Фәсил 35
Исанын мәшһур нитги
МҮГӘДДӘС КИТАБДА ән јаддагалан сәһнәләрдән бири белә тәсвир едилир: Иса Мәсиһ дағын дөшүндә әјләшиб нитг сөјләјир. Бу нитг сонралар «Дағүстү тәблиғ» кими мәшһурлашыр. Бу тарихи һадисә Галилеја ҝөлү јахынлығында, ҝүман ки, Капернаһум әразисиндә баш вермишдир. Иса бүтүн ҝеҹәни Аллаһа дуа етмиш вә тәзәҹә шаҝирдләри арасындан он ики һәварисини сечмишдир. Инди онларла бирликдә дағдан ашағы ениб бир јамаҹда дурур.
Јәгин ки, Иса чох јорулуб вә бир гәдәр динҹәлмәк истәјәрди. Амма ону бурада бөјүк бир издиһам ҝөзләјир. Бу адамлар Јәһудејадан, Јерусәлимдән 100 километрлик јолу гәт едәрәк ону ҝөрмәјә ҝәлиб. Бир башгалары исә шималдан, дәнизјаны Сур вә Сидон бөлҝәләриндән ҝәлмишләр. Онлар Иса Мәсиһи динләмәк вә хәстәликләриндән шәфа тапмаг истәјирләр. Онларын арасында һәтта ҹинә тутулмуш адамлар да вар.
Иса ашағы енәндә хәстә адамлар она тохунмаг үчүн јахынлашыр вә о, онларын һамысына шәфа верир. Ҝөрүнүр, сонра Иса бир гәдәр јухары галхыр вә отуруб тәлим вермәјә башлајыр, ҹамаат исә онун гаршысында јамаҹлыгда әјләшир. Бир бахын, бурада отуранларын һеч бири артыг хәстә дејил!
Адамлар интизар ичиндәдир, онлар бу валеһедиҹи мөҹүзәләри ҝөстәрән мүәллими ешитмәк истәјирләр. Анҹаг Исанын бу нитги илк нөвбәдә она лап јахын отурмуш шаҝирдләринә үнванланыб. Бу нитги мүждәчиләрдән икиси, Матта илә Лука гәләмә алмышлар. Бу ҝүн бизләр онларын јаздыгларыны охујуб бәһрәләнә биләрик.
Һәмин нитг һаггында Маттанын јаздығы мәлумат Луканын јаздығындан дөрд дәфә узундур. Бундан әлавә, Матта 6:9—13 ајәләрини Лука 11:1—4 ајәләри илә вә Матта 6:25—34 ајәләрини Лука 12:22—31 ајәләри илә мүгајисә етдикдә ҝөрүрүк ки, Лука бурада дејилмиш бәзи шејләри Исанын башга вахтларда сөјләдикләринә аид едиб. Бу бизи һеч дә чашдырмамалыдыр. Иса, сөзсүз ки, тәлимләрини тәкрар-тәкрар өјрәдир вә Лука онлардан бәзиләрини башга вахтлардакы һадисәләрлә әлагәләндирир.
Бу нитг чох дәјәрлидир: орада һәм дәрин руһани һәгигәтләр вар, һәм дә Иса ону чох ајдын вә садә бир тәрздә сөјләјир. О, инсанларын ҝүндәлик һәјатындан данышыр вә онлара јахшы таныш олан шејләри мисал чәкир. Бунун сајәсиндә Аллаһын ҝөстәрдији јолла ҝедиб хошбәхт јашамаг истәјән бүтүн инсанлар онун фикирләрини асанлыгла дәрк едә биләрләр.
Кимләр һәгигәтән хошбәхтдир?
Һәр бир инсан хошбәхт олмаг истәјир. Буна ҝөрә дә Иса нитгинин башланғыҹында кимләрин һәгиги мәнада хошбәхт олдугларыны ҝөстәрир. Шүбһәсиз, бу, онун динләјиҹиләринин үрәјини әлә алыр, онлар она диггәт кәсилирләр. Бунунла белә, онун илк сөзләри чохларына зиддијәтли ҝөрүнә биләр.
