Һәгиги ибадәтдә бухур јандырманын јери вармы?
“ТАНРЫЛАР хош әтирләри севирләр”. Бу аталар сөзү гәдим Мисирдә ҝениш јајылмышды. Бухур јандырма мисирлиләрин ибадәтинин ајрылмаз һиссәсини тәшкил едирди. Онлар танрыларын һәмишә јанларында олдуғуна инанараг, һәр ҝүн мә’бәдләриндә вә ев гурбанҝаһларында бухур јандырырдылар. Мисирлиләр, һәтта ишҝүзар әмәлијјатлар заманы да бухур јандырырдылар. Бу ҹүр адәтләр башга халгларда да мөвҹуд иди.
Бухур нәдир? Бу сөз һәм јандырылан маддәјә, һәм дә һәмин маддәдән чыхан түстүјә аид едилә биләр. Бухур — ладан вә балзам кими әтирли гатран вә битки китрәләриндән һазырланыр. Онлары тоз һалына салана гәдәр дөјүр вә һансы мәгсәддә истифадә едәҹәкләриндән асылы олараг чох вахт әдвијјат, ағаҹ габығы вә чичәкләрлә гарышдырырлар.
Гәдимдә бухур чох бәјәнилир вә о дәрәҹәдә гијмәтләндирилирди ки, онун тәркибинә дахил олан маддәләр тиҹарәтин ваҹиб саһәсинә чеврилмишди. Карванлар бу маллары тиҹарәт јоллары илә узаг өлкәләрдән ҝәтирирдиләр. Јагубун кичик оғлу Јусифин ‘Ҝилеаддан ҝәлиб Мисирә ҝедән дәвәләри әдвијјат, балзам вә әтријјатла јүкләнмиш’ исмаиллиләрә сатылдығыны хатырлајаг (Јарадылыш 37:25, МКШ). Бухура олан тәләбат о гәдәр артмышды ки, шүбһәсиз, бухур алвери илә мәшғул оланларын тәшәббүсү илә ачылан вә ладан дашынылан тиҹарәт јолунун сајәсиндә Асија вә Авропа арасындакы әлагә гајдаја дүшмүшдү.
Бухур бир чох дини мәрасим вә ајинләр заманы бу ҝүн дә јандырылыр. Бундан башга, ҝетдикҹә даһа чох адамлар анҹаг хош иј наминә евләриндә бухур јандырырлар. Мәсиһчиләр бухурун јандырылмасына неҹә јанашмалыдырлар? Аллаһа ибадәт едән заман бухур јандырмаг мәгбулдурму? Ҝәлин, Мүгәддәс Китабын бу һагда дедикләринә нәзәр салаг.
Јеһова үчүн мүгәддәс бухур
Сәјјар мә’бәддә хидмәт едән каһинләрин вәзифәләринә дахил олан ән ваҹиб ишләрдән бири дә бухур јандырмаг иди. Макклинтокун вә Стронгун енсиклопедијасында дејилир: “Беләликлә, һәр шејдән ҝөрүндүјү кими, бухур јәһудиләр үчүн о гәдәр мүгәддәс иди ки, онлар буну анҹаг вә анҹаг јандырмаг үчүн истифадә едирдиләр”.
Јеһова Аллаһ дөрд әтирли маддәни гарышдырмағы вә алынан гарышығы сәјјар мә’бәддә јандырмағы әмр етмишди: “Өзүнә хош әтирли әдвијјат, гара ҝүннүк вә хош әтирли әзфар вә јапышган китрә вә хош әтирли әдвијјат вә саф ҝүннүк ал; чәкиләри бир олаҹаг: ондан бухур, әтир иши үзрә дузланмыш, тәмиз вә мүгәддәс хош әтир дүзәлдәҹәксән; вә онун бир парчасыны чох инҹә дөјәҹәксән вә топланма чадырында, орада сәнинлә ҝөрүшәҹәјим шәһадәтин өнүнә гојаҹагсан” (Чыхыш 30:34-36). Тарихчиләрин фикринҹә, сонралар јәһуди руһаниләри мә’бәддә бухуру јандырмаг үчүн башга әдвијјатлар да әлавә едирдиләр.
