‘An wɔ ko kle be like maan be kaci n sɔnnzɔnfuɛ’

‘Ɲanmiɛn mannin min atin kɛ n sie ɲanmiɛn su lɔ nin asiɛ’n su ninnge’n kwlaa. I sɔ’n ti’n, an wɔ ko kle nvlenvle’n kwlaa be like maan be kaci n sɔnnzɔnfuɛ.’—MATIE 28:18, 19.

1, 2. (a) ?Junman mennin yɛ Zezi fa mɛnnin i sɔnnzɔnfuɛ mun ɔn? (b) ?Ndɛ nga Zezi kannin’n i sin kosan mennin mun yɛ é wá tɛ́ be su ɔ?

AFUƐ 33 nun E.B.N. Izraɛli lɔ’n, Zezi nin i sɔnnzɔnfuɛ’m be yiali Galile oka’n su. I blɛ sɔ nun’n, nn ɔ ka kan be Min Zezi mɔ Ɲanmiɛn cɛnnin i’n, ɔ́ wá sɛ́ i sin ɲanmiɛn su lɔ. Sanngɛ ka naan w’a wɔ’n, junman cinnjin kpa kun o lɛ m’ɔ fata kɛ ɔ fa mɛn i sɔnnzɔnfuɛ mun ɔn. ?Junman mennin yɛle sɔ’n? ?Wafa sɛ yɛ i sɔnnzɔnfuɛ’m be sɔli junman sɔ’n nun ɔn? ?Yɛ ngue ti yɛ junman sɔ’n ti e liɛ wie andɛ ɔ?

² Junman sɔ mɔ Zezi fa mannin i sɔnnzɔnfuɛ mun’n i ndɛ’n wo Matie 28:18-20 nun. I waan: ‘Ɲanmiɛn mannin min atin kɛ n sie ɲanmiɛn su lɔ nin asiɛ’n su ninnge’n kwlaa. I sɔ’n ti, an wɔ ko kle nvlenvle’n kwlaa be like maan be kaci n sɔnnzɔnfuɛ, yɛ an yo be batɛmu e Si Ɲanmiɛn, nin i Wa’n, ɔ nin i wawɛ’n be dunman nun. Yɛ like kwlaa nga n kleli amun’n, amun kusu an kle be maan be fa su. An nian, min nin amun e o cɛn kwlaa lele mɛn’n fá wíe.’ Ndɛ nga Zezi kannin nun’n, ɔ seli kɛ Ɲanmiɛn ‘mannin min atin kɛ n sie ninnge kwlaa.’ Kpɔkun, ɔ kannin ‘nvlenvle’n kwlaa,’ nin ‘like kwlaa,’ nin ‘cɛn kwlaa,’ be ndɛ. Ndɛ sɔ m’ɔ kannin’n, ɔ man kosan cinnjin nnan su. Yɛle kɛ: ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e di junman nga Zezi kɛnnin i ndɛ’n niɔn? ?Nin yɛ ɔ fata kɛ e di junman sɔ’n niɔn? ?Ngue yɛ é klé sran mun ɔn? ?É dí junman sɔ’n lele é fá jú blɛ mennin nun? Amun e yiyi kosan sɔ’m be nun kunngunngun e nian.a

‘Ɲanmiɛn mannin min atin kɛ n sie ninnge kwlaa’

3. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e di sran like klelɛ junman nga Zezi fa mannin e kɛ e di naan sran’m be kaci i sɔnnzɔnfuɛ’n niɔn?

³ ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e di sran like klelɛ junman nga Zezi fa mannin e kɛ e di naan sran’m be kaci i sɔnnzɔnfuɛ’n niɔn? Zezi bɔbɔ seli kɛ: ‘Ɲanmiɛn mannin min atin kɛ n sie ɲanmiɛn su lɔ nin asiɛ’n su ninnge’n kwlaa. I sɔ’n ti’n, an wɔ ko kle nvlenvle’n kwlaa be like maan be kaci n sɔnnzɔnfuɛ.’ Ndɛ mma “i sɔ’n ti’n,” ɔ kle sa nga ti yɛ ɔ fata kɛ e di junman ng’ɔ fa mannin e’n. Sa ti’n yɛle kɛ, Zezi bɔbɔ waan ‘Ɲanmiɛn mɛnnin i atin kɛ ɔ sie ninnge kwlaa.’ ?Nin yɛ Zezi i sielɛ’n ɔ trɛ ju ɔ?

4. (a) ?Nin yɛ Zezi i sielɛ’n trɛ ju ɔ? (b) ?Kɛ e wun kan Zezi i sielɛ’n trɛ ju’n i wlɛ’n, wafa sɛ yɛ i sɔ’n ɲan ta junman ng’ɔ fa mannin e kɛ e di’n i su ɔ?

