Kapitulo Sais
Pagresolber sa Misteryo kan Dakulang Kahoy
1. Ano an nangyari ki Hadeng Nabucodonosor, na nagpalataw nin anong mga hapot?
SI Hadeng Nabucodonosor pinabayaan ni Jehova na magin namamahala sa bilog na kinaban. Bilang monarka sa Babilonya, sia may dakulang kayamanan, luhosong kakanon, engrandeng palasyo—gabos na mawot nia sa materyal na paagi. Alagad bigla na sana sia ibinaba. Naraot an isip, si Nabucodonosor guminawe na kapareho nin hayop! Pinahale sa lamesa kan hade asin sa istaran kan emperador, sia nag-istar sa kapatagan asin nagkakan nin doot kapareho nin toro. Ano an nagbunga kan kalamidad na ini? Asin taano ta maninigo kitang magkainteres dian?—Ikomparar an Job 12:17-19; Eclesiastes 6:1, 2.
IBINANTOG KAN HADE AN KADAKULAAN KAN KAHAROHALANGKAWE
2, 3. Ano an minawot kan hade sa Babilonya para sa saiyang mga sakop, asin ano an punto de vista nia manongod sa Kaharohalangkaweng Dios?
2 Dai nahaloy pagkaomayi nia sa biyong pagkaraot na iyan kan isip, si Nabucodonosor nagpadara sa bilog niang kahadean nin pambihirang bareta manongod sa nangyari. Pinasabngan ni Jehova an propetang si Daniel na ingatan an eksaktong rekord kan mga pangyayaring ini. Minapoon iyan sa mga tataramon na ini: “Si Nabucodonosor na hade, sa gabos na banwaan, grupo nasyonal asin lenguahe na nag-eerok sa bilog na daga: Pakadakulaon logod an saindong katoninongan. An mga tanda asin ngangalasan na ginibo sa sako kan Kaharohalangkaweng Dios, pinagmarahay kong ipahayag. Abaa kagrande kan saiyang mga tanda, asin abaa kamakapangyarihan kan saiyang mga ngangalasan! An saiyang kahadean kahadean sagkod sa daing talaan na panahon, asin an saiyang pamamahala sagkod sa sunod-sunod na kapag-arakian.”—Daniel 4:1-3.
3 An mga sakop ni Nabucodonosor “nag-eerok sa bilog na daga”—an saiyang imperyo sakop an kadaklan na parte kan kinaban na nasa rekord kan Biblia. Mapadapit sa Dios ni Daniel, sinabi kan hade: “An saiyang kahadean kahadean sagkod sa daing talaan na panahon.” Abaa kanabantog sa kadakulaan si Jehova huli sa mga tataramon na iyan sa bilog na Imperyo nin Babilonya! Dugang pa, ini an ikaduwang beses na ipinaheling ki Nabucodonosor na solamente an Kahadean nin Dios an daing sagkod, na nagdadanay “sagkod sa mga panahon na daing talaan.”—Daniel 2:44.
4. May koneksion ki Nabucodonosor, paano nagpoon an “mga tanda asin ngangalasan” ni Jehova?
4 Anong “mga tanda asin ngangalasan” an ginibo kan “Kaharohalangkaweng Dios”? Ini nagpoon sa personal na eksperyensia kan hade na isinasaysay sa mga tataramon na ini: “Ako, si Nabucodonosor, maginhawa kaidto sa sakong harong asin maoswag sa sakong palasyo. May naheling akong pangatorogan, asin nagpoon akong matakot dian. Asin may mga ladawan sa isip duman sa sakong higdaan asin mga bisyon kan sakong payo na nagpoon na makapakubhan sa sako.” (Daniel 4:4, 5) Ano an ginibo kan hade sa Babilonya manongod sa nakakapurisaw na pangatorogan na ini?
