Kapitulo Kuatro
An Pagbangon Asin Pagbagsak nin Sarong Imahen na Grabe Kadakula
1. Taano ta maninigo kitang magin interesado sa sarong situwasyon na naglataw sarong dekada pakalihis na darahon ni Hadeng Nabucodonosor sa pagkabihag si Daniel asin an iba pa?
SARONG dekada na an nakaagi poon kan darahon ni Hadeng Nabucodonosor si Daniel asin an iba pang “pangenot na mga tawo sa daga” nin Juda sa pagkabihag sa Babilonya. (2 Hade 24:15) An hoben na si Daniel naglilingkod sa korte kan hade kan may lumataw na sarong situwasyon na nagsasapeligro kan buhay. Taano ta maninigo kitang magin interesado digdi? Huli ta an paagi kan pag-interbenir ni Jehova Dios sa bagay bako sanang nagligtas kan buhay ni Daniel asin nin iba pa kundi nagtatao man sa sato nin pagmansay sa pag-abante kan mga kapangyarihan pankinaban sa hula kan Biblia sagkod sa satong panahon.
AN SARONG MONARKA NAPAATUBANG SA DEPISIL NA PROBLEMA
2. Kasuarin si Nabucodonosor nagkaigwa kan enot niang makahulang pangatorogan?
2 “Kan ikaduwang taon kan paghade ni Nabucodonosor,” an isinurat ni propeta Daniel, “si Nabucodonosor nangatorogan nin mga pangatorogan; asin an saiyang espiritu nagpoon na mapurisaw, asin an mismong torog nia nangyari na dai na uminabot sa saiya.” (Daniel 2:1) An nangatorogan si Nabucodonosor, an hade sa Imperyo nin Babilonya. Sia garo man sana nagin namamahala sa kinaban kan 607 B.C.E. kan togotan sia ni Jehova Dios na laglagon an Jerusalem asin an templo kaiyan. Kan ikaduwang taon kan pagreynar ni Nabucodonosor bilang namamahala sa kinaban (606/605 B.C.E.), tinawan sia nin Dios nin nakakasindak na pangatorogan.
3. Sairisay an dai nakainterpretar kan pangatorogan kan hade, asin ano an reaksion ni Nabucodonosor?
3 An pangatorogan na ini ikinapurisaw na marhay ni Nabucodonosor kaya dai sia napatorog. Naturalmente, gusto niang marhay na maaraman an kahulogan kaiyan. Alagad ta nalingawan kan poderosong hade an pangatorogan! Kaya ipinaapod nia an mga madyikero, engkantador, asin pararatak nin Babilonya, asin hinagad nia na isaysay ninda an pangatorogan asin interpretaron iyan. Iyan dai ninda kaya. Ikinaanggot na marhay ni Nabucodonosor an dai ninda pakagibo kaiyan kaya sia nagboot na “gadanon an gabos na madonong sa Babilonya.” Nin huli kan dekretong ini si propeta Daniel mapapaatubang sa nombradong parakastigo. Taano? Huli ta sia asin an tolo niang kairibang Hebreo—si Hananias, Misael, asin Azarias—ibinibilang na kaiba kan madodonong sa Babilonya.—Daniel 2:2-14.
SUMINUKORO SI DANIEL
4. (a) Paano naaraman ni Daniel an laog kan pangatorogan ni Nabucodonosor asin an kahulogan kaiyan? (b) Ano an sinabi ni Daniel bilang pagpasalamat ki Jehova Dios?
4 Kan maaraman an dahelan kan daing herak na dekreto ni Nabucodonosor, “si Daniel mismo luminaog asin nakiolay sa hade na tawan sia nin panahon sa mismong katuyohan na ipaheling sa hade an mismong interpretasyon.” Itinao ini. Si Daniel nagpuli sa saiyang harong, asin sia saka an tolo niang katood na Hebreo namibi, na nag-aarang “nin mga pagkaherak kan Dios nin langit may labot sa hilom na ini.” Sa sarong bisyon kan banggi mismong idto, ihinayag ni Jehova ki Daniel an hilom kan pangatorogan. Nagpapasalamat, sinabi ni Daniel: “Omawon logod an ngaran nin Dios poon sa daing talaan na panahon sagkod sa daing talaan na panahon, huli sa kadonongan asin kakosogan—huli ta an mga iyan sadiri nia. Asin sia an nagliliwat kan mga panahon asin kapanahonan, naghahale sa mga hade asin nagpapamugtak nin mga hade, nagtatao nin kadonongan sa mga madonong asin nin kaaraman sa mga tatao sa pakamansay. Saiyang ihinahayag an harararom na bagay asin an tagong mga bagay, aram kun ano an nasa kadikloman; asin sa saiya nagdadanay an liwanag.” Huli sa siring na pakarorop, inomaw ni Daniel si Jehova.—Daniel 2:15-23.
