Kapitulo Singko

An Saindang Pagtubod Nakatagal sa Grabeng Pagbalo

1. Ano an saboot nin dakol manongod sa debosyon sa Dios asin sa saindang dagang tinuboan?

AN SAINDO daw na debosyon maninigong itao sa Dios o sa nasyon na iniistaran nindo? Dakol an masimbag sa pagsabi, ‘Pareho ko iyan iginagalang. Sinasamba ko an Dios segun sa dikta kan sakong relihion; kadungan kaiyan, nanunumpa akong magin maimbod sa sakong dagang tinuboan.’

2. Paano an hade sa Babilonya relihioso sagkod politikal na personahe?

² Tibaad garo baga malibog ngonyan an pagkakalaen nin relihiosong debosyon asin patriotismo, alagad sa suanoy na Babilonya haros mayo iyan nin pagkakalaen. Sa katunayan, an mga bagay na sibil asin sagrado magkakakoronektar na marhay na may beses na an mga iyan dai na mapaglaen. “Sa suanoy na Babilonya,” an isinurat ni Propesor Charles F. Pfeiffer, “an hade nagserbing Halangkaw na Saserdote sagkod namamahala sibil. Sia nag-aatang asin iyong nagdedeterminar kan relihiosong buhay kan saiyang mga sakop.”

3. Ano an nagpapaheling na si Nabucodonosor tawo na relihiosong marhay?

³ Estudyare si Hadeng Nabucodonosor. An mismong ngaran nia nangangahulogan “O Nebo, Suroga an Eridero!” Si Nebo an Babilonyong dios nin kadonongan asin agrikultura. Si Nabucodonosor tawo na relihiosong marhay. Siring sa nasabi na, saiyang itinogdok asin pinagayon an mga templo nin dakol na dios nin Babilonya asin sia nangorognang deboto ki Marduk, na iyo niang tinatawan kan kredito para sa saiyang mga kapangganahan militar.a Minalataw man na si Nabucodonosor nagsarig na marhay sa pagtoodtood para sa paggibo kan saiyang mga plano sa pakikilaban.​—Ezequiel 21:18-23.

4. Iladawan an relihiosong espiritu nin Babilonya.

⁴ An totoo, lakop sa bilog na Babilonya an relihiosong espiritu. Ipinaghambog kan siudad an labing 50 templo, na dian sinamba an kadakoldakol na dios asin diosa, pati an trinidad ni Anu (dios kan langit), Enlil (dios kan daga, aire, asin bagyo), asin Ea (dios sa katubigan). An saro pang trinidad kompuesto ni Sin (an dios na bulan), Samas (an dios na saldang), asin Istar (an diosa nin pagigin mainaki). An mahika, panraratak, asin astrolohiya may prominenteng kabtang sa pagsambang Babilonyo.

5. Anong kadepisilan an itinao kan relihiosong kamugtakan sa Babilonya para sa mga desterradong Judio?

⁵ An pamumuhay sa tahaw nin banwaan na nagsasamba sa dakol na dios nagtao nin masakit daogon na kadepisilan para sa mga desterradong Judio. Dakol na siglo bago kaini, pinatanidan ni Moises an mga Israelita na magkakaigwa nin makamomondong mga resulta kun saindang pilion na magrebelde tumang sa Supremong Paraboot. Sinabihan sinda ni Moises: “Ika asin an saimong hade na ibubugtak mo na mamahala sa saimo dadarahon ni Jehova sa sarong nasyon na dai mo midbid, ni ika ni an saimong mga apoon; asin duman ika maglilingkod sa ibang mga dios, na kahoy asin gapo.”​—Deuteronomio 28:15, 36.

