Kapitulo Nuebe

Siisay an Mamamahala sa Kinaban?

1-3. Isaysay an pangatorogan asin mga bisyon ni Daniel kan enot na taon kan pagreynar ni Belsasar.

AN NAKAKABIHAG nin atension na hula ni Daniel ibinabalik kita ngonyan sa enot na taon ni Hadeng Belsasar nin Babilonya. Haloy nang desterrado si Daniel sa Babilonya, alagad nungka na sia nag-urong-sulong sa saiyang integridad ki Jehova. Ngonyan na sia nasa mga 70 na an edad, an maimbod na propeta nakaheling nin “sarong pangatorogan asin mga bisyon kan saiyang payo sa saiyang higdaan.” Asin kanigoan an pakapakubhan sa saiya kan mga bisyon na idto!​—Daniel 7:1, 15.

² “Helinga duman!” an kagsing ni Daniel. “Pinapaalon kan apat na doros kan kalangitan an mahiwas na dagat. Asin apat na darakulaon na hayop an minatunga hale sa dagat, na an lambang saro laen man sa iba.” Abaa kapambihirang mga hayop! An enot leon na may pakpak, asin an ikaduwa garo oso. Dangan suminunod an sarong leopardo na may apat na pakpak asin apat na payo! An pambihira an kosog na ikaapat na hayop may darakulang ngipon na batbat asin sampulong sungay. Sa tahaw kan sampulong sungay kaiyan may naglataw na “sadit” na sungay na may “mga mata na arog kan mga mata nin tawo” asin “ngoso na nagtataram nin palabaw na mga bagay.”​—Daniel 7:2-8.

³ An mga bisyon ni Daniel napaduman ngonyan sa langit. An Suanoy kan mga Aldaw mamuraway na nagtutukaw sa trono bilang Hokom sa langitnon na Hokoman. “Manriboribo an padagos na naglilingkod sa saiya, asin manampulong ribo sa manampulong ribo an padagos na nagtitirindog sa atubangan nia.” Hinokoman nin bakong paborable an mga hayop, saiyang hinale sa sainda an pamamahala asin linaglag an ikaapat na hayop. An nagdadanay na pamamahala sa “mga banwaan, mga grupo nasyonal asin mga lenguahe” itinao sa “saro na kaagid sa aki nin tawo.”​—Daniel 7:9-14.

4. (a) Siisay an hinagadan ni Daniel nin masasarigan na impormasyon? (b) Taano ta mahalaga para sa sato an naheling asin nadangog ni Daniel kan bangging idto?

⁴ “Kun manongod sa sako,” sabi ni Daniel, “an sakong espiritu napurisaw sa laog huli kaiyan, asin an mismong mga bisyon kan sakong payo nagpoon na makapakubhan sa sako.” Kaya naghagad sia sa sarong anghel nin “masasarigan na impormasyon manongod sa gabos na ini.” Tunay nanggad na itinao sa saiya kan anghel “an mismong interpretasyon kan mga bagay.” (Daniel 7:15-28) An naheling asin nadangog ni Daniel kan bangging idto interesanteng marhay para sa sato, ta sinumaryo kaiyan an maabot na mga pangyayari sa kinaban sagkod sa satong panahon na an “saro na kaagid sa aki nin tawo” tatawan nin pamamahala sa gabos na ‘banwaan, grupo nasyonal asin lenguahe.’ Sa tabang kan Tataramon asin espiritu nin Dios, puede man niatong masabotan an kahulogan kan makahulang mga bisyon na ini.a

MAY APAT NA HAYOP NA TUMINUNGA HALE SA DAGAT

5. Ano an isinisimbolisar kan madoros na dagat?

⁵ “Apat na darakulaon na hayop an minatunga hale sa dagat,” sabi ni Daniel. (Daniel 7:3) Ano an isinisimbolisar kan madoros na dagat? Pakalihis nin mga taon, si apostol Juan nakaheling nin sarong pito an payo na mabangis na hayop na tuminunga hale sa “dagat.” An dagat na iyan nagrepresentar sa “mga banwaan asin mga kadaklan asin mga nasyon patin mga tataramon”​—an kadakol na katawohan na an boot harayo sa Dios. Kun siring, an dagat angay na simbolo kan kadakol na katawohan na siblag sa Dios.​—Kapahayagan 13:1, 2; 17:15; Isaias 57:20.

6. Ano an ilinaladawan kan apat na hayop?

⁶ “Kun manonongod sa darakulaon na hayop na ini,” sabi kan anghel nin Dios, “huli ta sinda apat, igwa nin apat na hade na matindog hale sa daga.” (Daniel 7:17) Malinaw nanggad, sinabi kan anghel na an apat na hayop na naheling ni Daniel “apat na hade.” Sa siring, an mga hayop na ini nangangahulogan nin mga kapangyarihan pankinaban. Alagad arin?

7. (a) Ano an sinasabi nin nagkapirang komentarista sa Biblia manongod sa pangatorogan-bisyon ni Daniel na apat na hayop asin sa pangatorogan ni Hadeng Nabucodonosor na imahen na grabe kadakula? (b) Ano an irinerepresentar kan balang saro sa apat na kabtang na metal kan imahen?

