Pagmamasid sa Kinaban
An Pornograpiya Asin Kadahasan
An sarong pagsiyasat na ginibo kan U.S. Department of Justice nagdeterminar na an dakol na pagkabalad sa pornograpiya puwedeng makadanyar asin magbunga nin “mga akto nin seksuwal na kadahasan,” an bareta kan The New York Times. An may 11 miembrong komisyon nagsabi na an pagheling nin pornograpikong mga bagay “posible na gibohon an mga nakakaheling na ibilang an panlulugos o iba pang klase nin seksuwal na kadahasan na mas bakong seryoso ki sa kutana hohonaon ninda.” Minsan siring, sa ibong kan mga nadiskobreng iyan, an idinugang ninda, an dakol na ley na ginibo tanganing maolang an pagpabakal nin pornograpikong materyal dai ikinakapaotob. Nasabihan man kan komisyon an makosog na ebidensia na an industriya nin pornograpiya “magsalang direktang pinalalakaw o kontroladong gayo” kan mga miembro nin organisadong krimen.
Natural na Alarma sa Bulkan
Sa mga lugar na aktibo an mga bulkan, an lokal na mga nag-iistar nagkakaipong gayo nin epektibong sistema nin alarma. Si Mr. Claude Sastre, parasiyasat para sa Paris Natural History Museum, nagsasabi na an pag-obserbar sa mga pananom na nagtutubo sa mga bakilid kan bulkan tibaad makatabang sa pagpatanid nin mga pagtuga. Ginamit nia bilang halimbawa an Bulkan na Soufrière sa Guadeloupe. Kan Pebrero 1976, an mga botanista may ebidensia na nagdadangadang an panahon nin aktibidad. An mga pananom sa mga bakilid kan bulkan nasosolo sa eksaktong mga lugar na, pakalihis nin anom na bulan, linatawan nin mga baak asin linuwasan nin materyales hale sa bulkan.
Mga Peligro sa Headphone
Patanid! An paggamit nin headphone tibaad makadanyar sa saindong pagdangog! Sa surbey sa mga tin-edyer na nagdadangog sa musika nin stereo paagi sa mga headphone, an kabanga sa mga ineksamen may temporaryong pagkawara nin pagdangog. Mga tres-kuwarto an nagrereklamong nagbabagting an saindang talinga pakalihis nin tolong oras na pagdangog sa musika na pinatatanog nin kasiyahan o makosog. An American Academy of Otolaryngology nagreport na nadadanyaran an talinga kun an nagluluwas na ribok labing 120 decibel, na kayang itao nin kadaklan na radyo. Tanganing maingatan an pagdangog, irinirekomendar na an musika patogtogon paagi sa headphone sa mas halipot na panahon asin sa mas hababang kosog.
Pakipagtrato sa Kalamidad
An nanraraot na mga epekto kan radyasyon na suminungaw sa atmospera huli sa aksidente kan Abril 26 sa nuklear na planta sa Chernobyl puwedeng mamatean nin rinibong tawo, sabi nin mga eksperto. Sono sa mga karkulasyon ninda, mga 4,000 na kanser an ibubunga kan pag-oran nin cesium 137 hale sa aksidente duman sa Chernobyl, na magbubunga nin sagkod sa 2,000 na magagadan. Kinakarkulong 24,000 an magkakaigwa nin diperensia sa thyroid huli sa pakahangos nin iodine 131, na minalangkaw an kabilangan sa 120,000 sa mga may ilinaog sa hawak na naatian na kakanon asin gatas. An kanser sa thyroid puwedeng magbunga nin labing 2,000 na gadan. An mga karkulasyon na iyan basado sa halipot sanang pagkabalad sa radyasyon, sabi nin mga parasiyasat. Sinasabi ninda na an pagkabalad sa radyasyon nin tolong semana o labi pa puwedeng magpalangkaw sa bilang nin mga kanser asin gadan sagkod sa apat na doble! An mga taga-Eastern Europe, Scandinavia, asin Unyon Sobyet an sinisitar na pinakaposibleng maapektaran.
“Katolikong” España
Huling an domestiko asin kolonyal na kasaysayan kaiyan konektadong gayo sa Iglesya Katolika, an España sinasabing iyo an pinaka-Katolikong nasyon sa kinaban. Sagkod kan 1978 an relihiyon kan Estado Katolisismo. Minsan siring, an report na bago pa sanang ipublikar kan Center of Sociological Research kan Iglesya Katolika sa España nagsabi na ngonyan 46 porsiento sana sa populasyon an ibinibilang an sadiri na Katoliko. Digdi, 18 porsiento sana an regular na nagsisimba. “An sarong representante kan iglesya nagsabi na an mga resulta ibinubugtak sa pagduda an ladawan kan España bilang Katolikong nasyon,” sabi kan International Herald Tribune, sarong diaryo sa Paris. Poon kan Disyembre1979 an pagtotokdo manongod sa relihiyon na Katoliko bako nang obligatoryo sa mga eskuwelahan sa España.