⁴ Zezi sie i asɔnun’n. Kpɔkun, kɛ ɔ fɛ i afuɛ 1914 nun’n, i yɛ ɔ sie Ɲanmiɛn Sielɛ Blɛ’n mɔ be tɛkɛli i uflɛuflɛ’n niɔn (Kolɔsfuɛ Mun 1:13; Sa Nglo Yilɛ 11:15). Kɛ m’ɔ ti anzi kpɛnngbɛn’n ti’n, ɔ sie ɲanmiɛn su lɔ anzi kpanngban kpa mɔ be ti alɛ kunfuɛ’n (1 Tɛsalonikfuɛ Mun 4:16; 1 Piɛr 3:22; Sa Nglo Yilɛ 19:14-16). I Si mɛnnin i atin ekun kɛ ɔ “tu mmusu nin kpɛnngbɛn’m be kwlaa nin bae’n” mɔ be ɲin ci sa kpa yolɛ’n be bo (1 Korɛntfuɛ Mun 15:24-26; Efɛzfuɛ Mun 1:20-23). Sanngɛ, nán be nga be ɲin o su’n be ngunmin yɛ Zezi sie be ɔ. Afin, Ɲanmiɛn mɛnnin i atin wie kɛ ɔ ‘di be nga be ɲin o su’n nin be nga be wuli’m be ndɛ,’ naan ɔ cɛn be kwlaa nga be o ndia nun’n (Sa Nga Be Yoli’n 10:42; Zan 5:26-28). Nanwlɛ, sran kɛ ngalɛ’n sa mɔ be mɛnnin i atin kɛ ɔ sie ninnge kwlaa’n, ɔ fata kɛ sran’m be bu junman ng’ɔ mannin’n, i like dan kpa. I sɔ ti yɛ maan kɛ Klist seli kɛ e ‘wɔ e ko kle nvlenvle’n kwlaa be like maan be kaci i sɔnnzɔnfuɛ’n,’ e fa su e yo i aklunjuɛ su’n niɔn.

5. (a) ?Wafa sɛ yɛ Piɛli kleli kɛ i ɲin yi Zezi ɔ? (b) ?Kɛ Piɛli niannin ndɛ nga Zezi kannin’n su yoli’n, mmlusuɛ mennin yɛ ɔ ɲɛnnin i ɔ?

⁵ Kɛ Zezi boli i jasin fɛ’n bolɛ’n i bo’n, ɔ kleli i sɔnnzɔnfuɛ’m be kɛ sɛ be wun i wlɛ kɛ i yɛ ɔ sie be naan be ɲin yi i’n, bé ɲán su mmlusuɛ dan. Cɛn kun’n, ɔ seli Piɛli m’ɔ ti jue trafuɛ’n kɛ: ‘Fa alie’n kɔ nzue’n i kploun’n nun lɔ naan an gua amun lala’n.’ Kɛ mɔ Piɛli buli i klun lɔ kpa kɛ jue nunman lika sɔ’n nun ti’n, ɔ seli Zezi kɛ: ‘Baba, y’a guɛ i kɔnguɛ’n lele aliɛ’n w’a fa cɛn e y’a ɲanman like fi.’ Sanngɛ, kɛ mɔ Piɛli ti aɲinyiɛfuɛ ti’n, ɔ kan guali su kɛ: ‘Sanngɛ kɛ mɔ ɔ waan n gua’n ti’n, ń gúa.’ Kɛ Piɛli niannin ndɛ nga Zezi kannin’n su yoli’n, be trali “kpatra kpanngban kpa.” Siɛn’n, srɛ m’ɔ kun Piɛli ti’n, ɔ ‘kotoli Zezi bo ɔ seli i kɛ: “Nannan cuɛn ɔ wun kan, afin n ti sa tɛ yofuɛ.”’ Yɛ Zezi seli i kɛ: ‘Nán srɛ kun wɔ, kɛ ɔ fin andɛ’n, sran yɛ á wá trɛ́ i kɛ a fa tra kpatra’n sa ɔ.’ (Lik 5:1-10; Matie 4:18). ?Afɔtuɛ mennin yɛ sa sɔ’n man e ɔ?

6. (a) ?Wafa sɛ yɛ jue tralɛ m’ɔ yoli abonuan’n i su ndɛ’n, ɔ yi aɲinyiɛ nga Zezi kunndɛ’n i nglo ɔ? (b) ?Wafa sɛ yɛ e kwla fa Zezi i ajalɛ’n su ɔ?

⁶ Zezi seli Piɛli nin Andre, nin akoto wie mun ekun be kɛ bé “káci sran’m be trafuɛ kɛ jue trafuɛ sa.” Kɛ mɔ Zezi yoli mɔ be trali kpatra kpanngban wieli’n, yɛ ɔ seli be sɔ ɔ (Mark 1:16, 17). I sɔ’n kle kɛ, Zezi kunndɛman kɛ sran’m be ɲin yi i sa ngbɛn kɛ sran mɔ be wunman sa wlɛ’n sa. Sa nga ti yɛ ɔ fata kɛ Piɛli nin Andre be ɲin yi i’n, ɔ yoli i nuan like kleli be maan be wunnin i wlɛ. Kɛ Zezi seli kɛ be gua be lala’n mɔ be niannin su be yoli’n, be ɲannin su mmlusuɛ dan. I sɔ kunngba’n, sɛ be fa ndɛ nga Zezi kɛnnin i kɛ bé wá káci ‘sran’m be trafuɛ’n’ i su’n, bé ɲán su mmlusuɛ dan kpa wie. Akoto’m be fali ndɛ nga Zezi kannin’n su kpa kusu. Afin, Biblu’n waan: ‘Kɛ be wa sili alie mun’n, be yacili be ninnge’n kwlaa lɛ naan b’a su i su.’ (Lik 5:11). Andɛ kusu’n, kɛ e wla sran’m be fanngan kɛ be di sran’m be like klelɛ junman naan be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ wie’n, e fa Zezi i ajalɛ’n su. Yɛle kɛ, e seman sran’m be kɛ be fa ndɛ nga e kan kle be’n i su sa ngbɛn. Sanngɛ, sa nga ti yɛ ɔ fata kɛ be fa ndɛ nga Zezi kannin’n su’n, e yiyi nun e kle be.

