An Pinakadakulang Tawo na Nabuhay Kasuarin Pa Man—Introduksion
An siisay man daw na tawo daing dudang maaapod na pinakadakulang tawo na nabuhay kasuarin pa man? Paano nindo sinosokol an kadakulaan nin sarong tawo? Paagi sa saiyang kadonongan sa militar? sa saiyang pisikal na kosog? sa saiyang abilidad nin isip?
An historyador na si H. G. Wells nagsabi na an kadakulaan nin tawo masosokol paagi sa ‘iwinalat nia tanganing mag-oswag, asin kun baga pinangyari nia an iba na mag-isip nin bagong mga kaisipan na may entusiasmo na nagdanay paghale nia.’ Si Wells, minsan ngani dai naghihingakong Kristiano, nag-ako: “Paagi sa pansokol na ini si Jesus an nangengenot.”
Si Alejandrong Dakula, Carlomagno (na binansagan na “Dakula” maski kan sia nabubuhay pa), asin Napoleon Bonaparte makapangyarihan na mga poon. Paagi sa saindang kinatatakotan na presensia, nagkapot sinda nin dakulang impluwensia sa saindang mga sinasakopan. Minsan siring, si Napoleon ibinareta na nagsabing: “Si Jesu-Cristo nagkaigwa nin impluwensia asin nagboot sa Saiyang mga nasasakopan minsan mayo an Saiyang presensia sa pisikal.”
Paagi sa saiyang dinamikong mga katokdoan asin paagi kan saiyang pamumuhay na kaoyon kaiyan, si Jesus mapuwersang nakaapektar sa buhay nin mga tawo sa laog nin haros duwang ribong taon. Arog kan angay na pagkasabi kaiyan kan sarong parasurat: “An gabos na hukbong nagmartsa kasuarin man, asin an gabos na marina de guerra na pinundar kasuarin man, asin an gabos na parlamento na nagtukaw sa puwesto kasuarin man, an gabos na hadeng namahala kasuarin man, pagsararoon man dai nakaapektar sa buhay nin tawo sa dagang ini nin siring kamapuwersa.”
Sarong Makasaysayan na Persona
Minsan siring, makangangalas nanggad, an iba nagsasabi na si Jesus dai noarin man nabuhay—na sia garo baga sarong lalang nin nagkapirang tawo kan enot na siglo. Sa pagsimbag sa mga nagdududang iyan, an iginagalang na historyador na si Will Durant nangatanosan: “Na an nagkapirang simpleng tawo sa sarong kapag-arakian inimbento an sarong mapuwersa asin nakaaakit nanggad na personalidad, an halangkawon na etika asin nakaiinspirar na gayong bisyon nin pagkamagturugang nin tawo, magigin sarong milagro na orog nanggad na pambihira kisa sa arin man na irinekord sa mga Ebanghelyo.”
Hapota an saindong sadiri: Puwede daw na an sarong tawo na dai noarin man nabuhay pambihirang gayong makaapektar sa kasaysayan nin tawo? An reperensiang libro na The Historian’s History of the World nagkomento: “An makasaysayan na resulta kan mga gibohon [ni Jesus] mas mahalaga, maski sa estriktong sekular na punto-de-vista, kisa sa mga gibo kan siisay man na ibang tawo sa kasaysayan. An bagong kapanahonan, na inaako kan pangenot na mga sibilisasyon sa kinaban, nagpoon sa saiyang pagkamundag.”
Iyo, isip-isipa iyan. Maski an mga kalendaryo ngonyan basado sa taon na hinohonang namundag si Jesus. “An mga petsa bago an taon na iyan nalilista bilang B.C., o before Christ (sa Bicol, bago si Cristo),” an paliwanag kan The World Book Encyclopedia. “An mga petsa pakatapos kan taon na iyan nalilista bilang A.D., o anno Domini (sa taon kan satong Kagurangnan).”
Alagad, an mga kritiko nagsasabi na an gabos na talagang aram ta manongod ki Jesus manonompongan sa Biblia. Daing ibang kontemporaryong rekord manongod saiya an nag-eeksister, an sabi ninda. Maski si H. G. Wells nagsurat: “An gurang na mga historyador sa Roma biyong inignoro si Jesus; mayo siang iwinalat na marka sa mga rekord nin kasaysayan kan saiyang panahon.” Pero totoo daw ini?
Maski ngani dikit sana an mga pagkasambit ki Jesu-Cristo kan enot na sekular na mga historyador, tunay na nag-eeksister an siring na mga pagkasambit. Si Cornelio Tacito, sarong iginagalang na historyador sa Roma kan enot na siglo, nagsurat: “An ngaran [na Kristiano] hale ki Cristo, na ipinagadan kan prokurador na si Poncio Pilato kaidtong pamamahala ni Tiberio.” Si Suetonio asin Plinio na Ngohod, iba pang Romanong mga parasurat kaidto, nagsambit man ki Cristo. Dugang pa, si Flavio Josefo, sarong Judiong historyador kan enot na siglo, nagsurat manongod ki Santiago, na saiyang ipinamidbid bilang “an tugang ni Jesus, na inaapod Cristo.”
