Sarong Kahadean na Itinogdok sa Baybay, Krudo, Asin Relihiyon

ARIN na nasyon an arog kadakula sa Europa Occidental, may populasyon sanang 12 milyones, asin haros disyerto gabos? Arin na kahadean an napundar kan 1932, nakadiskobre nin kadakoldakol na krudo kan 1938, asin nagin an ikatolo sa pinakadakulang mga paraprodusir nin krudo sa kinaban? Arin na kahadean an ginagamit an Koran bilang konstitusyon kaiyan asin namumugtakan kan duwa sa pinakaiginagalang na siudad asin moske nin Islam?

An simbag sa gabos na hapot na ini iyo an Kahadean nin Saudi Arabia, na pinaghahadean ni Hadeng Fahd Bin Abdul Aziz. May 2,240,000 kilometros kuwadrado, okupado kaiyan an kadaklan sa peninsula nin Arabia, na nasa solnopan an Dagat na Pula, nasa timog an Dagat nin Arabia, asin nasa sirangan an Golpo nin Arabia.

Paano ako nagkainteres sa Arabong nasyon na ini? Naheling ko sa diaryo an imbitasyon sa sarong eksibisyon sa Siudad nin Nueva York na suportado kan gobyerno nin Saudi Arabia. Gusto kong madugangan an aram ko manongod sa laen na kultura asin pamumuhay na ini. Asin mantang seguro noarin man dai ako makaaabot sa Saudi Arabia, taano ta dai pabayaan na an Saudi Arabia an dumolok sako?

Saudi Arabia​—An Dati Asin an Bago

Paglaog ko tolos sa lugar kan eksibisyon, narealisar ko na an gabos dinisenyo tanganing marahay an magin saboot kan publiko manongod sa Arabong nasyon na ini. Lakop an mga Saudi na estudyante sa unibersidad sa E.U. na naglilingkod bilang mataling mga giya. An gabos may sulot na tipikong thobe, halaba, puting gubing na nakaaagid sa bata asin abot sa bitis. An kada saro may sulot man na may pula-asin-puting kurukuwadradong disenyo na ghutra, o pandong, na nabubugkosan nin dobleng kordon na itom. An gabos matibay mag-Ingles asin magalangon sa pagsimbag sa ano man na ihapot ko o kan siisay pa man.

Pakaagi sa madurodiklom na sala, na may mga retrato kan naghahadeng pamilya nin Saudi saka pasale paagi sa mga slides manongod sa laen-laen na bagay sa Saudi Arabia, an sumunod kong pinasyaran iyo an lugar na nagpapaheling kan tradisyonal na buhay na Arabo asin Bedouin. Yaon an itom na toldang Bedouin na kompleto sa kasangkapan para sa saindang buhay na pabarobalyo. Minsan siring, huli sa pag-oswag nin modernong teknolohiya, an pamumuhay na Bedouin, kaiba an bantog na pagkamapag-istimar sa mga estranghero, nagagadan na.

An sumunod na kabtang kan pamamasyar nagpapagirumdom sa relihiyosong puwersa na nagmomotibar asin namomogol sa buhay sa Saudi Arabia​—an Islam.a

Mecca, Kaaba, asin Koran

An banal na libro nin Islam, an Koran, “ibinibilang na iyo an konstitusyon kan [Saudi Arabia] asin nagtatao nin moral na mga pamantayan asin giya,” sabi nin sarong opisyal na pulyeto. An sarong pampleta nagsasabi: “Ginigibo kan Kahadean an sosyal, politikal, asin ekonomikong mga palakaw sa liwanag kan mga katokdoan na Islamiko.” Minsan ngani may nakaeksibir na pirang kopya kan Koran, an pangenot na tema kan kabtang na ini iyo an dinadayong siudad nin Mecca (sa Arabe, Makkah) na may dakulang moske asin nasa tahaw an Kaaba. Ini ipinaheling nin darakulang modelo.

An Kaaba, dakulang edipisyo na korteng kubo na gibo sa gapo asin natatahoban nin mahibog na telang itom, tinawan nin kahulogan nin sarong publikasyon na Islamiko bilang “an lugar nin pagsamba na ipinagboot nin Dios ki Abraham asin Ismael na itogdok kaidtong labi nang apat na ribong taon an nakaagi.”b Kun siring an Islam (na pinonan kan propetang si Muḥammad kan ikapitong siglo C.E.) naghihingakong konektado ki Abraham, an patriarkal na pinonan kan Judaismo asin Kristianismo. Kun siring iyan saro sa tolong mayor na relihiyosong sistema na nagtutubod sa saro sanang Dios.

Sa katotoohan an Kaaba yaon sa tahaw kan mahiwas na plasang daing atop na kabtang kan dakulang moske sa Mecca. Sa taonan na peregrino (ḥajj), labing sarong milyon na Muslim an nagduduman tanganing mamibi asin liboton an Kaaba nin pitong beses. Ibinibilang na obligasyon nin kada makosog na Muslim na paduman kisuerra makasaro sa bilog niang buhay. Kabale man sa eksibisyon an sarong modelo kan dakulaon na moske nin Medina (sa Arabe, Madinah), an linubngan ki Muḥammad.

Nangorognang interesante an mahibog asin maarteng mga pinto kan Kaaba na nakaeksibir. Sa ordinaryo, mga Muslim sana an nakakaheling kaini, ta sinda sana an pinalalaog sa moske sa Mecca. Masakit tubudon na idto mga orihinal sagkod na ipaliwanag nin sarong giya na idto an mga pinto na ginamit poon 1942 sagkod 1982, kan iyan salidahan nin bago. Iyan gibo sa bulawan asin pirak patin nasasamnohan nin mga mahimpis na bulawan na dian nakaukit an mga bersikulong Arabe hale sa Koran. Nasasabit sa may lanob sa harani an sarong kiswah, o mahibog na kurtinang itom, na dating itinatahob sa Kaaba, na binurdahan sa bulawan nin dagdag pang mga kotasyon hale sa Koran.