5. Ano an pagheling ni Nabucodonosor ki Daniel, asin taano?
5 Ipinaapod ni Nabucodonosor an madodonong nin Babilonya asin isinaysay sa sainda an pangatorogan. Alagad kanigoan an pagkukulang ninda! Sinda biyong dai nakatao nin interpretasyon. Idinugang kan rekord: “Sa katapustapusi nagdatong sa atubangan ko si Daniel, na an ngaran Beltsasar segun sa ngaran kan sakong dios asin sa saiya yaon an espiritu kan banal na mga dios; asin sa atubangan nia sinabi ko kun ano an pangatorogan.” (Daniel 4:6-8) An ngaran ni Daniel sa palasyo Beltsasar, asin an falsong dios na inapod kan hade na “sakong dios” tibaad magsalang si Bel o Nebo o Marduk. Huling nagsasamba sa dakol na dios, an pagheling ni Nabucodonosor ki Daniel saro na igwa kan “espiritu kan banal na mga dios.” Asin huli sa katongdan ni Daniel bilang prefecto sa gabos na madodonong nin Babilonya, inapod sia kan hade na “an namomoon sa mga saserdoteng nagmamahika.” (Daniel 2:48; 4:9; ikomparar an Daniel 1:20.) Siempre, nungka na tinalikdan kan maimbod na si Daniel an pagsamba ki Jehova tanganing magmahika.—Levitico 19:26; Deuteronomio 18:10-12.
SARONG KAHOY NA GRABE KADAKULA
6, 7. Paano nindo ilaladawan an naheling ni Nabucodonosor sa saiyang pangatorogan?
6 Ano an laog kan makakukubhan na pangatorogan kan hade sa Babilonya? “Ngonyan nangyari na naheheling ko an mga bisyon kan sakong payo duman sa sakong higdaan,” sabi ni Nabucodonosor, “asin, uya! sarong kahoy sa tahaw kan daga, na kanigoan an langkaw kaiyan. An kahoy luminangkaw asin nagin pusog, asin sa katapustapusi an langkaw kaiyan nakaabot sagkod sa kalangitan, asin iyan naheheling sagkod sa poro kan bilog na daga. An mga dahon kaiyan magayon, asin abunda an bunga kaiyan, asin may kakanon dian para sa gabos. Sa sirong kaiyan nagpapalimpoy an hayop sa kapatagan, asin sa mga sanga kaiyan nag-eerok an mga gamgam sa kalangitan, asin dian nagkakakan an gabos na laman.” (Daniel 4:10-12) Gustong-gusto daa ni Nabucodonosor an darakulang sedro sa Libano, dinumanan nia an mga iyan, asin nagpadara kaiyan sa Babilonya bilang tablon. Alagad nungka na sia nakaheling nin kapareho kan kahoy na naheling sa saiyang pangatorogan. Iyan may prominenteng kamugtakan “sa tahaw kan daga,” naheheling sa bilog na daga, asin mabungahon kaya nakatao iyan nin kakanon para sa gabos na laman.
7 Dakol pa an kaiba sa pangatorogan, ta idinugang ni Nabucodonosor: “Nagpadagos akong makaheling sa mga bisyon kan sakong payo duman sa sakong higdaan, asin, uya! sarong parabantay, sarong banal pa ngani, na naghihilig hale sa kalangitan mismo. Sia nagkukurahaw nin makosog, asin iyo ini an saiyang sinasabi: ‘Paloda nindo an kahoy, asin putola nindo an mga sanga kaiyan. Rakdagon nindo an mga dahon kaiyan, asin warakan an mga bunga kaiyan. Pahalea nindo an hayop sa sirong kaiyan, asin an mga gamgam sa mga sanga kaiyan. Minsan siring, tadaan nindo sa daga an pungo kaiyan, na may gakod pa nganing batbat asin tanso, sa tahaw kan mga doot sa kapatagan; asin pabayae nindo na mabasa iyan kan ambon kan kalangitan, asin pabayae nindo na iyan makaibanan kan hayop sa tahaw kan mga pananom sa daga.’”—Daniel 4:13-15.
8. Siisay an “parabantay”?
8 An mga Babilonyo may sadiring relihiosong ideya manongod sa marahay asin maraot na espiritung mga linalang. Alagad ta siisay ining “parabantay,” o bantay, hale sa langit? Inapod na “sarong banal,” sia matanos na anghel na nagrerepresentar sa Dios. (Ikomparar an Salmo 103:20, 21.) Imahinara na sana an mga hapot na seguradong nagpasakit ki Nabucodonosor! Taano ta papalodon an kahoy na ini? Ano an pakinabang sa pungo na dai makatubo huli sa mga gakod na batbat asin tanso? Sa katunayan, ano an serbi nin sarong pungo sana?
