ARAM MO DAW?
Taano ta nag-ahit si Jose bago siya magduman ki Faraon?
Suanoy na drowing sa sarong lanob sa Ehipto manungod sa sarong parabulog na nagtatrabaho
Uyon sa salaysay sa Genesis, ipinagbuot ni Faraon na darahon tulos sa saiya an Hebreong preso na si Jose para ipaliwanag an kahulugan kan saiyang nakakapurisaw na mga pangaturugan. Kan panahon na ini, dakul na taon nang nakapreso si Jose. Dawa apurado an pagpaapod sa saiya ni Faraon, nag-ahit nguna si Jose. (Genesis 39:20-23; 41:1, 14) Baga man garo baga bakong gayong mahalaga an detalyeng ini, iiniba iyan kan kagsurat—patunay na pamilyar siya sa mga kaugalian kan mga Ehipsiyo.
An pagpahalaba nin barabas kaugalian sa dakul na suanoy na nasyon, kaiba na an mga Hebreo. Sa kabaliktaran, sinasabi sa Cyclopedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature ni McClintock asin ni Strong na “an suanoy na mga Ehipsiyo an solamenteng nasyon sa Sirangan na dai nagpapahalaba nin barabas.”
Barabas sana daw an inaahit ninda? Sigun sa magasin na Biblical Archaeology Review, may mga kaugalian na pangseremonya sa Ehipto na pag mahampang ki Faraon, obligado an sarong lalaki na magpakarhay nguna nin hitsura arog kan gigibuhon niya pag malaog sa templo. Sa siring na sitwasyon, kakaipuhanon ni Jose na arison an gabos na buhok sa saiyang payo asin hawak.
Sinasabi kan salaysay sa Mga Guibo na sarong Griego an ama ni Timoteo. Buot daw sabihon kaini taga Grecia siya?
Dai man. Sa mga surat ni apostol Pablo na ipinasabong nin Diyos, may mga beses na sabay niyang ginamit an terminong Judio asin Griego, o Hellene, kun sain minalataw na an terminong Griego nanunungod sa gabos na bakong Judio. (Roma 1:16; 10:12) Daing duda na an saro sa mga dahilan kaini iyo na lakop na marhay an lengguwahe saka kulturang Griego sa mga lugar na hinulitan ni Pablo.
Pag sinabing Griego, sairisay an maiisip kan mga tawo kaidto? Kan ikaapat na siglo B.C.E., may pag-orgulyong nagtaram an sarong orador na taga Atenas na si Isocrates manungod sa marikas na paglakop kan kulturang Griego sa kinaban. Sinabi niya na bilang resulta, “inaapod man na mga Griego an mga nakinabang kan satong edukasyon, imbes na su mga taga Grecia sana.” Kaya dawa bakong sigurado, posible na an bakong Judiong ama ni Timoteo asin an iba pang sinambit ni Pablo, Griego sa kultura pero bako sa nasyonalidad.—Guibo 16:1.