Maoolang daw kan mga Nagibo nin Tawo an Dakulang Kapahamakan?
“Mayo sa tawong naglalakaw an kakayahan na giyahan an saiyang lakad.”—JEREMIAS 10:23.
1, 2. Ano an nagkapira sa mga nagibo nin katawohan sa ika-20 siglong ini?
SA SATONG ika-20 siglo, an katawohan nakagibo nin makangangalas na mga bagay. Nagibo an dakulang mga pag-oswag sa edukasyon, sa siensia, asin sa teknikal na mga langtad. Ngonyan an dakol nakikinabang digdi sa saindang pan-aroaldaw na buhay. Sa laen-laen na nasyon may mga modernong katrangkilohan arog baga kan de-koryenteng ilaw sa laog, instalasyon nin mga tubo, asin nakatatabang na mga kasangkapan. Saro pa, an siensia medikal nakatatabang na makontrol an mga helang, arog baga kan puko, na kaidto mga damat.
2 An komunikasyon asin transportasyon nag-oswag man na gayo. Paagi sa mga telepono, awto, tren, asin eroplano kita nakikipagkomunikar o nakakaduman sa mga lugar nin mas marikas ki sa inimahinar kan satong mga apoon. Ngonyan, an mga nangyayari sa ibong kan globo puwedeng ipaabot tolos sa sato paagi sa mga satelayt na pan-espasyo.
An Mahahalagang Bagay Dai Nagigibo
3, 4. Anong mahahalagang bagay an dai nagibo nin mga tawo, arog kan tamang ihinula sa Biblia?
3 Minsan siring, an perming yaon na peligro nin nuklear na kapahamakan nasa ibabaw nin katawohan, asin igwa nin napakahalaga nanggad na mga bagay na dai nagibo nin mga tawo. Halimbawa, an progreso daw sa edukasyon nagkaigwa nin katimbang na progreso sa pag-edukar sa mga nasyon na magin mas onesto, sadiosan, asin moral? Sa Estados Unidos, an napipierde sa buhis huli sa pandadaya nagkakakantidad nin labing 100 bilyones na dolyar taon-taon. Sa saro pang nasyon, sa saro sanang dakulang siudad, 17,000 na pulis an nabaretang hinale sa katongdan huli sa malbersasyon sa laog nin pitong taon. An siring na pandadaya nagpapagirumdom kan hula sa Biblia sa 2 Timoteo kapitulo 3 na dian iyan naghuhula na sa “huring mga aldaw” na ini an mga tawo magigin ‘mamomoton sa sainda man sana, mamomoton sa pirak, bakong maimbod, mayong pagkamoot sa karahayan.’
4 Yaon man an seksuwal na inmoralidad. An pagsambay asin pakikisaro nagin nang usong gayo kaya sa dakol na lugar pambihira nang maheling an moral na mga pamilya na ipinasasale sa mga pelikula, programa sa telebisyon, drama, o nobela. Asin an inmoralidad nakakokontribuwir sa bagay na taon-taon, sa bilog na kinaban, mga 55 milyones na mga babae an nagpapakua nin aki! Ini paggadan sa sarong populasyon na mas dakol ki sa populasyon nin Argentina, o Canada, o Pransia, o Polandia, o kan 145 pang ibang nasyon—taon-taon! Kaya mantang an sarong sanga kan siensia medikal nag-oomaw sa mga progreso na nagliligtas sa buhay nin nagkapirang aki, an saro pang sanga ginagadan an minilyon sa mga nasa matris pa. Arog kan ihinula sa Biblia, sa “huring mga aldaw” na ini an dakol “mayong pagpopogol sa sadiri” asin “dai nin pagkamoot.”—2 Timoteo 3:3.
