Müqəddəs Yazıların kitabı nömrə 25 Mərsiyələr

Yazan: Yeremya

Yazıldığı yer: Yerusəlimin yaxınlığında

Yazılması başa çatıb: b. e. ə. 607-ci il

ALLAHDAN ilham almış Müqəddəs Yazıların bu hissəsinə verilən ad çox münasibdir. Bu parça b. e. ə. 607-ci ildə Yerusəlim Babil padşahı Navuxodonosor tərəfindən yerlə yeksan edilən zaman Allahın seçilmiş xalqının başına gələn bəlalara görə dərin hüzn hissi ifadə edən matəm mahnısıdır. Qədim ibrani dilində kitab birinci sözə əsasən Eyxa! («Necə!») adlanır. Yunanca Septuaqintanı tərcümə edənlər kitabı Trenoy, yə’ni «Mərsiyələr», «Matəm mahnıları» adlandırdılar. Babil Talmudunda «Mərsiyələr», «Еlegiyalar» mə’nasını daşıyan Kinot ifadəsi istifadə olunur. Latınca yazan Yeronim kitaba Lamentationes adını vermişdir, bu da kitabın bir çox Avropa dillərində bu cür adlanmasının əsası olmuşdur.

² Azərbaycan dilinə tərcümə olunmuş Müqəddəs Kitabda «Mərsiyələr» kitabı «Yeremya»dan sonra gəlir, ibrani kanonunda isə Agioqraf, yə’ni Yazılar bölməsində yerləşir. Bura, həmçinin ümumi Megillot (Tumarlar) başlığı altında toplanmış beş tumar — «Nəğmələr nəğməsi», «Rut», «Vaiz» və «Ester» kitabları da daxildir. İbranicə Müqəddəs Yazıların bə’zi müasir tərcümələrində «Mərsiyələr» kitabı «Rut» və ya «Ester»lə «Vaiz» kitabı arasında yerləşir. Ancaq qədim əlyazmalarda isə o «Yeremya» kitabından sonra gəlir və bu da Azərbaycan dilində olan Müqəddəs Yazılardakı kitabların sırasına müvafiqdir.

³ Kitabda onun müəllifi haqda heç nə deyilməsə də, çox ehtimal ki, onu Yeremya yazmışdır. Kitab Yunanca Septuaqintada növbəti giriş sözlərlə başlanır: «İsrail sürgün olunduqdan, Yerusəlim də viran edildikdən sonra Yeremya hönkür-hönkür ağlayıb Yerusəlim haqqında bu mərsiyəni deməyə başladı». Yeronim bu sözləri əlavə hesab edib öz tərcüməsində buraxmışdır. Bununla belə, yəhudilər «Mərsiyələr» kitabının müəllifliyini ən’ənəvi olaraq Yeremyaya aid edirlər; bundan əlavə, onun müəllifliyini Suriya Müqəddəs Kitabı, latınca Vulqata, Yonatanın Tarqumu, Babil Talmudu və başqa tərcümələr də təsdiqləyir.

⁴ Bə’zi tənqidçilər, «Mərsiyələr» kitabını Yeremyanın yazmadığını sübut etməyə çalışmışlar. Lakin bir Müqəddəs Kitab şərhində Yeremyanın müəllifliyinə sübut olaraq «2-ci və 4-cü fəsillərdə Yerusəlimin təfsilatlı təsvirinə» diqqət yetirilir və deyilir ki, «bunu yalnız həmin hadisələrin şahidi edə bilərdi; bundan əlavə poemalarda dərin şəfqət və peyğəmbərlik ruhu hiss olunur, eyni zamanda üslubu, frazeologiyası və fikirləri Yeremyaya xasdır»a. «Yeremya» və «Mərsiyələr» kitabında dərin kədər əlaməti olaraq «gözlərimdən yaş axır» (Mərs. 1:16; 2:11; 3:48, 49; Yer. 9:1; 13:17; 14:17), yaxud da qanunsuzluğa qərq olmuş peyğəmbərlərin və kahinlərin nə dərəcədə iyrənc olduqlarına dair oxşar ifadələrə çox rast gəlirik (Mərs. 2:14; 4:13, 14; Yer. 2:34; 5:30, 31; 14:13, 14). Yeremya 8:18-22 və 14:17, 18 ayələrindəki parçadan görürük ki, peyğəmbər «Mərsiyələr» kitabının yazıldığı qəmgin üslubda yazmağı gözəl bacarırdı.

⁵ Hesab olunur ki, kitab b. e. ə. 607-ci ildə Yerusəlimin dağılmasından az sonra yazılmışdır. Mühasirə ilə və od tutub yanan şəhərlə bağlı qorxunc xatirələr Yeremyanın yaddaşında hələ təzə idi, bu səbəbdən o öz ağrı-acısını daha ifadəli təsvir edir. Bir Müqəddəs Kitab şərhçisi qeyd edir ki, kədər mərsiyənin hər bir növbəti hissəsində dönə-dönə ifadə olunur. Daha sonra o əlavə edir: «Bu həyəcan dolu fikirlər ən inandırıcı sübutdur ki, kitabın mövzusu onun təxmini nəql etdiyi hadisələrə və təlaş hisslərinə olduqca yaxındır»b.