⁷ An mga komentarista sa Biblia parateng ikinokonektar an pangatorogan-bisyon ni Daniel na apat na hayop sa pangatorogan ni Nabucodonosor na imahen na grabe kadakula. Halimbawa, sinasabi kan The Expositor’s Bible Commentary: “An kapitulo 7 [nin Daniel] kaagid kan kapitulo 2.” An The Wycliffe Bible Commentary nagsasabi: “Sa pankagabsan pinagkakaoroyonan na an pagkasunodsunod nin apat na soberaniyang Hentil . . . kapareho digdi [sa Daniel kapitulo 7] kan kinokonsiderar sa [Daniel] kapitulo 2.” An apat na kapangyarihan pankinaban na irinerepresentar kan apat na metal sa pangatorogan ni Nabucodonosor iyo an Imperyo nin Babilonya (payong bulawan), Medo-Persia (daghan asin mga takyag na pirak), Grecia (tulak asin mga paang tanso), asin Imperyo nin Roma (mga tabay na batbat).b (Daniel 2:32, 33) Helingon niato kun paano an mga kahadean na ini katimbang kan apat na darakulaon na hayop na naheling ni Daniel.

MAISOG NA SIRING SA LEON, MALIKSI NA SIRING SA AGILA

8. (a) Paano ilinadawan ni Daniel an enot na hayop? (b) Anong imperyo an irinepresentar kan enot na hayop, asin paano iyan guminawe na kapareho nin leon?

⁸ Abaa kapambihirang mga hayop an naheling ni Daniel! Sa pagladawan sa saro, sinabi nia: “An enot kapareho nin sarong leon, asin iyan may mga pakpak nin agila. Padagos akong nagheling sagkod na nagabot an mga pakpak kaiyan, asin iyan iinitaas hale sa daga asin pinatindog sa duwang bitis kapareho nin sarong tawo, asin tinawan iyan kan puso nin sarong tawo.” (Daniel 7:4) An hayop na ini nagladawan sa iyo man sanang pamamahala na irinepresentar kan payong bulawan kan imahen na grabe kadakula, an Kapangyarihan Pankinaban nin Babilonya (607-539 B.C.E.). Kapareho nin sarong naninibang “leon,” maringis na siniba kan Babilonya an mga nasyon, pati an banwaan nin Dios. (Jeremias 4:5-7; 50:17) Garo may mga pakpak nin agila, an “leon” na ini marikas na nag-abante sa agresibong pangongongkistar.​—Lamentacion 4:19; Habacuc 1:6-8.

9. Anong mga pagbago an inagihan kan garo leon na hayop, asin paano iyan naapektaran kan mga ini?

⁹ Pag-abot nin panahon, “nagabot” an mga pakpak kan napapalaen na leon na may pakpak. Sa paghinanapos kan pamamahala ni Hadeng Belsasar, an Babilonya nawaran kan rikas kaiyan sa pangongongkistar asin kan garo leon na supremasiya kaiyan sa mga nasyon. Iyan arog na sana karikas nin sarong tawo na duwa an bitis. Nag-ako “kan puso nin sarong tawo,” iyan luminuya. Mayo na kan “puso kan leon,” an Babilonya dai na makahirong garo hade “sa tahaw kan mga hayop sa kadlagan.” (Ikomparar an 2 Samuel 17:10; Miqueas 5:8.) Dinaog iyan nin saro pang dakulaon na hayop.

DAI NAIINGGUSTOHAN SIRING SA OSO

10. Anong dinastiya nin mga namamahala an isinimbolisar kan “oso”?

¹⁰ “Helinga duman!” sabi ni Daniel, “saro pang hayop, an ikaduwa, na iyan kapareho nin sarong oso. Asin iyan nakaitaas sa sarong hirog, asin may tolong gusok sa ngoso kaiyan sa pag-oltanan kan mga ngipon kaiyan; asin ini an sinasabi ninda dian, ‘Bangon, kakan nin dakol na karne.’” (Daniel 7:5) An hade na isinisimbolisar kan “oso” iyo man sana an irinepresentar kan daghan asin mga takyag na pirak kan dakulang imahen​—an dinastiya kan mga namamahala sa Medo-Persia (539-331 B.C.E.) poon ki Dario na Medo saka ki Cirong Dakula asin natapos ki Dario III.

11. Ano an kahulogan kan pagigin nakaitaas sa sarong hirog kan oso asin kan pagkaigwa kaiyan nin tolong gusok sa ngoso kaiyan?

¹¹ An simbolikong oso “nakaitaas sa sarong hirog,” tibaad sa pag-andam na sumalakay asin daogon an mga nasyon asin sa siring mapagdanay an kapangyarihan sa kinaban. O tibaad an intension kan posisyon na ini ipaheling na an Persianong dinastiya nin mga namamahala dodominaron an solamenteng hade na taga Media, si Dario. An tolong gusok na nasa pag-oltanan kan mga ngipon kan oso puedeng mangahulogan kan tolong direksion na iyan nangongkistar. An “osong” Medo-Persiano nagpaamihanan tanganing bihagon an Babilonya kan 539 B.C.E. Dangan iyan nagpasolnopan sa bilog na Asia Minor asin pasiring sa Tracia. Ultimo, an “oso” nagpatimog sa pagkongkistar sa Egipto. Mantang kun beses an kabilangan na tolo nagsisimbolisar sa pagigin sigido, an tolong gusok puede man na magdoon kan kahanaban sa pangongongkistar kan simbolikong oso.