Sa nga ti yɛ e nian junman nga Zezi fa mannin e kɛ e di’n nun e di’n

7, 8. (a) ?Biblu’n nun ndɛ mennin wie mun yɛ be su e bo maan e bo jasin fɛ’n, kpɔkun e kle sran’m be like maan be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’n niɔn? (b) ?Biblu’n nun ndɛ mma mennin ye ɔ su amun bɔbɔ amun bo mɔ i ti yɛ amun bo jasin fɛ’n titi’n niɔn? (An nian nzɔliɛ’n.)

⁷ Kɛ mɔ e si kɛ Ɲanmiɛn fali sielɛ’n mannin Klist’n, i ti yɛ e bo Sielɛ Blɛ jasin fɛ’n, kpɔkun e kle sran’m be like maan be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’n niɔn. ?Sanngɛ, Biblu’n nun ndɛ wie mun ekun be o lɛ mɔ e kwla fa wla sran’m be fanngan naan b’a di junman dan sɔ’n i wie ɔ? Amun e nian ndɛ nga e niaan wie mun mɔ be fin nvle fanunfanun be nun’n, mɔ be su Zoova i osu w’a cɛ kpa’n, be kannin’n. Kpɔkun maan e sie Biblu’n nun ndɛ mma ng’ɔ suan be ndɛ sɔ’m be bo’n i nzɔliɛ.

⁸ Roy (an kɛnngɛn i kɛ Rɔi), be yoli i batɛmu afuɛ 1951 nun. I waan: “Kɛ n fali min wun mannin Zoova’n, n fuali kɛ ń sú i cɛn kwlaa. Ɔ maan fualɛ nga n fuali’n, n kunndɛ kɛ ń yó i su sa’n.” (Jue Mun 50:14; Matie 5:37). Heather (an kɛnngɛn i kɛ Hetɛli), be yoli i batɛmu’n afuɛ 1962 nun. I waan: “Kɛ n bu sa kwlaa nga Zoova yo mannin min’n i angunndan’n, n kunndɛ kɛ ń sú i titi ń fá lɛ́ i ase.” (Jue Mun 9:2, 10-12; Kolɔsfuɛ Mun 3:15). Hannelore, be yoli i batɛmu’n afuɛ 1954 nun. I waan: “Blɛ kwlaa nga e fa bo jasin fɛ’n i nun’n, e nin anzi mun yɛ e bo ɔ. I sɔ’n ti n sran bulɛ dan!” (Sa Nga Be Yoli’n 10:30-33; Sa Nglo Yilɛ 14:6, 7). Honor, be yoli i batɛmu’n afuɛ 1969 nun. I waan: “Cɛn nga Zoova wá dí i jɔlɛ’n, n kunndɛman kɛ n mantanfuɛ’n kun ɔ tɔn Zoova nin i sufuɛ’m be suɛn kɛ: ‘Sran fi w’a seman min sɔ!’” (Ezekiɛl 2:5; 3:17-19; Rɔmfuɛ Mun 10:16, 18). Klaudio, be yoli i batɛmu’n afuɛ 1974 nun. I waan: “Kɛ é bó jasin fɛ’n, ‘Ɲanmiɛn ɲin ta e,’ kpɔkun ‘Klist kusu o e afiɛn.’ An wun i! Janvuɛ kpafuɛ mun yɛ e nin be e di junman’n niɔn.”—2 Korɛntfuɛ Mun 2:17.b

9. (a) ?Wafa sɛ yɛ Piɛli nin i wiengu akoto’m be kpatra tralɛ’n i su ndɛ’n ɔ yi sa nga ti yɛ be ɲin yi Klist, i nglo ɔ? (b) ?Ngue yɛ ɔ fata kɛ ɔ su sran kun bo naan i ɲin wa yi Ɲanmiɛn nin Klist ɔ? ?Yɛ ngue ti ɔ?