6. Taano an pag-istar sa Babilonya ta nagtao nin espesyal na kadepisilan ki Daniel, Hananias, Misael, asin Azarias?

⁶ An mga Judio yaon na ngonyan sa mismong masakit na kamugtakan na iyan. An pagpapadanay kan integridad ki Jehova magigin depisil, nangorogna para ki Daniel, Hananias, Misael, asin Azarias. An apat na hoben na Hebreong ini espesyalmenteng pinili na tokdoan para sa pagserbisyo sa gobyerno. (Daniel 1:3-5) Girumdoma na tinawan pa ngani sinda nin mga ngaran na Babilonyo​—Beltsasar, Sadrac, Mesac, asin Abednego​—na posibleng marhay na sa katuyohan na impluwensiahan sindang umarog sa bagong mga kamugtakan sa palibot ninda.b Huli sa sikat na mga katongdan kan mga lalaking ini magigin risang-risa​—pagtraydor pa ngani​—an ano man na pagsayuma ninda na sumamba sa mga dios kan nasyon.

NAGTAO NIN PELIGRO AN SARONG IMAHEN NA BULAWAN

7. (a) Iladawan an imahen na ipinatindog ni Nabucodonosor. (b) Ano an katuyohan kan imahen?

⁷ Malinaw na sa paghihingoa na pasarigon an pagkasararo kan saiyang imperyo, nagpatindog si Nabucodonosor nin sarong imahen na bulawan sa kaplanodohan nin Dura. Idto 60 sokol sa siko (27 metros) kalangkaw asin 6 na sokol sa siko (2.7 metros) kalakbang.c Naniniwala an nagkapira na an imahen saro sanang harigi, o obelisko. Idto tibaad may halangkawon na patungtungan na sa ibabaw may dakulaon na estatuwang tawo, tibaad nagrerepresentar ki Nabucodonosor mismo o sa dios na si Nebo. Ano man idto, an halangkawon na monumentong ini simbolo kan Imperyo nin Babilonya. Bilang siring, idto sa katuyohan na maheling asin pahelingan nin reberensia.​—Daniel 3:1.

8. (a) Sairisay an inapod sa inagurasyon kan imahen, asin ano an hinagad na gibohon kan gabos na presente? (b) Ano an magigin penalidad sa pagsayumang dumuko sa imahen?

⁸ Huli kaiyan, nag-areglo si Nabucodonosor nin seremonya sa inagurasyon. Tiniripon nia an saiyang mga satrapa, prefecto, gobernador, konsehero, tesurero, hokom, mahistrado kan pulisiya, asin an gabos na administrador sa mga distrito hurisdiksional. Ikinurahaw nin sarong parabareta: “Sa saindo sinasabi, O mga banwaan, mga grupo nasyonal asin mga lenguahe, na sa oras na madangog nindo an tanog kan amodyong, kan plauta, kan sitara, kan arpa triangular, kan instrumentong de kuerdas, kan gaita asin kan gabos na klase nin instrumento sa pagtugtog, kamo maghuruhod asin sumamba sa imahen na bulawan na ipinatindog ni Nabucodonosor na hade. Asin an siisay man na dai maghuruhod asin sumamba iaapon sa oras mismong iyan sa nagkakalayong horno.”​—Daniel 3:2-6.

9. Ano an minalataw na kahulogan kan pagduko sa imahen na ipinatindog ni Nabucodonosor?

⁹ Naniniwala an nagkapira na iinareglo ni Nabucodonosor an seremonyang ini sa pagprobar na piriton an mga Judio na ikompromiso an saindang pagsamba ki Jehova. Tibaad bako man na arog kaini, ta minalataw na opisyales sana kan gobyerno an inapod sa okasyon. Sa siring, an yaon sanang mga Judio iyo an mga nagseserbisyo sa sarong katongdan sa gobyerno. Kun siring, minalataw na an pagduko sa imahen sarong seremonya na an intension pasarigon an pagkasararo kan mga namamahala. Sinasabi kan intelektuwal na si John F. Walvoord: “An siring na eksibisyon nin opisyales sa sarong lado nakakaogmang pagpaheling kan kapangyarihan kan imperyo ni Nabucodonosor asin sa ibong na lado makahulogan bilang pagmidbid sa mga dios na sa opinyon ninda iyong responsable sa saindang mga kapangganahan.”