12. Ano an ibinunga kan pagkuyog kan simbolikong oso sa pagboot na: “Bangon, kakan nin dakol na karne”?

¹² Sinalakay kan “oso” an mga nasyon bilang reaksion sa mga tataramon na: “Bangon, kakan nin dakol na karne.” Sa pagsiba sa Babilonya segun sa kabotan nin Dios, an Medo-Persia nasa posisyon na gumibo nin mahalagang paglilingkod sa banwaan ni Jehova. Asin iyo man nanggad! (Helingon an “A Tolerant Monarch,” sa pahina 149 kan librong Pay Attention to Daniel’s Prophecy!) Paagi ki Cirong Dakula, Dario I (Dariong Dakula), asin Artajerjes I, tinawan nin katalingkasan kan Medo-Persia an Judiong mga bihag nin Babilonya asin tinabangan sinda na itogdok liwat an templo ni Jehova saka hirahayon an mga lanob nin Jerusalem. Pag-abot nin panahon, an Medo-Persia namahala sa labing 127 distrito hurisdiksional, asin an agom ni Reyna Ester, si Assuero (Jerjes I), “hade hale sa India sagkod sa Etiopia.” (Ester 1:1) Minsan siring, nagdadangadang na an pagbangon nin saro pang hayop.

MARIKAS NA SIRING SA LEOPARDONG MAY PAKPAK!

13. (a) Ano an isinimbolisar kan ikatolong hayop? (b) Ano an masasabi manongod sa rikas kan ikatolong hayop asin sa nasakop kaiyan?

¹³ An ikatolong hayop “kapareho nin sarong leopardo, alagad iyan may apat na pakpak nin naglalayog na linalang sa likod kaiyan. Asin an hayop may apat na payo, asin tinawan nanggad iyan nin pamamahala.” (Daniel 7:6) Kapareho kan katimbang kaiyan​—an tulak asin mga paang tanso kan imahen sa pangatorogan ni Nabucodonosor—​an apat an pakpak, apat an payong leopardong ini nagsimbolisar sa dinastiya nin mga namamahala na Macedonio, o Griego, poon ki Alejandrong Dakula. May liksi asin rikas nin sarong leopardo, dinumanan ni Alejandro an bilog na Asia Minor, patimog sa Egipto, asin pasiring sa solnopan na linderos nin India. (Ikomparar an Habacuc 1:8.) An sakop nia mas mahiwas kisa sakop kan “oso,” ta kaiba dian an Macedonia, Grecia, asin Imperyo nin Persia.​—Helingon an “A Young King Conquers the World,” sa pahina 153 kan librong Pay Attention to Daniel’s Prophecy!

14. Paano nagin apat an payo kan “leopardo”?

¹⁴ An “leopardo” nagin apat an payo pagkagadan ni Alejandro kan 323 B.C.E. Pag-abot nin panahon an apat sa saiyang mga heneral nagin mga kasalihid nia sa laen-laen na kabtang kan sakop nia. Inokupar ni Seleuco an Mesopotamia saka Siria. Kinontrol ni Tolomeo an Egipto saka Palestina. Pinamahalaan ni Lisimaco an Asia Minor saka Tracia, asin nakua ni Casander an Macedonia saka Grecia. (Helingon an “A Vast Kingdom Is Divided,” sa pahina 162 kan librong Pay Attention to Daniel’s Prophecy!) Dangan may naglataw na sarong bagong peligro.

NAGIN NAPAPALAEN AN SARONG MAKATATAKOT NA HAYOP

15. (a) Iladawan an ikaapat na hayop. (b) Ano an isinimbolisar kan ikaapat na hayop, asin paano kaiyan rinonot asin siniba an gabos na naagihan kaiyan?

¹⁵ Ilinadawan ni Daniel an ikaapat na hayop na “makatatakot asin terible patin pambihira an kosog.” Ipinadagos nia: “Asin igwa iyan nin mga ngipon na batbat, darakula. Iyan naniniba asin nanroronot, asin an natatada binabatayan kaiyan kan mga bitis kaiyan. Asin iyan napapalaen sa gabos na iba pang hayop na nagkaerenot dian, asin iyan may sampulong sungay.” (Daniel 7:7) An makatatakot na hayop na ini nagpoon bilang an politikal asin militar na kapangyarihan nin Roma. Luway-luway na sinakop kaiyan an apat na Helenistikong dibisyon kan Imperyo nin Grecia, asin pag-abot kan taon 30 B.C.E., naglataw na an Roma bilang an sumunod na kapangyarihan pankinaban sa hula kan Biblia. Sinasakop an gabos na maagihan kaiyan paagi sa puersa militar, sa kahurihurihi huminiwas an Imperyo nin Roma sagkod na an nasakop magpoon sa Islas Britanos sagkod sa kadaklan na parte kan Europa, sa bilog na palibot kan Mediterraneo, asin sa ibong pa kan Babilonya sagkod sa Golpo Persiano.

