Siudad nin Mejico—Nagdadakulang Higante?

Kan kabareta nin Magmata! sa Mejico

AN SIUDAD nin Mejico sarong higante . . . na sa makangangalas nagpupunsionar pa,” sabi kan Mejicanong arkitekto na si Teodoro González de León. Inaapod iyan kan magasin na National Geographic na “Makatatakot na Higante.” Para ki Carmen, na namundag duman mga 30 anyos na an nakaagi, “iyan masibot na siudad nin mapakumbabang mga tawo na tataong mag-ogma asin mawili sa simpleng mga bagay sa buhay​—pati an paborito nindang mga pagkakan na Mejicano, arog baga kan mga enchilada, tamales, tortilla asin mole.”

An Siudad nin Mejico, na may populasyon na mga 15 milyones, sa ngonyan saro sa pinakadakulang siudad sa kinaban pero iyan dati nang maasensong siudad sa laog nin dakol na siglo.a Iyan sa orihinal pinundar kaidtong 1325 bilang Tenochtitlán asin nagin kabesera kan Imperyong Aztec. An mga Aztec pinonan na itogdok an siudad kan sinda umistar sa sarong isla sa laog kan Danaw nin Texcoco. Pag-abot nin panahon, tinambakan ninda nin daga an danaw tanganing mapahiwas an siudad, pero idto siudad na may mga kanal asin perming napalilibotan nin tubig. Kan umabot an mga Español kan 1519, napangalas sinda sa kadakulaan, kagayonan, asin organisasyon nin sarong siudad na mga 200,000 sagkod 300,000 an habitante.

Siudad nin mga Pagkakalaen

An Siudad nin Mejico, kapareho nin kadaklan na darakulang siudad, may madiklom na lado nin pagkadukha asin krimen, pero sa dakol pang ibang punto-de-vista, iyan magayonon. Huli sa pambihirang pagdakula kaiyan inapod iyan na “maribok”; pero, kabaliktaran, sa tahaw kan siudad, yaon an saro sa pinakamahiwas na parke sa kinaban, an Chapultepec Park, na may hiwas na 647.5 ektaryas. Iyan may mga kadlagan, pirang danaw, restawran, asin museo; asin dakol na laen-laen na programang kultural an ginigibo duman. An taonan na pagpaheling kan bayle ni Tchaikovsky na “Swan Lake” sa natural na kamugtakan sa baybay nin sarong danaw sarong magayon na tradisyon. Para sa mga dai nakahahale sa siudad kun Sabado asin Domingo, an parke nagigin saindang pasyaran para sa dibersion asin pag-aling-aling.

Minsan ngani dai nakapapantay sa Nueva York o Chicago, an Siudad nin Mejico igwa man nin mga rascacielos, o halangkawon na mga edipisyo. An Latin American Tower, 44-eskalon na edipisyo na natapos kan 1956, sarong halimbawa nin disenyo na ginibo tanganing makaya an mga linog. Iyan itinogdok sa 361 direkta an suportang mga harigi na an katuyohan protehiran an edipisyo tumang sa mga linog. Hale sa restawran kaiyan, na nasa ika-40 asin 41 eskalon, maheheling nin saro an kagayonan kan siudad, nangorogna kun banggi na an kadakol na ilaw nagkikilyab sa ibabaw nin garo maitom na pelus. An pinakahalangkaw na edipisyo kan siudad, an World Trade Center of Mexico, dai pa tapos. Iyan may 54 eskalon asin magigin internasyonal na mga opisina para sa pankinaban na komersio saka iba pang pasilidad.

An Siudad nin Mejico nagdakula asin naghiwas sagkod sa punto na an Benito Juárez International Airport, na dati nasa luwas kan siudad, ngonyan haros nasa tahaw na kaiyan. Saro iyan sa pinakamasibot na airport sa kinaban, na mga sarong milyon katawo an inaasikaso kada bulan.

Sa Siudad nin Mejico risang marhay an pagkaralaenlaen. An darakula asin maluhong mga mansion, esklusibo asin mahal na mga hotel, magagayon na condominium, asin mga shopping center kataraed kan kadukhaan nin madiklom asin mamondong mga lugar nin mga dukha. Pero, bakong arog nin dakol na iba pang darakulang siudad sa kinaban, an mga lansangan pano nin buhay sagkod sa matanga.

Mga Problema kan Dakulang Siudad

An Siudad nin Mejico, arog nin pahiwas nang pahiwas na kugita, ngonyan labi nang 1,000 kilometros kuwadrados asin okupado an bilog na inaapod na Distrito Pederal saka an ibang kabtang kan Estado nin Mejico. An dakol na baryo asin hararaning banwaan, na dati independiente, ngonyan naabot na kan mga guramoy kan siudad.

Naturalmente, an siudad na arog kaini kahiwas napapaatubang sa darakulang problema. An pangenot sobrang populasyon, kaiba na an ibinubungang mga problema sa polusyon, kakulangan nin istaran, asin grabeng mga kakulangan sa kaipuhan na mga bagay para sa ikabubuhay, saka an daing ontok sa paglangkaw na krimen. An regular na mga kampanya edukasyonal ginamit sa paghihingoa na inaan an mga pangangaki sa nasyon, alagad ta an darakulang pamilya pinagkatodan na sa Mejico asin ibinibilang na pruweba nin tunay na pagkalalaki asin pagkamainaki nin babae. Dugang pa, an dakol hale sa mga puwerang lugar nagbabalyo sa siudad, na naghahanap nin mas marahay na buhay. Minsan ngani an linog kan 1985 nakapirit sa rinibo na humale sa siudad, nagdadakol an populasyon. An mga tawo nagbabalyo sa lugar na may makukuang trabaho asin may mas marahay na paglaom na mabuhay.