5. (a) Kan nasa atubangan kan hade, paano itinao ni Daniel an onra ki Jehova? (b) Taano ta interesante sa sato ngonyan an paliwanag ni Daniel?
5 Kan sumunod na aldaw, dinolok ni Daniel si Arioc, an hepe kan mga guardia, na ninombrahan na mangadan sa madodonong sa Babilonya. Kan maaraman na kaya ni Daniel na interpretaron an pangatorogan, dali-dali siang dinara ni Arioc sa hade. Dai sinasadiri an onra, sinabi ni Daniel ki Nabucodonosor: “Igwa nin sarong Dios sa kalangitan na Parahayag nin mga hilom, asin ipinaisi nia ki Hadeng Nabucodonosor kun ano an mangyayari sa huring kabtang kan mga aldaw.” Si Daniel andam na ihayag bako sanang an ngapit kan Imperyo nin Babilonya kundi an sumaryo kan mga mangyayari sa kinaban poon kan kaaldawan ni Nabucodonosor sagkod sa satong panahon asin lampas pa.—Daniel 2:24-30.
AN PANGATOROGAN—NAGIRUMDOMAN
6, 7. Ano an pangatorogan na ipinagirumdom ni Daniel sa hade?
6 Atentong naghinanyog si Nabucodonosor mantang nagpapaliwanag si Daniel: “Ika, O hade, nagheheling, asin, uya! sarong imahen na grabe kadakula. An imahen na iyan, na dakula asin ekstraordinaryo an pagigin maliwanag, nagtitindog sa atubangan mo, asin makatatakot na marhay an itsura kaiyan. Kun dapit sa imahen na iyan, an payo kaiyan marahay na klaseng bulawan, an daghan asin mga takyag kaiyan pirak, an tulak asin mga paa kaiyan tanso, an mga tabay kaiyan batbat, an mga bitis kaiyan batbat sa sarong kabtang asin minoldeng dalipay sa sarong kabtang. Ika nagpadagos sa pagheling sagkod na an sarong gapo tinipak bakong paagi sa mga kamot, asin iyan tuminama sa imahen sa mga bitis kaiyan na batbat saka minoldeng dalipay asin rinonot iyan. Kaidto an batbat, an minoldeng dalipay, an tanso, an pirak asin an bulawan, gabos, naronot asin nagin arog kan apa sa ginikan kun tig-init, asin ipinadpad iyan kan doros kaya mayo na ni gira na nakua kaiyan. Asin kun dapit sa gapo na tuminama sa imahen, iyan nagin dakulang bukid asin nakapano sa bilog na daga.”—Daniel 2:31-35.
7 Segurado na napapalukso an puso ni Nabucodonosor na madangog si Daniel na ihinahayag an pangatorogan! Alagad ta halat! An madodonong sa Babilonya maliligtas sana kun an pangatorogan mainterpretar man ni Daniel. Sa pagtaram para sa sadiri nia asin para sa tolo niang katood na Hebreo, sinabi ni Daniel: “Iyo ini an pangatorogan, asin an interpretasyon kaiyan isasabi niamo sa atubangan kan hade.”—Daniel 2:36.
SARONG KAHADEAN NA MAY PROMINENTENG ONRA
8. (a) Siisay o ano an payong bulawan sa interpretasyon ni Daniel? (b) Kasuarin naglataw an payong bulawan?
8 “Ika, O hade, an hade nin mga hade, ika na sa saimo itinao kan Dios nin langit an kahadean, an poder, asin an kosog patin an dignidad, asin sa kamot mo itinao nia, saen man nag-eerok an mga aki nin katawohan, an mga hayop sa langtad asin an naglalayog na mga linalang sa kalangitan, asin ginibo niang namamahala sa sainda gabos, ika mismo an payong bulawan.” (Daniel 2:37, 38) An mga tataramon na ini aplikado ki Nabucodonosor pakatapos na gamiton sia ni Jehova sa paglaglag sa Jerusalem, kan 607 B.C.E. Ini huli ta an mga hade na natutukaw sa trono sa Jerusalem hale sa linahe ni David, an linahidan na hade ni Jehova. An Jerusalem iyo an kabisera kan Juda, an tipikong kahadean nin Dios na nagrerepresentar sa soberaniya ni Jehova sa daga. Kan malaglag an siudad na iyan kan 607 B.C.E., nawara an tipikong kahadean na ini nin Dios. (1 Cronica 29:23; 2 Cronica 36:17-21) An sunod-sunod na kapangyarihan pankinaban na irinerepresentar kan metal na mga kabtang kan imahen puede na ngonyan na magdominar sa kinaban na dai inoolang kan tipikong kahadean nin Dios. Bilang an payong bulawan, an pinakamahal na marhay na metal na midbid kan suanoy, si Nabucodonosor igwa kan onra bilang an nagpabagsak sa kahadean na iyan paagi sa paglaglag sa Jerusalem.—Helingon an “A Warrior King Builds an Empire,” sa pahina 63 kan librong Pay Attention to Daniel’s Prophecy!
