LEKSION 29

Kualidad kan Boses

AN MGA tawo impluwensiadong marhay bako sanang kan sinasabi kundi siring man kan pagkasabi kaiyan. Kun an nagtataram sa saindo may boses na nakagagayagaya, may init, makikatood, asin maboot, bako daw totoo na mas may tendensia kamong maghinanyog nin paborable kisa kun an boses nia indiperente o makolog sa talinga?

An pagkaigwa nin kawiliwiling kualidad kan boses bako man na biyong nasa mekanika sana nin boses. Puedeng kalabot man dian an personalidad nin saro. Mantang nag-ooswag an saro sa saiyang kaaraman asin pag-aplikar kan katotoohan sa Biblia, naririsa an mga pagbago sa saiyang pagtaram. An diosnon na mga kualidad na arog kan pagkamoot, kagayagayahan, asin kabootan nababanaag sa saiyang boses. (Gal. 5:22, 23) Kun sia nakakamate nin tunay na pagmalasakit sa iba, ipinaheheling iyan kan saiyang boses. Kun nasasalidahan na nin pagtanaw nin utang na boot an espiritu nin dai nababakleng pagrereklamo, ipinaririsa iyan kan sinasabing mga tataramon sagkod kan tono kan boses. (Lam. 3:39-42; 1 Tim. 1:12; Jud. 16) Dawa kun dai nindo nasasabotan an lenguaheng ginagamit, kun an saro garo arogante, habong magpahunod, kritikal, asin maringis asin an saro man garo mapakumbaba, pasensioso, maboot, asin mamomoton, bakong depisil para sa saindo na marisa an kalaenan.

Sa nagkapirang kaso an bakong kawiliwiling kualidad kan boses puedeng resulta nin helang na nakadanyar sa babagtingan nin saro o nin minanang depekto sa pisikal. An siring na mga kamugtakan tibaad grabeng marhay kaya an mga iyan dai biyong makokorehir sa sistemang ini nin mga bagay. Minsan siring, parate na an pakanood na gamiton nin tama an mga organo sa pagtaram maresulta sa pagrahay.

Enot sa gabos importanteng masabotan na an mga karakteristiko nin boses nagkakalaenlaen sa laen-laen na tawo. An obheto nindo maninigo na bakong magkaigwa nin boses na nan-aarog sa iba. Imbes, kultibaron an potensial kan sadiri nindong boses, na may napapalaen na mga kualidad. Ano an makatatabang sa saindo na magibo ini? May duwang prinsipal na kaipuhan.

Kontrolon nin Tama an Saindong Suplay na Aire. Para sa pinakamarahay na mga resulta sa paggamit kan saindong boses, kaipuhan nindo an igong suplay na aire kaiba an tamang kontrol sa paghangos. Kun mayo kan mga ini, tibaad magin garo maluya an saindong boses, asin paulnok-ulnok an saindong pagpahayag.

An pinakadakulang parte kan pulmon mayo sa itaas kan daghan; an lugar na ini garo sana mas dakula huli sa abaga. Imbes, an pulmon pinakahalakbang sa ibabaw kan diaprama. Nakatakod sa mga gusok sa ibaba, isineseparar kan diaprama an daghan sa tulak.

Kun pag-sang-ab nindo an pinapano sana nindo an parteng itaas kan saindong pulmon, dai mahahaloy mauubosan kamo nin aire. Mayo nin puersa an boses nindo, asin madali kamong mapapagal. Tanganing makahangos nin tama, kaipuhan kamong tumukaw o tumindog nin deretso asin itiso an saindong abaga. Tuyong hingoahon na likayan an pagpadakula sana kan sa itaas na parte kan saindong daghan kun kamo minasang-ab tanganing magtaram. Enoton na panoon an sa ibabang parte kan saindong pulmon. Kun napapano an parteng ini, minalakbang an sa ibabang parte kan kaha kan saindong daghan. Kadungan kaiyan, minababa an diaprama, na suabeng hinihiro an tulak asin an mga bituka, kaya namamatean nindong iniipit kan saindong paha o ibang sulot an saindong puson. Alagad mayo dian sa ibabang iyan an pulmon; iyan nasa laog kan kaha kan daghan. Tanganing mabalo an sadiri, ibugtak an tigsarong kamot sa man-ibong-ibong kan sa ibabang parte kan kaha kan saindong daghan. Ngonyan humangos nin hararom. Kun tama an paghangos nindo, dai masadit an saindong tulak asin maitaas an saindong abaga. Imbes, mamamatean nindo an mga gusok na medyo minaalsa.