⁹ Abonuan kpatra kpanngban tralɛ’n i su ndɛ’n, ɔ yi like cinnjin ng’ɔ su e bo maan e di junman nga Zezi fa mannin e’n i nglo wie. Like sɔ’n yɛle klolɛ’n. Piɛli seli Zezi kɛ: “Nannan, cuɛn ɔ wun kan, afin n ti sa tɛ yofuɛ.” Kɛ ɔ seli sɔ’n, Zezi w’a kplinman su, kusu w’a buman Piɛli i fɔ (Lik 5:8). Asa ekun’n, w’a seman kɛ ngue ti yɛ Piɛli w’a se i kɛ ɔ cuɛn i wun ɔn. Sanngɛ aunnvuɛ su’n, Zezi seli Piɛli kɛ: “Nán srɛ kun wɔ.” Nanwlɛ, ɔ fataman kɛ be ɲin m’ɔ yi Zezi’n i bo’n ɔ fin srɛ m’ɔ kun be’n. Afin, Piɛli nin i wiengu’m be wa trali sran kɛ be fa tra kpatra’n sa. Andɛ kusu’n, e faman srɛ, annzɛ sran’m be bɔbɔ be wun fɔ bulɛ angunndan, annzɛ ninnge wie mun ekun e wlaman sran’m be ti nun naan be ɲin w’a yi Klist. Afin like kunngba cɛ nga Zoova kunndɛ’n, yɛle kɛ maan be ɲin m’ɔ yi Ɲanmiɛn nin Klist, ɔ taka klolɛ mɔ be tu be klun be klo be’n i su.—Matie 22:37.

‘An kle nvlenvle’n kwlaa be like maan be kaci n sɔnnzɔnfuɛ’

10. (a) ?Junman nga Zezi seli i sɔnnzɔnfuɛ’m be kɛ be di’n i su ndɛ mennin yɛ ɔ kle kɛ i dilɛ’n w’a yoman pɔpɔ i sɔnnzɔnfuɛ’m be sa nun’n niɔn? (b) ?Sanngɛ wafa sɛ yɛ Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be sɔli junman sɔ’n i dilɛ’n nun ɔn?

¹⁰ Kosan’n i nɲɔn su ng’ɔ o ndɛ nga Klist kannin’n i sin’n yɛle kɛ: ?Nin yɛ ɔ fata kɛ be wɔ ko di sran’m be like klelɛ junman’n naan be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’n niɔn? Zezi seli i sɔnnzɔnfuɛ’m be kɛ: ‘An wɔ ko kle nvlenvle’n kwlaa be like maan be kaci n sɔnnzɔnfuɛ.’ Lele naan Zezi w’a ba asiɛ’n su naan w’a bo i jasin fɛ’n bolɛ’n i bo’n, sran kwlaa nga be ba Izraɛli mɛn nun’n, sɛ be bali Zoova sulɛ’n, be sɔli be nun kpa (1 Famiɛn Mun 8:41-43). Zezi bɔbɔ boli jasin fɛ’n kleli Zuifu mun kusu. Sanngɛ siɛn’n, i waan maan i sɔnnzɔnfuɛ’m be ko kle nvlenvle’n kwlaa be like. Ɔ maan, Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be kpatra tralɛ lika’n, annzɛ be jasin fɛ’n bolɛ lika’n ɔ su yoman “nzue” ba nun kun. Yɛle kɛ ɔ su yoman Zuifu’m be ngunmin be afiɛn kun. Sanngɛ, sran mɔ bé wá trá be kɛ kpatra sa’n, bé trá be “jenvie” kwlaa nun. Kannzɛ junman uflɛ sɔ’n i dilɛ’n w’a yoman pɔpɔ Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be sa nun’n, sanngɛ b’a sisiman be bo i dilɛ nun. Ɔ maan kɛ Zezi wuli m’ɔ dili afuɛ 30, akoto Pɔlu kwla seli kɛ b’a boman jasin fɛ’n b’a kleman Zuifu’m be ngunmin. Sanngɛ be bo “kleli asiɛ’n sufuɛ’m be kwlaa.”—Kolɔsfuɛ Mun 1:23.

11. ?Kɛ afuɛ ya kpɔlɛ ablaɔn boli i bo lele m’ɔ́ fá jú andɛ’n, wafa sɛ yɛ lika nga ‘be tra sran’m be kɛ be tra kpatra sa’n,’ ɔ trɛli ɔ?

¹¹ Afuɛ nga be sinnin koko nga nun’n be nun’n, e wunnin kɛ jasin fɛ’n bolɛ lika’n w’a trɛ. Kɛ afuɛ ya kpɔlɛ ablaɔn’n ɔ́ bó i bo’n, nn nvle kaan sa nun yɛ ‘be tra sran mun kɛ be tra kpatra’n sa ɔ.’ Sanngɛ, e blɛ liɛ nun Klistfuɛ’m be niannin Klistfuɛ klikli’m be ajalɛ’n su. Yɛle kɛ, be trɛli be jasin fɛ’n bolɛ lika’n nun (Rɔmfuɛ Mun 15:20). Ɔ maan, kannzɛ afuɛ 1930 nun nvle ko ju ya kun nun yɛ be boli jasin fɛ’n, sanngɛ kɛ é sé yɛ’n, nvlenvle 235 be nun yɛ e ‘tra sran mun kɛ be tra kpatra’n sa ɔ.’—Mark 13:10.

‘Sran mɔ be aniɛn’n ti ngunminngunmin’n’

12. ?Jasin fɛ’n i kekle lika nga Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Zakari 8:23 yi i nglo’n yɛle mennin?