9. Ano an irinepresentar kan payong bulawan?
9 Si Nabucodonosor, na nagreynar sa laog nin 43 na taon, pinamayohan an sarong dinastiya na namahala sa Imperyo nin Babilonya. Kaiba dian an saiyang manugang na si Nabonido asin an pinakamatua niang aki, si Evil-merodac. An dinastiyang iyan nagpadagos pa nin 43 na taon, sagkod kan magadan an aki ni Nabonido na si Belsasar, kan 539 B.C.E. (2 Hade 25:27; Daniel 5:30) Kaya an payong bulawan sa imahen sa pangatorogan nagrepresentar bako sanang ki Nabucodonosor kundi sa enterong dinastiya na namahala sa Babilonya.
10. (a) Paano ipinarisa kan pangatorogan ni Nabucodonosor na an Kapangyarihan Pankinaban nin Babilonya dai magdadanay? (b) Ano an ihinula ni propeta Isaias manongod sa konkistador nin Babilonya? (c) Sa anong sentido na an Medo-Persia mas hababa sa Babilonya?
10 Sinabi ni Daniel ki Nabucodonosor: “Kasunod mo may mabangon na saro pang kahadean na mas hababa sa saimo.” (Daniel 2:39) An sarong kahadean na isinisimbolisar kan daghan asin mga takyag na pirak kan imahen masalihid sa dinastiya ni Nabucodonosor. Mga 200 na taon bago kaidto, ihinula ni Isaias an kahadean na ini, na itinao pa ngani an ngaran kan mapangganang hade kaiyan—si Ciro. (Isaias 13:1-17; 21:2-9; 44:24–45:7, 13) Ini an Imperyo nin Medo-Persia. Dawa ngani an Medo-Persia nagkaigwa nin dakulang sibilisasyon na bako man na segunda sana sa sibilisasyon kan Imperyo nin Babilonya, an ikaduwang kahadean na ini irinerepresentar nin pirak, sarong metal na bakong arog kamahalagang marhay kan bulawan. Idto mas hababa sa Kapangyarihan Pankinaban nin Babilonya sa bagay na idto mayo kan onra bilang an nagpabagsak sa Juda, an tipikong kahadean nin Dios na an kabisera yaon sa Jerusalem.
11. Kasuarin nawara an dinastiya ni Nabucodonosor?
11 Mga 60 taon pakainterpretara kan pangatorogan, naheling ni Daniel an katapusan kan dinastiya ni Nabucodonosor. Yaon si Daniel kan banggi nin Oktubre 5/6, 539 B.C.E., kan daogon kan hukbo nin Medo-Persia an garo baga dai madadaog na Babilonya asin ginadan si Hadeng Belsasar. Kan magadan si Belsasar, an payong bulawan kan imahen sa pangatorogan—an Imperyo nin Babilonya—nawara.
AN DESTERRADONG BANWAAN PINATALINGKAS NIN SARONG KAHADEAN
12. Paano an dekreto na ginibo ni Ciro kan 537 B.C.E. nagtao nin pakinabang sa desterradong mga Judio?
12 An Medo-Persia suminalihid sa Imperyo nin Babilonya bilang nangingibabaw na kapangyarihan pankinaban kan 539 B.C.E. Sa edad na 62 anyos, si Dario na Medo nagin an enot na namamahala sa nadaog na siudad nin Babilonya. (Daniel 5:30, 31) Sa laog nin halipot na panahon, sia asin si Ciro na Persiano magkaibanan na nagreynar sa Imperyo nin Medo-Persia. Kan magadan si Dario, si Ciro nagin an solamenteng payo kan Imperyo nin Persia. Para sa mga Judio sa Babilonya, an pagreynar ni Ciro nangahulogan nin pakatalingkas sa pagkabihag. Kan 537 B.C.E., si Ciro guminibo nin dekreto na nagtogot sa mga Judiong desterrado sa Babilonya na magpuli sa saindang dagang tinuboan asin itogdok liwat an Jerusalem saka an templo ni Jehova. Minsan siring, an tipikong kahadean nin Dios dai naestablisar liwat sa Juda asin sa Jerusalem.—2 Cronica 36:22, 23; Esdras 1:1–2:2a.