16. Anong impormasyon an itinao kan anghel manongod sa ikaapat na hayop?

¹⁶ Sa kamawotan na makasierto may labot sa hayop na ini na “ekstraordinaryo kamakatatakot,” atentong naghinanyog si Daniel mantang nagpapaliwanag an anghel: “Kun manongod sa sampulong sungay [kaiyan], hale sa kahadean na iyan may sampulong hade na mabangon; asin may saro pang mabangon kasunod ninda, asin sia mismo mapapalaen sa mga naenot, asin tolong hade an saiyang ibababa.” (Daniel 7:19, 20, 24) Ano an “sampulong sungay” na ini, o “sampulong hade”?

17. Ano an isinisimbolisar kan “sampulong sungay” kan ikaapat na hayop?

¹⁷ Mantang an Roma nagigin mas may kaya asin paorog nang paorog na nagrururo huli sa sobra kainmoral na pamumuhay kan mga namamahala dian, iyan luminuya bilang kapangyarihan militar. Pag-abot nin panahon, an pagluya kan militar na kosog nin Roma nagin risang-risa. Sa kahurihurihi nagkabaranga sa dakol na kahadean an poderosong imperyo. Mantang parateng ginagamit kan Biblia an kabilangan na sampulo tanganing mangahulogan nin pagkakompleto, an “sampulong sungay” kan ikaapat na hayop nagrerepresentar sa gabos na kahadean na ibinunga kan pagkasurulagsulag nin Roma.​—Ikomparar an Deuteronomio 4:13; Lucas 15:8; 19:13, 16, 17.

18. Paano an Roma nagpadagos na magdominar sa Europa sa laog nin dakol na siglo pagkahale kan ultimong emperador kaiyan?

¹⁸ Minsan siring, an Kapangyarihan Pankinaban nin Roma dai natapos kan mahale an ultimong emperador kaiyan sa Roma kan 476 C.E. Sa laog nin dakol na siglo, an Roma kan papa nagpadagos na magkapot nin politikal, asin nangorogna nin relihioso, na pagdominar sa Europa. Iyan ginibo kaiyan paagi sa sistema feudal, na dian an kadaklan na nag-iistar sa Europa sakop nin sarong don, dangan nin sarong hade. Asin gabos na hade rinekonoser an autoridad kan papa. Sa siring, an Banal na Imperyo nin Roma na an pinakasentro iyo an Roma kan papa nagdominar sa mga bagay-bagay sa kinaban sa kalawigan kan panahon sa kasaysayan na inaapod Panahon nin Kadikloman.

19. Segun sa sarong historyador, ano an komparasyon kan Roma sa naenot na mga imperyo?

¹⁹ Siisay an makakadehar na an ikaapat na hayop ‘napapalaen sa gabos na iba pang kahadean’? (Daniel 7:7, 19, 23) Mapadapit digdi, an historyador na si H. G. Wells nagsurat: “An bagong kapangyarihan na ini nin Roma . . . sa nagkapirang bagay napapalaen sa arin man sa darakulang imperyo na dati nangibabaw sa sibilisadong kinaban. . . . Isinaro [kaiyan] an haros gabos na Griego sa kinaban, asin an populasyon kaiyan mas bakong gayong Hamitiko saka Semitiko kisa arin man na naenot na imperyo . . . Sagkod kaidto iyan bagong dalagan sa kasaysayan . . . An Imperyo nin Roma sarong tuminubo, sarong dai plinano, bagong tubo; an mga taga Roma nanompongan an sadiri na kalabot sa mahiwas na eksperimento sa pag-administrar na haros mayo sinda nin pakaaram.” Pero, an ikaapat na hayop matubo pa.

NAGDOMINAR AN SARONG SADIT NA SUNGAY

20. Ano an sinabi kan anghel manongod sa supang na sadit na sungay sa payo kan ikaapat na hayop?

²⁰ “Padagos kong ineestudyaran an mga sungay,” sabi ni Daniel, “asin, uya! saro pang sungay, sadit, an nagtunga sa tahaw kan mga iyan, asin tolo sa naenot na mga sungay an binulnot sa atubangan kaiyan.” (Daniel 7:8) May labot sa supang na ini, sinabi kan anghel ki Daniel: “May saro pang mabangon kasunod ninda [kan sampulong hade], asin sia mismo mapapalaen sa mga naenot, asin tolong hade an saiyang ibababa.” (Daniel 7:24) Siisay an hadeng ini, kasuarin sia buminangon, asin siisay na tolong hade an ibinaba nia?

21. Paano an Britania nagin an simbolikong sadit na sungay kan ikaapat na hayop?

²¹ Estudyare an minasunod na mga pangyayari. Kan 55 B.C.E., an Romanong si Heneral Julio Cesar sinakyada an Britania alagad dai nakaestablisar nin permanenteng kolonya. Kan 43 C.E., pinonan ni Emperador Claudio an mas permanenteng pagkongkistar sa timog na Britania. Dangan, kan 122 C.E., pinonan ni Emperador Adriano an pagtogdok nin lanob poon sa Tyne River sagkod sa Solway Firth, na iyo an tanda kan sagkodan sa amihanan kan Imperyo nin Roma. Sa pagpoon kan ikalimang siglo, naghale sa isla an mga hukbong Romano. “Kan ikadesisais na siglo,” an paliwanag nin sarong historyador, “an Inglaterra maluyang kapangyarihan. An kayamanan kaiyan kadikit kun ikokomparar sa kayamanan kan Netherlands. Mas kadikit na marhay an populasyon kaiyan kisa Pransia. An puersa armada kaiyan (pati an hukbong-dagat kaiyan) mas maluyang klase kisa kan sa España.” Minalataw na an Britania kaidto bakong mahalagang kahadean, na iyo an simbolikong sadit na sungay kan ikaapat na hayop. Alagad iyan maliliwat.