¹² Sɛ nvlenvle’n kwlaa be like klelɛ mɔ maan be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’n i yolɛ’n timan pɔpɔ’n, i sɔ’n fiman lika kpanngban mɔ e le i e kle sran’m be like nun’n i ngunmin. Sanngɛ i kekle m’ɔ ti’n, ɔ fin aniɛn fanunfanun nga sran’m be kan’n i wie. Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Zakari seli kɛ: ‘I blɛ sɔ nun’n, sɛ sran blu be aniɛn’n ti ngunminngunmin’n, bé kó trá Zuifu kunngba cenje i wun tralɛ’n i nuan su’n, kpɔkun bé sé i kɛ: “E nin amun yɛ é kɔ́ ɔ, afin e tili i kɛ Ɲanmiɛn’n wo amun sin.”’ (Zakari 8:23). Ndɛ sɔ’n i su kpɛnlɛ dan nun’n, ‘Zuifu kunngba cenje’n,’ yɛle Klistfuɛ nga be kpali be sieli be ngunmin’n, kpɔkun ‘sran blu’n,’ yɛle “sran kpanngban kpa” mun.c (Sa Nglo Yilɛ 7:9, 10; Galasifuɛ Mun 6:16). Sran kpanngban sɔ mɔ be ti Klist i sɔnnzɔnfuɛ’n, be fin mɛnmɛn’n kwlaa nin nvlenvle’n kwlaa nun. Afin kɛ nga Zakari fa kannin sa’n, sran sɔ’m be aniɛn’n yó ngunminngunmin. ?E blɛ liɛ nun’n, Ɲanmiɛn i nvle’n i nunfuɛ’m be ti sɔ wie? Ɛɛn, kɛ be ti sɔ ɔ!

13. (a) ?Wafa sɛ yɛ aniɛn nga be su Ɲanmiɛn be nun’n be nuan nga be ti’n, ɔ kacikaci kɔ i ɲrun andɛ Ɲanmiɛn i nvle nunfuɛ’m be afiɛn ɔn? (b) ?Ngue yɛ sran kpa nanwlɛfuɛ m’ɔ si ngwlɛlɛ’n ɔ yo naan w’a man aniɛn wafawafa kwlaa sɔ’m be aliɛ Ɲanmiɛn ninnge’m be nun ɔn? (An nian kuku’n i lika nga be flɛ i “Biblu’n i akua ng’ɔ ti aɲinsifuɛ’m be liɛ’n,” i nun.)

¹³ Afuɛ 1950 nun’n, sɛ e fa Zoova i Lalofuɛ 5 be nun 3 kan Angle. Sanngɛ afuɛ 1980 nun’n, ɔ wa kacili kan. Yɛle kɛ, sɛ e fa sran 5 be nun 2 yɛ be kan Angle ɔ. Dɔ nga su’n, sɛ e fa Zoova i Lalofuɛ 5 sran 1 yɛ ɔ kan Angle ɔ. ?Wafa sɛ yɛ sran kpa nanwlɛfuɛ m’ɔ si ngwlɛlɛ’n ɔ́ yó naan w’a man aniɛn ngunminngunmin sɔ’n be kwlaa be aliɛ ɔ? Saan Ɲanmiɛn ninnge’m be nun aliɛ nga ɔ man’n, ɔ́ mɛ́n i aniɛn kpanngban nun ekun (Matie 24:45). Ɔ maan afuɛ 1950 nun’n, aniɛn 90 nun yɛ be yili e fluwa mun ɔn. Sanngɛ kɛ é sé yɛ’n, aniɛn nga be yi e fluwa’m be nun’n, ɔ kwla ju 400. ?Aniɛn ngunminngunmin sɔ’m be lika nianlɛ’n i bo’n gua kpa? Ɛɛn! Afin le mɔcuɛ kwlaa nun’n, sran 5.000 tra su mɔ ‘be ijɔ aniɛn wafawafa’n’ be kaci Klist i sɔnnzɔnfuɛ (Sa Nglo Yilɛ 7:9)! Kpɔkun junman’n su yaciman nvlɛ balɛ. Afin nvle wie’m be nun’n, sɛ é kwlá sé’n, “lala’n” tra kpatra kpanngban kpa!—Lik 5:6; Zan 21:6.

?Junman’n i bue kun ekun m’ɔ man aklunjuɛ’n, amún kwlá dí wie?

14. ?Wafa sɛ yɛ e kwla uka e jasin fɛ’n bolɛ lika’n nun lɔ sran nga be kan aniɛn uflɛ’n mun ɔn? (An nian kuku’n i lika nga be flɛ i “Bobo’m be aniɛn’n nun like klelɛ mɔ maan be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’n,” i nun.)