Kaya an The New Encyclopædia Britannica nagkonklusyon: “An independienteng mga rekord na ini nagpapatotoo na kan suanoy na mga panahon maski an mga kaiwal kan Kristianismo dai nanggad nagduwaduwa sa pagigin makasaysayan ni Jesus, na sa kaenot-enoteng pangyayari asin sa bakong igong mga basihan diniskutir sa katapusan kan ika-18, kan ika-19, asin sa pagpoon kan ika-20 siglo.”
Alagad, sa pundamental, an gabos na aram manongod ki Jesus isinurat kan saiyang mga parasunod kan enot na siglo. An saindang mga report iningatan sa mga Ebanghelyo—an mga libro sa Biblia na isinurat ni Mateo, Marcos, Lucas, asin Juan. Ano an sinasabi kan mga talang ini manongod sa kun siisay si Jesus?
Sa Totoo, Siisay Sia?
An kairiba ni Jesus kan enot na siglo naghorophorop kan hapot na iyan. Kan maheling ninda na milagrosong pinakalma ni Jesus an pinaaalon nin doros na kadagatan paagi sa pagsaway, nagharapot sinda sa pagngalas: “Siisay man nanggad ini?” Dangan, sa saro pang okasyon, hinapot ni Jesus an saiyang mga apostol: “Ano an sabi nindo kun siisay ako?”—Marcos 4:41; Mateo 16:15.
Kun hapoton kamo kan hapot na iyan, paano kamo masimbag? Si Jesus daw, sa katunayan, Dios? Dakol ngonyan an nagsasabing iyo. Alagad, an saiyang kairiba dai man lamang nagtubod na sia an Dios. Ini an simbag ni apostol Pedro sa hapot ni Jesus: “Ika an Cristo, an Aki kan nabubuhay na Dios.”—Mateo 16:16.
Si Jesus dai noarin man naghingako na Dios, kundi inako nia na sia an ipinanugang Mesiyas, o Cristo. Sia nagsabi man na sia an “Aki nin Dios,” bakong Dios. (Juan 4:25, 26; 10:36) Alagad, an Biblia dai nagsasabi na si Jesus tawo na kapareho nin siisay man na ibang tawo. Sia sarong espesyal na gayong persona huling linalang sia nin Dios bago an gabos na iba pang bagay. (Colosas 1:15) Sa laog nin dai mabilang na binilyon na taon, bago pa lalangon an pisikal na uniberso, si Jesus nabuhay na bilang espiritung persona sa langit asin nagkaigwa nin dayupot na pakiibaiba sa saiyang Ama, si Jehova Dios, an Dakulang Kaglalang.—Talinhaga 8:22, 27-31.
Dangan, mga duwang ribong taon na an nakaagi, ibinalyo nin Dios an buhay kan saiyang Aki sa matris nin sarong babae, asin si Jesus nagin tawong aki nin Dios, na sa normal na paagi namundag paagi sa sarong babae. (Galacia 4:4) Kan si Jesus nagdadakula sa matris asin mantang sia nagdadakula bilang sarong aki, sia nagdepende sa mga pinili nin Dios bilang saiyang daganon na mga magurang. Pag-abot nin panahon nagin soltero si Jesus, asin lubos na ipinagirumdom saiya an saiyang nakaaging pakiibaiba sa Dios sa langit.—Juan 8:23; 17:5.
Kun Ano an Guminibo Saiya na Pinakadakula
Huling inarog nia nin maingat an saiyang langitnon na Ama, si Jesus an pinakadakulang tawo na nabuhay kasuarin pa man. Bilang maimbod na Aki, sangkap nanggad na inarog ni Jesus an saiyang Ama kaya nakapagsabi sia sa saiyang mga parasunod: “An nakaheling sa sako nakaheling man sa Ama.” (Juan 14:9, 10) Sa gabos na situwasyon digdi sa daga, ginibo nia kun ano an gigibohon kan saiyang Ama, an Makakamhan sa gabos na Dios. “Dai ako naggigibo nin ano man sa sakong sadiring kabotan,” an paliwanag ni Jesus, “kundi siring sa pagkatokdo sa sako kan Ama itinataram ko an mga bagay na ini.” (Juan 8:28) Kaya mantang pinag-aadalan ta an buhay ni Jesu-Cristo, garo man sana kita nagkakaigwa nin malinaw na ladawan kun ano man nanggad an Dios.