Иса Мәсиһ шаҝирдләринә мүраҹиәтлә сөзә башлајыр: «Еј јохсуллар, сиз неҹә дә хошбәхтсиниз, чүнки Аллаһын падшаһлығы сизиндир. Еј инди аҹлыг чәкәнләр, сиз неҹә дә хошбәхтсиниз, чүнки дојаҹагсыныз. Еј инди ағлајанлар, сиз неҹә дә хошбәхтсиниз, чүнки ҝүләҹәксиниз... Адамлар сизә нифрәт едәндә... сиз неҹә дә хошбәхтсиниз. О ҝүн севинин вә шадланын, чүнки ҝөјдә сизи бөјүк мүкафат ҝөзләјир».
Лука Исанын нитгинин ҝириш сөзләрини белә верир. Маттанын јаздығы «Хош хәбәр»ә әсасән, Иса һәмчинин дејир ки, һәлимләр, рәһмдиллиләр, үрәјитәмизләр вә сүлһпәрвәрләр дә хошбәхтдирләр, чүнки «Јер онларын олаҹаг», онлара «мәрһәмәт ҝөстәриләҹәк», онлар «Аллаһы ҝөрәҹәк» вә онлара «Аллаһын оғуллары» дејиләҹәк.
Иса Мәсиһ хошбәхтлији садәҹә кеф чәкмәк вә шәнләнмәклә әлагәләндирмир. Әсил хошбәхтлијин мәнасы даһа ҝенишдир. Әсил хошбәхт инсан јашајышындан мәмнундур, о, хош вә долғун һәјат сүрүр.
Бәли, Иса ҝөстәрир ки, әсил хошбәхт адам руһани немәтләрә сусајыр, јәни Аллаһа еһтијаҹ дујур, өзүнүн ҝүнаһлы вәзијјәтдә олдуғундан пешманчылыг чәкир вә Аллаһ һаггында өјрәниб Она хидмәт едир. Белә адам Аллаһ јолунда һәтта нифрәт һәдәфинә чеврилсә дә, тәгибләрә мәруз галса да хошбәхтдир. О билир ки, Аллаһ ондан разыдыр вә она әбәди һәјат бәхш едәҹәк.
Амма Исанын динләјиҹиләриндән бир чоху, бәзи мүасир адамлар кими, хошбәхтлији вар-дөвләтдә вә кеф чәкмәкдә ҝөрүрләр. Иса Мәсиһ исә билир ки, хошбәхтлик бу шејләрдән асылы дејил. Онун нөвбәти сөзләри һамыны тәәҹҹүбләндирир:
«Еј варлылар, вај һалыныза! Чүнки сиз тәсәллинизи артыгламасы илә алмысыныз. Еј гарны тохлар, вај һалыныза! Чүнки сиз аҹлыг чәкәҹәксиниз. Инди ҝүләнләр, вај һалыныза! Чүнки сиз јас тутуб ағлајаҹагсыныз. Һамы сизи тәрифләјәндә вај һалыныза! Чүнки онларын аталары ејни шеји сахта пејғәмбәрләрлә дә едирдиләр».
Иса нәји нәзәрдә тутур? Вар-дөвләт саһиби олмагда, шәнләнмәкдә, инсанларын ҝөзүндә рәғбәт газанмагда нә пис шеј вар ки?! Бунларын далынҹа дүшән, онлара үстүнлүк верән адамын һәјатында Аллаһа ибадәт үчүн јер галмыр, һалбуки инсана әсил хошбәхтлији мәһз Аллаһа ибадәт ҝәтирир. Диҝәр тәрәфдән, Иса нәзәрдә тутмурду ки, касыб, аҹ вә кәдәрли олмаг өзү-өзлүјүндә адамы хошбәхт едир. Амма чох вахт мәһз ашағы тәбәгәдән олан инсанлар Исанын тәлиминә һај верирләр, бу исә әсил хошбәхтлијә јол ачыр.
Сонра Иса шаҝирдләринә хитаб едир: «Сиз дүнјанын дузусунуз». Тәбии ки, Иса буну һәрфи мәнада демир. Дуз горујуҹу маддәдир. Јеһованын мәбәдиндә, гурбанҝаһын јанында бир топа дуз олурду. Мәбәддә хидмәт едән каһинләр ондан гурбанлары дузламаг үчүн истифадә едирдиләр.