¹⁴ Blɔfuɛ’m be mɛn’n nun lɔ klɔ kpanngban be nun’n, sran like klelɛ ‘aniɛn wafawafa mun’ be nun naan be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’n, i atin w’a tike dan kpa. Afin sran mɔ be kan aniɛn wafawafa’n, b’a tu be nvle liɛ’m be su b’a ko tran klɔ sɔ’m be nun (Sa Nglo Yilɛ 14:6). ?Wafa sɛ yɛ e kwla yo naan y’a uka sran nga be kan aniɛn uflɛ e lika liɛ nun’n mun ɔn (1 Timote 2:4)? Sɛ é kwlá sé’n, saan é fá lala nga e kwla fa tra be ndɛndɛ’n. Yɛle kɛ, e fa fluwa nga be yi i be aniɛn nun’n e man be. Sɛ e kwla ɲan Zoova i Lalofuɛ ng’ɔ kɛn i sɔ aniɛn liɛ’n, maan ɔ ko nian be lika (Sa Nga Be Yoli’n 22:2). Dɔ nga su’n, ninnge’m be yolɛ kɛ ngalɛ sa ɔ timan kekle. Afin, kɛ ɔ ko yo naan b’a uka sran nga be fin nvle uflɛ nun mun naan b’a kaci Klist i sɔnnzɔnfuɛ’n ti’n, Zoova i Lalofuɛ sunman b’a suan aniɛn uflɛ’m be kanlɛ. Junman’n i su rapɔru’m be kle kɛ sran’m be ukalɛ wafa sɔ’n ɔ ba nvlɛ kpa.

15, 16. (a) ?Sa mennin mun yɛ be kle kɛ, kɛ be uka sran nga be kan nvle uflɛ nun aniɛn mun’n, be ɲan su mmlusuɛ dan ɔn? (b) ?Nvle uflɛ aniɛn’m be nun jasin fɛ’n bolɛ’n i su kosan mennin yɛ e kwla bu be su angunndan ɔn?

¹⁵ Pays-Bas lɔ mɔ be bo Ɲanmiɛn Sielɛ Blɛ jasin fɛ’n aniɛn 34 nun’n, amun e fa lɔ sa nɲɔn naan e nian. Aniaan kun ɔ nin i yi’n be siesieli be wun be ko kleli Pologne fuɛ nga be wa trannin be afiɛn’n be like naan be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ. Kɛ be wunnin kɛ be sran like klelɛ’n ɔ ba nvlɛ’n dan ti’n, aniaan bian’n ɔ kpɛli i junman ng’ɔ di’n i dɔ’n i sin naan b’a ɲan cɛn kun ekun le mɔcuɛ kwlaa nun b’a kle sran nga be kɔnvi sɔ Ɲanmiɛn ndɛ’n, be like. I osu w’a cɛman, aniaan sɔ’n nin i yi’n be kleli sran 20 tra su be Biblu’n nun like le mɔcuɛ kwlaa nun. Be seli kɛ: “E jasin fɛ’n bolɛ’n ɔ man e aklunjuɛ dan.” Kɛ be nga be kan aniɛn uflɛ’n be ti Biblu’n nun ndɛ m’ɔ ti nanwlɛ’n, kpɔkun be kɛn i fɛ m’ɔ yo be’n i ndɛ’n, jasin fɛ’n bofuɛ’m be klun jɔ kpa. I wie yɛle kɛ, Viɛtinamu aniɛn’n nun aɲia kun bo’n, sran oke kun mɛnnin i sa su kɛ ɔ́ íjɔ. Kɛ ɔ́ íjɔ i ɲinmuɛn kloklo i ti nun. Ɔ seli Zoova i Lalofuɛ’m be kɛ: “Amun ɲin mɔ amun mian be kan min klɔ aniɛn’n mɔ i kanlɛ’n timan pɔpɔ’n ti’n, ń yó amun mo, ń yó amun kwla. Biblu’n nun like nanndoliɛ kpanngban nga n kpɛnngbɛn nga m’an yo i yɛ’n m’an suan’n, ɔ yo min fɛ lele tra su.”

¹⁶ Sɛ aniaan nga be o asɔnun nga be kan aniɛn uflɛ nun’n be di aklunjuɛ dan’n, i sɔ’n boman e nuan. Angle lɔ aniaan kun ɔ nin i yi’n be seli kɛ: “E afuɛ 40 nga y’a di i jasin fɛ’n bolɛ nun’n i nun like nga i yolɛ’n yo e fɛ dan’n, yɛle nvle uflɛ’m be aniɛn’n nun jasin fɛ’n i bolɛ’n.” ?Ngue ti yɛ amun siesieman amun wun naan amun dimɛn i sɔ junman’n wie ɔ? ?Sɛ amun te kɔ suklu’n, ngue ti yɛ amun suanman nvle uflɛ nun aniɛn naan amun fa boman jasin fɛ’n i cɛn wie ɔ? Sɛ amun yo sɔ’n, amún ɲán suyralɛ dan kpa amun mɛn dilɛ’n nun (Nyanndra Mun 10:22). Amun kwla koko i sɔ ndɛ’n be kle amun si nin amun nin mun.

Maan e kacikaci jasin fɛ’n bolɛ lika’n ɔ nin blɛ nga e fa bo’n

17. ?Wafa sɛ yɛ e kwla yo naan e jasin fɛ’n bolɛ lika’n nun lɔ’n, sran kpanngban b’a ti Ɲanmiɛn Ndɛ’n niɔn?