Сәјјар мә’бәддә јандырылан бухур мүгәддәс иди вә јалныз Аллаһа едилән ибадәт заманы истифадә олунурду. Јеһова әмр етмишди: “Дүзәлдәҹәјин бухурун тәркибинә ҝөрә өзүнүз үчүн бухур дүзәлтмәјәҹәксиниз; сәнин үчүн Рәббә мүгәддәс олаҹагдыр. Гохуламаг үчүн онун кимисини ким дүзәлдәрсә, халгындан атылаҹагдыр” (Чыхыш 30:37, 38). Каһинләр ҝүндә ики дәфә хүсуси гурбанҝаһда бухур јандырырдылар (2 Тарихләр 13:11). Кәфарәт ҝүнүндә исә баш каһин ән мүгәддәс јердә бухур јандырырды (Левилиләр 16:12, 13).
Лакин бухурун јандырылмасы Аллаһа һәмишә мәгбул олмамышдыр. Мәсәлән, О, каһин олмадыглары һалда мәғрурлугла өзләрини каһин кими гәләмә вериб бухур јандыран кәсләри ҹәзаландырмышдыр (Сајлар 16:16-18, 35-40; 2 Тарихләр 26:16-20). Јәһудиләрин јаланчы танрылара ибадәт етдикләри вә ‘әлләри ганла долу олдуғу’ һалда јандырдыглары бухур Јеһова үчүн мәкруһ иди. Онларын икиүзлүлүјүнү ҝөрән Јеһова демишдир: “Бухур мәнә мәкруһ шејдир” (Ишаја 1:13, 15). Исраиллиләр Јеһованын ибадәт һаггындакы ҝөстәришләринә о дәрәҹәдә е’тинасызлыг ҝөстәрмәјә башладылар ки, мә’бәди бағлајыб, башга гурбанҝаһларда бухур јандырырдылар (2 Тарихләр 28:24, 25). Илләр кечдикҹә мүгәддәс бухур, һәтта сахта танрылара ијрәнҹ ибадәтдә истифадә едилирди. Бу ҹүр әмәлләр Јеһовада нифрәт һисси ојадырды (Һезекиел 16:2, 17, 18).
Бухур вә илк мәсиһчиләр
Ганун әһди, о ҹүмләдән каһинләрә верилән мүгәддәс бухур јандырма әмри дә, ерамызын 33-ҹү илиндә Мәсиһин јени әһди тә’сис етмәсилә сона јетди (Колослулара 2:14). Илк мәсиһчиләрин дини мәгсәдләр үчүн бухур јандырмалары һаггында һеч бир мә’лумат јохдур. Макклинтокун вә Стронгун енсиклопедијасында дејилир: “[Илк мәсиһчиләрин] бухурдан истифадә етмәдикләринә һеч бир шүбһә јохдур. Бундан әлавә бухурун истифадә едилмәси бүтпәрәстлијин нишанәси иди... Бүтпәрәст гурбанҝаһлара бир нечә бухур дәнәҹији атмаг ибадәтин иҹра олунмасы демәк иди”.
Илк мәсиһчиләр өлүм баһасына олса белә, Рома императорунун “илаһилијини” гәбул етдикләринә ишарә едән бухур јандырмасындан бојун гачырырдылар (Лука 4:8; 1 Коринфлиләрә 10:14, 20). Бухурун һәмин вахтлар бүтпәрәстликдә истифадә едилдијини нәзәрә алсаг, илк мәсиһчиләрин бухур алвериндә белә иштирак етмәмәкләри тәәҹҹүблү дејил.
Бухурун мүасир дөврдә јандырылмасы
Бухур бизим ҝүнләрдә неҹә истифадә едилир? Бухур Христиан дүнјасынын бир чох килсәләриндә мүхтәлиф мәрасим вә ајинләр заманы јандырылыр. Бир чох Асија аиләләри танрылара шәрәф ҝәтирмәк вә ја өлүләри горумаг мәгсәдилә мә’бәдләрдә вә ја евләриндәки гурбанҝаһ өнүндә бухур јандырырлар. Дини ајинләр иҹра олундуғу заман бухур мүхтәлиф ҹүр, мәсәлән, отағы онун түстүсү илә долдурмаг, шәфа вермәк, тәмизләнмә вә горунма кими мәгсәдләрдә истифадә едилир.