Nakakahangos daw an “Higante”?

An polusyon sa aire sa Siudad nin Mejico nagin kritikal sa huring sampulong taon. Kan mga taon nin 1960, may sarong lugar sa siudad na inapod “an pinakasilag na rehiyon.” Ngonyan mayo na nin rehiyon sa Siudad nin Mejico na silag. May mga patanid nang itinao an mga parabareta. “An polusyon sa aire sa kababan nin Mejico nakaabot na sa peligrosong mga grado,” sabi nin sarong sientipikong babasahon. An magasin na Time nagsabi: “An tolong milyon na kotse asin 7,000 na awtong diesel, na an kadaklan daan na asin raot na, nagbubuga nin ati sa aire. Iyo man an mga 130,000 na pabrika sa pagrarani na nagrerepresentar nin labing 50% sa gabos na industriyang Mejicano. An aroaldaw na total nin kemikal na polusyon sa aire 11,000 toneladas. An paghangos sana kinakarkulong katimbang nin pagsigarilyo nin duwang pakete nin sigarilyo aroaldaw.”

Naggagrabe man an situwasyon. An peryodikong El Universal kan Oktubre 12, 1989, nagkotar sa direktor kan Autonomous Institute of Ecological Investigation sa pagsabi: “An proporsion nin polusyon sa Siudad nin Mejico makatatakot, ta an kada tawo sa siudad nag-aako aroaldaw nin sa promedyo 20 onsas nin nakararaot na mga bagay.” Kada taon, labing apat na milyon na tonelada nin ati an pinasusungaw sa siudad.

Bago pa sana, ginibo an pirang paaging pan-emerhensia tanganing paglabanan an polusyon. Ginibo an sarong programa na pagbawalan kada aldaw na padalaganon sa siudad an may depinidong bilang na mga kotse ta, sono sa sarong report kan gobyerno, “an mga sakayan ginigikanan nin 9,778.3 toneladas nin ati kada aldaw,” na an 7,430 toneladas hale sa pribadong mga kotse. An mga tawo inagda nang boluntad na bawasan an paggamit sa saindang kotse paagi sa pag-iriba sa saro sanang sakayan kun maduman sa trabaho o sa iba pa, pero ini dai nagin mapanggana. Ano an ginibo kan gobyerno kan siudad?

Ngonyan, paagi sa programang “sarong aldaw na daing kotse,” an gabos na pribadong kotse pinagbabawalan paagi sa turnuhan sarong aldaw kada semana, depende sa huring numero kan saindang rehistrasyon o sa kolor. Ini nangangahulogan na kada aldaw an 20 porsiento kan tres milyones na pribadong kotse sa siudad dai ginagamit. An programang ini kan enot iaaplikar sana kun tiglipotan tanganing maolang an pagdadanay kan mainit na aire asin polusyon sa daga, pero ngonyan pinoprobaran na kan mga autoridad na ipaotob iyan nin permanente. Para sa mga dai nagkukuyog, may magagabat na multa saka maproblemang mga paaging kaipuhan tanganing makua an kotseng nakompiskar. An estriktong mga paaging ini nakakombensir sa kadaklan na tsuper na suportaran an programa.

An saro pang ginigibo pagpakarhay sa kuwalidad kan gasolina, na iniinaan an tingga. Saro pa, hinahagad ngonyan na an gabos na sakayan helingon sa panapanahon para sa ibinubugang polusyon. Dugang pa, an bagong mga ley nag-oobligar sa mga pabrika na magkaigwa nin mga sistemang pangontra sa polusyon. An ibang pabrika pinintoan ta dai sinda nagkuyog sa kahagadan na ini. An mga paaging ini nakaina nin kadikit sa problema sa polusyon, pero dai pa iyan nareresolberan. Kapareho kan ibang lugar sa kinaban, an Mejico nagkakaipo nin unibersal na solusyon sa mga problema kaiyan.

Sa dai na mahahaloy, sa pamamahala kan langitnon na gobyerno nin Dios, gagamiton nin katawohan sa madonong na paagi an mga kayamanan kaiyan, asin an gabos na tawo magkakamit, bakong nin surusuan na mga siudad, kundi nin mahiwas na mga lugar kaiba an gabos na kaipuhan para sa maogmang buhay. Mientras tanto, mayo nin magigibo kundi tioson an mga pagsurusuan asin kadepisilan sa Siudad nin Mejico, mantang nakakamtan an dakol na marahay na mga bagay na iinaalok kaiyan​—pati an magayonon na ladawan kan mapag-istimar na mga taga-Mejico.​—Kapahayagan 11:18; 21:​1-4.

[Nota sa Ibaba]

[Mga ritrato sa pahina 22]

Haralangkawon na mga edipisyo asin trapiko sa Siudad nin Mejico