13. Ano an ilinadawan kan pirak na daghan asin mga takyag kan imahen sa pangatorogan ni Nabucodonosor?
13 An pirak na daghan asin mga takyag kan imahen sa pangatorogan nagladawan sa dinastiya nin mga hadeng Persiano poon ki Cirong Dakula. An dinastiyang iyan luminawig nin labing 200 na taon. Si Ciro hinohonang nagadan mantang nasa sarong kampanya militar kan 530 B.C.E. Sa mga 12 hade na suminalihid sa saiya sa trono kan Imperyo nin Persia, kisuerra 2 an nagin paborable an pagtratar sa piniling banwaan ni Jehova. An saro si Dario I (Persiano), asin an saro pa si Artajerjes I.
14, 15. Anong tabang an itinao sa mga Judio ni Dariong Dakula asin ni Artajerjes I?
14 Si Dario I ikatolo sa dinastiya nin mga hadeng Persiano na kasunod ni Cirong Dakula. An duwang naenot iyo si Cambises II asin an tugang niang si Bardiya (o tibaad an sarong parasaginsagin na Mago na an ngaran Gaumata). Kaidtong si Dario I, na inaapod man na Dariong Dakula, tumukaw sa trono kan 521 B.C.E., prohibido an pagtogdok liwat kan templo sa Jerusalem. Kan madiskobre an dokumento na igwa kan dekreto ni Ciro sa mga artsibo sa Ecbatana, an ginibo ni Dario bako sanang haleon an pagprohibir kan 520 B.C.E. Nagtao man sia nin pondo hale sa kaha nin kayamanan kan hade para sa pagtogdok liwat kan templo.—Esdras 6:1-12.
15 An suminunod na namamahalang Persiano na tuminabang sa Judiong mga paghihingoa sa pagbabalik sa dati iyo si Artajerjes I, na suminalihid sa saiyang ama na si Assuero (Jerjes I) kan 475 B.C.E. Si Artajerjes binansagan nin Longimano ta an too niang kamot mas halaba kisa wala. Durante kan ika-20 taon kan saiyang pagreynar, kan 455 B.C.E., saiyang ninombrahan an Judio niang kopero na si Nehemias na magin gobernador sa Juda asin itogdok liwat an mga lanob nin Jerusalem. An ginibong ini nagsenyalar kan kapinonan kan ‘pitong polong semana nin mga taon’ na sinasabi sa ika-9 na kapitulo kan Daniel asin nagtalaan kan mga petsa para sa paglataw saka pagkagadan kan Mesiyas, o Cristo, si Jesus na taga Nazaret.—Daniel 9:24-27; Nehemias 1:1; 2:1-18.
16. Kasuarin asin paagi kiisay na hade na natapos an Kapangyarihan Pankinaban nin Medo-Persia?
16 An ultimo sa anom na hade na suminunod ki Artajerjes I sa trono kan Imperyo nin Persia iyo si Dario III. An saiyang pagreynar biglang natapos kan 331 B.C.E. kan madaog sia nin grabe ni Alejandrong Dakula sa Gaugamela, harani sa suanoy na Ninive. An pagkadaog na ini tuminapos sa Kapangyarihan Pankinaban nin Medo-Persia na isinisimbolo kan kabtang na pirak kan imahen sa pangatorogan ni Nabucodonosor. An maabot na kapangyarihan nakakalabi sa nagkapirang paagi, pero mas hababa sa ibang paagi. Ini nagigin malinaw mantang hinihinanyog niato an dugang pang interpretasyon ni Daniel sa pangatorogan ni Nabucodonosor.
SARONG KAHADEAN —MAHIWAS ALAGAD MAS HABABA
17-19. (a) Anong kapangyarihan pankinaban an irinepresentar kan tulak asin mga paang tanso, asin gurano kahiwas kan pamamahala kaiyan? (b) Siisay si Alejandro III? (c) Paano nagin internasyonal na lenguahe an Griego, asin para sa ano iyan angay na marhay?