AN MGA LINGKOD NI JEHOVA NAGSAYUMANG MAKIKOMPROMISO

10. Taano an mga bakong Judio ta dai magkakaproblema sa pagsunod sa pagboot ni Nabucodonosor?

¹⁰ Sa ibong kan saindang debosyon sa manlaenlaen na dios na patron, an kadaklan sa mga tinipon sa atubangan kan imahen ni Nabucodonosor dai man lamang makokonsensia sa pagsamba kaiyan. “Sinda gabos tuod na sumamba sa mga idolo, asin an pagsamba sa sarong dios dai nakaolang sa saindang paggalang man sa iba,” an paliwanag nin sarong nag-espesyalisar sa Biblia. Sia nagpadagos: “Iyan segun sa komun na mga opinyon nin mga parasamba sa idolo na dakol an dios . . . asin na bakong sala na igalang an dios nin arin man na banwaan o nasyon.”

11. Taano si Sadrac, Mesac, asin Abednego ta nagsayumang dumuko sa imahen?

¹¹ Minsan siring, idto ibang bagay para sa mga Judio. Sinda pinagbotan kan saindang Dios, si Jehova: “Dai ka maggibo para sa saimo man sana nin inukit na imahen o nin porma na kabaing nin ano man na yaon sa kalangitan sa itaas o yaon sa daga sa ibaba o yaon sa katubigan sa irarom kan daga. Dai ka dumuko sa sainda ni madara na maglingkod sa sainda, huli ta ako si Jehova na saimong Dios sarong Dios na naghahagad nin dai nababangang debosyon.” (Exodo 20:4, 5) Kun siring, pagpoon kan musika asin an tiripon nagralaob sa atubangan kan imahen, an tolong hoben na Hebreo​—si Sadrac, Mesac, asin Abednego​—nagdanay na nagtitindog.​—Daniel 3:7.

12. An nagkapirang Caldeo inakusar an tolong Hebreo nin ano, asin taano?

¹² An pagsayuma nin tolong opisyal na Hebreo na sumamba sa imahen ikinaanggot na marhay nin nagkapirang Caldeo. Tolos-tolos, nagdorolok sinda sa hade asin “inakusar an mga Judio.”d Dai sinda interesado sa esplikasyon. Gustong mapadusahan an mga Hebreo huli sa kadaihan nin kaimbodan asin pagtraydor, sinabi kan mga nag-aakusar: “May nagkapirang Judio na ninombrahan mo sa pag-administrar kan distrito hurisdiksional nin Babilonya, si Sadrac, Mesac asin Abednego; an pusog na mga lalaking ini dai nagpapahalaga sa saimo, O hade, dai sinda naglilingkod sa saimong mga dios, asin an imahen na bulawan na saimong ipinatindog dai ninda sinasamba.”​—Daniel 3:8-12.

13, 14. Ano an reaksion ni Nabucodonosor sa ginibo ni Sadrac, Mesac, asin Abednego?

¹³ Abaa kanadesganar segurado ni Nabucodonosor na an tolong Hebreo dai nagkuyog sa saiyang pagboot! Malinaw na dai nia nahimong magin maimbod na mga parasuportar kan Imperyo nin Babilonya si Sadrac, Mesac, asin Abednego. Bako daw na inedukar nia sinda sa kadonongan kan mga Caldeo? Tara, binago pa ngani nia an saindang ngaran! Alagad kun pinaghona ni Nabucodonosor na an nakakagulat na edukasyon matokdo sa sainda nin bagong paagi nin pagsamba o na an pagbago sa ngaran ninda makakapabago sa saindang karakter, nasasala siang marhay. Si Sadrac, Mesac, asin Abednego nagdanay na maimbod na mga lingkod ni Jehova.