22. (a) Ano pang tolong sungay kan ikaapat na hayop an nadaog kan “sadit” na sungay? (b) Dangan an Britania nahayag bilang ano?

²² Kan 1588, ilinansar ni Felipe II kan España an Armada Española tumang sa Britania. An armadang ini na may 130 barko, na may kargang labi sa 24,000 katawo, naglayag pasiring sa Canal de Ingles, sanang nadaog kan hukbong-dagat nin Britania asin nabiktima nin pasabat na mga doros saka makosogon na mga bagyo sa Atlantiko. An pangyayaring ini “nagsenyalar kan dai mapapagdudahan na pagbalyo nin pakalabi nin hukbong-dagat hale sa España pasiring sa Inglaterra,” an sabi nin sarong historyador. Kan ika-17 siglo, an mga Holandes nagkaigwa kan pinakadakulang marina merkante sa kinaban. Minsan siring, huli sa nagdadakol na mga kolonya sa ibong kan dagat, nadaog kan Britania an kahadean na iyan. Kaidtong ika-18 siglo, an mga Britano asin Pranses nagralaban sa Amerika del Norte asin sa India, na nagbunga kan Tratado sa Paris kan 1763. An tratadong ini, sabi kan autor na si William B. Willcox, “minidbid an bagong kamugtakan kan Britania bilang an nangingibabaw na kapangyarihan na Europeo sa kinaban na nasa luwas nin Europa.” An supremasiya nin Britania napatunayan kan kompletong pagkadaog ki Napoléon nin Pransia kan 1815 C.E. Sa siring, an “tolong hade” na ‘ibinaba’ kan Britania iyo an España, Netherlands, asin Pransia. (Daniel 7:24) Bilang resulta, an Britania nahayag bilang an pinakadakulang kolonyal saka komersial na kapangyarihan sa kinaban. Iyo, an “sadit” na sungay duminakula tanganing magin kapangyarihan pankinaban!

23. Sa anong paagi na ‘siniba an bilog na daga’ kan simbolikong sadit na sungay?

²³ Sinabi kan anghel ki Daniel na an ikaapat na hayop, o ikaapat na kahadean, ‘sisibaon an bilog na daga.’ (Daniel 7:23) Nagkatotoo iyan sa probinsia nin Roma na dati midbid bilang Britania. Pag-abot nin panahon iyan nagin an Imperyo nin Britania asin ‘siniba an bilog na daga.’ May panahon na sakop kan imperyong ini an un-kuarto kan daga asin un-kuarto kan populasyon kaiyan.

24. Ano an sinabi nin sarong historyador manongod sa pagigin napapalaen kan Imperyo nin Britania?

²⁴ Kun paanong an Imperyo nin Roma napalaen sa nakaaging mga kapangyarihan pankinaban, an hade na ilinaladawan kan “sadit” na sungay “mapapalaen [man] sa mga naenot.” (Daniel 7:24) May labot sa Imperyo nin Britania, sinabi kan historyador na si H. G. Wells: “Mayo nin arog kaiyan na nag-eksister na kaidto. Enot asin prinsipal sa bilog na sistema an ‘may monarkang republika’ kan Sararong Kahadean nin Britania . . . Mayo nin solong ministri asin mayo nin solong tawong madonongon na nakasabot sa Imperyo nin Britania sa kabilogan. Idto pagkasaralak nin mga tuminubo saka pagdakol na biyong laen sa ano man na inapod na imperyo kaidto.”

25. (a) Sa pinakahuring pangyayari, ano an simbolikong sadit na sungay? (b) Sa anong sentido na an “sadit” na sungay may “mga mata na arog kan mga mata nin tawo” asin “ngoso na nagtataram nin palabaw na mga bagay”?

²⁵ Bako sanang an Imperyo nin Britania an “sadit” na sungay. Kan 1783, rinekonoser kan Britania an independensia kan 13 kolonya kaiyan sa Amerika. Pag-abot nin panahon an Estados Unidos nin Amerika nagin kaalyado kan Britania, na poon kan Guerra Mundial II nahayag bilang an nangingibabaw na nasyon sa daga. Sagkod ngonyan iyan may marigon na relasyon sa Britania. An ibinungang magkasurog na kapangyarihan pankinaban na Anglo-Amerikano iyo an ‘sungay na may mga mata.’ Tunay nanggad, an kapangyarihan pankinaban na ini mapagmasid, listo! Iyan “nagtataram nin palabaw na mga bagay,” na iyong nagdidikta kan palakaw sa dakulang kabtang kan kinaban asin minaaktong representante kaiyan sa pagtaram, o “falsong propeta.”​—Daniel 7:8, 11, 20; Kapahayagan 16:13; 19:20.

KINONTRA KAN SADIT NA SUNGAY AN DIOS ASIN AN SAIYANG MGA BANAL

26. Ano an ihinula kan anghel manongod sa pagtaram saka gawe-gawe kan simbolikong sungay ki Jehova asin sa saiyang mga lingkod?