17 Sinabi ni Daniel ki Nabucodonosor na an tulak asin mga paa kan imahen na grabe kadakula “saro pang kahadean, an ikatolo, na tanso, na mamamahala sa bilog na daga.” (Daniel 2:32, 39) An ikatolong kahadean na ini masunod sa Babilonya asin Medo-Persia. Kun paanong an tanso mas hababa sa pirak, an bagong kapangyarihan pankinaban na ini magigin mas hababa sa Medo-Persia ta iyan dai tatawan nin ano man na pribilehio na arog baga kan pagpatalingkas sa banwaan ni Jehova. Minsan siring, an garo tansong kahadean “mamamahala sa bilog na daga,” na nagpaparisa na iyan magigin mas mahiwas kisa magsalang Babilonya o Medo-Persia. Ano an pinapatunayan kan aktuwal na mga pangyayari sa kasaysayan manongod sa kapangyarihan pankinaban na ini?
18 Dai nahaloy pakamanaha kan trono nin Macedonia kan 336 B.C.E. sa edad na 20 anyos, pinonan kan ambisyosong si Alejandro III an sarong kampanya nin pagkongkistar. Huli sa saiyang mga kapangganahan militar, inapod siang Alejandrong Dakula. Sunod-sunod an kapangganahan, sia daing ontok na nag-abante pasiring sa sakop nin Persia. Kan madaog nia sa ralaban si Dario III sa Gaugamela kan 331 B.C.E., nagpoon na matumpag an Imperyo nin Persia asin inestablisar ni Alejandro an Grecia bilang an bagong kapangyarihan pankinaban.
19 Pagkatapos kan kapangganahan sa Gaugamela, sinakop ni Alejandro an mga kabisera nin Persia na Babilonya, Susa, Persepolis, asin Ecbatana. Dinaog an natatada pa sa Imperyo nin Persia, pinaabot nia an saiyang mga pagkongkistar sa solnopan na India. Inestablisar an mga kolonyang Griego sa nadaog na mga nasyon. Sa siring, an Griegong lenguahe asin kultura nakalakop sa bilog na rona. Sa katunayan, an Imperyo nin Grecia nagin mas dakula kisa arin man na sinundan kaiyan. Siring kan ihinula ni Daniel, an kahadean na tanso ‘namahala sa bilog na daga.’ An sarong resulta kaini iyo na an Griego (Koine) nagin internasyonal na lenguahe. Huli sa kakayahan kaiyan para sa eksaktong pananaram, iyan nagin angay na marhay para sa pagsurat kan Kristianong Griegong Kasuratan asin para sa pagpalakop kan maogmang bareta kan Kahadean nin Dios.
20. Ano an nangyari sa Imperyo nin Grecia pagkagadan ni Alejandrong Dakula?
20 Si Alejandrong Dakula walong taon sanang nabuhay bilang namamahala sa kinaban. Dawa hoben pa sia, an 32 anyos na si Alejandro naghelang pagkatapos nin sarong bangkete asin dai nahaloy nagadan, kan Hunyo13, 323 B.C.E. Pag-abot nin panahon, an dakulaon na imperyo nia binanga sa apat na teritoryo, an kada saro pinamahalaan kan saro sa saiyang mga heneral. Sa siring hale sa sarong dakulang kahadean luminuwas an apat na kahadean na sa kahurihurihi sinakop kan Imperyo nin Roma. An garo tansong kapangyarihan pankinaban nagpadagos sana sagkod kan 30 B.C.E. kan an ultimo sa apat na kahadean na ini—an dinastiya ni Tolomeo na namamahala sa Egipto—sa katapustapusi buminagsak sa Roma.
SARONG KAHADEAN NA NANRORONOT ASIN NAMAMASA
21. Paano ilinadawan ni Daniel an “ikaapat na kahadean”?
21 Ipinadagos ni Daniel an esplikasyon nia kan imahen sa pangatorogan: “Kun manongod sa ikaapat na kahadean [kasunod kan Babilonya, Medo-Persia, asin Grecia], iyan magigin makosog siring sa batbat. Mantang an batbat rinoronot asin minomoli an gabos na iba pa, kaya, siring sa batbat na namamasa, roronoton asin papasaon kaiyan an gabos na ini.” (Daniel 2:40) Sa kosog saka kakayahan kaiyan na manronot, an kapangyarihan pankinaban na ini magigin siring sa batbat—mas makosog kisa mga imperyo na irinepresentar nin bulawan, pirak, o tanso. An Imperyo nin Roma siring nanggad kaiyan na kapangyarihan.