9. Sa pundamental, ano an sinabi kan parabantay, asin anong mga hapot an pinapalataw?
9 Segurado na biyong napangalas si Nabucodonosor kan madangog nia an dugang pang mga tataramon kan parabantay: “Pabayaan na an puso kaiyan masalidahan nin bako nang sa tawo, asin itao dian an puso nin hayop, asin palihison dian an pitong panahon. Oyon sa dekreto nin mga parabantay an bagay na ini, asin oyon sa sabi nin mga banal an kahagadan, sa katuyohan na maaraman nin mga tawong nabubuhay na an Kaharohalangkawe iyo an Namamahala sa kahadean nin katawohan asin itinatao nia iyan sa saro na boot nia patin ibinubugtak nia na mamahala dian an pinakahababa sa katawohan.” (Daniel 4:16, 17) An pungo nin sarong kahoy mayo nin puso nin tawo na nagpipitik sa laog kaiyan. An totoo, paano ikakatao sa pungo nin sarong kahoy an puso nin sarong hayop? Ano an “pitong panahon”? Asin paano ini gabos konektado sa pamamahala sa “kahadean nin katawohan”? Daing duwa-duwa na gusto iyan na maaraman ni Nabucodonosor.
MARAOT NA BARETA PARA SA HADE
10. (a) Sa pagtaram sono sa Kasuratan, ano an puedeng isimbolisar nin mga kahoy? (b) Ano an irinerepresentar kan dakulang kahoy?
10 Kan madangog an pangatorogan, nasorpresa si Daniel sa kadikit na panahon, dangan natakot. Sinadol ni Nabucodonosor na iesplikar iyan, sinabi kan propeta: “O kagurangnan ko, an pangatorogan logod mapanongod sa mga naoongis sa saimo, asin an interpretasyon kaiyan sa saimong mga kaiwal. An kahoy na saimong naheling, na nagdakula asin nagin pusog . . . , iyan ika, O hade, huli ta ika nagdakula asin nagin pusog, asin an saimong kamurawayan nagdakula asin nakaabot sagkod sa kalangitan, asin an saimong pamamahala sagkod sa poro kan daga.” (Daniel 4:18-22) Sa Kasuratan, an mga kahoy puedeng magsimbolisar sa mga indibiduwal, namamahala, asin kahadean. (Salmo 1:3; Jeremias 17:7, 8; Ezequiel, kapitulo 31) Kapareho kan kahoy na grabe kadakula sa saiyang pangatorogan, si Nabucodonosor “nagdakula asin nagin pusog” bilang an namamayo sa sarong kapangyarihan pankinaban. Alagad “pamamahala sagkod sa poro kan daga,” na kalabot an bilog na kahadean nin katawohan, an irinerepresentar kan dakulang kahoy. Kun siring, iyan nagsisimbolisar sa unibersal na soberaniya ni Jehova, partikularmente sa relasyon kaiyan sa daga.—Daniel 4:17.
11. Paano ipinaheling kan pangatorogan kan hade na sia makakaeksperyensia nin nakakapababang pagbago?
11 May naghahalat na nakakapababang pagbago para ki Nabucodonosor. Itinotokdo an pangyayaring ini, idinugang ni Daniel: “Huli ta an hade nakaheling nin sarong parabantay, sarong banal pa ngani, na naghihilig hale sa kalangitan, na nagsasabi man: ‘Paloda nindo an kahoy, asin raota nindo iyan. Minsan siring, tadaan nindo sa daga an pungo kaiyan, alagad may gakod na batbat asin tanso, sa tahaw kan mga doot sa kapatagan, asin pabayae nindo na mabasa iyan kan ambon kan kalangitan, asin pabayae nindo na iyan makaibanan kan mga hayop sa kapatagan sagkod na lumihis dian an pitong panahon,’ iyo ini an interpretasyon, O hade, asin an dekreto kan Kaharohalangkawe iyo an dapat na mangyari sa kagurangnan kong hade.” (Daniel 4:23, 24) Daing duwa-duwa na kinaipuhan an kosog nin boot tanganing ikatao an mensaheng iyan sa makapangyarihan na hade!
12. Ano an mangyayari ki Nabucodonosor?
12 Ano an mangyayari ki Nabucodonosor? Imahinara an saiyang reaksion mantang idinudugang ni Daniel: “Ika papahaleon ninda sa mga tawo, asin sa kaibanan kan mga hayop sa kapatagan an magigin erokan mo, asin mga pananom an itatao ninda sa saimo na kakanon kapareho nin mga toro; asin sa ambon kan kalangitan ika mababasa, asin pitong panahon an malihis sa saimo, sagkod na maaraman mo na an Kaharohalangkawe iyo an Namamahala sa kahadean nin katawohan, asin na itinatao nia iyan sa saro na boot nia.” (Daniel 4:25) Minalataw na pati an mga opisyal ni Nabucodonosor sa palasyo ‘papahaleon sia sa mga tawo.’ Alagad aatamanon daw sia nin madinamayon na mga paraataman nin hayop o pastor? Dai, ta ipinagboot nin Dios na si Nabucodonosor mag-eerok kaiba kan “mga hayop sa kapatagan,” na mga pananom an kinakakan.