²⁶ Ipinadagos ni Daniel na isaysay an saiyang bisyon, na sinasabi: “Padagos akong nagheling kan an mismong sungay na iyan guerrahon an mga banal, asin iyan nangingibabaw tumang sa sainda.” (Daniel 7:21) Mapadapit sa “sungay,” o hadeng ini, ihinula kan anghel nin Dios: “Mataram ngani sia nin mga tataramon na tumang sa Kaharohalangkawe, asin padagos niang riribokon an mga banal kan Supremo. Asin iisipon nia na liwaton an mga panahon asin an ley, asin sinda itatao sa saiyang kamot sa laog nin sarong panahon, asin mga panahon patin kabangang panahon.” (Daniel 7:25) Paano asin kasuarin naotob an kabtang na ini kan hula?

27. (a) Sairisay an “mga banal” na pinaglalamag kan “sadit” na sungay? (b) Paano inisip kan simbolikong sungay na “liwaton an mga panahon asin an ley”?

²⁷ “An mga banal” na pinaglalamag kan “sadit” na sungay​—an Kapangyarihan Pankinaban na Anglo-Amerikano—​iyo an linahidan nin espiritu na mga parasunod ni Jesus digdi sa daga. (Roma 1:7; 1 Pedro 2:9) Sa laog nin dakol na taon bago an Guerra Mundial I, hayagan na nagpatanid an natatada sa mga linahidan na ini na sa 1914 an pagtatapos kan “itinalaan na mga panahon kan mga nasyon.” (Lucas 21:24) Kan biglang magpoon an guerra kan taon na idto, risang-risa na dai inintindi kan “sadit” na sungay an patanid na ini, ta sige-sige an panriribok kaiyan sa linahidan na “mga banal.” Kinontra pa ngani kan Kapangyarihan Pankinaban na Anglo-Amerikano an mga paghihingoa ninda na otobon an kahagadan (o “ley”) ni Jehova na an maogmang bareta kan Kahadean ihulit kan saiyang mga saksi sa bilog na kinaban. (Mateo 24:14) Sa siring na paagi prinobaran kan “sadit” na sungay na “liwaton an mga panahon asin an ley.”

28. Gurano kalawig an “sarong panahon, asin mga panahon patin kabangang panahon”?

²⁸ An anghel ni Jehova nagtaram manongod sa makahulang peryodo nin “sarong panahon, asin mga panahon patin kabangang panahon.” Gurano kalawig iyan? An mga komentarista sa Biblia sa pankagabsan minaoyon na an fraseng ini nangangahulogan nin tolo may kabangang panahon​—an suma nin sarong panahon, duwang panahon, asin kabangang panahon. Mantang an “pitong panahon” na pagkabua ni Nabucodonosor bale pitong taon, an tolo may kabangang panahon tolo may kabangang taon.c (Daniel 4:16, 25) Sinasabi kan An American Translation: “Itatao sinda sa saiya sa laog nin sarong taon, duwang taon, asin kabangang taon.” An bersion ni James Moffatt nagsasabi: “Sa laog nin tolo may kabangang taon.” Nasasambitan sa Kapahayagan 11:2-7 an iyo man sanang peryodo, na nagsasabi na an mga saksi nin Dios maghuhulit na naggugubing nin telang sako sa laog nin 42 na bulan, o 1,260 aldaw, dangan gagadanon. Kasuarin nagpoon asin natapos an peryodong ini nin panahon?

29. Kasuarin asin paano nagpoon an makahulang tolo may kabangang taon?

²⁹ Para sa linahidan na mga Kristiano, an Guerra Mundial I nangahulogan nin panahon nin pagbalo. Sa katapusan nin 1914, inaasahan na ninda an paglamag. Sa katunayan, an mismong teksto kan taon na pinili para sa 1915 iyo an hapot ni Jesus sa saiyang mga disipulo, “Makakainom daw kamo sa kopa ko?” Iyan basado sa Mateo 20:22, King James Version. Huli kaini, poon kan Disyembre 1914, an sadit na grupong iyan nin mga saksi naghulit na “naggugubing nin telang sako.”

30. Paano rinibok an linahidan na mga Kristiano kan Kapangyarihan Pankinaban na Anglo-Amerikano durante kan Guerra Mundial I?

³⁰ Kan naglalakop na an pagkabangkag sa guerra, napaatubang sa nag-oorog na oposisyon an linahidan na mga Kristiano. An nagkapira sa sainda ibinilanggo. An mga indibiduwal, arog ni Frank Platt sa Inglaterra asin ni Robert Clegg sa Canada, pinadusahan nin sadistang mga autoridad. Kan Pebrero 12, 1918, ipinangalad kan Dominyo Britaniko nin Canada an bago pa sanang ipublikar na ikapitong tomo kan Studies in the Scriptures, na may titulong The Finished Mystery, saka an mga pulyeto na an titulo The Bible Students Monthly. Kan sumunod na bulan, an Departamento nin Hustisya sa E.U. ipinahayag na ilegal an pagdistribwir kan ikapitong tomo. An resulta? Tara, rinekisa an mga harong, kinompiskar an mga babasahon, asin inarestar an mga nagsasamba ki Jehova!

