Мүгәддәс Јазыларын китабы нөмрә 31 — Авдија

Јазан: Авдија

Јазылмасы баша чатыб: б. е. ә. тәх. 607-ҹи ил

ИБРАНИҸӘ Мүгәддәс Јазыларын ән гыса китабы олан «Авдија» ҹәми 21 ајәдән ибарәтдир. Бу китабда, бүтөв бир халгын јох олмасына ҝәтириб чыхаран Аллаһын һөкмү бәјан едилир. Ејни заманда, Аллаһын Падшаһлығынын мүтләг гәләбәси габагҹадан хәбәр верилир. Ҝириш сөзләрдә садәҹә дејилир: ‘Авдијаја зүһур олан ҝөрүнтү’. Китабда пејғәмбәрин һәјаты, онун һарада вә нә вахт доғулдуғу, һансы гәбиләдән олдуғу һагда һеч нә дејилмир. Әлбәттә, пејғәмбәрин кимлијини ајдынлашдырмаг бир о гәдәр дә ваҹиб дејил; хәбәрин өзү даһа ваҹибдир, чүнки Авдијанын да һаглы олараг дедији кими, бу хәбәр «Рәбдән»дир.

² Бу пејғәмбәрликдә әсас диггәт Едома јөнәлир. Һәмчинин Сеир дағы кими танынан Едом өлкәси Өлү дәнизин ҹәнубунда, Арава сәһрасы боју узаныр. Бура уҹа дағлары вә дәрин дәрәләри олан наһамар бир јердир. Арава сәһрасындан шәргдәки сыра дағларын бә’зи зирвәләри дәниз сәвијјәсиндән 1700 метр һүндүрдүр. Теман бөлҝәси мүдрик вә гочаг адамлары илә мәшһур иди. Едомлулар өлкәләрининҹоғрафи мөвгеји илә фәхр едирдиләр. Тәбии сәддләрин сајәсиндә өзләрини тәһлүкәсиз һисс едирдиләрa.

³ Едомлулар Јагубун гардашы Есавын нәслиндән идиләр. Јагубун ады Исраил ады илә әвәз едилмишди. Беләликлә, едомлуларла исраиллиләр бир-бирләринә чох јахын гоһум олдугларындан ‘гардаш’ сајылырдылар (Ганун. т. 23:7, КМ). Лакин Едом гардаш кими һәрәкәт етмирди. Исраиллиләр Вә’д едилмиш дијара ҝирәҹәкләри әрәфәдә Муса Едом падшаһынын јанына елчиләр ҝөндәриб, динҹликлә онун өлкәсиндән кечмәјә иҹазә истәди. Лакин едомлулар дүшмәнчилик ҝөстәриб, бу хаһиши күдурәтлә рәдд етдиләр вә бөјүк ордујла онлара гаршы чыхдылар (Сај. 20:14-21). Давуд онлары өзүнә табе етсә дә, сонралар Јеһошафатын ҝүнләриндә едомлулар хәлвәти моавлылар вә аммонлуларла Јәһуданын әлејһинә әлбир олдулар вә Јеһошафатын оғлу Јеһорам падшаһа гаршы үсјан галдырдылар, Тир вә Гәззәдә әсирликдә олан исраиллиләри өзләринә әсир апардылар. Ахазын падшаһлығы дөврүндә исә Јәһудаја басгын едиб даһа чох әсир апардылар (2 Салн. 20:1, 2, 22, 23; 2 Пад. 8:20-22; Амос 1:6, 9; 2 Салн. 28:17).

⁴ Едомлуларын нифрәти б. е. ә. 607-ҹи илдә Бабил ордусу Јерусәлими виран гојан заман һәддини ашды. Онлар һадисәләри мәмнунлугла изләмәклә кифајәтләнмир, үстәлик ишғалчылары бүтүн шәһәри дағытмаға чағырырдылар. Онлар: «Ҝәлин ораны учураг, тәмәлиндән дағыдаг!» дејә гышгырырдылар (Мәз. 137:7). Гәнимәт пүшклә бөлүнәркән едомлулар паја шәрик олурдулар, јәһудиләр өлкәдән гачыб ҹанларыны гуртаранда исә онлар јоллары кәсир, тутдуглары адамлары дүшмән әлинә верирдиләр. Авдијанын едомлулары ифша етмәсинин сәбәби, Јерусәлим виран едиләндә онларын ҝөстәрдији гәддарлыг олду. Шүбһәсиз, о бу иттиһамлары јазаркән едомлуларын хәјанәткарлығы онун јаддашында һәлә дә ҹанлы иди (Авд. 11, 14). Едом өзү Јерусәлимин мәһвиндән беш ил кечмәмиш Навуходоносор тәрәфиндән ишғал вә талан едилдијиндән китаб, јәгин ки, бу һадисәләрә кими јазылыб баша чатмышдыр. Буна ҝөрә дә, б. е. ә. 607-ҹи ил ән мүвафиг вахт һесаб едилир.