13. Ano an ipinaheling kan pangatorogan manongod sa kahoy na mangyayari sa posisyon ni Nabucodonosor bilang namamahala sa bilog na kinaban?
13 Kun paanong pinalod an kahoy, si Nabucodonosor itutumba sa pamamahala sa bilog na kinaban—alagad sa halipot sanang panahon. Ipinaliwanag ni Daniel: “Mantang sinabi ninda na itada an pungo kan kahoy, an saimong kahadean siertong mapapasaimo pakatapos na maaraman mo na an kalangitan namamahala.” (Daniel 4:26) Sa pangatorogan ni Nabucodonosor an pungo kan pinalod na kahoy pinabayaan na magdanay, minsan ngani iyan ginakodan tangani na iyan dai makatubo. Siring man, an “pungo” kan hade sa Babilonya magdadanay, minsan ngani ginakodan tanganing dai umoswag sa laog nin “pitong panahon.” An saiyang posisyon bilang namamahala sa bilog na kinaban magigin kapareho kan ginakodan na pungo nin kahoy. Iyan dai maaano sagkod na lumihis dian an pitong panahon. Seseguradohon ni Jehova na sa laog kan panahon na iyan mayo nin masalihid ki Nabucodonosor bilang solamenteng namamahala sa Babilonya, minsan ngani an aki nia na an ngaran Evil-merodac tibaad iyong suminalida sa saiya bilang interinong namamahala.
14. Ano an isinadol ni Daniel na gibohon ni Nabucodonosor?
14 Huli sa ihinula may labot ki Nabucodonosor, si Daniel makosog an boot na nagsadol: “Kun siring, O hade, magin logod marahay sa pagheling mo an sakong hatol, asin halea an saimong mga kasalan paagi sa katanosan, asin an saimong karatan paagi sa pagpaheling nin pagkaherak sa mga dukha. Tibaad pa may mangyaring pagpalawig kan saimong prosperidad.” (Daniel 4:27) Kun tatalikdan ni Nabucodonosor an saiyang makasalan na dalan nin pan-aapi asin kapalangkawan, tibaad mabago kaini an mga bagay para sa saiya. Total, mga duwang siglo bago kaini, nagdesisyon si Jehova na laglagon an mga taga duman sa kabisera nin Asiria, an Ninive, alagad dai nia iyan ginibo ta nagsolsol an hade kaiyan asin an mga sakop nia. (Jonas 3:4, 10; Lucas 11:32) Kumusta man an mapalangkaw na si Nabucodonosor? Mabakle daw sia?
AN ENOT NA KAOTOBAN KAN PANGATOROGAN
15. (a) Anong aktitud an padagos na ipinaheling ni Nabucodonosor? (b) Ano an ihinahayag nin mga inskripsion manongod sa mga aktibidad ni Nabucodonosor?
15 Si Nabucodonosor nagdanay na mapalangkaw. Naglalakawlakaw sa atop kan palasyo 12 bulan pakalihis kan pangatorogan nia manongod sa kahoy, sia naghambog: “Bakong ini an Dakulang Babilonya, na pinatindog ko mismo para sa harong kan hade sa kosog kan sakuyang kapangyarihan asin para sa dignidad kan sakuyang kamahalan?” (Daniel 4:28-30) Si Nimrod an kagpundar sa Babilonya (Babel), alagad si Nabucodonosor an nagtao dian nin kamurawayan. (Genesis 10:8-10) Sa saro sa saiyang mga inskripsion na cuneiforme, sia nananagsag: “Ako si Nabucodonosor, Hade sa Babilonya, an nagbalik sa dati kan Esagila asin Ezida, aki ni Nabopolasar. . . . Pinasarig ko an mga kuta kan Esagila asin Babilonya asin inestablisar an ngaran kan sakong pagreynar sagkod lamang.” (Archaeology and the Bible, ni George A. Barton, 1949, pahina 478-9) An saro pang inskripsion nagtataram manongod sa mga 20 templo na saiyang hinirahay o itinogdok liwat. “Sa pamamahala ni Nabucodonosor,” sabi kan The World Book Encyclopedia, “an Babilonya nagin saro sa pinakakahangahangang siudad kan suanoy na kinaban. Sa sadiri niang mga rekord, bihira niang nasambitan an saiyang mga aktibidad militar, kundi nagsurat sia manongod sa saiyang mga pagpatogdok asin sa atension na itinao nia sa mga dios nin Babilonya. Si Nabucodonosor gayod an nagpatogdok kan Nakabitin na mga Hardin nin Babilonya, saro sa Pitong Ngangalasan sa Suanoy na Kinaban.”