¹⁴ Anggoton si Hadeng Nabucodonosor. Tolos-tolos, ipinaapod nia si Sadrac, Mesac, asin Abednego. Ihinapot nia: “Ano totoo, O Sadrac, Mesac asin Abednego, na kamo dai naglilingkod sa sakong mga dios, asin dai kamo nagsasamba sa imahen na bulawan na sakong ipinatindog?” Daing duwa-duwa na dai makapaniwala si Nabucodonosor mantang sinasabi ini. Total, segurado na sia nangatanosan, ‘Paano mababasangbasang nin tolong tawo na toltol an isip an siring kalinaw na pagboot​—saro pati na may grabeng penalidad sa pakisuway?’​—Daniel 3:13, 14.

15, 16. Anong oportunidad an itinao ni Nabucodonosor sa tolong Hebreo?

¹⁵ Gusto ni Nabucodonosor na tawan nin saro pang oportunidad an tolong Hebreo. “Ngonyan kun andam na kamo,” sabi nia, “na kun madangog nindo an tanog kan amodyong, kan plauta, kan sitara, kan arpa triangular, kan instrumentong de kuerdas, asin kan gaita patin kan gabos na klaseng instrumento sa pagtugtog, kamo humuruhod asin sumamba sa imahen na ginibo ko, marahay. Alagad kun dai kamo sumamba, sa mismong oras na iyan kamo iaapon sa nagkakalayong horno. Asin siisay an dios na iyan na makakapagligtas sa saindo hale sa sakong mga kamot?”​—Daniel 3:15.

¹⁶ Minalataw na an leksion kan imahen sa pangatorogan (na nasusurat sa Daniel kapitulo 2) dai nagdanay sa isip asin puso ni Nabucodonosor. Tibaad nalingawan na nia an mismong sinabi nia ki Daniel: “An saindong Dios Dios nin mga dios asin Kagurangnan nin mga hade.” (Daniel 2:47) Ngonyan garo baga inaangat ni Nabucodonosor si Jehova, na sinasabi na dawa Sia dai kayang iligtas an mga Hebreo sa padusang naghahalat sa sainda.

17. Ano an simbag ni Sadrac, Mesac, asin Abednego sa alok kan hade?

¹⁷ Dai na kaipuhan na horophoropon giraray ni Sadrac, Mesac, asin Abednego an mga bagay. Ensegida na sinda suminimbag: “O Nabucodonosor, dai na kami kaipuhan na sumimbag sa saimo mapadapit sa bagay na ini. Kun mangyari man, an samong Dios na samuyang pinaglilingkodan kayang magligtas sa samo. Hale sa nagkakalayong horno asin hale sa saimong kamot, O hade, ililigtas nia kami. Alagad kun dai, maisihan mo logod, O hade, na an saimong mga dios bakong iyo an samong pinaglilingkodan, asin an imahen na bulawan na saimong ipinatindog dai mi sasambahon.”​—Daniel 3:16-18.

IINAPON SA NAGKAKALAYONG HORNO!

18, 19. Ano an nangyari kan an tolong Hebreo iapon sa nagkakalayong horno?

¹⁸ Nagpuputok an kaanggotan, ipinagboot ni Nabucodonosor na an horno painiton kan saiyang mga lingkod nin pitong doble kisa dati. Dangan pinagbotan nia an “nagkapirang pusog na lalaking may kosog nin buhay” na gaposon si Sadrac, Mesac, asin Abednego asin iapon sinda sa “nagkakalayong horno.” Kinuyog ninda an pagboot kan hade, na isinapog sa kalayo an tolong Hebreo, nagagapos asin kompleto an gubing​—tibaad tangani na mas madali sindang matumtom. Minsan siring, an mga tawohan mismo ni Nabucodonosor an nagadan sa kalayo.​—Daniel 3:19-22.