⁵ Авдијанын Едомун әлејһинә сөјләдији пејғәмбәрлик тамамилә јеринә јетди! Пејғәмбәрлијин сонунда дејилир: «Јагуб нәсли од, Јусиф нәсли алов, Есав нәсли исә күләш олаҹаг, Јагуб вә Јусиф нәсли Есав нәслини јандырыб мәһв едәҹәк. Есав нәслиндән гуртулан олмајаҹаг. Чүнки Рәбб белә сөјләди» (18-ҹи ајә). Едом гылынҹла јашајырды, гылынҹла да мәһв олду, онун нәслиндән бир нәфәр дә галмады. Бунунла да «Авдија» китабынын дүзҝүн вә ҝерчәк олдуғу сүбут едилди. Авдијанын һәгиги пејғәмбәр олдуғу ајдын ҝөрүнүр: о, Јеһованын адындан данышырды, онун пејғәмбәрлији Јеһованы иззәтләндирирди вә тарихин тәсдигләдији кими дәгигликлә јеринә јетмишдир. Онун адынын чох мүвафиг мә’насы вар: «Јеһованын хидмәтчиси».

БИЗӘ ФАЈДАСЫ

¹⁰ Јеһова Едомун мүһакимә едиләҹәјинин лабүдлүјүнә зәманәт верәрәк, диҝәр пејғәмбәрләри дә буна охшар хәбәрләр јазмаға сөвг етмишди. Онлардан ән диггәтәлајиги Јоел 3:19; Амос 1:11, 12; Јешаја 34:5-7; Јеремја 49:7-22; Језекел 25:12-14; 35:2-15 ајәләриндә јазылмышдыр. Еркән пејғәмбәрликләр, ҝөрүнүр, едомлуларын кечмишдәки әдавәтли һәрәкәтләринә аиддир; сонракы пејғәмбәрликләрдә исә Едом, Јерусәлим бабиллиләр тәрәфиндән зәбт едилән заман төрәтдији, о ҹүмләдән Авдијанын хатырлатдығы бағышланылмаз һәрәкәтләринә ҝөрә иттиһам едилир. Јеһованын пејғәмбәрликләринин е’тибарлылығына инамымыз габагҹадан дејилмиш фәлакәтләрин Едомун башына ҝәлдијини тәдгиг етмәклә мөһкәмләнир. Үстәлик, һәмишә нијјәтләрини јеринә јетирән Јеһова Аллаһа иманымызы инкишаф етдиририк (Јешаја 46:9-1).

¹¹ Авдија габагҹадан демишди ки, Едомун ‘мүттәфигләри’, онунла «әһд бағлајанларын һамысы», ону мәғлуб едәҹәкләр (Авд. 7). Едомла Бабил арасындакы сүлһ мөһкәм дејилди. Б. е. ә. ВЫ әсрдә Бабил ордусу Набонид падшаһын башчылығы алтында Едому мәғлуб етдиb. Буна бахмајараг, ловға Едом Набонидин бу өлкәни ишғал етмәсиндән јүз ил сонра да итирдији торпаглары гајтармаға үмид бәсләјирди. Бу һагда Малаки 1:4 ајәсиндә дејилир: «Едомлулар дејир: “Биз әзилдик, амма јенидән харабалыглары бәрпа едәҹәјик”. Анҹаг Ордулар Рәбби белә дејир: “Гој онлар гурсун, амма Мән јыхаҹағам”». Едомун әввәлки әразиләрә гајытмаг ҹәһдләринә бахмајараг, б. е. ә. ЫВ әсрдә набатлылар бу өлкәдә там мәскунлашдылар. Едомлулар өз торпагларындан говулдулар вә Јәһудејанын ҹәнубунда мәскунлашдылар. Ораны Идумеја адландырдылар. Сеир өлкәсини ҝери алмаг онлара нәсиб олмады.

¹² Иосиф Флавинин дедијинә ҝөрә, едомлуларын галығы онлары сүннәт олмаға мәҹбур етмиш јәһуди падшаһы Ы Јәһја Һиркана табе етдирилдиләр вә тәдриҹән јәһуди һакимләринин һакимијјәти алтында јәһудиләрә гарышдылар. Б. е. 70-ҹи илиндә Јерусәлим ромалылар тәрәфиндән дармадағын едиләндән сонра онларын ады тарихдән силиндиc. Авдијанын: «Әбәди мәһв олаҹагсан. [...] Есав нәслиндән гуртулан олмајаҹаг» дејә ­габагҹадан хәбәр вердикләри баш тутду (Авд. 10, 18).

¹³ Тамамилә виран галмыш Едомдан фәргли олараг, јәһудиләрә б. е. ә. 537-ҹи илдә вали Зеруббабилин дөврүндә өз вәтәнләринә гајытмаға иҹазә верилди. Онлар Јерусәлимдәки мә’бәди јенидән тикдиләр вә орада мәскунлашдылар.

¹⁴ Шүбһәсиз ки, гүррәләнмәк вә ловғалыг фәлакәтә ҝәтириб чыхарыр. Гој Едомун агибәти, өзүнү ловғалыгла тә’рифләјәнләрә вә Аллаһын хидмәтчиләринә үз верән фәлакәтләрә инсафсызҹасына севинәнләрә хәбәрдарлыг олсун! Авдија кими, гој онлар да е’тираф етсинләр ки, «Рәбб сәлтәнәт сүрәҹәк». Јеһоваја вә Онун халгына гаршы чыханлар һәмишәлик мәһв едиләҹәк, Јеһованын әзәмәтли Падшаһлығы исә әбәди дураҹаг вә артыг һеч ким, һеч заман Аллаһын һакимијјәтинин әдаләтлијинә шүбһә етмәјәҹәк (21-ҹи ајә).

[Һашијәләр]