16. Paano madali nang ibaba si Nabucodonosor?
16 Dawa sia naghahambog, madali nang ibaba an mapalangkaw na si Nabucodonosor. Sabi kan ipinasabong na salaysay: “Mantang an tataramon yaon pa sa ngoso kan hade, may tingog na nagdatong hale sa kalangitan: ‘Sinasabi sa saimo, O Nabucodonosor na hade, “An kahadean mismo hinale na sa saimo, asin papahaleon ka ninda sa tahaw nin katawohan, asin sa kaibanan kan mga hayop sa kapatagan an magigin erokan mo. Mga pananom an itatao ninda sa saimo na kakanon kapareho nin mga toro, asin malihis sa saimo an pitong panahon, sagkod na maaraman mo na an Kaharohalangkawe iyo an Namamahala sa kahadean nin katawohan, asin na itinatao nia iyan sa saro na boot nia.”’”—Daniel 4:31, 32.
17. Ano an nangyari sa mapalangkaw na si Nabucodonosor, asin dai nahaloy sa anong mga kamugtakan nia nanompongan an saiyang sadiri?
17 Si Nabucodonosor biglang nawaran kan saiyang tamang pag-iisip. Pinahale sa tahaw nin katawohan, sia nagkakan nin mga pananom “kapareho nin mga toro.” Yaon duman sa luwas sa tahaw kan mga hayop sa kapatagan, tunay na sia dai nagtutukawtukaw sana sa doot nin garo paraisong lugar, na aroaldaw presko an huyophuyop. Sa Iraq sa presenteng aldaw, na namumugtakan kan kagabaan nin Babilonya, an temperatura poon sa mainit na 120 grado Fahrenheit sa mga bulan nin tig-init sagkod sa mas hababa pa sa temperatura nin pagyelo sa panahon nin tiglipot. Daing nag-aasikaso asin daing proteksion sa mga kamugtakan kan panahon, an halaba, piriripit nang buhok ni Nabucodonosor garo na balukag nin agila an itsura asin an saiyang mga kuko sa kamot asin bitis na dai napapalasan nagin kapareho nin mga kuko nin gamgam. (Daniel 4:33) Abaang pagkababa para sa mapalangkaw na namamahalang ini sa bilog na kinaban!
18. Durante kan pitong panahon, ano an nangyari mapadapit sa trono nin Babilonya?
18 Sa pangatorogan ni Nabucodonosor, pinalod an dakulang kahoy asin ginakodan an pungo kaiyan tanganing dai makatubo sa laog nin pitong panahon. Kaagid kaiyan, si Nabucodonosor “ibinaba sa trono kan saiyang kahadean” kan gibohon siang bua ni Jehova. (Daniel 5:20) Garo man sana binago kaini an puso kan hade na an puso nin tawo magin puso nin toro. Pero, irineserba nin Dios an trono ni Nabucodonosor para sa saiya sagkod na natapos an pitong panahon. Mantang si Evil-merodac posibleng iyo an temporaryong namamayo sa gobyerno, si Daniel naglingkod bilang “namamahala sa bilog na distrito hurisdiksional nin Babilonya asin poon na prefecto sa gabos na madonong nin Babilonya.” An tolo niang kairibang Hebreo nagpadagos na makikabtang sa pag-administrar sa mga bagay-bagay sa distritong iyan. (Daniel 1:11-19; 2:48, 49; 3:30) Hinalat kan apat na desterrado an pagbabalik ni Nabucodonosor sa trono bilang hadeng toltol an isip na nakanood na “an Kaharohalangkawe iyo an Namamahala sa kahadean nin katawohan, asin itinatao nia iyan sa saro na boot nia.”