31. Kasuarin asin paano natapos an “sarong panahon, asin mga panahon patin kabangang panahon”?

³¹ An panriribok sa mga linahidan nin Dios nakaabot sa kulminasyon kan Hunyo 21, 1918, kan an presidente, si J. F. Rutherford, asin prominenteng mga miembro kan Watch Tower Bible and Tract Society sentensiahan nin haralawig na pagkabilanggo sa putik na mga akusasyon. Iniisip na “liwaton an mga panahon asin an ley,” garo man sana nagadan kan “sadit” na sungay an organisadong paghuhulit. (Kapahayagan 11:7) Kaya an ihinulang “sarong panahon, asin mga panahon patin kabangang panahon” natapos kan Hunyo 1918.

32. Taano ta masasabi nindo na an “mga banal” dai naubos kan “sadit” na sungay?

³² Alagad an “mga banal” dai naubos kan panriribok kan “sadit” na sungay. Arog kan ihinula sa libro nin Kapahayagan, pakalihis nin halipot na peryodo na daing gibo, an linahidan na mga Kristiano nabuhay asin nagin aktibo giraray. (Kapahayagan 11:11-13) Kan Marso 26, 1919, an presidente kan Watch Tower Bible and Tract Society asin an saiyang kairiba nakaluwas sa bilanggoan, asin kan huri sinda napatunayan na daing sala sa putik na mga akusasyon tumang sa sainda. Tolos-tolos pagkatapos kaiyan, an linahidan na natatada nagpoon na magreorganisar para sa dugang pang aktibidad. Pero, ano an nakatagama para sa “sadit” na sungay?

NASA HOKOMAN AN SUANOY KAN MGA ALDAW

33. (a) Siisay an Suanoy kan mga Aldaw? (b) Ano an ‘mga librong binuruka’ sa langitnon na Hokoman?

³³ Pakaintrodusiran kan apat na hayop, ibinalyo ni Daniel an saiyang pagheling hale sa ikaapat na hayop pasiring sa sarong eksena sa langit. Naheling nia an Suanoy kan mga Aldaw na nagtukaw sa saiyang makinang na trono bilang Hokom. An Suanoy kan mga Aldaw daing iba kundi si Jehova Dios. (Salmo 90:2) Kan tumukaw an langitnon na Hokoman, naheling ni Daniel na “binuruka an mga libro.” (Daniel 7:9, 10) Mantang an pag-eksister ni Jehova kaidto pang dai na masokol na nakaagi, aram nia an bilog na kasaysayan nin tawo na garo baga iyan nasusurat sa sarong libro. Inobserbaran nia an apat na simbolikong hayop asin mahohokoman nia sinda segun sa direktang kaaraman.

34, 35. Ano an mangyayari sa “sadit” na sungay asin sa iba pang kapangyarihan na garo hayop?

³⁴ Nagpadagos si Daniel: “Padagos akong nagheling kan panahon na idto huli sa tanog kan palabaw na mga tataramon na itinataram kan sungay; padagos akong nagheling sagkod na ginadan an hayop asin linaglag an bangkay kaiyan patin itinao iyan sa naglalaad na kalayo. Alagad kun dapit sa iba pang hayop, hinale an saindang pamamahala, asin may paglawig nin buhay na itinao sa sainda sa laog nin sarong panahon asin sarong kapanahonan.” (Daniel 7:11, 12) Sinabi kan anghel ki Daniel: “Tuminukaw an mismong Hokoman, asin hinale ninda sa katapustapusi an saiya mismong pamamahala, tanganing pohoon sia asin biyo siang laglagon.”​—Daniel 7:26.

³⁵ Sa dekreto kan Dakulang Hokom, si Jehova Dios, an sungay na naglanghad sa Dios asin rinibok an saiyang “mga banal” makakapareho an eksperyensia kan Imperyo nin Roma, na naglamag sa enot na mga Kristiano. Dai magpapadagos an pamamahala kaiyan. Ni kan maluyang klase, garo sungay na mga “hade” na guminikan sa Imperyo nin Roma. Pero, kumusta man an mga pamamahala na gikan sa dating mga kapangyarihan na garo hayop? Siring sa ihinula, an buhay ninda pinalawig nin “sarong panahon asin sarong kapanahonan.” An mga teritoryo ninda padagos na may mga nag-iistar sagkod sa satong aldaw. Halimbawa, okupado kan Iraq an teritoryo kan suanoy na Babilonya. Yaon pa an Persia (Iran) asin Grecia. Kabtang kan Naciones Unidas an mga tada kan mga kapangyarihan pankinaban na ini. Malalaglag man an mga kahadean na ini kadungan kan pagkapara kan ultimong kapangyarihan pankinaban. An gabos na gobyerno nin tawo raradason sa “guerra kan dakulang aldaw nin Dios na Makakamhan sa gabos.” (Kapahayagan 16:14, 16) Alagad ta siisay na an mamamahala sa kinaban?

HARANIHON NA AN NAGDADANAY NA PAMAMAHALA!

36, 37. (a) Kiisay nanonongod an “saro na kaagid sa aki nin tawo,” asin kasuarin saka sa anong katuyohan na sia uminatubang sa langitnon na Hokoman? (b) Ano an inestablisar kan 1914 C.E?

