Referensi tu Parpunguan Hangoluan dohot Pangkobasion Na Laho Diparsiajari
1-7 JANUARI
ARTA NA ARGA NA ADONG DI BIBEL | MATEUS 1-3
”Nunga Jonok Harajaon Surgo I”
Hatorangan sian nwtsty-E taringot Mat 3:1, 2
marbarita: Di hata Junani lapatanna, i ma ”paboahon barita tu jolo ni na torop”. On patuduhon molo ulaon on diulahon di inganan na ribur, ndang holan tu pigapiga halak.
Harajaon: Na parjolo sahali disurat di hata Junani gabe ba·si·leiʹa. Lapatanna, i ma sada harajaon na adong luatna dohot rayatna jala adong rajana. Disurathon ma hata on 162 hali di Kitab-Kitab Yunani Kristen. Alai 55 sian i adong di buku Mateus, jala godang do hata i disurat laho patorangkon pamarentaon ni Debata na di surgo. Jotjot do dipangke si Mateus hata on, alani i pigapiga halak manggoari buku on gabe Barita Harajaon.
Harajaon na di surgo: Hata on adong 30 hali jala holan disurat di buku Mateus. Di buku Markus dohot Lukas dipangke do hata na dos tusi, i ma ”Harajaon ni Debata”. On patuduhon molo ”Harajaon ni Debata” mamarenta di surgo.—Mat 21:43; Mrk 1:15; Luk 4:43; Dan 2:44; 2Tim 4:18.
nunga jonok: Naeng ro nama na laho gabe Raja ni Harajaon surgo i.
Media sian nwtsty-E
Pangkean ni si Johannes Pandidi
Si Johannes mamangke pangkean na ditonun sian bulu ni unto, dohot ikat pinggang na boi manimpan angka barang na gelleng. Pangkean songon on do na dipangke si Elia. (2Raj 1:8) Somalna, halak na pogos do na mamangke pangkean sisongon on, jala kasar do bahanna. Alai, molo halak na mora somalna mamangke pangkean na halus bahanna, songon kain sutra manang linen. (Mat 11:7-9) Alani halak Nasir do si Johannes, ndang hea dope digusting obukna sian na tubu. Jadi sian carana marpangkean tarida do molo ibana ndang mangkaringkothon arta di parngoluonna, alai rumingkot do di ibana laho mangulahon sangkap ni Debata.
Sihapor
Di Bibel, dipangke do hata ”sihapor” laho patuduhon angka serangga na jempek antenana, i ma angka serangga na marpungupungu laho marpindapinda. Hombar tu sada penelitian na dibahen di Jerusalem, godang do protein ni sihapor disi. Di tingki saonari on, dipangan do sihapor alai ndang dohot ulu, pat, habong dohot bagian dalamna. Na diallang i ma dagingna, jala boi dipangan nang pe tata, manang boi do dilompa. Daina dos songon dai ni udang dohot kepiting, jala godang do proteinna.
Situak ni Loba
Di gombar on taida ma adong sarang ni loba (1) dohot situakna (2). Ra, situak ni loba na diallang si Johannes, i ma sian loba na digoari Apis mellifera syriaca, na somal tading di luat i. Loba on jotjot tading di inganan na mohop jala koring di halongonan Judea. Jala, loba on ndang dipiaro halak. Alai, di taon 900 SM, godang do angka halak na tading di Israel mamiaro loba jala dibahen di sada inganan na sian tano liat. Godang do sarang ni loba i dijumpangi di luat na saonari digoari Tel Rehov, i ma di Rura Jordan. Angka loba na mambahen sarang on, marroan sian sada inganan na saonari digoari Turki.
Mangalului Arta na Adong di Bibel
Hatorangan sian nwtsty-E taringot Mat 1:3
Tamar: Borua na parjolo na disurat goarna di buku Mateus taringot tarombo ni Messias. Borua na asing i ma si Rahab dohot si Rut na so halak Israel (ayat 5); Batseba ”jolma ni si Uria” (ayat 6); dohot si Maria (ayat 16). Ra, angka borua on dipamasuk tu goar ni tarombo i, alana adong situasi na masa tu angka borua i na mambahen nasida gabe ompu ni Jesus.