Kaya, maski ngani inako ni apostol Juan na “mayo nin tawong nakaheling sa Dios,” puwede pa man giraray niang isurat na “an Dios pagkamoot.” (Juan 1:18; 1 Juan 4:8) Nagibo ini ni Juan huli ta aram nia an pagkamoot nin Dios paagi sa naheling nia ki Jesus, na iyo an sangkap na ladawan kan saiyang Ama. Si Jesus maheherakon, maboot, mapakumbaba, asin madaling dolokan. An mga maluya asin inaapi pamugtak an boot sa saiya, siring kan gabos na klase nin tawo—mga lalaki, babae, kaakian, mayaman, pobre, makapangyarihan, patin mga magabat na parakasala. Solamente idtong mga maraot an puso an dai nagusto sa saiya.
Iyo nanggad, bako sanang tinokdoan ni Jesus an saiyang mga parasunod na magkaminorootmootan, kundi saiyang ipinaheling sainda kun paano. “Siring sa pagkamoot ko sa saindo,” an sabi nia, “kamo man [maninigong] magkaminorootmootan.” (Juan 13:34) An pakaaram sa “pagkamoot kan Cristo,” an paliwanag kan saro niang apostol, “minalampas sa kaaraman.” (Efeso 3:19) Iyo, an pagkamoot na ipinaheling ni Cristo minalampas na gayo sa akademikong kaaraman sa payo asin “pinipirit” an iba na maghimate kaiyan. (2 Corinto 5:14) Sa siring, an nakalalabing halimbawa nin pagkamoot ni Jesus, partikular na, iyo an guminibo saiya na an pinakadakulang tawo na nabuhay kasuarin pa man. An saiyang pagkamoot nakapahiro sa puso nin minilyon sa laog nin mga siglo asin nakaimpluwensia sa saindang buhay para sa ikararahay.
Alagad, an iba tibaad magkontra: ‘Masdi an gabos na krimen na nakomitir sa ngaran ni Cristo—an mga Krusada, an mga Inkisisyon, asin an mga guerra na nakaheling nin minilyon na naghihingakong Kristiano na naggagaradanan sa magkatumang na mga lado sa guerra.’ Pero an totoo, an mga tawong ini nagpapainda sa saindang paghihingako bilang mga parasunod ni Jesus. An saiyang mga katokdoan asin paagi nin pamumuhay kinokondenar an saindang mga gawe. Maski an sarong Hindu, si Mohandas Gandhi, napahiro na magsabing: ‘Namomotan ko si Cristo, pero ikinababalde ko an mga Kristiano huli ta dai sinda namumuhay arog kan pamumuhay ni Cristo.’
Makinabang Paagi sa Pakanood Dapit sa Saiya
Sierto na mayo nin pag-adal na puwedeng magin orog kahalaga ngonyan kisa kan manongod sa buhay asin ministeryo ni Jesu-Cristo. ‘Helinga nindo nin maingat . . . si Jesus,’ an sadol ni apostol Pablo. “Sa katotoohan, paghorophoropa nindo an saro [na iyan].” Asin an Dios mismo nagboot manongod sa saiyang Aki: “Maghinanyog kamo saiya.” Tatabangan kamo kan librong The Greatest Man Who Ever Lived [na iluluwas nin serye sa magasin na ini] na gibohon iyan.—Hebreo 12:2, 3; Mateo 17:5.
Ginibo an paghihingoa na ikaatubang an gabos na pangyayari sa daganon na buhay ni Jesus na nasusurat sa apat na Ebanghelyo, kaiba an saiyang mga diskurso asin saiyang mga ilustrasyon patin milagro. Sagkod sa mahihimo, an gabos isinasaysay sono sa pagkasurunodsunod kan pangyayari kaiyan. Nasa poro kan kada kapitulo an lista kan mga teksto sa Biblia na pinagbasaran kan kapitulo. Dinadagka kamo na basahon an mga tekstong ini asin na simbagon an itinaong mga hapot sa pagrepaso.
An sarong iskolar sa Unibersidad nin Chicago nagsabi dai pa sana nahahaloy: “Mas dakol an isinurat manongod ki Jesus sa nakaaging beinteng taon kisa kan nakalihis na duwang ribo.” Alagad may pangangaipo nanggad na personal na horophoropon an mga tala kan Ebanghelyo, huli ta arog kan sabi kan The New Encyclopædia Britannica: “Dakol na modernong estudyante an nagin sibot na marhay sa magkakontrang mga teoriya manongod ki Jesus asin sa mga Ebanghelyo kaya napabayaan na nia mismong adalan an pundamental na mga reperensiang ini.”
Pakatapos nin maingat, daing kinakampihan na pagkonsiderar sa mga tala sa Ebanghelyo, nagtutubod kaming maoyon kamo na an pinakadakula sa gabos na pangyayari sa kasaysayan nin tawo nangyari kan pamamahala kan Romanong si Cesar Augusto, kan si Jesus na taga-Nazaret nagtunga tanganing itao an saiyang buhay para sa satuya.