5. Ano an nagkapirang resulta sa salud kan lakop na inmoralidad ngonyan?
5 An seksuwal na inmoralidad ginigikanan nin sarong epidemya nin mga helang na ikinakaolakit sa seksuwal na paagi. An dakol na klase dai na ngonyan nakakaya nin mga droga. An lakop na helang na inaapod genital herpes sagkod ngonyan mayo nin bolong. Asin igwa nin dakulang paglangkaw sa kabilangan nin mga omboy na igwa kaiyan, na ipinangaki nin mga ina na igwa kan helang na iyan. Mga kabanga sa mga omboy na ini nagagadan, asin sa natatada pa, kabanga an nadanyaran sa pisikal o mental. Mayo man nin nadidiskobreng bolong sagkod ngonyan para sa AIDS (Acquired Immune Deficiency Syndrome), an nakagagadan na helang na ikinariribong nin mga doktor. An AIDS naglataw sa kisuerra 33 na mga nasyon “asin ngonyan nagigin sarong peligro sa salud sa bilog na globo” sabi kan Associated Press. Iyan nangorognang nakakaapektar sa mga homoseksuwal, na nagpapagirumdom kan Roma 1:27.
6. Nasarag daw kan siensia medikal an paggrabe nin helang sa bilog na kinaban?
6 Dai kayang olangon kan siensia medikal an alon nin dakol pang ibang helang. Duman sana sa Aprika, minilyon an igwa nin malaria, sleeping sickness, lepra, asin iba pang mga helang. Sa progresibo nang mga nasyon, an kanser, helang sa puso, diabetes, cirrhosis, asin emosyonal na mga problema nagdadakol. An iba digdi gikan sa, o pinagagrabe kan, mga kahaditan o resulta nin modernong industriyal na sosyedad. An iba man resulta nin ngana-nganang mga estilo nin pamumuhay.
7. Posible daw na an mga pag-oswag sa medisina kaya kitang papagdanayon sa marahay na salud sagkod lamang?
7 Kun makontrol an mas dakol na helang, kaya daw kan siensia medikal na papagdanayon kita sa marahay na salud sagkod lamang? Dai, sabi nin dakol na sientista. Ipinaheheling ninda na minsan pa an buhay tibaad mapalawig nin pirang taon, an ibang mga helang magigin mas darakulang paragadan. An sarong sientista nagkonklusyon: “Kakadikit kan posibilidad na madudugangan na gayo an lawig nin buhay o ikakadigson an paggurang sa haraning ngapit.” Tama nanggad, an Biblia nagsabi kaidtong haloy nang panahon sa Salmo 90:10: “An mga aldaw nin samong mga taon pitong polong taon; asin kun huli sa espesyal na kakosogan iyan walong polong taon, alagad an saindang pagdadanay nasa kasakitan asin makolog na mga bagay; huli ta iyan kaipuhan na marikas na umagi.”
An Problema nin Pagtios Dai Naresolberan
8. Paano tamang ihinula kan Biblia na an teknolohiya dai makakaresolber sa problema sa pagtios?
8 Ginibo nin teknolohiya na mas kombenyente an buhay para sa nagkapirang tawo, totoo. Alagad an dakol pang iba mayo nin igong kuwarta tanganing makabakal kan mga produkto nin teknolohiya. An publikasyon na World Military and Social Expenditures 1983 nagbareta: “An 2,000,000,000 katawo nabubuhay sa mga entrada na mas hababa ki sa $500 [E.U.] kada taon.” Iyan nagpadagos: “Kisuerra saro sa kada lima katawo an nabibilanggo sa biyong pagtios, sarong kamugtakan nin pagtios na lubos nanggad kaya iyan sarong silensiong paggadan.” Dangan sinabi kaiyan na taon-taon “11,000,000 na omboy an nagagadan bago an saindang enot na kompleanyo” huli sa malnutrisyon o helang.—Kapahayagan 6:5-8.
9. Ano an makamomondong situwasyon sa dakol na nasyon?
9 Sa nagkapirang nasyon, sabi kan The Detroit News, “dakol na babae an nasa kamugtakan na kadakol kan saindang aki asin mayo nin kakayahan na atamanon sinda. . . . Parateng gayo, an siring na mga ina iwinawalat na sana an sarong hinahaboan na aki . . . sa tinampo.” Minilyon an siring na mga aki. Sa ibang lugar, an mga magurang inaabandono. An sarong peryodista sa Asia nagsurat: “Rinibong gurang an pinalalayas sa saindang harong ta dai na sinda kayang pakakanon kan saindang pamilya. Mayo nin mga ahensia sa asistensia publika na makatatabang. Dakol na beses na an mga aki kan mga gurang na ini isinasakay sinda sa tren asin iwinawalat sinda sa sarong lugar o binabayaan sinda sa mga istasyon nin tren.” Idinugang pa kan parasurat: “Ini nakakakubhan na pagkaliwat sa sarong kultura na kaidto may dakulaon na paggalang sa mga gurang.” Kaya naheheling kan satong panahon an katotoohan kan Talinhaga 30:11, na nagsasabi: “Igwa nin kapag-arakian na nagsusumpa sa ama kaiyan asin dai nag-oomaw pati sa ina kaiyan.”