Hatorangan sian nwtsty-E taringot Mat 3:11
tardidi ma hamu: Manang dibonomhon. Hata ba·ptiʹzo di bahasa Junani lapatanna dipamasuk tu bagas aek. Referensi sian Bibel na asing patuduhon molo pandidion ni, i ma mambonomhon sude pamatangna. Hea do disurat molo si Johannes gabe pandidi di Rura Jordan jonok ni Salim, alana ’godang aek disi’. (Joh 3:23) Tingki tardidi parpangkat ni Etiopia, masuk do ibana dohot si Pilippus ”tu aek i”. (Ul 8:38) Di Bibel Septuaginta, hata on pe dipangke tingki paboahon taringot si Naaman ”mangungkor di bagasan Jordan pitu hali” na disurathon di 2Raj 5:14.
8-14 JANUARI
ARTA NA ARGA NA ADONG DI BIBEL | MATEUS 4-5
”Parsiajaran na Tadapot Sian Jamita ni Jesus di Dolok”
Hatorangan sian nwtsty-E taringot Mat 5:3
Martua: Patuduhon las ni roha ni sasahalak ala mandapot pasupasu jala dihaholongi Debata. Alai, on ndang holan patorangkon mangkilala hasonangan sambing. Jala, dipangke do muse hata on tu Debata dohot taringot hamuliaon ni Jesus tingki di surgo.—1Tim 1:11; 6:15.
pogos tondi: Hata Junani ”pogos” na lapatanna ”angka ise na mangkaporluhon”, dipangke laho patuduhon angka ise na mangkaporluhon jala na adong do na dilului nasida. Dipangke do muse hata on, patuduhon halak na pogos na margoar si Lasarus na di surat di Lukas 16:20, 22. Hata Junani na boi diterjemahon gabe ”pogos tondi”, manggombarhon sasahalak na masihol tu partondion, jala na mangkaporluhon paralealeon tu Debata.
Hatorangan sian nwtsty-E taringot Mat 5:7
marasi ni roha: Hata ”marasi ni roha” di Bibel ndang holan patuduhon manalpuhon hasalaan. Alai, jotjot do on manggombarhon pangkilalaan dohot burju ni sasahalak laho mangurupi angka na mangkaporluhon.
Hatorangan sian nwtsty-E taringot Mat 5:9
siboan dame: Ndang holan manjaga hadameon, alai boi mambahen dame.
w07-IN 1/12 17
Ajar ma Ianakhonmuna Asa Gabe Siboan Dame
Lomo do roha ni halak Kristen mangalatik ianakhonna asa ”dilului ma dame”. (1 Petrus 3:11) Unang ma hita sai curiga jala tapasiding ma hosom dohot holso ni roha. Ujungna, gabe siboan dame ma hita, jala mansai balga do las ni roha na tadapot alani i.
Mangalului Arta na Adong di Bibel
Hatorangan sian nwtsty-E taringot Mat 4:9
marsomba: Hata Junani na boi didok ”manomba” boi do lapatanna mambahen ulaon panombaon di sada tingki. Ndang na dipangido Sibolis asa tongtong Jesus ”marsomba” tu ibana, alai holan di tingki na sahali i do dipangido ibana.
Hatorangan sian nwtsty-E taringot Mat 4:23
mangajari . . . mamaritahon: Ndang sarupa mangajari dohot mamaritahon. Mangajari ndang holan paboahon, alai ingkon dilehon tudutudu, dipatorang dohot dipatudu buktina, jala ingkon paposhon roha.