Бәс онда Исанын шаҝирдләри һансы мәнада дүнјанын «дузу»дурлар? Онларын тәблиғ етдикләри хәбәр горујуҹу хассәлидир вә она һај верән бүтүн инсанларын һәјатыны горујуб сахламаға гадирдир! Бу хәбәр белә инсанлары руһани вә әхлаги ҹәһәтдән корланмаға гојмур; онлара вәфалы, сәдагәтли, јәни Аллаһын нормаларына даима бағлы олмагда көмәк едир.
Иса Мәсиһ шаҝирдләринә дејир: «Сиз дүнјанын нурусунуз». Јанар чырағы сәбәтин алтына јох, ачыг јерә гојурлар. Буна ҝөрә дә Иса дејир: «Гој сизин дә нурунуз инсанларын гаршысында ишыг сачсын». Исанын шаҝирдләри бу чағырыша әмәл едәрәк хош хәбәри инсанлара тәблиғ едир вә Аллаһын Кәламында јазылмыш тәләбләрә мүвафиг јашајырлар. Беләҹә, онлар нур кими парылдајырлар.
Иса Мәсиһин давамчылары үчүн јүксәк тәләбләр
Дин рәһбәрләринин фикринҹә, Иса Мәсиһ ҝуја Аллаһын Ганунуну позур. Бу сәбәбдән она һәтта суи-гәсд етмәк истәјирләр. Иса буну билдијиндән белә дејир: «Елә билмәјин ки, мән Гануну вә ја Пејғәмбәрләрин китабларыны ләғв етмәјә ҝәлмишәм. Хејр, мән онлары ләғв етмәјә јох, јеринә јетирмәјә ҝәлмишәм».
Иса Мәсиһ һәмишә Аллаһын Ганунуна бөјүк еһтирамла јанашыр вә башгаларыны да буна тәшвиг едир. О дејир: «Ким бу әмрләрин ән кичијиндән бирини позса вә инсанлара да буну өјрәтсә, сәмави падшаһлыға јарамајаҹаг».
Иса нәинки Аллаһын Гануну позмур, әксинә, бу Гануну позмаға тәһрик едән фикирләри мүһакимә едир. Мисал үчүн, о дејир: «Гәдимдә инсанлара: “Гәтл етмә”... дејилдијини ешитмисиниз. Мән исә сизә дејирәм: ким гардашына гаршы гәзәбләнирсә, мәһкәмә гаршысында ҹаваб верәҹәк».
Кин сахламаг чох пис шејдир. Кин үрәкдә көк саларса, һәтта гәтлә ҝәтириб чыхара биләр. Буна ҝөрә дә Иса инсанлары барышыға апаран јолу ҝөстәрир: «Әҝәр бәхшиш ҝөтүрүб гурбанҝаһа ҝәлсән вә орада јадына дүшсә ки, гардашын сәндән инҹијиб, бәхшиши орада, гурбанҝаһын гаршысында гој. Әввәлҹә ҝет гардашынла барыш, сонра ҝәлиб бәхшишини тәгдим едәрсән». Бәли, сүлһә наил олмаг үчүн чохлу сәј ҝөстәрмәк лазымдыр.
Иса Аллаһын Ганунундан нөвбәти бәндә нәзәр салыр: «“Зина етмә”, — дејилдијини ешитмисиниз». Амма Иса зинакарлыға һәтта нәфс ојатмағы белә мүһакимә едир: «Мән исә сизә дејирәм: гадына бахыб она гаршы шәһвәтлә аловланан һәр бир адам артыг үрәјиндә онунла зина етмиш олур».
Иса бурада өтәри дүшүнҹәләрдән јох, давамедиҹи бахышлардан данышыр. Белә сүрәкли бахыш үрәкдә шәһвәти аловландырыр. Шәһвәт исә мүәјјән вәзијјәтдә инсаны зинаја уғрада биләр. Бунун гаршысыны неҹә алмаг олар? Иса әјани мисалларла буну белә изаһ едир: «Она ҝөрә дә сағ ҝөзүн сәни ҝүнаһа сүрүкләјирсә, ону чыхарыб ат... Һәмчинин әҝәр сағ әлин сәни ҝүнаһа сүрүкләјирсә, ону кәсиб ат». Бәли, зинадан гачмаг үчүн гәти аддымлар атмаг лазымдыр.