10. Gurano kasegurado kan pinansial na situwasyon kan kinaban, na nagpapagirumdom sa anong hula ni Jesus?
10 An mga gobyerno nin tawo dai kayang resolberan an problema nin panglobong pagtios. An probreng mga nasyon may pinapasan na magabaton na nagdadakulang utang na dai ninda kayang bayadan. Minsan an progresibo nang mga nasyon igwa nin darakulang utang. Nagpaparisa kaini, dinosenang bangko an napierde sa Estados Unidos kan nakaaging taon. Kan namemeligro an saro sa pinakadakula, solamente an pangugunlabot kan gobyerno paagi sa binilyon na dolyar an nakaolang sa kalamidad. Natakot sinda na kun an siring kadakulang bangko bumagsak, “an maraot na epekto nakalakop kutana sa ibang bangko, na isinasapeligro an bilog na sistema pinansial,” an bareta kan The New York Times. Sa siring, nagigin orog na masakit na olangon an kapahamakan. An totoo, sa kada minaaging taon nagkakaigwa nin orog na puwersa an komento kan Guardian nin Inglaterra: “An kinaban nasa gati nin sa-tawong kapahamakan asin politikal na kalamidad . . . Naheling nin bilog na mga kontinente na nawara an saindang paglaom sa ngapit.”—Lucas 21:25, 26.
An Epekto kan Teknolohiya sa Guerra
11. Ano pang sarong problema na dai kayang resolberan nin gobyerno an pinagrabe kan teknolohiya?
11 Pinagrabe nin teknolohiya an saro pang bagay na dai napapapondo nin mga gobyerno: an guerra. Teknolohiya an guminibo sa Guerra Mundial I na grabeng garadanan huli sa lagduan na paggamit nin masinggan, submarino, eroplanong panguerra, tangke, asin flamethrower. An Ingles na autor na si Richard Rees nagsabi: “Pinalataw kan guerra nin 1914-18 an duwang bagay: enot, na an progreso sa teknolohiya nakaabot na sa punto na iyan makapagpapadagos sana na daing kalamidad sa sarong sararong kinaban asin, ikaduwa, na an nag-eeksister na politikal asin sosyal na mga organisasyon sa kinaban ginigibong imposible an pagkasararo kaiyan.” Pinatunayan kan Guerra Mundial II an saiyang punto, ta an mas bagong mga armas guminadan sa mga 55 milyones katawo.
12. Anong mga peligro an napapaatubang sa pamilya nin tawo ngonyan?
12 Ngonyan an mga armas sa guerra mas mangiri, asin an mga gobyerno dai nanggad nagkakasararo. Mapadapit sa mga armas nuklear, an autor na si Herman Wouk nagsabi: “An kadonongan, trabaho, asin kayamanan na inuubos sa . . . karungawan na ini dai mapaniwalaan. Kun an mga nasyon dai na nag-aadal na makipaglaban, mayo nin dai kayang gibohon an katawohan.” An astronomong si Carl Sagan nagsabi manongod sa guerra nuklear: “Kakadikit kan pagduda na an satong panglobong sibilisasyon malalaglag.” Asin mantang nasa ibabaw kan pamilya nin tawo an peligrong ini nin kapahamakan kan bilog na daga, an dakol pang ibang mga ralaban minakua sa dai mabilang na buhay. An Center for Defense Information sa Estados Unidos nagbareta na kan 1984 nagkaigwa nin 42 na laen-laen na ralaban asin rebelyon na nangyayari nin durungan! An mga gobyerno dai ngani kayang paontokon an dakulang alon nin krimen asin kadahasan sa sadiri nindang nasyon, nangorogna an pagtao nin panglobong katoninongan.
