An Satong mga Sentido—Pambihirang mga Regalo
SA PAKAHELING sa ice cream, nagliwanag an mga mata ni Luke. Mantang inaabot nia an apa na inalok sa saiya, nagliliwoy an saiyang ngoso. Ihinungit nia an piling kakanon sa saiyang ngoso, na pinaparong an kahamisan kaini mantang ginigibo nia idto. Dangan, ninamitan nia an masiram na namit sa enot na pagdila sa malumhok, malipot na ice cream.
Sa magayagayang eksperyensiang ini, ginamit ni Luke an limang pambihirang sentido kan saiyang hawak—an pagheling, paghinanyog, pakamate, pagparong, asin pagnamit. Alagad igwa kita nin kadakol pang ibang sentido; kun gurano kadakol depende sa kun paano minamawot nin saro na klasipikaron an mga ini. Bilang halimbawa, an kublit igwa nin pagkasensitibo bako sanang sa pakamate kundi siring man sa temperatura (mainit asin malipot) siring man sa kolog. An panlaog na talinga, apuwera sa pagigin sensitibo sa tanog, nagkokontrol sa satong sentido nin pagkatimbang paagi sa likidong nagbobolos sa laog kan kurbadong mga kali-kali kaini. Dugang pa, may mga nagreresibing selula sa hawak na may paninimbagan sa satong sentido nin gutom asin paha, siring man sa iba pang sentido.
Kaya, paagi sa komplikadong sistema nin komunikasyon, an satong hawak nagpapaheling nin reaksion sa manlaenlaen na pampahiro tanganing sokolon an pisikal asin kemikal na naturalesa kan satong palibot. Konsideraron an dikit na espisipiko.
An mata nag-aako nin padagos na bolos nin bisuwal na mga impresyon. An liwanag nakapokus sa minilyon na nagreresibing selula kan retina, na nagpapaheling nin reaksion sa mga sinag nin liwanag paagi sa pagpapaluwas nin elektrikal na mga senyal. An optikong nerbiyos nagdadara nin mga senyal sa hutok, kun saen iniinterpretar an mga ini bilang bisuwal na mga ladawan.
An talinga igwa nin saradit na mga buhok sa panlaog na kabtang na naghihiro sa ritmo kan mga tanog na nakukua kaini. Dangan nagtatao ini nin elektrikal na impormasyon na iniinterpretar kan satong hutok bilang tanog.
An pakamate sarong sentido na depende sa saradit na nagreresibing selula sa kublit. Malinaw, na an manlaenlaen na nagreresibing selula an may paninimbagan para sa manlaenlaen na sentido nin pakamate, kolog, lipot, asin init.
An pagnamit an sentido na napagin posible paagi kan mikroskopikong nerbiyos saporo na inaapod na taste buds. Paagi kan mga buds na ini na manonompongan orog na sa dila, asin an mas dikit sa iba pang kabtang kan ngoso, puwede niatong manamitan an satong kakanon asin inomon.
An pagparong konektadong gayo sa pagnamit. An pambihirang pagkasensitibo kan nagreresibing selula sa itaas kan labot sa dongo nagpapagin posible sa mga ini na madiskobre an 1 sanang molekula nin nagkapirang maparongon na sustansia sa 1,000,000,000,000 na kabtang kan aire! Alagad kun paano nadidiskobre kan mga selulang ini an mga parong asin nakakatao nin mga senyal nin nerbiyos sa hutok ini nakariribong sagkod ngonyan sa mga parasiyasat.
Tunay, an satong mga sentido pambihirang mga regalo. Alagad, ano an nangyayari, kun an mga ini nadanyaran? Paano niato aatubangon ini? Ano an puwede niatong gibohon?