AN PAGBABALIK NI NABUCODONOSOR
19. Pakabalikan ni Jehova kan toltol na isip ni Nabucodonosor, ano an narealisar kan hade sa Babilonya?
19 Ibinalik ni Jehova an toltol na isip ni Nabucodonosor sa katapusan kan pitong panahon. Dangan rinerekonoser an Kaharohalangkaweng Dios, nagsabi an hade: “Pakatapos kan mga aldaw ako, si Nabucodonosor, nagtingkalag kan sakuyang mga mata sa kalangitan, asin nagpoon na bumalik sa sakuya an sakong pakasabot; asin inomaw ko an Kaharohalangkawe, asin an Saro na nabubuhay sagkod sa daing talaan na panahon inomaw patin pinamuraway ko, huli ta an saiyang pamamahala pamamahala sagkod sa daing talaan na panahon asin an saiyang kahadean sagkod sa sunod-sunod na kapag-arakian. Asin an gabos na nag-eerok sa daga ibinibilang sanang daing halaga, asin ginigibo nia an segun sa saiyang kabotan sa tahaw kan hukbo kan kalangitan asin kan mga nag-eerok sa daga. Asin mayo nin nabubuhay na makakapogol sa saiyang kamot o sumabi baga sa saiya, ‘Ano an pinagparagibo mo?’” (Daniel 4:34, 35) Iyo, narealisar nanggad ni Nabucodonosor na an Kaharohalangkawe talagang iyo an Soberanong Namamahala sa kahadean nin katawohan.
20, 21. (a) Paano an paghale kan mga gakod na metal sa pungo kan kahoy sa pangatorogan nagkaigwa nin kaagid sa nangyari ki Nabucodonosor? (b) Ano an rinekonoser ni Nabucodonosor, asin ini daw nagpangyari na sia magin parasamba ki Jehova?
20 Kan si Nabucodonosor bumalik sa saiyang trono, garo baga hinale an mga gakod na metal sa pungo kan kahoy sa pangatorogan. May labot sa saiyang pagbabalik, sinabi nia: “Kadungan kaiyan nagpoon na bumalik sa sako an sako mismong pakasabot, asin sa dignidad kan sakong kahadean nagpoon na bumalik sa sako an sakong kamahalan asin an sakong kaliwanagan; asin pinonan akong galagang hanapon dawa kan sakong haralangkaw na opisyal na maginoo saka kan sakong mga mahal na tawo, asin nakabalik giraray ako sa sakong kahadean, asin dinagdagan ako nin pambihirang kadakulaan.” (Daniel 4:36) Kun may opisyal sa palasyo na nagduhagi sa hadeng raot an isip, ngonyan sinda ‘galagang naghahanap’ sa saiya na lubos an pagpasakop.
21 Kanigoan na “mga tanda asin ngangalasan” an ginibo kan Kaharohalangkaweng Dios! Dai niato maninigong ipagngalas na an nakabalik na hade sa Babilonya nagsabi: “Ngonyan ako, si Nabucodonosor, nag-oomaw asin nagrurukyaw patin nagpapamuraway sa Hade kan kalangitan, huli ta an gabos niang gibo katotoohan asin an saiyang mga dalan hustisya, asin huli ta an mga naglalakaw na may kapalangkawan saiyang ikinakababa.” (Daniel 4:2, 37) Minsan siring, an siring na pagrekonoser dai nagpangyari na si Nabucodonosor magin Hentil na parasamba ki Jehova.
IGWA DAW NIN SEKULAR NA EBIDENSIA?
22. Sa anong diperensia ipinareho nin nagkapira an pagkabua ni Nabucodonosor, alagad ano an maninigong marealisar niato mapadapit sa dahelan kan pagkaraot kan saiyang isip?
22 An nagkapira ipinapareho sa lycanthropy an pagkabua ni Nabucodonosor. Sabi kan sarong diksionaryo medikal: “LYCANTHROPY . . . hale sa [lyʹkos], lupus, lobo; [anʹthro·pos], homo, tawo. An ngaran na ini itinao sa helang nin mga tawo na naniniwala na sinda nagin hayop, asin inaarog an bura, an korte o hiro kan hayop na iyan. An mga indibiduwal na ini parateng iniimahinar na sinda nagin lobo, ido o ikos; kun beses man toro, arog kan nangyari ki Nabucodonosor.” (Dictionnaire des sciences médicales, par une société de médicins et de chirurgiens, Paris, 1818, Tomo 29, pahina 246) An mga sintoma nin lycanthropy kaagid kan sa pagkabua ni Nabucodonosor. Minsan siring, mantang dekreto nin Dios an helang nia sa isip, iyan dai espesipikong ikakapareho sa sarong aram na diperensia.