¹⁹ Alagad may nangyayaring ekstraordinaryo. Minsan ngani si Sadrac, Mesac, asin Abednego nasa tahaw kan nagkakalayong horno, dai sinda natutumtom kan mga laad. Isip-isipa an pagngalas ni Nabucodonosor! Iinapon sinda sa nag-aarab-adab na kalayo, na nagagapos nin biyo, alagad buhay pa sinda. Tara, naglalakawlakaw sindang butas sa kalayo! Alagad may narisa pa si Nabucodonosor. “Bakong tolong pusog na lalaki an iinapon niatong nagagapos sa tahaw kan kalayo?” an hapot nia sa saiyang maginoong haralangkaw na opisyal. “Opo, O hade,” an simbag ninda. “Uya!” nagkurahaw si Nabucodonosor, “An naheheling ko apat na pusog na lalaki na naglalakawlakaw na butas sa tahaw kan kalayo, asin dai sinda naaano, asin an itsura kan ikaapat nakakaagid sa aki kan mga dios.”​—Daniel 3:23-25.

20, 21. (a) Ano an namangno ni Nabucodonosor manongod ki Sadrac, Mesac, asin Abednego kan sinda lumuwas sa horno? (b) Si Nabucodonosor napiritan na rekonoseron an ano?

²⁰ Nagdolok si Nabucodonosor sa pinto kan nagkakalayong horno. “Sadrac, Mesac asin Abednego, kamong mga lingkod kan Kaharohalangkaweng Dios,” an kurahaw nia, “luwas kamo asin madia!” An tolong Hebreo luminuwas sa tahaw kan kalayo. Daing duwa-duwa na an gabos na nakaheling mismo sa milagrong ini​—pati an mga satrapa, prefecto, gobernador, asin haralangkaw na opisyal—​namungnan. Tara, garo baga dai ngani luminaog sa horno an tolong hoben na lalaking ini! Dai sinda namarong nin kalayo, asin ni sarong buhok sa saindang payo dai nasirob.​—Daniel 3:26, 27.

²¹ Ngonyan napiritan si Hadeng Nabucodonosor na rekonoseron na si Jehova an Kaharohalangkaweng Dios. “Pag-omawon an Dios ni Sadrac, Mesac asin Abednego,” sabi nia, “na nagsugo kan saiyang anghel asin ilinigtas an saiyang mga lingkod na nagtiwala sa saiya asin liniwat an mismong pagboot kan hade patin idinolot an saindang hawak, huli ta sinda habong maglingkod asin habong sumamba sa siisay man na dios apuera sa sadiri nindang Dios.” Dangan, idinagdag kan hade an estriktong patanid na ini: “Gikan sa sako ilinuluwas an pagboot, na an arin man na banwaan, grupo nasyonal o lenguahe na magtaram nin ano man na sala tumang sa Dios ni Sadrac, Mesac asin Abednego maninigong pagbarobaraakon, asin an harong kaiyan maninigong gibohon na pampublikong kasilyasan; huli ta mayo nin ibang dios na nakakapagligtas nin arog kan sarong ini.” Sa puntong iyan, an tolong Hebreo nakabalik sa pabor kan hade asin ‘nag-asenso sa distrito hurisdiksional nin Babilonya.’​—Daniel 3:28-30.

AN PAGTUBOD ASIN AN GRABENG PAGBALO NGONYAN

22. Paano an mga lingkod ni Jehova sa presenteng panahon napapaatubang sa mga kamugtakan na kaagid kan inatubang ni Sadrac, Mesac, asin Abednego?

²² Ngonyan, an mga nagsasamba ki Jehova napapaatubang sa mga kamugtakan na kaagid kan inatubang ni Sadrac, Mesac, asin Abednego. Totoo, an banwaan nin Dios tibaad bakong mga desterrado sa literal na sentido. Pero, sinabi ni Jesus na an saiyang mga parasunod magigin “bakong kabtang kan kinaban.” (Juan 17:14) Sinda “mga taga ibang daga” ta dai ninda inaarog an bakong sono sa Kasuratan na mga kostumbre, aktitud, asin gibo kan mga nasa palibot ninda. Arog kan isinurat ni apostol Pablo, an mga Kristiano dapat na ‘dai na magpamolde sa sistemang ini nin mga bagay.’​—Roma 12:2.