22. Paano nagin garo batbat an Imperyo nin Roma?
22 Rinonot asin pinasa kan Roma an Imperyo nin Grecia asin sinakop an mga tada kan mga kapangyarihan pankinaban nin Medo-Persia asin Babilonya. Daing paggalang na ipinaheling para sa Kahadean nin Dios na ibinalangibog ni Jesu-Cristo, sia ginadan kaiyan sa sarong hariging pasakitan kan 33 C.E. Sa paghihingoa na pasaon an tunay na Kristianismo, pinaglamag nin Roma an mga disipulo ni Jesus. Dugang pa, linaglag kan mga Romano an Jerusalem asin an templo kaiyan kan 70 C.E.
23, 24. Apuera sa Imperyo nin Roma, ano an ilinaladawan kan mga tabay kan imahen?
23 An mga tabay na batbat kan imahen sa pangatorogan ni Nabucodonosor nagladawan bako sanang sa Imperyo nin Roma kundi pati sa politikal na supang kaiyan. Estudyare an mga tataramon na ini na nasusurat sa Kapahayagan 17:10: “Igwa nin pitong hade: an lima buminagsak na, an saro nagdadanay, an saro dai pa naabot, alagad kun sia mag-abot magdadanay sana sia nin halipot na panahon.” Kan isurat ni apostol Juan an mga tataramon na ini, sia idinistiero kan mga Romano, sa isla nin Patmos. An buminagsak nang limang hade, o kapangyarihan pankinaban, iyo an Egipto, Asiria, Babilonya, Medo-Persia, asin Grecia. An ikaanom—an Imperyo nin Roma—nasa kapangyarihan pa. Alagad iyan mabagsak man, asin an ikapitong hade mabangon hale sa saro sa nabihag na mga teritoryo nin Roma. Anong kapangyarihan pankinaban daw iyan?
24 An Britania dati parteng amihanan-solnopan kan Imperyo nin Roma. Alagad pag-abot kan taon 1763, iyan nagin nang an Imperyo nin Britania—an Britania na namamahala sa pitong dagat. Pag-abot nin 1776 an 13 kolonya kaiyan sa Amerika nagdeklarar kan saindang independensia tanganing tindogon an Estados Unidos nin Amerika. Minsan siring, sa huring mga taon, an Britania asin Estados Unidos nagin magkasurog sa guerra sagkod sa katoninongan. Sa siring, an kombinasyon na Anglo-Amerikano naglataw bilang an ikapitong kapangyarihan pankinaban sa hula kan Biblia. Arog kan Imperyo nin Roma, iyan nagin “makosog siring sa batbat,” na nagkakapot nin garo batbat na autoridad. Sa siring kaiba sa mga tabay na batbat kan imahen sa pangatorogan an Imperyo nin Roma sagkod an magkasurog na kapangyarihan pankinaban na Anglo-Amerikano.
TUPOK NA MESKLA
25. Ano an sinabi ni Daniel manongod sa mga bitis asin moro kan imahen?
25 Sunod na sinabi ni Daniel ki Nabucodonosor: “Mantang naheling mo an mga bitis asin an mga moro na sa sarong kabtang minoldeng dalipay nin paragibo nin koron asin sa sarong kabtang batbat, an kahadean mismo mababanga, alagad magkakaigwa iyan nin medyo katagasan nin batbat, mantang naheling mo an batbat na may kasalak na alumaad na dalipay. Asin kun manongod sa mga moro kan bitis na batbat sa sarong kabtang asin minoldeng dalipay sa sarong kabtang, an kahadean magigin makosog sa sarong kabtang asin tupok sa sarong kabtang. Mantang naheling mo an batbat na may kasalak na alumaad na dalipay, an mga iyan makakasalak kan mga gikan nin katawohan; alagad an mga iyan dai magkakadukot, an sarong ini sa sarong iyan, siring na an batbat dai minasalak sa minoldeng dalipay.”—Daniel 2:41-43.
26. Noarin mahahayag an pamamahala na ilinadawan kan mga bitis asin moro?
26 An pagkasunodsunod nin mga kapangyarihan pankinaban na irinepresentar kan manlaenlaen na kabtang kan imahen sa pangatorogan ni Nabucodonosor nagpoon sa payo asin nakaabot sagkod sa mga bitis. Rasonable sana, an mga bitis asin moro na “batbat na may kasalak na alumaad na dalipay” masimbolisar sa ultimong paghayag nin pamamahala nin tawo na maeksister durante kan “panahon kan katapusan.”—Daniel 12:4.
27. (a) Anong kamugtakan nin mga bagay an ilinaladawan kan mga bitis asin morong batbat na may kasalak na dalipay? (b) Ano an ilinaladawan kan sampulong moro kan imahen?