¹⁷ Nanwlɛ, sa fanunfanun ti’n, e nun sunman e kwlá guaman e “lala’n” be nga be kan nvle uflɛ aniɛn’n be nzue’m be nun naan y’a tra be kɛ be fa tra kpatra’n sa. Sanngɛ, e kwla yo naan e jasin fɛ’n bolɛ lika’n nun lɔ sran sunman ekun b’a ti Ɲanmiɛn Ndɛ’n. ?Wafa sɛ? Nán kɛ é káci ndɛ nga e kan’n niɔn. Sanngɛ e kwla kaci lika’n ɔ nin blɛ nga e fa bo jasin’n. Lika kpanngban kpa’m be nun’n, be sasa sran’m be tranwlɛ mun. Ɔ maan, saan á srɛ́ atin sasafuɛ’m be sa nun kwlaa naan w’a kwla wlu lika sɔ’m be nun. Lika wie’m be nun ekun kusu’n, kɛ e kɔ jasin fɛ’n bolɛ awlo’m be nun’n, e toman sran mun. I sɔ’n ti sɛ é kwlá sé’n, ɔ fata kɛ e kaci lika’n, ɔ nin blɛ nga é gúa e “lala’n.” Sɛ e yo sɔ’n, nn Zezi i ajalɛ’n su yɛ y’a nian ɔn. Afin Zezi kannin Ɲanmiɛn Ndɛ’n kleli sran mun lika fanunfanun’n be nun.—Matie 9:9; Lik 19:1-10; Zan 4:6-15.

18. ?Ngue yɛ ɔ kle kɛ, kɛ be bo jasin fɛ’n i lika fanunfanun’n be nun’n, i sɔ’n ba nvlɛ ɔ? (An nian kuku’n i lika nga be flɛ i “Maan e kle aata difuɛ’m be like naan be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’n,” i nun.)

¹⁸ Mɛn’n i lika wie’m be nun’n, lika kwlaa nga be kwla to sran mun naan b’a kan Ɲanmiɛn Ndɛ’n b’a kle be naan b’a kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’n, w’a kaci ajalɛ cinnjin kpa’n kun. Aniaan nga be sa w’a tɔ jasin fɛ’n bolɛ nun’n, be fa be ɲin sie i sɔ liɛ’n su kpa. Yɛle kɛ, nán awlo’m be nun ngunmin yɛ be bo jasin fɛ’n niɔn. Sanngɛ, lika kwlaa nga be kwla to sran’m be lɛ’n, be kɔ be nun. Yɛle kɛ, be kɔ alapla jranwlɛ’n be nun, ɔ nin junman diwlɛ’m be nun, ɔ nin aata diwlɛ’m be nun, ɔ nin gali’m be su, ɔ nin bisi jranwlɛ’m be nun, ɔ nin akpɔ’m be nuan, ɔ nin jenvie nuan. Awaii lɔ sran nga be kacili Zoova i Lalofuɛ koko nga nun’n, lika kɛ ngalɛ sa’m be nun yɛ Zoova i Lalofuɛ’m be toli be ɔ. Kɛ e kacikaci e jasin fɛ’n bolɛ lika’n ɔ nin i blɛ’n, i sɔ’n uka e maan junman nga Zezi seli kɛ e ko kle sran’m be like maan be kaci i sɔnnzɔnfuɛ’n, e kwla di i kpa liɛ su.—1 Korɛntfuɛ Mun 9:22, 23.

19. ?Junman nga Zezi fa mannin e’n i su ndɛ kpɔlɛ mennin yɛ é wá yíyí be nun like suanlɛ ng’ɔ́ bá lɛ’n nun ɔn?

¹⁹ Junman nga Zezi fa mɛnnin i sɔnnzɔnfuɛ mun kɛ be di’n, nán like nga ti yɛ ɔ fata kɛ be di junman sɔ’n ɔ nin lika nga ɔ fata kɛ be di’n, i ngunmin i ndɛ yɛ ɔ kan ɔn. Sanngɛ like nga bé klé sran mun’n ɔ nin blɛ nga bé dí junman sɔ’n lele bé fá jú’n i ndɛ yɛ ɔ kɛn i wie ɔ. Like suanlɛ ng’ɔ́ bɛ́ i sin lɔ nun’n, é wá yíyí junman mɔ Zezi fa mannin e’n i su ndɛ kpɔlɛ kasiɛn nɲɔn sɔ’m be nun.

[Ja ngua lɛ ndɛ mun]

?Amun wla kwla kpɛn su?

• ?Sa mennin ti yɛ e bo Ɲanmiɛn Sielɛ Blɛ jasin fɛ’n kpɔkun e kle sran’m be like naan be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’n niɔn? ?Yɛ ngue yɛ ɔ fata kɛ ɔ su e bo naan e di junman sɔ’n niɔn?

• ?Nvle nɲɛ nun yɛ andɛ Zoova i Lalofuɛ’m b’a bo jasin fɛ’n b’a ju m’ɔ kle kɛ, be kle nvlenvle kwlaa be like naan be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ kɛ nga Zezi seli be kɛ be yo’n sa ɔ?

• ?Wafa sɛ yɛ sɛ é kwlá sé’n, e kwla kacikaci e ‘kpatra tralɛ lika’n ɔ nin i blɛ’n’ niɔn? ?Kpɔkun ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e yo sɔ ɔ?