Бухур сон вахтлар, тәкҹә диндар инсанлар арасында дејил, үмумијјәтлә, ҹәмијјәтдә ҝениш јер тапыб. Мәсәлән, бухуру медитасија вахты јандырырлар. Бир арајыш китабчасында исә бухуру “шүурун сирли сәвијјәсинә” вә “хүсуси гүввәјә” јетишмәк үчүн тәтбиг етмәк тәклиф олунур. Һәмин мәнбәдә һәмчинин һәјатын чәтинликләрини һәлл етмәк васитәси кими бухуру — “фөвгәлтәбии варлыгларла” әлагәни фәрз едән хүсуси ајинләрлә мүшајиәт олунараг јандырылмасы мәсләһәт ҝөрүлүр. Бүтүн бунлар мәсиһчиләр үчүн мәгбулдурму?
Јеһова јалан динин адәтләрини тәмиз ибадәтлә гарышдырмаға чалышан кәсләри бирбаша мүһакимә едир. Һәвари Павел Ишајанын пејғәмбәрлијини ситат ҝәтирир вә ону мәсиһчиләрә аид едәрәк онлары јалан динин натәмиз тә’сириндән гачынмаға чағырырды. О јазырды: “Рәбб дејир ки, “имансызларын арасындан чыхын вә онлардан ајрылын; мурдар бир шејә тохунмајын, Мән дә сизи гәбул едәҹәјәм” (2 Коринфлиләрә 6:17; Ишаја 52:11). Мәсиһчиләр јалан ибадәтлә вә ја оккултизмлә бағлы олан һәр шејдән там гачынмаға чалышырлар (Јәһја 4:24).
Әҝәр бухуру дини мәрасимләрдә, јахуд спиритизмдә истифадә едирләрсә, бу о демәкдирми ки, бухуру гәтијјән јандырмаг олмаз? Хејр. Мәсәлән, ким исә евиндә бухуру јалныз вә јалныз хош ијин хатиринә јандырмаг истәјә биләр (Сүлејманын мәсәлләри 27:9). Лакин бу һалда да мәсиһчи бир шеји нәзәрә алмалыдыр. Һәмин әразидә бухур јандырылмасынын јалан динлә бағлы олдуғу һесаб едилирми? Бухур јерли спиритизмлә бағлы ајинләрдә чохму истифадә олунур? Јохса, бухур адәтән дини мә’на дашымајан мәгсәдләрдә истифадә едилир?
Бухуру јандырыб-јандырмамағы гәрарлашдыраркән, јалныз өз виҹданынын сәсинә гулаг асмагдан савајы, әтрафдакыларын да һиссләрини нәзәрә алмаг лазымдыр (1 Коринфлиләрә 10:29). Бу һалда Павелин ромалылара дедији сөзләр актуалдыр. О јазырды: “Сүлһ ҝәтирән вә бир-биримизи руһән инкишаф етдирән шејләрә ҹан атаг. Јемәк хатиринә Аллаһын ишини позма! Һәр гида тәмиздир, лакин једикләри илә башгасынын бүдрәмәсинә сәбәб олан адам пислик етмиш олур. Әт јемәмәк, шәраб ичмәмәк вә гардашынын бүдрәмәсинә, јолдан чыхмасына, зәиф дүшмәсинә сәбәб олан иши ҝөрмәмәк јахшыдыр” (Ромалылара 14:19-21).
“Бухур кими” олан дуалар
Исраилдә бухурун јандырылмасы Аллаһын ешитдији дуаларын мүвафиг символу иди. Буна ҝөрә дә мәзмурчу Давуд охујурду: “Дуам сәнин өнүндә түстү [“бухур”, ЈД] кими... олсун” (Мәзмур 141:2).
Аллаһа садиг олан исраиллиләр үчүн бухурун јандырылмасы мә’насыз ајин дејилди. Онлар бухуру мәһз Јеһованын әмр етдији кими һазырлајыб, јандырмаға чалышырдылар. Бу ҝүн мәсиһчиләр һәгиги бухурдан истифадә етмәсәләр дә, онлар сәмави Атамыза дәрин миннәтдарлыг вә еһтирам тәзаһүр етдирән дуалар едирләр. Аллаһын Кәламы бизи әмин едир ки, мә’бәддә каһинләрин јандырдыглары хош әтирли бухур кими, “доғруларын [салеһләрин] дуасы она мәгбулдур” (Сүлејманын мәсәлләри 15:8).
[31-ҹи сәһифәдәки шәкилләр]
Сәјјар мә’бәддә вә мә’бәддә јандырылан бухур мүгәддәс иди.
[32-ҹи сәһифәдәки шәкилләр]
Медитасија заманы бухур јандырма мәсиһчиләр үчүн мәгбулдурму?