13. Tama daw sa hula sa Biblia an panglobong kadahasan sa satong panahon?
13 Ini gabos tamang-tama sa hula sa Kapahayagan 6:4 manongod sa pangangabayo kan saro sa ‘apat na nangangabayo sa ‘Apocalipsis’ poon kan 1914: “Asin may saro pang nagluwas, sarong mapulang kabayo; asin itinogot sa nangangabayo dian na haleon an katoninongan sa daga tangani sindang maggaradanan; asin may dakulang minasbad na itinao sa saiya.”
Kun Taano ta Nasusudya an mga Paghihingoa nin Tawo
14, 15. Ano an sarong mayor na dahelan kun taano ta dai naootob nin mga tawo an saindang mga katuyohan ngonyan?
14 Taano ta may dahelan na matakot na an mga nagibo nin tawo dai maolang sa dakulang kapahamakan? An totoo, taano ta dai naootob nin mga tawo an saindang mga katuyohan? An Biblia nagpapaheling nin sarong mayor na dahelan: “Paagi sa sarong tawo an kasalan naglaog sa kinaban asin an kagadanan huli sa kasalan, asin kaya an kagadanan nakalakop sa gabos na tawo huli ta sinda gabos nagkasala.” (Roma 5:12) An satong enot na mga magurang, si Adan asin Eva, linalang na sangkap sa hawak asin isip. Alagad an pagkasangkap na idto depende sa saindang pagdadanay sa laog kan mga linderos kan kapakipakinabang na mga pagboot nin Dios. Sa laog kan mga pagboot na idto sinda tinawan nin dakulang katalingkasan na pumili. Alagad ipinaheheling kan Genesis kapitulo 3 na inabuso kan satong enot na mga magurang an libreng pagpiling idto. Minawot ninda an pagkaindependiente sa Dios asin sa saiyang mga pagboot, na boot na magsadiring magdesisyon kun ano an tama o sala, autoridad na sadiri sana nin Dios. Kan iyan an pilion ninda, sinda nagsosolo na. An Biblia nagsasabi: “Si Jehova yaon sa saindo sagkod na kamo nasa saiya; . . . alagad kun bayaan sia nindo babayaan man nia kamo.” (2 Cronica 15:2) Huling siblag na sa Dios, si Adan asin Eva nagpoon na lumuya. An helang, pagmondo, asin sa katapustapusi kagadanan uminabot sa sainda.—Genesis 2:16, 17.
15 Kan an satong enot na mga magurang nagin nang bakong sangkap, sineguro kan ley nin henetika na an gabos nindang aki magmana nin pagkabakong sangkap. Inadmitir kan salmista: “Sa karatan ako ipinangaki, asin sa kasalan ipinangidam ako kan sakong ina.” (Salmo 51:5) Mayo nanggad nin paagi na mahale kan siensia medikal an mga resulta nin minanang pagkabakong sangkap. An paghanap nin medikal na progreso na makakahale sa helang asin kagadanan paghanap nin sarong bagay na dai magigibo nin mga tawo—noarin pa man.
16. Paano an pagkabakong sangkap nakaapektar sa kamugtakan sa isip nin katawohan?
16 An minanang pagkabakong sangkap nakakaapektar man sa satong kamugtakan sa isip. Kita gabos namundag na may tendensia na gumibo kan sala. Ngonyan, ini dai nangangahulogan na dai kayang kontrolon nin mga tawo an saindang gawe. Iyan magigibo ninda kun sinda gumibo nin mga paagi nin pagtatanos. Ipinaheheling ini kan Talinhaga 3:6, na an sabi: “Sa gabos mong dalan girumdomon mo sia [si Jehova], asin itatanos nia an saimong mga dana.” Minsan siring, kun dai iniintindi nin mga tawo an tamang pagtatanos, sinda nahoholog sa dakulang problema. Asin mientras na mas harayo an mga indibiduwal asin nasyon sa mga pagboot nin Dios, mas maraot man an saindang gawe, na pinakokosog an natural na tendensia na magin paslo. Sa bagay na ini an sarong editoryal sa New York Times nagkomento: “Dai mo puwedeng salimbadan an mga bareta ngonyan na dai naiisip kun pasaen na an kinaban. . . . Helinga kun ano an nangyayari kun an mga tawo, institusyon asin nasyon inienot an saindang paslong mga intereses sa gabos pang ibang bagay. . . . An maliwanag sa gabos na nasyon iyo na daing mangyayari sa pagigin paslo.”