Sumunod, pakarhayon an pagluwas nin aire. Dai pagsayangon an suplay paagi sa pagpabaya na iyan dali-daling makaluwas. Iluwas iyan nin luway-luway. Dai pagprobaran na kontrolon iyan paagi sa pagpatagas kan saindong halonan. Iyan madaling maresulta sa boses na garo napupuersa o abnormal an lagting. An puersa hale sa kalamnan sa puson asin hale sa kalamnan na intercostal (sa pag-oltanan kan mga gusok) iyo an nagpapaluwas kan aire, mantang an diaprama an nakakaapektar kun gurano iyan karikas na ilinuluwas.

Kun paanong an nakikipareha nagsasanay para sa sarong pareha, an nagpapahayag puede man na magkaigwa nin tamang kontrol sa paghangos paagi sa pag-ehersisyo. Tumindog nin tanos na tiso an abaga, humangos tanganing mapano an sa ibabang parte kan pulmon, asin luway-luway na iluwas an hinangos mantang luway-luway asin suabeng nagbibilang sagkod sa pinakahalangkaw na kaya nindo sa saro sanang paghangos. Dangan ensayohon an pagbasa nin makosog mantang minahangos sa kaparehong paagi.

Irelaks an Kalamnan na Kidit. An saro pang kaipuhan sa marahay na kualidad kan boses iyo ini—magrelaks! Makangangalas nanggad an magigibo nindong pagrahay paagi sa pakanood na magrelaks kun nagtataram. Dapat na relaks an isip saka an hawak, ta an tension sa isip nagigin causa nin tension sa kalamnan.

Irelaks an tension sa isip paagi sa pagkaigwa nin tamang punto de vista manongod sa mga naghihinanyog sa saindo. Kun ini mga tawo na nanonompongan nindo sa ministeryo sa langtad, girumdoma na dawa pira pa sanang bulan kamong nag-aadal kan Biblia, may aram kamong mahahalagang bagay manongod sa katuyohan ni Jehova na ikakapaabot nindo sa sainda. Asin sinosongko nindo sinda ta kaipuhan ninda nin tabang, aram man ninda iyan o dai. Sa ibong na lado, kun nagtataram kamo sa Kingdom Hall, an kadaklan sa mga nagdadangog sa saindo banwaan ni Jehova. Sinda mga katood nindo, asin gusto ninda na kamo magin mapanggana. Mayo nin iba sa ibabaw kan daga na nagpapahayag sa siring kamakikatood asin kamamomoton na mga nagdadangog arog kan regular niatong ginigibo.

Irelaks an kalamnan sa halonan paagi sa pagkonsentrar kan isip nindo sa kalamnan na iyan asin tuyong pagbawas sa pagkakidit kaiyan. Girumdoma na nagkikibigkibig an saindong cuerdas vocales kun iyan inaagihan nin aire. An tono kan boses nababago mantang nahihigotan o narerelaks an kalamnan sa halonan, kun paanong nababago an tono kan kuerdas nin gitara o biolin kun iyan hinihigotan o tinuturosan. Pagrelaks nindo kan cuerdas vocales, minababa an tono. An pagrelaks kan kalamnan sa halonan nakatatabang man na papagdanayon na bukas an dungo, asin ini talagang magkakaepekto sa kualidad kan boses nindo.

Irelaks an bilog nindong hawak—an saindong mga tuhod, an saindong mga kamot, an saindong abaga, an saindong liog. Makontribwir ini sa ugong na kaipuhan tangani na makaabot sa harayo an boses nindo. Nagkakaigwa nin ugong kun an bilog na hawak nagseserbing bandahan kan tanog, alagad ini naoolang nin tension. An tono kan boses, na naghahale sa babagtingan, nag-aaningal bako sanang sa mga labot kan dungo kundi pati sa mga tolang kan daghan, sa mga ngipon, sa ngaragngag, asin sa mga sinus. Ini gabos makakokontribwir sa kualidad kan ugong. Kun bubugtakan nindo nin pagabat an pinakahawak nin sarong gitara, maluya an tanog; dapat na libreng magkibigkibig an pinakahawak tangani na iyan makaugong nin tama. Iyo man an mga tolang kan satong hawak, na tinitindihan kan kalamnan. Paagi sa ugong matatawan nindo nin tamang modulasyon an saindong boses asin ikakapahayag an kadikit na mga pagkakalaen sa pagsaboot. Madadangog kamo nin dakol na nagdadangog na dai napupuersa an saindong boses.

