Zoova yra e ɲin mɔ e mian e tran e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n i bo’n i su

1-2. ?Ngue ti yɛ e tran e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n i bo afuɛ kwlakwla nun-ɔn?

I AFUƐ ko ju 2.000 yɛ, e dunman nun’n Zezi fɛli i nguan’n mannin naan e ɲan nguan m’ɔ leman awieliɛ’n. Kɔnguɛ kasiɛn ka naan Zezi w’a wu’n, ɔ seli i sɔnnzɔnfuɛ’m be kɛ nán be wla fi like ng’ɔ yoli’n su. I sɔ’n ti’n, ɔ fali kpanwun nin duvɛn kpɛli aɲia kun ba.—1 Kor. 11:23-26.

² Klolɛ mɔ e klo Zezi tankaan kpa’n ti’n, e yo like ng’ɔ seli e kɛ e yo’n. (Zan 14:15) Afuɛ kwlakwla’n e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n i blɛ’n nun’n, e kle kɛ e si like nga Zezi yoli’n i su ye. Yɛle kɛ e fa blɛ e bu like nga ti yɛ ɔ wuli’n i su akunndan kpa. Asa’n, e tu e klun e yia sran sunman naan be tran aɲia cinnjin sɔ’n i bo wie. Yɛ e yo like kwlaa nga e kwla yo naan e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n w’a sinman e sin’n.

3. ?Ngue yɛ é wá kɛ́n i ndɛ like suanlɛ nga nun-ɔn?

³ Like suanlɛ nga nun’n, é wá kán like nsan mɔ Zoova i sufuɛ’m be yo naan b’a kwla yo e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n i ndɛ. Be nun klikli’n yɛle kɛ be yo aɲia sɔ’n kɛ nga Zezi seli be kɛ be yo’n sa. I nɲɔn su’n, be yia sran mun naan be trɛn i bo. Yɛ i nsan su’n, kannzɛ be su sa’n ti sɛ’n be mian be ɲin be tran e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n i bo.

E YO AƝIA SƆ’N KƐ NGA ZEZI SELI KƐ E YO’N SA

4. (1) ?Afuɛ kwlakwla’n ndɛ benin yɛ be yiyi nun e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n i bo-ɔ? (2) ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ ndɛ sɔ’m be yo e cinnjin kpa-ɔ? (Liki 22:19, 20)

⁴ Afuɛ kwlakwla’n, e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n i bo’n e tie nzra nun ijɔlɛ kun m’ɔ taka Biblu’n su-ɔ. Nzra nun ijɔlɛ sɔ’n nun’n, be tɛ kosan cinnjin wie’m be su weinwein. Asa’n, like nga ti yɛ ɔ fata kɛ be kpɔ sran’m be ti’n, ɔ nin wafa nga sran kunngba i wie’n kwla nunnun sran kpanngban be sa tɛ’n, be yiyi nun. Be kan like nga kpanwun nin duvɛn’n be ti i nzɔliɛ’n, ɔ nin be nga be kwla di kpanwun’n yɛ be kwla nɔn duvɛn’n be ndɛ. (An kanngan Liki 22:19, 20 nun.) Blɛ sɔ’n nun’n, e bu Zezi i wie’n i su ye nga be nga bé wá trán asiɛ’n su wa’n bé ɲɛ́n i’n i su akunndan. (Eza. 35:5, 6; 65:17, 21-23) Ɔ fata kɛ ndɛ nanwlɛ sɔ mɔ e si be’n be yo e cinnjin kpa. Afin sran miliaa kaka be wunman like nga ti yɛ Zezi i wie’n ti cinnjin’n i wlɛ. Asa’n, be yoman e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n kɛ nga Zezi kleli i sɔnnzɔnfuɛ mun’n sa. ?Ngue ti-ɔ?

5. ?Kɛ Zezi i akoto’m be sunman lika be wuli’n, wafa sɛ yɛ sran’m be kleli kɛ be wla kpɛn Zezi i wie’n su-ɔ?