15-21 JANUARI
ARTA NA ARGA NA ADONG DI BIBEL | MATEUS 6-7
”Sai Jumolo ma Lului Hamu Harajaon ni Debata”
Tangiang I Sada Hak Na Sumurung
12 Aha do na rumingkot laho tatangiangkon? Taringot Jahowa dohot sangkapNa. Ingkon mandok mauliate do hita tu Jahowa alani sude na niulahonNa tu hita. (1 Kronika 29:10-13) Tingki di tano on Jesus, diajari do siseanna martangiang. (Jaha Mateus 6:9-13.) Na parjolo sian tangiang na niajarhon ni Jesus tu siseanna, i ma asa diparbadia goar ni Debata. Dung i, dipaboa Jesus muse asa tatangiangkon ro Harajaon ni Debata jala asa saut sangkapNa di tano on. Dungkon i pe asa tatangiangkon na ringkot di hita. Molo parjolo goar ni Debata dohot sangkapNa tatangiangkon, patuduhon na rumingkot do i di hita.
Hatorangan sian nwtsty-E taringot Mat 6:24
hatoban: Hata Junani na lapatanna gabe hatoban holan tu sada tuan. Jesus mandok molo halak Kristen ndang boi mangoloi Debata huhut sai mangalului hamoraon.
Hatorangan sian nwtsty-E taringot Mat 6:33
Sai . . . lului: Hata Junani na lapatanna sada ulaon na tongtong diulahon manang boi didok gabe ”Tongtong mangalului”. Angka sisean ni Jesus ndang holan mangalului Harajaon di sada tingki dung i mangalului na asing. Alai, ingkon tongtong do nasida mangkaringkothon Harajaon i di parngoluon ni nasida.
hatigoran: Angka halak na mangalului hatigoran ni Debata ingkon rade mangulahon lomo ni rohaNa jala mangihuthon uhumNa. Marimbar do ajaran on sian ulaon ni halak Parise, ala nasida mangalului hatigoran ni nasida sandiri.—Mat 5:20.
Jumolo ma Lului Harajaon ni Debata
18 Jaha Mateus 6:33. Molo taharingkothon Harajaon ni Debata, dilehon Jahowa do sude na tahaporluhon. Dipatorang Jesus do boasa pos rohanta tu janji i. Didok ibana, ”Diboto Amamuna na di banua ginjang i do, naung ringkot angka i di hamu.” Umbotoan do Jahowa tu na tahaporluhon sian hita. (Plp. 4:19) Diboto Jahowa do na tahaporluhon sipanganon dohot pangkean. Diboto Ibana do porlu jabu laho ingananta. Dilehon Jahowa do angka na porlu di hita.
Mangalului Arta na Adong di Bibel
w14-IN 15/5 14-15 ¶14-16
Songon Dia Maradophon Halak Tingki Marbarita
14 Rimangi ma molo hamu ditelepon sasahalak na so ditanda hamu. Dung i, pintor disungkun aha do sipanganon na dihalomohon rohamuna. Tontu sungkunsungkun do rohamuna ise do ibana, aha do na tinujuna. Ala ndang olo hamu pintor muruk, olo do ra mangkatai satongkin hamu dohot ibana, dung i ditutup hamu ma telepon i. Saonari rimangi ma molo dipaboa ibana do molo ibana sasahalak na karejo di bidang gizi jala naeng paboahon barita na ringkot tu hamu. Olo do ra gabe naeng tangihononmuna ibana. Umlomo do rohanta mangkatai tu halak naung tatanda. Songon dia hita boi mangargai angka halak na tajumpangi?
15 Di pigapiga inganan ingkon tangkas do tapaboa naeng marhua hita manjumpangi ibana. Tutu ringkot do barita na naeng tapaboa. Alai, rimangi ma molo ndang tapaboa ise hita jala marhua hita ro. Jala, pintor tasungkun, ”Parsoalan aha do na dihasogohon rohamuna di portibi saonari on?” Tutu, tapangke do sungkunsungkun i laho mamboto pamingkirionna, jala paboahon barita sian Bibel tu ibana. Alai boi do gabe sungkunsungkun rohana, ’Ise do on? Boasa songon i sungkunsungkunna? Na naeng marhua do on ro?’ Lomo do rohanta asa las roha ni nasida mangkatai tu hita. (Plp. 2:3, 4) Alani i, songon dia do hita boi mangulahon i?