23. Ano an sekular na patotoo sa pagkabua ni Nabucodonosor?
23 An intelektuwal na si John E. Goldingay may sinisitar na nagkapirang pagkakaagid sa pagkabua asin pagbabalik sa dati ni Nabucodonosor. Halimbawa, sinasabi nia: “An sarong kapidasong tekstong cuneiforme minalataw na nagtataram manongod sa diperensia sa isip ni Nabucodonosor, asin tibaad sa saiyang pagpabaya saka paghale sa Babilonya.” Sinisitar ni Goldingay an sarong dokumento na inaapod “An Job sa Babilonya” asin sinasabi na iyan “nagpapatotoo sa mga pagkastigo nin Dios, helang, pagkababa, paghagad nin interpretasyon sa nakakasindak na pangatorogan, pagkapukan kapareho nin sarong kahoy, pagkapaluwas, pagkakan nin doot, pagkawarai nin pakasabot, pagigin kapareho nin baka, pagkaorani hale ki Marduk, pagkaraot kan mga kuko, pagtubo nin buhok, asin pagkaramali, dangan sa pagbabalik sa dati na huli kaiyan inoomaw nia an dios.”
PITONG PANAHON NA NAKAKAAPEKTAR SA SATO
24. (a) Ano an isinisimbolisar kan dakulang kahoy sa pangatorogan? (b) Ano an pinogolan sa laog nin pitong panahon, asin paano iyan nangyari?
24 Bilang irinerepresentar kan dakulang kahoy, si Nabucodonosor nagsimbolisar sa pamamahala sa bilog na kinaban. Alagad girumdoma, an kahoy nagrerepresentar sa pamamahala asin soberaniya na mas grandeng marhay kisa kaidtong sa hade sa Babilonya. Iyan nagsisimbolisar sa unibersal na soberaniya ni Jehova, an “Hade kan kalangitan,” nangorogna mapadapit sa daga. Bago an Jerusalem laglagon kan mga Babilonyo, an kahadean na nakasentro sa siudad na iyan na nagtutukaw sa “trono ni Jehova” si David asin an saiyang mga eredero nagrepresentar sa soberaniya nin Dios kun manongod sa daga. (1 Cronica 29:23) Ipinapalod mismo nin Dios asin pinagakodan an soberaniyang iyan kan 607 B.C.E. kan gamiton nia si Nabucodonosor sa paglaglag sa Jerusalem. An pagkapot nin soberaniya nin Dios sa daga paagi sa sarong kahadean sa dinastiya ni David pinogolan sa laog nin pitong panahon. Gurano kalawig an pitong panahon na ini? Kasuarin iyan nagpoon, asin ano an nagsenyalar kan katapusan kaiyan?
25, 26. (a) Sa kaso ni Nabucodonosor, gurano kalawig an “pitong panahon,” asin taano ta siring an simbag nindo? (b) Sa mayor na kaotoban, kasuarin asin paano nagpoon an “pitong panahon”?
25 Durante kan pagkabua ni Nabucodonosor, ‘an saiya mismong buhok luminaba kapareho kan balukag nin mga agila asin an saiyang mga kuko kapareho kan kuko nin mga gamgam.’ (Daniel 4:33) Ini mas halawig kisa pitong aldaw o pitong semana. An manlaenlaen na traduksion nagsasabing “pitong panahon,” asin an ibang ginagamit “itinalaan (depinido) na mga panahon” o “mga peryodo nin panahon.” (Daniel 4:16, 23, 25, 32) An ibang porma kan Daan na Griego (Septuaginta) nagsasabing “pitong taon.” An “pitong panahon” ibinilang na “pitong taon” kan Judiong historyador kan enot na siglo na si Josefo. (Antiquities of the Jews, Libro 10, Kapitulo 10, parapo 6) Asin an nagkapirang intelektuwal na Hebreo ibinilang na mga “taon” an mga “panahon” na ini. “Pitong taon” an pagkatradusir sa An American Translation, Today’s English Version, asin sa traduksion ni James Moffatt.
26 Malinaw na an “pitong panahon” ni Nabucodonosor pitong taon. Sa hula, an sarong taon igwa nin sa promedyo 360 aldaw, o 12 bulan na 30 aldaw an kada saro. (Ikomparar an Kapahayagan 12:6, 14.) Kaya an “pitong panahon,” o pitong taon, kan hade 360 aldaw na minultiplikar nin 7, o 2,520 aldaw. Alagad kumusta man an mayor na kaotoban kan saiyang pangatorogan? An makahulang “pitong panahon” mas halawig na marhay kisa 2,520 aldaw. Ipinarisa ini kan mga tataramon ni Jesus: “An Jerusalem babatayan kan mga nasyon, sagkod na maotob an itinalaan na mga panahon kan mga nasyon.” (Lucas 21:24) An ‘pagbatay’ na iyan nagpoon kan 607 B.C.E. kan laglagon an Jerusalem asin an tipikong kahadean nin Dios dai na nagpunsionar sa Juda. Noarin matatapos an pagbatay? Sa “mga panahon nin pagbabalik kan gabos na bagay,” sa panahon na an soberaniya nin Dios mahahayag giraray sa daga paagi sa simbolikong Jerusalem, an Kahadean nin Dios.—Gibo 3:21.