⁶ «Mərsiyələr» kitabının kompozisiyası Müqəddəs Kitab alimləri üçün böyük maraq doğurur. Kitaba beş fəsil, yə’ni beş lirik poema daxildir. İlk dörd fəslin hər bir beyti ibrani əlifbası sırası ilə düzülən 22 hərfdən biri ilə başlanan akrostix prinsipə əsasən qurulub. Bununla belə, 66 ayədən ibarət olan üçüncü fəsil, sətirlərinin hamısı eyni hərflə başlanan üç misralı bəndlərə bölünür. Beşinci fəsil 22 ayədən ibarət olmasına baxmayaraq, akrostix üslubda yazılmayıb.

⁷ Yerusəlimin Navuxodonosor tərəfindən mühasirəsi, zəbt edilməsi və dağıdılması barədə Yeremya peyğəmbərin mərsiyələri, digər ədəbi əsərlərin fonunda öz parlaqlığı, ifadə etdiyi obraz və hisslərin gücü ilə fərqlənir. Mərsiyələrin tərtibçisi viranəliyi, iztirab və təlaşı görüb dərin kədər hissi keçirir. Şəhərdəki aclıq, qılınc və digər dəhşətli fəlakətlər, xalqın, peyğəmbərlərin və kahinlərin günahlarının cəzası oldu. Ümid və iman yalnız Yehovayadır, şəhərin bərpa olunması üçün yalvarışlar da məhz Ona ünvanlanmışdır.

BİZƏ FAYDASI

¹³ «Mərsiyələr» kitabında peyğəmbərin Allaha tam e’tibar etdiyi ifadə olunur. Şəhərin darmadağın edilməsi ucbatından qəm-qüssə içində olan və insanlara heç bir ümidi qalmayan peyğəmbər yalnız Kainatın Allahı Yehovanın verə biləcəyi xilasa bel bağlayır. «Mərsiyələr» kitabı, şübhəsiz, Allahın həqiqi xidmətçilərini itaətə və sədaqətə təşviq edir, eyni zamanda da Onun əzəmətli adına və bu adın daşıdığı mə’naya hörmət etməyənləri nə gözlədiyinə dair xəbərdar edir. Tarixdə elə bir şəhər olmayıb ki, onun dağılmasına görə belə tə’sirli və həyəcanlı tərzdə mərsiyə deyilsin. Əlbəttə, Allahın üsyankarlara və inadkarlara, o cümlədən tövbə etməyənlərə necə sərt yanaşdığını bilmək faydalıdır.

¹⁴ «Mərsiyələr» kitabının faydası, həmçinin ondan ibarətdir ki, orada Allahın bir sıra xəbərdarlıqlarının və peyğəmbərliklərinin icrası göstərilir (Mərs. 1:2 — Yer. 30:14; Mərs. 2:15 — Yer. 18:16; Mərs. 2:17 — Lev. 26:17; Mərs. 2:20 — Qanun. t. 28:53). Bundan əlavə «Mərsiyələr»in məzmunu Qanunun təkrarı 28:63-65 ayələrinin yerinə yetməsinin parlaq sübutudur. Kitabda, həmçinin Müqəddəs Yazıların digər hissələrinə bir sıra istinadlar edilir (Mərs. 2:15 — Məz. 48:2; Mərs. 3:24 — Məz. 119:57). Daniel 9:5-14 ayələri xalqın öz günahları ucbatından fəlakətə uğradığını göstərərək, Mərsiyələr 1:5 və 3:42 ayələrindəki fikri təsdiqlə­yir.

¹⁵ Yerusəlimin faciəsi necə də böyükdür! Bunlara baxmayaraq, «Mərsiyələr» kitabında Yehovanın Öz sevgi dolu xeyirxahlığını və mərhəmətini göstərəcəyinə, Sionu xatırlayacağına və onu qaytaracağına əminlik səslənir (Mərs. 3:31, 32; 4:22). Kitabda Davud və Süleymanın Yerusəlimdə padşahlıq etdikləri zamana, yə’ni ‘əvvəlki günlərə qayıdacaqlarına’ ümid ifadə olunur. Yehovanın Davudla kəsdiyi əbədi padşahlıq əhdi hələ də qüvvədə qalır! «Rəbbin... mərhəməti tükənməzdir. Hər səhər bunlar təzələnir». Yehova mərhəmətini saleh Padşahlığın rəhbərliyi altında bütün canlıların minnətdarlıqla «Rəbb mənim nəsibimdir» deyə nida edəcəkləri vaxta qədər Onu sevənlərə göstərəcək (5:21; 3:22-24).

[Haşiyələr]