16 Parrohahon ma na diulahon sada sintua wilayah. Dung disise ibana parjabu, dilehon ma risalah Maukah Anda Mengetahui Kebenaran? jala didok ma, ”Las do rohanami mangalehon sijahaon on tu angka halak. Dison adong onom sungkunsungkun na jotjot disungkun angka halak. Di hamu ma on.” Donganta i mandok, molo diboto halak do naeng marhua hita ro, gabe pos do roha ni nasida jala mura ma hita mangkatahatai tu nasida. Dung i, didok donganta i ma tu parjabu i, ”Sian angka sungkunsungkun on, na dia do na jotjot dipingkiri hamu?” Molo dipillit parjabu i sada, dipungka ibana ma risalah i jala dipaboa ma alusna sian Bibel. Molo ndang, ibana sandiri ma na mamillit, jala mangkatai ma muse nasida alai ndang mambahen parjabu i gabe maila. Tontu, godang do cara na boi taulahon asa boi mangkatahatai. Di pigapiga inganan, ingkon taihuthon do hasomalan disi taringot songon dia marsitandaan, andorang so tapaboa tinuju ni haroroanta. Taingot ma, ringkot do paradehon hata patujolo, asa olo halak manangihon barita na tapasahat.
Hatorangan sian nwtsty-E taringot Mat 7:28, 29
tarhatotong: Hata Junani na dipangke dison patuduhon ”longang ni roha”. Hata na disurat dison patuduhon molo nasida tongtong mangkilala i.
parjamitaonna: Hata on dipangke laho patuduhon cara ni Jesus mangajari, aha na diajarhon ibana, dohot tudutudu na dilehon ibana tingki Jamita di Dolok.
ndada songon pamodaion ni angka sibotosurat: Jotjot do angka sibotosurat pasahathon hata ni angka guru. Alai, Jesus pasahathon hata sian Debata, nampuna huaso. Alani i, sude pangajarionna marojahan sian Hata ni Debata.—Joh 7:16.
22-28 JANUARI
ARTA NA ARGA NA ADONG DI BIBEL | MATEUS 8-9
”Dihaholongi Jesus do Angka Halak”
Hatorangan sian nwtsty-E taringot Mat 8:3
dijama ma: Disurat do di Patik ni si Musa molo halak na hona kusta ingkon dipabali asa sahitna i ndang hona tu na asing. (3Mus 13:45, 46; 4Mus 5:1-4) Alai, ditambai pemimpin agama ni halak Jahudi do muse aturan na baru, taringot halak na hona kusta. Umpamana, ingkon adong do pinomatna sameter lobi jarakta tu nasida. Alai, molo ro alogo na gogo, ingkon adong ma jarakta 45 meter tu nasida. Sasintongna, ndang patuduhon holong aturan i. Jala somal do angka halak mandangguri nasida asa mandao nasida. Alai molo Jesus, dipatudu ibana do holong ni rohana tu angka na marsahit kusta. Dijama Jesus do nasida. Nang pe sasintongna holan mangkatai pe Jesus boi do dipamalum nasida, alai olo do ibana manjama nasida.—Mat 8:5-12.
Na olo do ahu: Alani asi ni roha ni Jesus do umbahen na olo ibana mangurupi angka na marsitaonon sisongon i. Jadi, ndang holan mamboto sambing aha na dipangido ni nasida, alai na taronjar sian rohana do umbahen na olo ibana mangurupi.
Hatorangan sian nwtsty-E taringot Mat 9:10
rap mangan: manang ”hundul huhut mangunsande tu meja” tingki mangan. Somalna, on diulahon holan tu halak na solhot do. Di tingki ni Jesus, ndang somal on diulahon dohot halak na so Jahudi.
sijalo pajak: Manggarar pajak do halak Jahudi tu pamarenta ni Roma. Sogo do roha ni nasida tu halak Jahudi na gabe sijalo pajak ala marbisnis dohot pamarenta asing. Jala timbo dibahen pajak na laho digarar tu nasida. Somalna, sogo do roha ni halak Jahudi mida angka sijalo pajak. Dipatudos do nasida songon angka pardosa dohot sibabi jalang.—Mat 11:19; 21:32.