27. Taano ta sasabihon nindo na an “pitong panahon” na nagpoon kan 607 B.C.E. dai natapos pakalihis nin 2,520 literal na aldaw?
27 Kun mabilang kita nin 2,520 literal na aldaw poon sa pagkalaglag nin Jerusalem kan 607 B.C.E., dadarahon sana kita kaiyan sa 600 B.C.E., taon na mayo nin kahulogan sa Kasuratan. Dawa kan 537 B.C.E., kan makapuli na sa Juda an mga Judiong nakatalingkas, an soberaniya ni Jehova dai nahayag sa daga. Idto huli ta si Zorobabel, an eredero kan trono ni David, ginibo bakong hade kundi gobernador sana kan Persianong probinsia nin Juda.
28. (a) Anong reglamento an dapat na iaplikar sa 2,520 aldaw kan makahulang “pitong panahon”? (b) Gurano kalawig an makahulang “pitong panahon,” asin anong mga petsa an kapinonan asin katapusan kaiyan?
28 Mantang makahula an “pitong panahon,” dapat na iaplikar niato sa 2,520 aldaw an reglamento sono sa Kasuratan: “Sarong aldaw para sa sarong taon.” An reglamentong ini sinasabi sa sarong hula mapadapit sa pagsalikop kan Babilonya sa Jerusalem. (Ezequiel 4:6, 7; ikomparar an Bilang 14:34.) Kun siring, an “pitong panahon” na pagdominar sa daga kan Hentil na mga kapangyarihan na mayo nin interbension kan Kahadean nin Dios naglawig nin 2,520 taon. Iyan nagpoon sa pagkagaba kan Juda asin Jerusalem kan ikapitong bulan na lunar (Tishri 15) kan 607 B.C.E. (2 Hade 25:8, 9, 25, 26) Poon kaidto sagkod kan 1 B.C.E. 606 na taon. An natatadang 1,914 taon poon kaidto sagkod 1914 C.E. Sa siring, an “pitong panahon,” o 2,520 taon, natapos kan Tishri 15, o Oktubre 4/5, 1914 C.E.
29. Siisay an “pinakahababa sa katawohan,” asin ano an ginibo ni Jehova tangani na sia mapatukaw sa trono?
29 Kan taon na idto “an itinalaan na mga panahon kan mga nasyon” natapos, asin itinao nin Dios an pamamahala sa “pinakahababa sa katawohan”—si Jesu-Cristo—na ibinilang kan saiyang mga kaiwal na labi-labi karaot kaya sia ipinapako pa ngani ninda sa harigi. (Daniel 4:17) Tanganing mapatukaw sa trono an Mesiyanikong Hade, hinubad ni Jehova an simbolikong mga gakod na batbat asin tanso sa “pungo” kan saiyang sadiring soberaniya. Sa siring itinogot kan Kaharohalangkaweng Dios na tumubo dian an sarong “supang” na hade bilang paghayag kan soberaniya nin Dios sa daga paagi sa langitnon na Kahadean sa kamot kan pinakadakulang Eredero ni David, si Jesu-Cristo. (Isaias 11:1, 2; Job 14:7-9; Ezequiel 21:27) Kanigoan an pasasalamat niato ki Jehova para sa maogmang pangyayaring ini asin para sa pagresolber sa misteryo kan dakulang kahoy!
ANO AN NAMANSAYAN NINDO?
• Ano an isinimbolisar kan dakulang kahoy sa pangatorogan ni Nabucodonosor?
• Ano an nangyari ki Nabucodonosor sa enot na kaotoban kan saiyang pangatorogan manongod sa kahoy?
• Pagkaotob kan saiyang pangatorogan, ano an rinekonoser ni Nabucodonosor?
• Sa mayor na kaotoban kan makahulang pangatorogan manongod sa kahoy, gurano kalawig an “pitong panahon,” asin kasuarin iyan nagpoon asin natapos?