⁵ Kɛ Zezi i akoto’m be sunman lika be wuli’n, i osu w’a cɛman, sran wie mɔ be tɔn be wun suɛn kɛ be ti Klisifuɛ’n be wluli Klisifuɛ’m be afiɛn. (Mat. 13:24-27, 37-39) Sran sɔ’m be ‘kpɛ gblɛ be fa laka Zezi i sɔnnzɔnfuɛ mun naan be su be su.’ (Yol. 20:29, 30) Biblu’n se kɛ Zezi “fɛli i wun mannin kpɛ kunngba cɛ naan ɔ́ súa sran kpanngban be sa tɛ’n.” Sanngɛ “gblɛ” ndɛ nga be nga be tɔn be wun suɛn kɛ be ti Klisifuɛ’n be kan’n i kun yɛle kɛ be waan ɔ fata kɛ Zezi yi tɛ sɔ’n kpɛ sunman. (Ebr. 9:27, 28) Andɛ’n, sran kpanngban be fa ato ndɛ sɔ’n su. Yɛle kɛ be kɔ be asɔnun’n be nun lemɔcuɛ kwlaa nun. Wie liɛ bɔbɔ’n, be kɔ cɛn kwlakwla be ko yo aɲia kun fa kle kɛ be wla kpɛn Zezi i wie’n su.b Asɔnun wie’m be nun’n, be yoman aɲia sɔ’n i cɛn ngba. Sanngɛ be nun kpanngban be wunman Zezi i wie’n i cinnjin m’ɔ ti’n i wlɛ kpa. Sran wie’m be kwla usa be wun kɛ: ‘?Zezi i wie’n ti’n, Ɲanmiɛn kwla yaci e sa tɛ mun cɛ e sakpa? Like nga ti yɛ be usa sɔ’n yɛle kɛ be seli be kɛ Zezi i wie’n kwlá yoman naan Ɲanmiɛn w’a yaci sran’m be wun sa tɛ’n w’a cɛ be. ?Wafa sɛ yɛ Zezi i sɔnnzɔnfuɛ kpafuɛ’m be uka sran mun naan b’a wun ndɛ sɔ’n i wlɛ kpa-ɔ?

6. ?Afuɛ 1872 nun’n, ngue yɛ Biblu’n nun like suanfuɛ wie’m be wunnin i wlɛ-ɔ?

⁶ Afuɛ 1870 nun’n, sran wie’m be wa boli be ɲin ase be suannin Biblu’n nun like kpa. Be flɛ sran ng’ɔ dun be ɲrun mmua’n kɛ Sali Risɛli. Be kunndɛli kɛ bé sí Zezi i wie’n i cinnjin m’ɔ ti’n, ɔ nin wafa ng’ɔ fata kɛ be yo e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n be su ndɛ nanwlɛ’n. Afuɛ 1872 nun’n, be wunnin i wlɛ kɛ Zezi fɛli i wun kpɔli klɔ sran’m be kwlaa be ti. Ɔ maan be kunndɛli kɛ sran kwlaa si ndɛ sɔ’n. I sɔ’n ti’n, be klɛli fluwa wie mun, kpɛkun be sinnin zronali wie’m be lika be yiyili ndɛ sɔ’n nun. I osu w’a cɛman be yoli kɛ Klisifuɛ klikli’m be sa. Yɛle kɛ afuɛ kwlakwla’n be yo e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n kpɛ kunngba.

7. ?Wafa sɛ yɛ like nga aniaan bian Risɛli nin i wiengu’m be wunnin i wlɛ’n ɔ yo e ye wie andɛ-ɔ?

⁷ Like nga Klisifuɛ kpa sɔ’m be wunnin i wlɛ’n, e ɲan su ye wie andɛ. ?Wafa sɛ? Zoova i fanngan nun’n, e wun Zezi i tɛ m’ɔ yili’n, nin i su ye nga klɔ sran’m bé ɲɛ́n i’n be wlɛ kpa. (1 Zan 2:1, 2) Asa’n, e wunnin i wlɛ kɛ be nga Ɲanmiɛn i klun jɔ be wun’n be nun wie’n bé kɔ́ ɲanmiɛn su yɛ be su wuman kun. Kpɛkun sran miliɔn kpanngban be liɛ’n, bé ɲán nguan m’ɔ leman awieliɛ’n asiɛ’n su wa. Kɛ e bu klolɛ mɔ Zoova fa klo e’n ɔ nin Zezi i wie’n i su ye nga e ɲɛn i’n be akunndan’n, i sɔ’n yo maan e nin Zoova e afiɛn mantan kpa tra laa’n. (1 Piɛ. 3:18; 1 Zan 4:9) Ɔ maan kɛ Klisifuɛ klikli’m be sa’n, e yia sran mun naan be bla naan e yo e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n kɛ nga Zezi fa kleli’n sa.