³⁶ “Padagos akong nagheling sa mga bisyon kan banggi, asin, helinga duman!” an kagsing ni Daniel. “Kaibahan sa mga panganoron kan kalangitan an saro na kaagid sa aki nin tawo nagdadangadang; asin sia nakadolok sa Suanoy kan mga Aldaw, asin sia saindang irinani sa atubangan kan Sarong iyan.” (Daniel 7:13) Kan yaon digdi sa daga, inapod ni Jesu-Cristo an saiyang sadiri na “an Aki nin tawo,” na ipinaparisa an saiyang pagigin erensia nin katawohan. (Mateo 16:13; 25:31) Sa Sanhedrin, o korte suprema nin mga Judio, sinabi ni Jesus: “Maheheling nindo an Aki nin tawo na nagtutukaw sa too nin kapangyarihan asin naghihilig sa mga panganoron nin langit.” (Mateo 26:64) Kaya sa bisyon ni Daniel, an sarong nagdadangadang, na dai naheheling kan mga mata nin tawo, asin nakadolok ki Jehova Dios iyo an binuhay liwat, pinamuraway na si Jesu-Cristo. Kasuarin ini nangyari?

³⁷ An Dios nakipagtipan ki Jesu-Cristo para sa sarong Kahadean, kun paanong sia nakipagtipan ki Hadeng David. (2 Samuel 7:11-16; Lucas 22:28-30) Kan matapos kan 1914 C.E. “an itinalaan na mga panahon kan mga nasyon,” si Jesu-Cristo, bilang erederong hade ni David, may diretso nang akoon an pamamahala sa Kahadean. An makahulang rekord ni Daniel nagsasabi: “Sa saiya itinao an pamamahala asin kamahalan patin kahadean, tanganing an mga banwaan, mga grupo nasyonal asin mga lenguahe gabos maglingkod sa saiya. An saiyang pamamahala daing talaan an pagdadanay na pamamahala na dai mapapara, asin an saiyang kahadean saro na dai malalaglag.” (Daniel 7:14) Sa siring, an Mesiyanikong Kahadean inestablisar sa langit kan 1914. Minsan siring, may iba man na tinawan kan pamamahala.

38, 39. Siisay an mag-aako nin daing katapusan na pamamahala sa kinaban?

³⁸ “An mga banal kan Supremo mag-aako kan kahadean,” sabi kan anghel. (Daniel 7:18, 22, 27) Si Jesu-Cristo an pangenot na banal. (Gibo 3:14; 4:27, 30) An ibang “mga banal” na may kabtang sa pamamahala iyo an 144,000 na maimbod na mga Kristiano na linahidan nin espiritu, na mga paramana kan Kahadean kaiba ni Cristo. (Roma 1:7; 8:17; 2 Tesalonica 1:5; 1 Pedro 2:9) Sinda binubuhay liwat hale sa kagadanan bilang mga espiritung inmortal tanganing maghade kaiba ni Cristo sa langitnon na Bukid nin Sion. (Kapahayagan 2:10; 14:1; 20:6) Huli kaini, si Cristo Jesus asin an binuhay liwat na linahidan na mga Kristiano mamamahala sa kinaban nin katawohan.

³⁹ May labot sa pamamahala kan Aki nin tawo asin kan iba pang binuhay liwat na “mga banal,” nagsabi an anghel nin Dios: “An kahadean asin an pamamahala patin an kadakulaan kan mga kahadean sa sirong kan bilog na kalangitan itinao sa banwaan na mga banal kan Supremo. An saindang kahadean sarong kahadean na daing talaan an pagdadanay, asin an gabos na pamamahala maglilingkod asin magkukuyog sa sainda.” (Daniel 7:27) Kanigoan na mga bendisyon an kakamtan kan makinuyog na katawohan sa irarom kan pamamahala kan Kahadean na iyan!

40. Paano kita makikinabang sa pagtao nin atension sa pangatorogan asin mga bisyon ni Daniel?

⁴⁰ Si Daniel daing pakaaram sa gabos na makangangalas na kaotoban kan saiyang mga bisyon na tao nin Dios. Sabi nia: “Sagkod digdi an katapusan kan bagay. Kun manongod sa sako, si Daniel, natatakot ako nin makuri sa sakong mga naiisip, kaya ako nanlungsi; alagad rinimpos ko sa sakong puso an mismong bagay.” (Daniel 7:28) Pero kita nabubuhay sa panahon na puede niatong masabotan an kaotoban kan naheling ni Daniel. An pagtao nin atension sa hulang ini maparigon sa satong pagtubod asin mapasarig sa satong kombiksion na an Mesiyanikong Hade ni Jehova mamamahala sa kinaban.

[Mga Nota sa Ibaba]

ANO AN NAMANSAYAN NINDO?

• Ano an isinisimbolisar kan kada saro sa ‘apat na darakulaon na hayop na minatunga hale sa dagat’?

• Ano an “sadit” na sungay?

• Paano rinibok an “mga banal” kan simbolikong sadit na sungay durante kan Guerra Mundial I?

• Ano an mangyayari sa simbolikong sadit na sungay asin sa iba pang kapangyarihan na garo hayop?

• Paano kamo nakinabang sa pagtao nin atension sa pangatorogan asin mga bisyon ni Daniel manongod sa “apat na darakulaon na hayop”?