Sarong Tunay na Peligro Daw an Krimen sa Saindo?

Naholdap na daw kamo, o igwa daw kamong aram na nabiktima?

Takot daw kamong lumuwas sa kalye kun nakasolnop na an aldaw? Kun iyo, nag-iingat daw kamo?

Linilikayan daw nindong umagi sa iskinita o panpublikong lulunadan sa sarong parte nin aldaw?

Kun igwa kamo nin saradit na aki, pinapatanidan daw nindo sinda sa pakipag-estorya sa dai kamidbid?

Nahahadit daw kamo na an saindong mga aki tibaad magin biktima sa eskuwelahan?

Igwa daw kamo nin sobra sa sarong kandado sa saindong pinto? Igwa daw kamo nin alarma o espesyal na kandado sa saindong kotse? Ikinakandado daw nindo an saindong bisikleta kun iyan nakaparada sa tinampo?

Kun iyo an saindong simbag sa arin man sa mga hapot na ini, kun siring nahohonahona nindo na sarong tunay na peligro an krimen sa saindo.

SA NAKAAGING mga taon an mga tawo nagin orog kaalerto sa krimen. Taano? Huli ta iyan nakaapektar sa saindang mga pagtaraed, sa saindang mga kaamigo, sa saindang pamilya, sa sainda mismo. Siring sa ibinareta kan The New York Times, “An Takot sa Krimen Kabtang na Ngonyan sa Buhay nin Tawo sa Siudad.” An artikulo nagpadagos na magsabi: “Para sa mga nag-eerok sa Siudad nin Nueva York, an mga mayaman siring man an mga dukha, an krimen bako nang bagay na nangyayari sa ibang tawo. Iyan lakop sa siudad, asin nakapirit iyan nin mga pagbabago—an iba dai naririsa, an iba dramatiko—sa paagi nin pamumuhay nin tawo.” Asin aplikado bako sanang sa Nueva York kundi sa dakol na iba pang mga siudad sa bilog na kinaban.

Krimen—Sarong “Maoswag na Industriya” sa Kinaban

INDIA: An krimen bako sanang problema nin Amerikano. Iyan sarong pankinaban na damat. Halimbawa, an magasin na India Today nagtaram dapit sa timogan na estado nin Bihar bilang sarong “Kahadean nin mga Parakidnap.” Sabi nin sarong tugang nin biktima nin kidnap: “Igwa nin teribleng pagkatakot. Nag-ontok na kaming magluwas sa harong pagkasolnop. Nabubuhay kami nin danay sa pagkatakot.” Saro pang bareta sa prensa iyo an, “Organisadong Krimen Sarong Nagtatalubong Industriya sa India.”

ITALIA: An Italia igwa man nin mga problema sa krimen—asin bako sana sa Mafia. Yaon pa man “an Camorra, sarong imperyo nin kriminal na pinundar labi nang sarong siglo an nakaagi kaiba kan Sicilian Mafia, sarong estado sa laog nin estado,” oyon sa The Washington Post. An sosyedad nin kriminal na ini “tinutubodan na responsable sa haros 1,000 na paggadan sa nakalihis na tolong taon,” sabi kan parehong diaryo.

HAPON: An krimen sarong causa nin paghadit sa sosyedad nin mga Hapones. An sarong diaryo dai pa sana nahaloy nagreport na an Hapon igwa nin 2,330 na grupo nin krimen na aram kan pulis, asin igwa nin kabilangan na haros 100,000 na mga gangster.

TSINA: An gobyerno nagkaigwa na nin mahigpit na paghingoa tanganing mabawasan an mismong “nagdadakulang problema nin krimen,” oyon sa Far Eastern Economic Review. An mga paragadan asin mga para-reyp kun beses ginagadan sa publiko asin an ibang mga kriminal ipinaparada sa mga kalye na igwa nin mga plaka na nakagakod sa saindang mga liog na nagpapahayag kan saindang ngaran asin kan saindang krimen.

BRAZIL: An sarong pagtiripon na ginibo sa São Paulo asin Rio de Janeiro nagpapaheling na 65 porsiento kan populasyon an biyong nag-iingat sa mga lugar na mapeligro; 85 porsiento dai na naggagamit nin mga alahas o nagdadara nin mga mahahalaga kun sinda minahale sa harong. An 90 porsiento kan nagtiripon nagtutubod na puwede sindang magin biktima sa ano man na oras.

NIGERIA: An krimen saro nang kabtang man nin buhay sa mga nasyon nin Aprika. Sa pagsurat sa News Nigerian, an peryodistang si A. Adamu nagpaliwanag: “Pagsalakat, armadong panhahabon, arson, panggadan, asin pan-gugulpi, sarong natatagong karingisan na nangyayari sa nasyon na ini ngonyan na nakapagpapatunganga asin daing maginibo kun paano sasabihon asin ilaladawan an kamugtakan nin takot asin biglang krimen na nakatanom sa isip nin kadaklan.”

An katotoohan iyo, an katakotan sa krimen yaon sa tahaw kan pangenot na mga siudad. Ining pakamansay sa lakop na krimen itinatago an masinunod sa ley na grupo nin sosyedad. Asin pagal na an mga tawo na perming pinakikiaraman asin an kakulangan nin proteksion. Kaya kun an sarong siudadano minabalos tumang sa kriminal, nakakaako sia nin dikit na simpatiya.

Alagad taano ta an kadaklan na tawo minabirik sa krimen? Puwede daw na, al kontraryo sa gurang na sarabihon, an krimen igwa nanggad nin pakinabang?