Modernong Buhay sa Saudi Arabia

Sa padagos na pagpasyar, may mga ipinaheheling na tipikong mga eksena sa tinampo, na may mga artesano na naggigibo nin banig asin an iba man ginigibong mga kasangkapan sa harong an batbat. An ibang artesano nagtatrabaho sa anit sa paggibo nin tipikong mga sinelas na Arabo. An saro man naggigibo nin simpleng mga haulang kahoy. May saro man na pinoporma an dulay sa pinipedalan na palitong.

Sa katapustapusi nag-abot ako sa kabtang na nagtatampok kan mga nagibo kan modernong Saudi Arabia. Malinaw na an pakadiskobre sa krudo liniwat an ekonomiya nin Saudi asin an grado nin pamumuhay kan nasyon. An ARAMCO (Arabian American Oil Company) nakadiskobre nin mahiwas na mga deposito nin krudo kan 1938. Naieksibir an sampol na mga botelya kan maitom na likido. An sarong pulyeto kan kompaniya nagsasabi: “An Aramco ngonyan may labing 43,000 na empleyado, mga 550 bobon na nagpoprodukto, 20,500 kilometros na tubo asin labing 40 planta na nagseseparar kan gas asin krudo.”

Bakong makangangalas na huli sa siring kasarig na ekonomikong pundasyon, an mga pulyetong nagtatao nin impormasyon nakapagsasabi na sinusuportaran kan Saudi Arabia an mga 15,000 na eskuwelahan asin mga sentro edukasyonal na naglilingkod sa labing 2.5 milyones na estudyante. An edukasyon libre para sa gabos sagkod sa gradong unibersidad. Asin may pitong unibersidad.

Siyempre, bako sana man na krudo an yaon sa Saudi Arabia. Natapos na an darakulang proyekto sa irigasyon, asin nagin maasenso an agrikultura sagkod sa punto na an nasyon nag-eeksportar nin sira, manok, trigo, datiles, gulay, asin gatas saka iba pang produkto sa oma.

May Duwang Magkalaen na Lado an Lambang Bagay

Natapos ko an tolong oras kong pamamasyar sa “Saudi Arabia” na hangang-hanga sa mga nagibo nin sadit sanang nasyon. Inisip ko kun gurano kalaen kan kamugtakan kun an kada nasyon binendisyonan nin mga deposito nin petrolyo o iba pang kayamanan na kaipuhan kan bilog na kinaban.

Minsan ngani nanompongan ko na nakapagtotokdo an pamamasyar, dai ko malikayan na marisa an dai pagkasambit sa langtad nin relihiyon. Mayo ako nin nadangog manongod sa aktuwal na gapo nin Kaaba, itom na bulalakaw na sinasamba nin mga Muslim na minasongko sa Mecca. Bago mapundar an Islam, an gapo “sinamba bilang anito,” sabi ni Philip K. Hitti sa saiyang History of the Arabs. An tradisyon iyo na mantang itinotogdok liwat ni Ismael an Kaaba, inako nia an itom na gapo gikan sa anghel na si Gabriel.

An saro pang nalipasan sa eksibisyon iyo na mayo ako nin nanompongan na pagkasambit sa duwang mayor na dibisyon nin Islam, an Sunni asin an Shia. An pagkasiblag na ini duman pa sa mga kasalihid ni Muḥammad asin basado sa pagkakalaen nin interpretasyon sa kun baga siisay an may diretso niang espirituwal na mga eridero​—an linya daw minasunod sa kadugo ni Muḥammad sono sa paghihingako kan mga Muslim na Shiite o iyan daw basado sa elehidong katongdan sono sa paghihingako kan mayoriyang Sunni? An mga taga-Saudi kabilang sa estriktong sektang Wahhabi kan grupong Hanbali, an pinakaestrikto sa apat na grupo nin mga Muslim na Sunni.

Risa man na mayo sa eksibisyon an mga babaeng Arabiano. Ipinamugtak ko na an pagigin mayong ini huli sa estriktong interpretasyon na Saudi kan mga ley nin Islam manongod sa katongdan nin mga babae sa buhay na pampubliko.

Kan pahale na ako sa eksibisyon, pirit na ipinagirumdom sako an sarabihon na perming may duwang magkalaen na lado an lambang bagay. Sa luwas, may mga paraprotestang Arabo na nananao nin mga pulyeto na naghihingako nin mga panriringis asin inhustisya sa Saudi Arabia asin dinidenunsiar an kadaihan nin demokratikong palakaw sa nasyon na iyan (mayo nin sekular na konstitusyon o parlamento). Narealisar ko na para sa nagkapira an baybay, krudo, asin relihiyon bakong iyo an bilog na estorya. Pero minsan paano nagkaigwa ako nin mas malinaw na punto-de-vista sa buhay sa Saudi Arabia asin sa epekto nin Islam sa mga siudadano kaiyan.​—Ikinontribuwir.

[Mga Nota sa Ibaba]

[Mapa/​Ritrato sa pahina 18]

(For fully formatted text, see publication)

SAUDI ARABIA

Mecca

IRAN

IRAQ

SUDAN

Dagat na Pula

Dagat nin Arabia

[Mga ritrato sa pahina 19]

(Poon sa wala) Pinto kan Kaaba, artesanong Arabo, asin pagburda kan surat na Arabe

[Credit Line]

David Patterson