин тәфсилатларыны тәсвир едән чохсајлы сәнәдләрдән јалныз биридир
МӘТТА 13:24—26 ајәләринә әсасән Иса Мәсиһ демишди: «Сәмави Падшаһлыг өз тарласында јахшы тохум әкмиш адама бәнзәјир. Адамлар јатанда онун дүшмәни ҝәлди, буғданын арасына алаг тохуму сәпиб ҝетди. Буғда ҹүҹәриб сүнбүл ҝәтирәндә алаг отлары да чыхды». Бәзи јазычылар бу мисалдакы һадисәнин реаллыгдан узаг олдуғуну иддиа едирләр, амма гәдим Ромаја аид рәсми сәнәдләр бу кими һалларын доғрулуғуну сүбут едир.
Бир Мүгәддәс Китаб лүғәтиндә јазылыб: «Гисас мәгсәдилә киминсә тарласына алаг оту сәпмәк Рома ганунларына ҝөрә ҹинајәт сајылырды. Бу ҹүр һалларла бағлы ганунун тәртиб едилмәси ҝөстәрир ки, бу һал Ромада ҝениш јајылмышды». Һүгугшүнас алим Алестер Кер гејд етмишди ки, ерамызын 533-ҹү илиндә Рома императору Јустиниан өзүнүн «Дигестләр» адлы әсәрини, јәни Рома ганунларынын вә Рома «классик» һүгугшүнасларынын әсәрләриндән парчаларын топлусуну чап етдирмишди (тәхминән б. е. 100—250-ҹи илләри). Бу әсәрә әсасән («Дигестләр» 9.2.27.14), һүгугшүнас Улпиан икинҹи әсрдә фәалијјәт ҝөстәрән Рома дөвләт мәмуру Селсин бахдығы бир иш барәдә јазмышды. Орада гејд олунур ки, бир нәфәр башгасынын тарласына алаг тохуму сәпир вә нәтиҹәдә бүтүн мәһсул тәләф олур. «Дигестләр»дә торпаг саһибинин вә ја иҹарәчисинин һүгугларындан сөһбәт ачылыр вә дејилир ки, онун ҹинајәткардан зәрәрин гаршылығыны тәләб етмәк һүгугу вар иди.
Рома Империјасында бу ҹүр ҹинајәт һалларынын олмасы сүбут едир ки, Исанын чәкдији мәсәлдәки һадисә реаллыға ујғундур.
Рома дөвләти биринҹи әсрдә јәһудиләрә Јәһудијјә үзәриндә нә дәрәҹәдә ҝениш сәлаһијјәт вермишди?
БИРИНҸИ әсрдә Јәһудијјә Рома мүстәмләкәси иди. Јәһудијјәни табелијиндә ордулары олан Рома мәмурлары идарә едирди. Онларын әсас вәзифәси верҝиләри јығмаг вә әразидә асајиши горумаг иди. Рома мәмурларынын сәлаһијјәтинә гануна зидд һәрәкатлары јатыздырмаг вә гануну позан кәсләри ҹәзаландырмаг дахил иди. Амма Рома дөвләти ҝүндәлик мәсәләләрлә бағлы идарәчилији јерли һакимләрә тапшырмышды.
Синедрионун мәһкәмә динләмәси
Јәһуди ганунлары илә бағлы мәсәләләрә јәһуди али мәһкәмәси вә рәһбәрлик шурасы гисминдә фәалијјәт ҝөстәрән Синедрион бахырды. Бүтүн Јәһудијјәдә ашағы инстансија мәһкәмәләри фәалијјәт ҝөстәрирди. Ҹинајәт вә вәтәндаш ишләринин әксәријјәтинә Рома дөвләти јох, билаваситә бу мәһкәмәләр бахырды. Јәһуди мәһкәмәләринин бир шејә, ҹинајәткара өлүм ҹәзасы кәсмәјә сәлаһијјәти чатмырды. Бу гәрары әсасән Рома мәмурлары верирди. Амма истисна һаллар олурду, мисал кими бизә јахшы таныш олан һадисәни, Синедрион үзвләринин Стефана мәһкәмә гурмасыны вә ону дашгалаг етдириб өлдүрмәсини чәкмәк олар (Һәв. 6:8—15; 7:54—60).
Синедриона ҝениш сәлаһијјәт верилмишди. Анҹаг Емил Шүрер адлы бир алимин сөзләринә әсасән, Рома мәмурлары истәдији вахт мүәјјән ишә, мәсәлән, дөвләт сәвијјәсиндә олан ишләрә бирбаша мүдахилә едирдиләр. Бу ҹүр һаллардан бири сәркәрдә Клавди Лисинин вәзифәдә олдуғу вахт баш вермишди. О, Рома вәтәндашы һәвари Булусу һәбс етмишди (Һәв. 23:26—30).