27 Sa kapinonan kan ika-20 siglo, pinamahalaan kan Imperyo nin Britania an kada ikaapat na tawo sa daga. Minilyon pa an kontrolado nin ibang imperyo sa Europa. Alagad an Guerra Mundial I nagbunga kan pagtunga nin mga grupo nin mga nasyon imbes na mga imperyo. Pakalihis kan Guerra Mundial II, ruminikas an dalagan na ini nin mga bagay. Mantang orog pang nagtatalubo an nasyonalismo, bigla asin risang marhay na duminakol an nasyon sa kinaban. An sampulong moro kan imahen nagrerepresentar sa gabos na durungan na nag-eeksister na kapangyarihan asin gobyernong iyan, ta sa Biblia an kabilangan na sampulo kun beses nangangahulogan nin daganon na pagkakompleto.—Ikomparar an Exodo 34:28; Mateo 25:1; Kapahayagan 2:10.
28, 29. (a) Segun ki Daniel, ano an irinerepresentar kan dalipay? (b) Ano an masasabi manongod sa pagkasalak nin batbat asin dalipay?
28 Ngonyan na yaon na kita sa “panahon kan katapusan,” nakaabot na kita sa bitis kan imahen. An nagkapira sa mga gobyerno na ilinaladawan kan mga bitis asin moro kan imahen na batbat na may kasalak na dalipay garo batbat—autoritaryo o maringis. An iba garo dalipay. Sa anong paagi? Iinasosyar ni Daniel an dalipay sa “mga gikan nin katawohan.” (Daniel 2:43) Sa ibong kan pagigin tupok nin dalipay, na dian gibo an mga gikan nin katawohan, an tradisyonal na mga pamamahala na garo batbat napiritan na paorog nang paorog na maghinanyog sa ordinaryong mga tawo, na gustong magkaigwa nin boses sa mga gobyernong namamahala sa sainda. (Job 10:9) Alagad dai nagkakadukot an pamamahalang autoritaryo asin an ordinaryong mga tawo—kun paanong dai puedeng isaro an batbat sa dalipay. Sa panahon kan pagbagsak kan imahen, an kinaban tunay na magkasuruhaysuhay kun dapit sa politika!
29 An barangang kamugtakan daw kan mga bitis asin moro an mapabagsak sa bilog na imahen? Ano an mangyayari sa imahen?
PAMBIHIRANG KULMINASYON!
30. Isaysay an kulminasyon kan pangatorogan ni Nabucodonosor.
30 Pensara an kulminasyon kan pangatorogan. Sinabi ni Daniel sa hade: “Ika nagpadagos sa pagheling sagkod na an sarong gapo tinipak bakong paagi sa mga kamot, asin iyan tuminama sa imahen sa mga bitis kaiyan na batbat saka minoldeng dalipay asin rinonot iyan. Kaidto an batbat, an minoldeng dalipay, an tanso, an pirak asin an bulawan, gabos, naronot asin nagin arog kan apa sa ginikan kun tig-init, asin ipinadpad iyan kan doros kaya mayo na ni gira na nakua kaiyan. Asin kun dapit sa gapo na tuminama sa imahen, iyan nagin dakulang bukid asin nakapano sa bilog na daga.”—Daniel 2:34, 35.
31, 32. Ano an ihinula mapadapit sa huring kabtang kan pangatorogan ni Nabucodonosor?
31 Bilang esplikasyon, nagpadagos an hula: “Sa mga aldaw kan mga hadeng idto an Dios nin kalangitan mapatindog nin sarong kahadean na dai noarin man malalaglag. Asin an kahadean mismo dai itatao sa arin man na ibang banwaan. Iyan an maronot asin matapos kan gabos na ining kahadean, asin iyan mismo magdadanay sagkod sa mga panahon na daing talaan; mantang naheling mo na hale sa bukid an sarong gapo tinipak bakong paagi sa mga kamot, asin na rinonot kaiyan an batbat, an tanso, an minoldeng dalipay, an pirak asin an bulawan. An kaharohalangkaweng Dios mismo an nagpahayag sa hade kun ano an mangyayari pakatapos kaini. Asin an pangatorogan masasarigan, asin an interpretasyon kaiyan mapagtitiwalaan.”—Daniel 2:44, 45.
32 Sa pag-apresyar na ikinapagirumdom asin ikinaesplikar an saiyang pangatorogan, inadmitir ni Nabucodonosor na solamente Dios ni Daniel an “Kagurangnan nin mga hade patin Parahayag nin mga hilom.” Si Daniel asin an tolo niang kairibang Hebreo tinawan man kan hade nin mga katongdan na dakula an paninimbagan. (Daniel 2:46-49) Pero, ano an kahulogan sa presenteng aldaw kan ‘mapagtitiwalaan na interpretasyon’ ni Daniel?