MAAN E YIA SRAN MUN E WLA KPƐNLƐ AƝIA’N I BO

8. ?Ngue yɛ Zoova i sufuɛ’m be yoli naan b’a yia sran mun e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n i bo-ɔ? (An nian foto’n.)

⁸ Zoova i sufuɛ’m be yia sran mun titi naan be tran e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n i bo. Afuɛ 1881 nun’n, be yiali aniaan nga be o Etazinin lɔ’n naan be yo aɲia cinnjin sɔ’n aniaan kun i awlo lɔ. Aniaan sɔ’n tran Pɛninsilivanin asa’n su lɔ klɔ nga be flɛ i kɛ Alegenin’n su. Kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n aniaan’m b’a yiaman likawlɛ kun sanngɛ asɔnun bo kun yo i aɲia liɛ. Afuɛ 1940, Marsi anglo’n nun’n, be seli jasin bofuɛ’m be kɛ be kwla yia be nga Ɲanmiɛn ndɛ’n lo be’n aɲia sɔ’n i bo wie. Afuɛ 1960 nun’n, Betɛli’n yili sran’m be yialɛ fluwa fa mannin asɔnun mun. Kɛ ɔ fɛ i lɛ’n, e cɛcɛli sran’m be yiali fluwa miliaa kpanngban kpa. ?Ngue ti yɛ e tu e klun e yia sran mun-ɔn?

9-10. ?Kɛ e yia sran mun e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n i bo’n wan yɛ ɔ ɲan su ye-ɔ? (Zan 3:16)

⁹ Like nga ti yɛ e yia sran mun e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n i bo’n, i kun yɛle kɛ e kunndɛ kɛ be nga kpɛ klikli yɛ bé wá trán aɲia sɔ’n i bo’n, be si like nga Zoova nin Zezi be yo mannin e’n be su ndɛ nanwlɛ’n. (An kanngan Zan 3:16 nun.) E lafi su kɛ like nga bé wún i aɲia’n i bo lɔ’n ɔ nin ndɛ nga bé tí’n, ɔ́ yó maan bé kúnndɛ kɛ bé sí ndɛ’n nun kpa ekun naan bé sú Zoova wie. Sanngɛ sran uflɛ ɲan aɲia sɔ’n i su ye wie.

¹⁰ Kɛ é yía sran mun’n, e yia be nga b’a yaci Zoova i sulɛ’n be wie. E yo sɔ naan be si kɛ Zoova te klo be. Be nun sunman be kplin yialɛ nga e yia be’n su. Ɔ maan kɛ e wun be’n e klun jɔ dan. Kɛ be tran e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n i bo’n, be wla kpɛn su kɛ laa’n Zoova i sulɛ’n yoli be fɛ kpa. Maan e kan bla kun m’ɔ suan Monika’n i ndɛ kan.c Koronavirisi blɛ’n nun yɛ ɔ sɛli i sin Zoova i anuannzɛ’n nun ekun-ɔn. Afuɛ 2021 nun’n, kɛ ɔ trannin e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n i bo’n ɔ seli kɛ: “E Wla Kpɛnlɛ aɲia sɔ’n yoli i liɛ ngunmin. Kɛ n yacili Zoova i sulɛ i afuɛ 20 yɛ’n kpɛ klikli nga ń bó jasin fɛ’n kpɛkun ń yía sran mun naan be tran e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n i bo’n yɛle ngalɛ’n. N tuli min klun n yiali sran mun, afin n kunndɛ kɛ ń klé Zoova nin Zezi be kɛ n si like nga be yo mannin min’n i su ye.” (Jue. 103:1-4) Kɛ e yia sran mun’n, kannzɛ be sɔ nun-o annzɛ be sɔman nun-o, e mian e ɲin e yia be titi. Afin e si kɛ kɛ e yo sɔ’n ɔ yo Zoova i fɛ.