Hatorangan sian nwtsty-E taringot Mat 9:36
asi ma rohana: Hata Junanina, i ma splag·khniʹzo·mai. Marhaitan do hata on tu hata ”usus [manang na di bagasan butuha]” (splagʹkhna). Hata Junani on lapatanna patuduhon na mansai bagas do pangkilalaan sian bagas roha.
Mangalului Arta na Adong di Bibel
w02-IN 15/8 13 ¶16
”Ai Sitiruon do Hulehon tu Hamu”
16 Suang songon i ma na masa tu sahalak komandan ni Rom. Tingki dipangido ibana tu Jesus asa dipamalum pangurupina na marsahit, diboto Jesus do halak na mardosa do ibana. Di tingki i, kejam do angka komandan jala manomba ganaganaan do nasida. Alai, diida Jesus do angka na denggan sian ibana, i ma haporseaonna na balga. (Mateus 8:5-13) Di tingki na asing, mangkatai ma Jesus dohot sahalak parjahat na digantung raphon ibana. Ndang na dimuruki Jesus ibana alani hajahatonna, alai dipapos do roha na tu pangkirimon di ari na naeng ro. (Lukas 23:43) Diboto Jesus do, molo angka na so denggan do na tahatahon tu angka halak, boi do gabe metmet roha nasida. Alai molo angka na denggan do na dipaboa, boi do i mangurupi godang halak asa lam tu dengganna.
jy-IN 70 ¶6
Boasa Ndang Marpuasa Sisean ni Jesus?
Didok Jesus tu angka sisean ni si Johannes Pandidi ndang porlu sisean ni Jesus mangihuthon uhum ni halak Juda na parjolo, songon mangulahon puasa. Hombar tu ayat i, ndang dibahen ibana anggur na baru tu inganan ni anggur na buruk. Lapatanna, Jesus ndang na laho manambai uhum na so dipangke be. Dijujui ibana do nasida asa unang mangihuthon uhum ni jolma laho mangulahon panombaon.
29 JANUARI–4 FEBRUARI
ARTA NA ARGA NA ADONG DI BIBEL | MATEUS 10-11
”Dilehon Jesus do Pangurupion tu Hita”
Hatorangan sian nwtsty-E taringot Mat 10:29, 30
amporik: Hata Junanina, i ma strou·thiʹon laho patuduhon pidong na ummetmet. Alai, jotjot do hata on dipangke laho patuduhon amporik, i ma pidong na ummura sian sude pidong na digadis.
sauang: Sada ”asarion”, i ma upa ni sasahalak naung karejo saleleng 45 minut. (ida ma di sgd 18-B halaman 62-63) Di ayat on, i ma tingki na patolu halihon Jesus tu Galilea, didok ibana ma molo dua amporik digadis sada asarion. Di tingki na asing, hirahira sataon dung marbarita ibana di Judea didok Jesus ma molo lima amporik digadis dua asarion. (Luk 12:6) Sian dua hatorangan on taboto do ndang mararga amporik on. Alani murana, molo dituhor opat amporik dapot ma sada gratis.
gari obuk saluhutna na di ulumuna i nunga dibilang: Godang ni obuk ni jolma somalna lobi sian 100.000 helai. Tangkas do diboto Jahowa taringot i. On boi paposhon rohanta tutu do ibana manarihon sude angka na mangihuthon Kristus.
Media sian nwtsty-E
Amporik
Amporik ma pidong na ummura sian sude pidong na digadis. Dos do arga ni dua amporik tu upa ni sasahalak naung karejo 45 minut. Hata Junani amporik on boi patuduhon marragam pidong na metmet, songon angka pidong na jotjot didapot angka halak di humaliang jabu ni angka jolma. Saonari, adong dope on di Israel.
Hatorangan sian nwtsty-E taringot Mat 11:28
sorat: Digokkon Jesus do angka halak na ”sorat” alani mangusung siboanon na borat manang na loja. Nasida gabe loja alani adat ni angka jolma na di tambai tu Patik ni si Musa. (Mat 23:4) Songon i nang ari Sabbat, gabe borat do i di na nasida ndang parohon marlas ni roha be.—2Mus 23:12; Mrk 2:23-28; Luk 6:1-11.