‘AN SARONG BUKID NAKAPANO SA DAGA’
33. Sa anong “bukid” tinipak an “gapo,” asin kasuarin saka paano ini nangyari?
33 Kan matapos an “itinalaan na mga panahon kan mga nasyon” kan Oktubre 1914, “an Dios nin kalangitan” tinindog an langitnon na Kahadean paagi sa pagpatukaw sa trono kan saiyang linahidan na Aki, si Jesu-Cristo, bilang an “Hade nin mga hade asin Kagurangnan nin mga kagurangnan.”a (Lucas 21:24; Kapahayagan 12:1-5; 19:16) Kaya nangyari na sa kapangyarihan nin Dios, bakong paagi sa mga kamot nin tawo, an “gapo” na Mesiyanikong Kahadean tinipak sa “bukid” kan unibersal na soberaniya ni Jehova. An langitnon na gobyernong ini nasa kamot ni Jesu-Cristo, na tinawan nin Dios nin inmortalidad. (Roma 6:9; 1 Timoteo 6:15, 16) Huli kaini, ining “kahadean kan satong Kagurangnan [na Dios] asin kan saiyang Cristo”—sarong kapahayagan kan unibersal na soberaniya ni Jehova—dai itatao sa siisay pa man. Iyan magdadanay sagkod lamang.—Kapahayagan 11:15.
34. Paano nangyari na an Kahadean nin Dios namundag “sa mga aldaw kan mga hadeng idto”?
34 An pagkamundag kan Kahadean nangyari “sa mga aldaw kan mga hadeng idto.” (Daniel 2:44) An mga ini bako sanang an mga hade na ilinadawan kan sampulong moro kan imahen kundi pati an mga isinimbolisar kan mga kabtang kaiyan na batbat, tanso, pirak, asin bulawan. Minsan ngani an mga imperyo nin Babilonya, Persia, Grecia, asin Roma nawara na bilang mga kapangyarihan pankinaban, yaon pa an mga tada kaiyan kan 1914. Sakop kaidto kan Imperyong Turco Otomano an teritoryo nin Babilonya, asin may nagpupunsionar na nasyonal na mga gobyerno sa Persia (Iran) saka Grecia asin Roma, Italia.
35. Noarin matama sa imahen an “gapo,” asin gurano kalubos na hahaleon an imahen?
35 Dai na mahahaloy an langitnon na Kahadean nin Dios matama sa simbolikong imahen sa mga bitis kaiyan. Bilang resulta, an gabos na kahadean na ilinadawan kaiyan magkakapurutolputol, na tinatapos an mga iyan. Sa katunayan, sa “ralaban kan dakulang aldaw nin Dios na Makakamhan sa gabos,” an “gapong” iyan matama na may mapanronot na puersa kaya an imahen mapopolbos asin ipapadpad iyan kan doros kan bagyo nin Dios arog kan apa sa ginikan. (Kapahayagan 16:14, 16) Dangan, arog kan gapo na nagin garo bukid kadakula asin nakapano sa daga, an Kahadean nin Dios magigin an naggogobyernong bukid na makakaapektar “sa bilog na daga.”—Daniel 2:35.
36. Taano ta maaapod na marigon na gobyerno an Mesiyanikong Kahadean?
36 Minsan ngani langitnon an Mesiyanikong Kahadean, ipapaabot kaiyan an kapangyarihan kaiyan sa satong globo para sa pagbendisyon sa gabos na makinuyog na nag-eerok digdi sa daga. An marigon na gobyernong ini “dai noarin man malalaglag” o “itatao sa arin man na ibang banwaan.” Bakong arog kan mga kahadean nin nagagadan na mga tawong namamahala, “iyan mismo magdadanay sagkod sa mga panahon na daing talaan,” sagkod lamang. (Daniel 2:44) Magkapribilehio logod kamo na magin saro sa mga sakop kaiyan nin daing sagkod.
[Nota sa Ibaba]
a Helingon an Kapitulo 6 kan librong Pay Attention to Daniel’s Prophecy!
ANO AN NAMANSAYAN NINDO?
• Anong mga kapangyarihan pankinaban an irinerepresentar kan manlaenlaen na kabtang kan imahen na grabe kadakula sa pangatorogan ni Nabucodonosor?
• Anong situwasyon sa kinaban an irinerepresentar kan mga bitis asin sampulong moro na batbat na may kasalak na dalipay?
• Kasuarin asin hale sa anong “bukid” tinipak an “gapo”?
• Noarin matama sa imahen an “gapo”?