Инсан өз һәјатыны хилас етмәк үчүн бәдәнинин хәстә органындан кечмәјә һазырдыр. Иса дејир ки, әхлагсыз фикир вә әмәлләрдән узаг дурмаг даһа ваҹибдир, бунун үчүн ҝөз вә әл кими зәрури органлары мәҹази мәнада «кәсиб атмаг» лазым ҝәлә биләр. Әкс тәгдирдә, белә инсан «Һинном дәрәси»нә атылаҹаг. Мүгәддәс Китабда «Һинном дәрәси» ифадәси әбәди мәһв ҹәзасыны билдирир. (Кечмишдә «Һинном дәрәси» Јерусәлимин јахынлығында зибилхана иди, орада даима од јанырды.)
Иса һәмчинин башгаларыны тәһгир едән вә инҹидән адамларла неҹә рәфтар етмәји өјрәдир: «Пис адамдан әвәзини чыхма, амма ким сәнин сағ јанағына силлә вурарса, о бири јанағыны да она чевир». Иса демир ки, тәҹавүзә мәруз галанда адам өзүнү, јахуд аиләсини горумамалыдыр. Адәтән силлә инсана хәсарәт јетирмир, онун ләјагәтинә тохунур. Беләҹә, Иса демәк истәјир ки, кимисә силлә вә ја сөзлә тәһгир едиб дава-далаша тәһрик едирләрсә, белә тәһгирә ҹаваб вермәк дүзҝүн дејил.
Иса Ганундакы «јахыныны сев» сөзләринә истинад едәрәк белә өјрәдир: «Мән исә сизә дејирәм: дүшмәнләринизи һәмишә севин вә сизи тәгиб едәнләр үчүн һәмишә дуа един». О, бунун үчүн тутарлы сәбәб ҝәтирир: «Беләҹә, ҝөјдәки Атанызын оғуллары олаҹагсыныз. О, ҝүнәшә әмр едир ки, писләрин дә, јахшыларын да үзәринә доғсун».
Иса нитгинин бу һиссәсини белә нәсиһәтамиз сөзләрлә битирир: «Буна ҝөрә дә сәмави Атаныз камил олдуғу кими, сиз дә камил олмалысыныз». Әлбәттә, инсан мүтләг мәнада камил ола билмәз. Амма инсан үрәјиндәки мәһәббәти, һәтта дүшмәнләрини севә биләҹәк дәрәҹәдә камилләшдирә биләр. Белә олдугда, о, Аллаһдан нүмунә ҝөтүрмүш олур. Лука нәгл етдији мүждәдә бу фикри белә верир: «Атаныз мәрһәмәтли олдуғу кими, сиз дә һәмишә мәрһәмәтли олун».
Дуа вә Аллаһа ҝүвәнҹ
Иса Мәсиһ заһирән өзүнү мөмин ҝөстәрәнләрин ријакарлығыны тәнгид едәрәк дејир: «Сәдәгә верәндә, икиүзлүләр кими аләмә ҹар чәкмә».
«Һәмчинин, — дејә Иса сөзүнә давам едир, — дуа едәндә икиүзлүләрә бәнзәмәјин. Онлар өзләрини инсанлара ҝөстәрмәк үчүн синагогларда вә баш күчәләрин тининдә дуруб дуа етмәји севирләр... Сән исә дуа едәндә отағына ҝир вә гапыны бағлајыб ҝөзәҝөрүнмәз Атана дуа ет». Иса адамларын гаршысында дуа етмәјин әлејһинә дејил. О, өзү дә бәзи һалларда ҹамаат өнүндә дуа етмишди. Иса башгаларында тәәссүрат јаратмаг вә тәриф газанмаг хатиринә едилән дуалары мүһакимә едир.
Сонра о, дуа илә әлагәдар белә ҝөстәриш верир: «Дуа едәндә башга милләтләрдән оланлар кими ејни сөзләри тәкрар-тәкрар демәјин». Иса, үмумијјәтлә, нәјисә тәкрарламағын сәһв олдуғуну демир, о, өзү дә бир дәфә дуа едәркән диләјини тәкрар етмишди. Иса дејир ки, дуалары әзбәрдән сөјләмәк, тәсбеһ чевирә-чевирә ејни сөзләри тәкрарламаг дүзҝүн дејил.