23. Paano nagpaheling nin karigonan an tolong Hebreo, asin paano makakaarog sa saindang halimbawa an mga Kristiano ngonyan?

²³ An tolong Hebreo nagsayumang pamolde sa sistema nin Babilonya. Dawa an kompletong pagtotokdo sa kadonongan nin Caldea dai nakadara sa sainda. An paninindogan ninda kun manongod sa pagsamba dai puedeng agihon sa negosasyon, asin an saindang kaimbodan ki Jehova. An mga Kristiano ngonyan kaipuhan na magin arog man kaiyan karigon. Dai sinda dapat na masupog ta napapalaen sinda sa mga nasa kinaban. Tunay nanggad, “an kinaban maagi sana asin siring man an mawot kaiyan.” (1 Juan 2:17) Kaya kamangmangan asin daing kamanungdanan na umarog sa madali nang magadan na sistemang ini nin mga bagay.

24. Paano an paninindogan nin tunay na mga Kristiano nakakakomparar sa paninindogan kan tolong Hebreo?

²⁴ An mga Kristiano dapat na mag-ingat tumang sa gabos na klase nin idolatriya, pati an mga klaseng daing gayo risa.e (1 Juan 5:21) Si Sadrac, Mesac, asin Abednego makinuyog asin magalang na nagtindog sa atubangan kan imahen na bulawan, alagad narealisar ninda na an pagduko dian bako sanang pagpaheling nin paggalang. Iyan sarong akto nin pagsamba, asin an pagpartisipar ikakaanggot na marhay ni Jehova. (Deuteronomio 5:8-10) Isinurat ni John F. Walvoord: “Idto garo man sana pagsaludo sa bandera, minsan ngani, huli sa haraning koneksion kan relihioso sa nasyonal na mga kaimbodan, iyan tibaad may relihioso man na konotasyon.” Ngonyan, an tunay na mga Kristiano arog man kaiyan karigon an paninindogan tumang sa idolatriya.

25. Anong leksion an nanodan nindo sa estoryang totoong nangyari sa buhay ni Sadrac, Mesac, asin Abednego?

²⁵ An salaysay kan Biblia manongod ki Sadrac, Mesac, asin Abednego nagtatao nin marahayon na praktikal na halimbawa para sa gabos na determinadong magtao nin dai nababangang debosyon ki Jehova. Malinaw na an tolong Hebreong ini an nasa isip ni apostol Pablo kan sia magtaram manongod sa dakol na naggibo nin pagtubod, pati an mga “nakasigbo kan kapangyarihan nin kalayo.” (Hebreo 11:33, 34) Babalosan ni Jehova an gabos na nag-aarog sa siring na pagtubod. An tolong Hebreo ilinigtas sa nagkakalayong horno, alagad masisierto niato na bubuhayon nia liwat an gabos na maimbod na nawaran kan saindang buhay bilang mga nagdadanay na may integridad asin bebendisyonan sinda nin buhay na daing katapusan. Arin man digdi, si Jehova ‘binabantayan an mga kalag kan saiyang mga maimbod; sa kamot kan mga tampalasan iliniligtas nia sinda.’​—Salmo 97:10.

[Mga Nota sa Ibaba]

ANO AN NAMANSAYAN NINDO?

• Taano si Sadrac, Mesac, asin Abednego ta nagsayumang dumuko sa imahen na ipinatindog ni Nabucodonosor?

• Ano an reaksion ni Nabucodonosor sa paninindogan kan tolong Hebreo?

• Paano binalosan ni Jehova an tolong Hebreo huli sa saindang pagtubod?

• Ano an nanodan nindo sa pagtao nin atension sa estoryang totoong nangyari sa buhay ni Sadrac, Mesac, asin Abednego?