[Kuku, bue 22]

Biblu’n i akua ng’ɔ ti aɲinsifuɛ’m be liɛ’n

Alibɛli ti asɔnun kpɛnngbɛn, kpɔkun ɔ ti Amlɛnkɛn lɔ titi atin bofuɛ. Sanngɛ ɔ ti aɲinsifuɛ. Ɔ maan kɛ ɔ́ dí i jasin fɛ’n bolɛ junman’n mɔ i wie yɛle junman’n i su nianlɛ’n, ɔ fa aɲinsifuɛ’m be fluwa’n kpɔkun ɔ di i kpa. ?Sanngɛ wafa sɛ yɛ ɔ yo naan w’a di asɔnun’n nun junman nga be fa mɛn i’n niɔn?

Kɛ Zaki m’ɔ ti asɔnun sunianfuɛ’m be lika siesiefuɛ’n ɔ́ kán Alibɛli ndɛ’n, ɔ seli kɛ: “Alibɛli di e asɔnun’n i nun junman sunianfuɛ junman’n i kpa liɛ su.” Amlɛnkɛn’m be lɔ aɲansifuɛ 5.000 nga afuɛ kwlaa nun be ɲan Angle nin Ɛspaɲɔlu nun Biblu’n i akua ng’ɔ ti aɲinsifuɛ’m be liɛ’n, Alibɛli o be nun wie. Kɛ ɔ fɛ i afuɛ 1912 nun lele m’ɔ́ fá jú andɛ’n, sran kpa nanwlɛfuɛ m’ɔ si ngwlɛlɛ’n w’a yi aɲinsifuɛ’m be fluwa fanunfanun kpanngban kpa. Ajulisu mannzin nga be fa yi fluwa mun ndɛndɛ’n be ti’n, kɛ é sé yɛ’n afuɛ kwlaa nun’n, Zoova i Lalofuɛ’m be yi aɲinsifuɛ’m be fluwa kpanngban kpa aniɛn blu tra su be nun. Kpɔkun, be fɛ i sɔ fluwa’m be man sran mun nvlenvle 70 tra su be nun. ?Amun si sran wie mun mɔ Biblu’n i akua sɔ’m be kwla yo be ye’n?

[Kuku, bue 23]

Bobo’m be aniɛn’n nun like klelɛ mɔ maan be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’n

Kɛ be ko yo naan b’a kle bobo’m be like naan b’a kaci Klist i sɔnnzɔnfuɛ’n ti’n, asiɛ wunmuan’n su Zoova i Lalofuɛ kpɛnngbɛn nin gbaflɛn nin talua kpanngban kpa be suan bobo’m be aniɛn’n. I sɔ’n ba nvlɛ kpa. Afin koko nga nun Brezili mɛn’n ngunmin i nun lɔ’n, bobo 63 be yoli be batɛmu. Kpɔkun kɛ é sé yɛ’n, be nun 35 be ti juejue su titi atin bofuɛ. Mɛn wunmuan nun’n, asɔnun nin asɔnun akpasua 1.200 tra su be yo be aɲia mun bobo’m be aniɛn’n nun. Mɛn wunmuan’n nun akpasua’m be nun tɛtrɛfuɛ’n, yɛle nga be yo i bobo’m be aniɛn’n nun Rusi lɔ’n!

[Box on page 24]

Maan e kle aata difuɛ’m be like naan be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ

Kɛ Awaii lɔ e niaan bla kun ɔ́ bó jasin fɛ’n sran’m be junman diwlɛ’m be nun’n, ɔ toli be nga be fa loto be di aata’n, be siefuɛ’n kun. Bian sɔ’n ɔ ɲɛnmɛn i ti, sanngɛ ɔ kplinnin su kɛ le mɔcuɛ kwlaa nun’n ɔ nin e niaan bla’n bé súan Biblu’n nun like i biolo nun lɔ miniti 30. Mlan cɛn nglɛmun kwlaa’n, ɔ se i junman difuɛ’m be kɛ nán be flɛ i telefɔnu nun i biolo lɔ. Afin, ɔ su suɛn i like. Lika kunngba sɔ’n nun lɔ’n, aniaan bla kun ekun ɔ kle ngbabua yofuɛ kun i Biblu’n nun like le mɔcuɛ kwlaa nun. Kɛ sran sɔ’n ɔ tran di i junman’n lɛ’n, lɛ yɛ be kle i like’n niɔn. Ɔ maan kɛ sran kun ko fɛ i junman ko ba’n, aniaan bla’n cuɛn i wun kan. Kpɔkun, kɛ like suanfuɛ’n ko wie sran sɔ’n i lika nian’n, nn be su gua be like suanlɛ’n i bo.

Kɛ mɔ sɛ é kwlá sé’n, jasin fɛ’n bofuɛ nɲɔn sɔ’m be guali be “lala’n” i lika fanunfanun’n be nun’n, i ti yɛ be nga be fa loto be di aata’n be siefuɛ’n ɔ nin ngbabua yofuɛ’n, be tili Ɲanmiɛn Ndɛ’n niɔn. ?Be nga kɛ amun kɔ jasin fɛ’n bolɛ awlo’m be nun’n amun toman be’n, amun kwla kɔ lika nga be o’n naan b’a ti Ɲanmiɛn Ndɛ’n wie?