11. ?Wafa sɛ yɛ Zoova yrali e ɲin mɔ e miannin e yiali sran mun’n i su-ɔ? (Aze 2:7)

¹¹ Zoova yrali e ɲin mɔ e miannin e yiali sran mun e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n i bo’n i su dan. Afuɛ 2021 nun’n, kannzɛ koronavirisi o lɛ’n sanngɛ be nga be trɛnnin i bo’n be juli 21.367.603. Be nga be trannin aɲia sɔ’n i bo’n be tra Zoova i Lalofuɛ nga be o mɛn wunmuan’n nun’n kpɛ nɲɔn nin sin. Zoova liɛ’n nán be nga be trannin aɲia’n i bo’n be nuan’n yɛ ɔ ti i cinnjin-ɔn. Sanngɛ ɔ fɛ i ɲin sie i be nga be bali’n be tinuntinun be su. (Lik. 15:7; 1 Tim. 2:3, 4) E si kɛ Zoova sin sran’m be yiali nga e yia be’n i lika kunndɛ be nga be awlɛn ti kpa’n.—An kanngan Aze 2:7 nun.

BLƐ KEKLE NUN BƆBƆ’N E YO E WLA KPƐNLƐ AƝIA’N

12. ?Ngue yɛ ɔ kwla yo maan e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n i bo tranlɛ’n yo kekle-ɔ? (An nian foto’n.)

¹² Zezi seli kɛ mɛn’n i awieliɛ blɛ’n nun’n sa sunman bé wá klé e yalɛ. Yɛle kɛ e awlofuɛ’m be kwla tanndan e ɲrun, sran’m be kwla kle e yalɛ. Asa’n, alɛ’n wá tɔ́, awe’n wá kpɛ́n yɛ sa kekle wie ekun bé wá jú. (Mat. 10:36; Mar. 13:9; Lik. 21:10, 11) Ɔ ju wie’n, sa sɔ’m be ti’n kɛ ɔ ko yo naan y’a kwla tran e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n i bo’n ɔ ti kekle. ?Ngue yɛ aniaan wie’m be yoli naan b’a kwla tran e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n i bo-ɔ? ?Wafa sɛ yɛ Zoova ukali be-ɔ?

13. ?Wafa sɛ yɛ Zoova yrali Aatɛmun i ɲin m’ɔ miannin naan w’a yo e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n bisua lɔ’n i su-ɔ?

¹³ Kɛ be wla e niaan’m be bisua’n. Kɛ Ɲanmiɛn su mɔ e niaan’m be lafi’n ti’n be wla be bisua’n, be yo like kwlaa nga be kwla yo naan b’a yo e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n. I wie yɛle aniaan bian kun mɔ be flɛ i kɛ Aatɛmun i liɛ’n. Afuɛ 2020 nun’n, kɛ bé yó e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n nn ɔ o bisua. Bisua lɔ sua ba ng’ɔ o nun’n ti fii kpɛkun be ti sran nnun yɛ be o nun-ɔn. Kannzɛ bɔbɔ ɔ o bisua’n, sanngɛ ɔ kwla ɲannin kpanwun nin duvɛn. Asa’n, ɔ sunnzunnin kɛ ɔ́ íjɔ nzra nun mɛ́n i bɔbɔ. Sanngɛ i wiengu bisuafuɛ’m be nɔn siklɛti yɛ be kan ndɛ tɛtɛ mun blɛ kwlaa nun. ?Ngue yɛ Aatɛmun yoli-ɔ? Ɔ seli be kɛ be jrɛn i sɔ yolɛ’n dɔ kunngba cɛ. Kpɛkun i wiengu bisuafuɛ sɔ’m be kplinnin su. Ɔ maan lele mɔ Aatɛmun fá wíe e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n i yo’n b’a nɔnman siklɛti yɛ b’a kanman ndɛ tɛtɛ fi. Nanwlɛ, i sɔ’n boli Aatɛmun i nuan. Ɔ seli kɛ: “N seli be kɛ n kunndɛ kɛ ń yíyí e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n nun ń klé be.” Aatɛmun i wiengu bisuafuɛ’m b’a kplinman su kɛ bé sí aɲia sɔ’n i su ndɛ. Sanngɛ kɛ be wunnin like nga Aatɛmun yoli’n, mɔ be tili ndɛ ng’ɔ kannin’n, be seli i kɛ be kunndɛ kɛ bé sí ndɛ’n nun kpa ekun.