Hupasonang hamu: Hata Junani ”sonang” boi do lapatanna gabe maradi (Mat 26:45; Mrk 6:31) jala dibahen lumbang pangkilalaan asa mulak margogo muse (2Kor 7:13; Plm 7). Di ayat on manjangkon ”auga” ni Jesus (Mat 11:29) ndang na lapatanna maradi, alai on mandok adong sada ulaon na taulahon. Hata Junani na dipangke dison lapatanna Jesus manjujui angka halak asa olo nasida mamboan auga i sian ias ni rohana.
Hatorangan sian nwtsty-E taringot Mat 11:29
Jangkon hamu ma augangku: Dipangke Jesus do hata ”auga” dison laho manggombarhon haradeon laho patuduhon pangoloion tu parenta dohot tudutudu. Ra, auga na didok Jesus dison, i ma auga na nilehon ni Debata tu ibana jala ingkon togihononna do siseanna asa rap dohot ibana mamboan auga i jala urupanna do nasida. Molo songon i, lapatan ni hata i boi ma didok, ”Rap ma hita mamboan augangku.” Manang ra, auga na didok Jesus dison, i ma auga na dilehon Ibana tu siseanna. Jala auga i patuduhon na ingkon unduk do muse nasida tu tudutudu na dilehon Jesus.
Mangalului Arta na Adong di Bibel
jy-IN 96 ¶2-3
Lomo Roha ni si Johannes Manangihon Jesus
Boasa songon i sungkunsungkunna? Halak na tigor do si Johannes, tingki tardidi Jesus, diida ibana do tondi parbadia songgop tu diri ni Jesus. Unang ma tarimpu na gabe gale haporseaonna. Alana diboto Jesus do na togu do haporseaon ni si Johannes. Alai molo tutu do ndang ganggu roha ni si Johannes, boasa ma disungkun ibana songon i taringot Jesus?
Ra naeng dibege si Johannes do sian Jesus sandiri molo ibana do Messias i. Tontu boi do on patoguhon si Johannes tingki di penjara. Jala, adong do muse na boi taida sian sungkunsungkunna i. Tangkas do diboto ibana taringot surirang ni Bibel, i ma sahalak na dipillit Debata asa gabe Raja jala gabe Sipalua. Pigapiga bulan dung tardidi Jesus dipenjarahon ma si Johannes. Jadi, sungkunsungkun ma rohana adong do muse na asing na naeng ro asing ni Jesus, jala na manggohi sude surirang taringot Messias?
jy-IN 98 ¶1-2
Marjea ma Angka na So Manangihon
Diparsangapi Jesus do si Johannes Pandidi, alai songon dia godangan halak mangargai si Johannes? Didok Jesus, ”Tudos ma nasida tu dakdanak na hundul di paronanan, angka na manjoujou di angka donganna dakdanak, mandok: Hupalui hami suling di jolomu, so haru manortor hamu; andung hupatubegehon hami tu hamu, so saut hamu tangis!”—Mateus 11:16, 17.
Aha do lapatan ni hata ni Jesus on? Dipatorang ibana do muse, ”Ai na ro do si Johannes, ndang parpapangan, ndang parminum, gabe dipandok: Sibolis do di ibana. Ia ro Anak ni jolma i, na olo mangan jala minum, gabe didok: Ndi, Halak on, sipapangan mago jala sisobur tuak anggur, aleale ni sijalobeo dohot, pardosa!” (Mateus 11:18, 19) Sahalak Nasir do si Johannes. Ndang diinum ibana anggur. Alai didok halak, Sibolis do di ibana. (4 Musa 6:2, 3; Lukas 1:15) Alai, molo Jesus mangan dohot minum do ibana songon na asing. Hape, didok halak do ibana sipapangan mago. On patuduhon ndang mura laho mambahen asa sonang roha ni halak.