Иса динләјиҹиләринә дүзҝүн дуа етмәји өјрәтмәк үчүн једди диләкдән ибарәт нүмунә дуасы верир. Илк үч диләк Күлли-Ихтијар Аллаһын ады вә нијјәтләри илә бағлыдыр. Бу диләкләр Аллаһын адынын мүгәддәс тутулмасы, Падшаһлығынын ҝәлмәси вә Онун ирадәсинин јеринә јетмәси һаггындадыр. Диҝәр дөрдү исә ҝүндәлик рузи, ҝүнаһларын бағышланмасы, сынаглар гаршысында таб ҝәтирмәк вә Шәрирдән горунмаг үчүн шәхси диләкләрдир.
Сонра Иса ҝөстәрир ки, мадди шејләрә алудәчилик тәлә ола биләр. О, динләјиҹиләринә ҝөстәриш верир: «Өзүнүзә јердә хәзинә топламаға сон гојун. Бурада ону ҝүвә јејир вә пас хараб едир, оғрулар да ҝириб оғурлајыр». Әввәла, вар-дөвләт ҝәлди-ҝедәрди, сонрасы да ки, бизи Аллаһын ҝөзүндә гијмәтли етмир.
Буна ҝөрә дә Иса белә мәсләһәт ҝөрүр: «Әвәзиндә хәзинәнизи ҝөјдә топлајын». Һәјатымызда ибадәтә өнәмли јер верәндә биз белә етмиш олуруг. Беләҹә, Аллаһа әманәт едилмиш хәзинәни вә онда һасил олан мисилсиз мүкафаты һеч ким әлимиздән ала билмәз. Сонра Иса әлавә едир: «Чүнки хәзинән һарададырса, үрәјин дә орада олаҹаг».
Иса вар-дөвләтә һәрислијин тәһлүкәсиндән данышараг белә дејир: «Бәдәнин чырағы ҝөздүр. Әҝәр ҝөзүн тохдурса, бүтүн бәдәнин дә нур ичиндә олаҹаг. Јох әҝәр ҝөзүн аҹдырса, бүтүн бәдәнин дә зүлмәт ичиндә олаҹаг». Ҝөз «тох» оланда өз саһиби үчүн санки гаранлыгда јанан бир чырагдыр. Һәр шеји дүзҝүн ҝөрмәк үчүн ҝөз «тох» олмалыдыр, јәни нәзәр бир шејин үзәринә ҹәмләнмәлидир. Ҝөз «аҹ» оланда һәр шеји әјри ҝөрүр вә дүзҝүн гијмәт вермир. Белә олдугда, инсан ибадәтдән даһа чох мадди шејләрә үстүнлүк верир, нәтиҹәдә бүтүн бәдән «зүлмәт ичиндә» олур.
Иса бу мәсәләни чох тәсирли сөзләрлә јекунлашдырыр: «Һеч ким ики ағаја гуллуг едә билмәз. Ја биринә нифрәт едиб диҝәрини севәҹәк, ја да биринә сәдагәт ҝөстәриб, диҝәрини сајмајаҹаг. Сиз һәм Аллаһын, һәм дә вар-дөвләтин гулу ола билмәзсиниз».
Бундан сонра Иса динләјиҹиләрини Аллаһа архаланмаға тәшвиг едир. О изаһ едир ки, инсан өз һәјатында Аллаһы биринҹи јерә гојурса, ҝүзәраны үчүн чох нараһат олмамалыдыр. Иса дејир: «Ҝөј гушларына фикир верин. Онлар нә әкир, нә бичир, нә дә анбара мәһсул топлајырлар. Бунунла белә, сизин сәмави Атаныз онлары једиздирир». Сонра о сорушур: «Мәҝәр сиз онлардан гат-гат гијмәтли дејилсиниз?»
Иса чөл занбагларыны нүмунә чәкир: «Һеч Сүлејман да бүтүн ҹаһ-ҹалалында бунлардан бири кими ҝејинмәмишдир. Әҝәр Аллаһ,.. чөл отуну белә ҝејиндирирсә, еј аз иманлылар, мәҝәр сизи ҝејиндирмәјәҹәк?» Иса бу фикри белә тамамлајыр: «Буна ҝөрә дә “нә јејәҹәјик?”, “нә ичәҹәјик?” вә ја “нә ҝејәҹәјик?” — дејә һеч вахт нараһат олмајын... Сизин сәмави Атаныз исә бүтүн бунлара еһтијаҹ дујдуғунузу билир. Беләликлә, падшаһлығы вә Аллаһын салеһлијини һәјатынызда һәмишә биринҹи јерә гојун, онда бүтүн бунлар да сизә вериләҹәк».