Pagkapaoy kan Mata Asin an VDU
Apat sa kada limang naggagamit nin VDU (visual display unit) an may “paoy na mata, namumulang mata, malibog na pagheling o mahaldat na mata,” an bareta kan The Times sa Londres. Ano daw an magigibo digdi? Si Janet Silver, pangenot na ophthalmic optician sa Moorfields Eye Hospital nin Londres, nagsusuherir nin lima sagkod sampulong minuto kada oras na an naggagamit togotan na haleon an pagheling sa screen. Irinirekomendar man an pagliwat sa liwanag asin pagkakalaen nin kolor saka pagposisyon sa screen tanganing malikayan an pagkasula. Para sa mga mapoon na magtrabaho sa VDU, irinirekomendar nia an pagpaeksamen nin mata na susundan nin mga pagpaeksamen kada duwang taon.
AIDS sa Aprika
Sa kabesera nin Uganda, an Mulago Hospital “may ilinaog na sarong pasyenteng may AIDS aroaldaw poon kan Nobyembre,” an bareta kan The Sunday Times sa Londres kan Abril 20, 1986. An AIDS sinasabing “an pinakadakulang paragadan sa ospital,” sabi kan Times. Nadiskobre nin mga doktor na sa Uganda an saro sa kada sampulong ineksamen nagdadara kan virus nin AIDS. Ano an paliwanag ninda? Apuwera sa pagkakaolakit huli sa homoseksuwal na relasyon, an heteroseksuwal na relasyon asin pagsasalin nin dugo sinitar man na causa sa orog na paglakop kan nakagagadan na helang. Huling an dugo na ginagamit sa mga pagsasalin dai ineksamen para sa AIDS, kinakarkulo nin mga doktor na “an 20 pagsasalin aroaldaw . . . puwedeng gikanan nin duwang bagong kaso [nin AIDS] kada aldaw”!
Pagigin Salbado nin mga Taburete sa Aki
Salbado daw an mga taburete sa aki? May binolong nin emerhensia sa ospital na mga 8,000 na omboy asin aki na mayo pang singko anyos para sa mga aksidenteng konektado sa taburete sa aki kaidto sanang 1984, an bareta kan magasin na Parents. Sono sa U.S. Consumer Product Safety Commission, an aki namemeligro sa grabeng aksidente kun dai inaasikaso o dai ibinubugtak nin may tamang proteksion sa taburete. An pinakaparateng causa nin aksidente iyo an: pagkaholog sa taburete, pagkatumba o pagbagsak kan taburete, asin pagkaipit saka pagkalaom. Tanganing malikayan an aksidente, irinirekomendar ninda an pagbugtak kan ano man na mga pahang yaon, saka an pagbantay sa aki mantang nagtutukaw.
Pagprohibir sa mga Anunsio sa Tabako
Iinanunsiar kan American Cancer Society na an dakol na organisasyon sa salud sa Estados Unidos naghagad kan “biyong paghale sa gabos na pag-anunsio nin sigarilyo asin mga tabakong mamaon.” Si Dr. LeMaistre, presidente kan sosyedad, nagsabi na makatatakot an danyos na ginigibo nin pagsisigarilyo sa porma nin helang, pagkasolo, asin aksidente. Sono ki LeMaistre, an sigarilyo ginigikanan nin “mas dakol na kagadanan kada taon kisa pinagsararong nagadan na Amerikano kan Guerra Mundial I, Guerra Mundial II, sa Korea asin Vietnam” asin “pitong doble an nagagadan kada taon kisa gabos na naaaksidente sa awto sa Estados Unidos.”
Mas Halawig an Buhay nin mga Babae
Nadudugangan an lawig nin buhay sa Inglaterra asin Wales, an bareta kan The Times sa Londres. Kun ikokomparar kan 30 taon na an nakaagi, siyam na doble an mga tawong nakaaabot sa edad na sanggatos, sabi ni Sir Cyril Clarke, direktor kan Britain’s Royal College of Physicians research unit. Minsan siring, 15 porsiento sana kaini an mga lalaki! Isinusuherir ni Clarke na an mga lalaki parateng bakong gayong marahay sa salud an estilo nin pamumuhay na dian an pagtaba asin kakulangan nin ehersisyo isinasapeligro an saindang buhay. Sa ibong na kampi, an mga babae mas posibleng mabuhay nin mas halawig, ta sa kadaklan sinda aktibo sa laog kan harong.
Duwang Halley?
Dakol na tawo an namondo na an kometa ni Halley marumarom kun ikokomparar sa paglataw kaiyan kan 1910. Pero may ginikanan nin kaogmahan sa mga paramasid nin kometa sa Southern Hemisphere. “Imbes na ikamondo an marumarom na paglataw kan Halley,” sabi kan The Natal Witness, diaryo sa South Africa, “an ibang tagasiudad nagsasabi na nakaheling sinda nin duwang kometa.” Sa kabangaan nin Abril, duwang malibog na bagay an maheheling na magkarani sa langit sa parteng timog. An saro talagang an kometa ni Halley. An saro? An pambihirang pabilog na grupo nin mga bitoon na Omega Centauri, na igwa nin kinakarkulong sarong milyon na bitoon na nagbibirik sa saro sanang sentro. Bakong arog kan kometa ni Halley, an mga paramasid dai kaipuhan na maghalat nin 76 na taon tanganing maheling iyan. Arog kan paliwanag ni Chris Lake, lokal na astronomo: “Saro iyan sa pinakadakula asin saro sa pipira sanang pabilog na grupo nin mga bitoon na naheheling kan ordinaryong mata.”