KUN PAANO NAKAKATARAM

An basehan kan gabos na tanog nin boses iyo an aire na pinaluluwas nindo hale sa saindong pulmon. An pulmon nagseserbing botobot na nagtutulod sa aire na umagi sa trakeya pasiring sa babagtingan na yaon sa tahaw kan saindong halonan. Sa laog kan saindong babagtingan, sa man-ibong-ibong, yaon an duwang sadit na pileges nin kalamnan na inaapod cuerdas vocales. Ini an prinsipal na mga pinaghahalean nin tanog. An pileges nin kalamnan na ini binubuksan asin sineserahan an agihan kan aire sa babagtingan sa pagpalaog asin pagpaluwas nin aire saka tanganing dai makalaog sa pulmon an mga bagay na dai dapat. Sa normal na paghangos mayo nin minaluwas na tanog pag-agi nin aire sa cuerdas vocales. Alagad kun gusto nin saro na magtaram, hinihigotan nin kalamnan an cuerdas vocales, asin an mga ini nagkikibigkibig mantang pinupuersang umagi dian an aire hale sa pulmon. Nagbubunga ini nin tanog.

Mientras na mas higot an pagkaignit sa cuerdas vocales, mas marikas man an pagkibigkibig kaiyan asin mas halangkaw an tono kan minaluwas na tanog. Sa ibong na lado, mientras na mas relaks an cuerdas, mas hababa man an tono. Pagkahale sa babagtingan, an tanog minalaog sa sa itaas na parte kan halonan, na inaapod halanohan. Dangan iyan minalaog sa ngoso asin sa labot kan dungo. Dian idinadagdag an mga armoniko na minaliwat nin kadikit, minapakosog, asin minadagdag nin puersa sa pundamental na tono. An ngaragngag saka an dila, mga ngipon, ngabil, asin panga nag-iiriba tanganing pagsuruwayon an nagkikibigkibig na mga alon-alon na tanog, na minaluwas sa porma nin nasasabotan na pagtaram.

An boses nin tawo ngangalasan, na dai mapapantayan nin ano man na instrumentong gibo nin tawo sa pagigin maabilidad. Iyan may abilidad na ipahayag an mga saboot asin emosyon poon sa mapagpadangat, maboot na pagkamoot sagkod sa maringis, madahas na pagkaongis. Kun naporma asin nasanay nin tama, kaya kan boses an sagkod sa tolong oktabo asin ikinatatao bako sanang an magayon na musika kundi pati an nakapahihiro sa pusong pagtaram.

PAKAHALE KAN ESPESIPIKONG MGA PROBLEMA

Maluyang boses. An maluway na boses bako man na pirmeng maluya. Kun iyan bilog na may nakapaoogmang mga armoniko, tibaad masiraman an iba sa paghinanyog dian. Alagad tangani na magin epektibo, dapat na may igong kosog an boses.

Tanganing mapakarhay an pakaabot sa harayo kan boses nindo, kaipuhan na pakarhayon nindo an ugong kaiyan. Hinahagad kaiyan an pakanood na irelaks an bilog nindong hawak, sa paaging sinasabi sa leksion na ini. Makatatabang an tuyong pagrelaks kan saindong hawak saka an mga paglaylay. Maninigo na nagkakaduotan sana an mga ngabil, bakong tikom na marhay. Mantang kamo naglalaylay, mateon an pagkibigkibig sa saindong payo asin sa saindong daghan.

Kun beses garo maluya o puersado an boses ta an saro maraot an pagmate o kulang sa torog. Siempre pa, kun mapakarhay an situwasyon na iyan, marahay an boses.

Boses na malagtingon. An dagdag na paghigot sa cuerdas vocales minapalangkaw sa tono. An boses na garo tindido nakakapatindido man sa mga nagdadangog. Paagi sa pagrelaks kan kalamnan sa halonan tangani na humaluga an cuerdas vocales, mapapababa nindo an tono. Gibohon iyan nin tuyo, na ineensayo iyan sa pakikipag-olay sa aroaldaw. Nakatatabang man an paghangos nin hararom.

Boses na garo pungag. Kun beses an problemang ini huli ta barado an dungo, alagad parate na bako man na siring. Kun beses sa pagkidit kan kalamnan sa halonan asin ngoso, sineserahan nin saro an dungo kaya dai nakakabuelo an aire. Ini nagbubunga nin pagkapungag. Tanganing malikayan ini, kaipuhan na magrelaks.

Boses na lagong. An siring na boses dai nakaaagda nin makikatood na pagrinibayan nin ideya. Tibaad huli kaiyan depensa na tolos an iba.

Sa nagkapirang kaso, an sarong pundamental na bagay iyo an pangangaipo nin nagpapadagos na paghihingoa na bagohon an personalidad nin saro. (Col. 3:8, 12) Kun iyan nagibo na, makatatabang an pag-aplikar kan mga prinsipyo nin mekanika nin boses. Irelaks an halonan sagkod an panga. Gigibohon kaining mas nakagagayagaya an boses asin maoolang na iyan maraot paagi sa pagtaram na dai nakabuka nin igo an ngoso.