Һәјата апаран јол
Исанын тәлимләри һәјата апарыр, буна ҝөрә дә онлардан мөһкәм јапышмаг лазымдыр. Лакин бу бир о гәдәр асан дејил. Мисал үчүн, фәрисејләр башгаларыны амансызҹасына мүһакимә едирләр, јәгин, чохлары да онлара бахыб нүмунә ҝөтүрүрләр. Иса бу барәдә ҹидди хәбәрдарлыг верир: «Бәсдирин инсанлары мүһакимә етдиниз, јохса өзүнүз дә мүһакимә олунаҹагсыныз. Чүнки һансы һөкмлә мүһакимә едирсинизсә, о һөкмлә дә мүһакимә олунаҹагсыныз».
Һәр шејә әјри ҝөзлә бахан фәрисејләрин ҝөстәрдији јол чох тәһлүкәлидир. Лука гејд едир ки, Иса бунунла бағлы бир мисал чәкир: «Һеч кор кора бәләдчилик едә биләр? Мәҝәр икиси дә чухура дүшмәзләр?»
Һәр шејдә гәбаһәт ахтармаг, башгаларынын хырда сәһвләрини шиширдиб бөјүтмәк чох писдир. Буна ҝөрә дә Иса сорушур: «Өз ҝөзүндә тир ола-ола сән гардашына неҹә: “Ҝәл ҝөзүндәки чөпү чыхарым”, — дејирсән? Еј икиүзлү инсан! Сән әввәл өз ҝөзүндәки тири чыхарт, сонра гардашынын ҝөзүндәки чөпү неҹә чыхартмағы ајдын ҝөрәрсән».
Әлбәттә, Исанын шаҝирдләри адамларла мүнасибәтдә јахшыны писдән ајырд етмәји баҹармалыдырлар, чүнки о, сонра дејир: «Мүгәддәс шејләри итләрә вермәјин вә мирвариләринизи донузларын габағына атмајын». Бәли, Аллаһдан ҝәлән һәгигәт сөзләри мүгәддәсдир, онлар санки мирваридир. Әфсуслар олсун ки, һамы онларын гәдрини билмир. Исанын шаҝирдләри беләләрини гојуб, Аллаһын сөзүнә һај верән инсанлары ахтармалыдырлар.
Һәрчәнд Иса дуа һаггында артыг данышыб, инди о гејд едир ки, дуада исрарлы олмаг ҝәрәкдир: «Дурмадан диләјин вә сизә вериләҹәк». Аллаһын дуалара ҹаваб вермәјә һазыр олдуғуну әјани јолла ҝөстәрмәк үчүн Иса сорушур: «Мәҝәр аранызда елә бир ата вар ки, оғлу чөрәк истәјәндә она даш версин?.. Әҝәр сиз пис олдуғунуз һалда ушагларыныза јахшы немәтләр верә билирсинизсә, мәҝәр сәмави Атаныз Ондан истәјәнләрә јахшы немәтләр вермәјәҹәк?»
Сонра Иса гаршылыглы мүнасибәт барәдә ваҹиб бир принсип сөјләјир: «Инсанларын сизинлә неҹә рәфтар етмәсини истәјирсинизсә, сиз дә онларла еләҹә рәфтар един». Бу принсип «гызыл гајда» адланыр. Она мүвафиг јашамаг үчүн башгаларына јахшылыг етмәк, өзүнә гаршы арзуладығын мүнасибәти онлара ҝөстәрмәк лазымдыр.
Исанын нөвбәти сөзләриндән ҝөрүнүр ки, һәјата апаран јолла ҝетмәк асан дејил: «Дар гапыдан ҝирин, чүнки мәһвә апаран јол енли вә ҝенишдир вә чох адам бу јолла ҝедир. Амма һәјата апаран гапы дар, јол исә енсиздир вә бу јолу аз адам тапыр».