14. ?Kannzɛ koronavirisi o lɛ’n, ngue yɛ aniaan be yoli naan b’a kwla yo e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n niɔn?

¹⁴ Koronavirisi blɛ’n nun’n. Afuɛ 2019 nun’n, kɛ Koronavirisi’n bali’n Zoova i sufuɛ’m b’a kwlá yiaman likawlɛ naan b’a yo e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n. Ɔ nin i sɔ’n ngba’n, be miannin be ɲin be yoli aɲia sɔ’n.d Aniaan nga ɛntɛnɛti’n ti kpa be lika nun lɔ’n, be yoli e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n ɛntɛnɛti su. ?Yɛ aniaan miliɔn kpanngban nga be leman ɛntɛnɛti’n nin? Nvle wie’m be nun’n, Betɛli’n fali ajalɛ naan be kle nzra nun ijɔlɛ’n televiziɔn nun annzɛ ɔ sin aladio nun. Asa’n, aniaan wie’m be yiyili e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n i bo ndɛ’n nun aniɛn 500 tra su nun. Kpɛkun be trali be nɛn’n be ko mannin aniaan nga be o mmua’n naan be fa yo be aɲia’n liɛ’n.

15. ?Ngue yɛ Sue i su ndɛ’n kle e-ɔ?

¹⁵ Kɛ e osufuɛ’m be kle e yalɛ’n. Sran wie’m be liɛ’n, kɛ be waan bé trán e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n i bo’n be osufuɛ’m be kle be yalɛ. I wie yɛle bla kun mɔ be flɛ i kɛ Sue i liɛ’n. Ɔ suan Biblu’n nun like. Afuɛ 2021 nun’n, cɛn kasiɛn ka naan e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n w’a ju’n, ɔ seli aniaan ng’ɔ kle i Biblu’n nun like’n kɛ ɔ su kwlá tranman aɲia sɔ’n i bo. Afin i awlofuɛ’m be kle i yalɛ dan. Aniaan ng’ɔ kle i Biblu’n nun like’n kanngannin Liki 22:44 nun. Kpɛkun ɔ yiyili nun kleli i kɛ kɛ sa kekle o e su’n, ɔ fata kɛ e yo kɛ Zezi sa. Yɛle kɛ e srɛ Zoova yɛ e kle kɛ e lafi i su. Kɛ i aliɛ cɛnnin’n, Sue kunndɛli kpanwun nin duvɛn sieli i sa su. Kpɛkun ɔ niannin Nglɛmun nun Ɲanmiɛn sulɛ m’ɔ o jw.org su’n. I nnɔsua nun mɔ i ngunmin o i sua ba’n nun lɔ’n, ɔ tieli e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n i bo ndɛ’n telefɔnun nun. I sin’n, ɔ klɛli aniaan ng’ɔ kle i Biblu’n nun like’n i fluwa. Ɔ seli kɛ: “Anunman’n a wlali min fanngan dan. N yoli like kwlaa nga n kwla yo’n naan m’an tran e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n i bo’n. Zoova kusu ukali min. Nanwlɛ, aklunjɔɛ’n w’a kun min kpo!” ?Sɛ sa sɔ’n i wie o ɔ su’n, a bu i kɛ Zoova kwla uka ɔ?

16. ?Ngue ti yɛ e kwla lafi su kɛ Zoova yrá e ɲin mɔ e mian e yo e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n su-ɔ? (Rɔmunfuɛ Mun 8:31, 32.)

¹⁶ Kɛ e mian e ɲin e tran e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n i bo’n, i sɔ’n yo Zoova i fɛ dan. Sɛ e kle kɛ e si like ng’ɔ yo mannin ye’n i su ye’n, i kusu yrá e su. (An kanngan Rɔmunfuɛ Mun 8:31, 32 nun.) I sɔ’n ti’n, maan e fua kpa kɛ é mían e ɲin é trán e Wla Kpɛnlɛ aɲia nga é yó i afuɛ’n i bo. Yɛ e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n i blɛ’n nun’n, maan e tu e klun e su Zoova.