Сәһв јола дүшмәк тәһлүкәси бөјүк олдуғундан о хәбәрдар едир: «Өзүнүзү сахта пејғәмбәрләрдән ҝөзләјин. Онлар јаныныза гојун ҹилдиндә ҝәлирләр, һалбуки дахилдә јыртыҹы ҹанавардырлар». Иса гејд едир ки, ағаҹын јахшы вә ја пис олмасы бәһрәсиндән мәлум олдуғу кими, сахта пејғәмбәрләри дә тәлим вә әмәлләриндән танымаг олар.
Исанын сонракы сөзләри бу фикри ачыглајыр: инсан јалныз дилдә јох, әмәлдә онун шаҝирди олмалыдыр. Бәзиләри иддиа едир ки, Иса онлар үчүн Ағадыр, амма өзләри онун Атасынын ирадәсинә зидд һәрәкәт едирләр. Беләләринә Иса дејир: «Мән сизи танымырам! Рәдд олун, ганунсузлуғун гуллуғунда дуранлар».
Иса бу нитги белә јаддагалан сөзләрлә јекунлашдырыр: «Беләликлә, мәним сөзләрими ешидиб онлара әмәл едән евини даш үзәриндә тикмиш ағыллы адама бәнзәјир. Јағыш јағды, сел олду, шиддәтли күләк әсди вә евин үзәринә ҝәлди, лакин ев учмады, чүнки тәмәли даш үзәриндә гојулмушду».
«Амма мәним сөзләрими ешидиб онлара әмәл етмәјән, — дејә Иса вурғулајыр, — евини гум үзәриндә тикмиш ағылсыз адама бәнзәјир. Јағыш јағды, сел олду, шиддәтли күләк әсди вә евин үзәринә ҝәлди. Ев учуб дармадағын олду».
Иса сөзүнү битирәндә ҹамаат онун неҹә тәлим вердијинә һејран галыр, чүнки Иса онлары дин рәһбәрләри кими јох, «һакимијјәт саһиби кими» өјрәдирди. Лука 6:12—23; Матта 5:1—12; Лука 6:24—26; Матта 5:13—48; 6:1—34; 26:36—45; 7:1—29; Лука 6:27—49.
▪ Иса ән јаддагалан тәлимини һарада өјрәдир, орада кимләр варды вә бу тәлимдән бир аз әввәл нә олмушду?
▪ Исанын бурада сөјләдији бәзи фикирләри Луканын диҝәр вахта аид етмәси нә үчүн тәәҹҹүблү дејил?
▪ Исанын бу нитги нә үчүн дәјәрлидир?
▪ Кимләр һәгигәтән хошбәхтдир вә нә үчүн?
▪ Кимләрин «вај һалына» вә нә үчүн?
▪ Исанын шаҝирдләри һансы мәнада дүнјанын «дузу» вә «нуру»дурлар?
▪ Аллаһын Ганунуна Исанын еһтирам бәсләдији нәдән ҝөрүнүр?
▪ Исанын һансы ҝөстәришләринә риајәт етмәклә гәтл вә зинакарлығы көкүндән кәсмәк олар?
▪ «О бири јанағыны чевир» демәклә Иса нәји нәзәрдә тутур?
▪ Аллаһ кими, «камил» олмаг нә демәкдир?
▪ Дуа илә әлагәдар Иса һансы ҝөстәришләри верир?
▪ Ҝөјдәки хәзинәнин үстүнлүјү нәдәдир вә ону неҹә топламаг олар?
▪ Һансы мисаллар вар-дөвләтә һәрисликдән гачынмағын ваҹиблијини баша дүшмәкдә көмәк едир?
▪ Иса һәддән артыг нараһатчылығын әбәс олдуғуну неҹә ҝөстәрир?
▪ Иса башгаларыны мүһакимә етмәк барәдә нә дејир? Диҝәр тәрәфдән, онун шаҝирдләри башгалары илә мүнасибәтдә нә үчүн ҝөзүачыг олмалыдырлар?
▪ Дуа илә бағлы Иса даһа нә өјрәдир вә гаршылыглы мүнасибәтә даир һансы принсипи верир?
▪ Иса һәјат јолунун асан олмадығыны вә сәһв јола дүшмәк тәһлүкәсини неҹә ҝөстәрир?
▪ Иса тәлимини һансы сөзләрлә битирир вә онун тәлим вермә тәрзи ҹамаатда һансы тәәссүраты јарадыр?