Impluwensia ni Satanas
17, 18. Ano pang sarong dakulang bagay an nakatatabang na ipaliwanag kun taano ta dai naootob nin mga tawo an saindang mga katuyohan?
17 An saro pang dakulang bagay na nakatatabang na ipaliwanag kun taano ta dai naootob nin mga tawo an saindang mga katuyohan asin olangon an kapahamakan iyo an impluwensia na sinasabi sa 2 Corinto 4:4, na nagtataram manongod sa “dios kan palakaw na ini nin mga bagay.” An iba na bakong pamilyar sa Biblia tibaad isipon na an dios na sinasabi digdi iyo an Makakamhan sa gabos na Dios. Alagad idinudugang kan bersikulong iyan na an dios na ini “binuta . . . an isip kan mga dai nagtutubod.” Tunay na dai iyan gigibohon kan mamomoton na Kaglalang. An sinasabing dios iyo man sana an sinasabi sa 1 Juan 5:19, na nagsasabi: “An bilog na kinaban namumugtak sa kapangyarihan kan maraot.”
18 An dios na namomogol sa presenteng kinaban na ini ipinamimidbid sa Kapahayagan 12:9 bilang “an inaapod Diablo asin Satanas, na nagdadaya sa bilog na ineerokan na daga.” An ngaran na Satanas nangangahulogan “Paratumang” o “Kaiwal.” An ngaran na Diablo nangangahulogan “Parasahot nin Putik,” o “Parapakaraot.” Ini angay na mga termino, ta an pagrebelde ni Adan asin Eva sutsut kan rebeldeng ini sa kinaban nin mga espiritu. Sia an garo baga nagsabi ki Eva: ‘Dai mo kaipuhan an mga pagboot nin Dios. Kaya mong magsadiring magdesisyon kun ano an tama asin kun ano an sala.’ Minsan siring, paagi sa pagsuhay sa Dios, si Satanas ruminaot an isip. Ini maririsa sa saiyang mga gibo, ta helinga na sana an kinaban na kontrolado nia! An marigsok, maraot na kasaysayan nin katawohan nagpapatunay na iyan igwa nin marigsok, maraot na impluwensia na nasa likod kaiyan.
Ano an Malalaoman?
19. Ano an isinuherir nin nagkapirang paramasid bilang remedyo para sa mga problema kan kinaban na ini?
19 An nagkapirang paramasid sa maribok na kinaban na ini nagtao nin interesanteng mga komento manongod sa remedyo sa mga problema nin katawohan. An The Gazette nin Montreal nagsabi: “Mga 150 grupo nin nasyonal na mga politiko an nagbubugnot sa laen-laen na direksion, na dinadara an planetang daga sa karibokan. Pero an kadaklan sa mayor na mga problema kan kinaban lakop sa bilog na globo huli ta an kinaban pinasadit kan teknolohiya sa transportasyon asin komunikasyon na magin sarong panglobong komunidad o baryo.” Dangan iyan nagrekomendar: “Kaipuhan an sarong porma nin pankinaban na gobyerno.” An sosyologong si Erich Fromm nagsabi na an mga problema kan kinaban na ini mahahale “sana kun an bilog na palakaw [sosyal asin politikal] siring sa nag-eksister sa laog kan nakaaging 6,000 taon nin kasaysayan mariribayan nin sarong laen nanggad.”—Samo an italiko.
20. (a) Taano an minamawot na mga pasohan ta dai noarin man maootob paagi sa mga paghihingoa nin tawo? (b) Kiisay kita maninigong manarig para sa ngapit?
20 Dai iyan aram kan siring na mga paramasid, alagad an bilog na sosyal asin politikal na palakaw talagang “sasalidahan nin sarong laen na gayo”! Sa dai na mahahaloy magkakaigwa nin saro na sanang pankinaban na gobyerno para sa bilog na katawohan. Alagad iyan dai mangyayari paagi sa mga paghihingoa nin tawo. Dai kaya nin mga tawo na maolang an kapahamakan. Tunay na dai ninda mariribayan nin mas marahay an presenteng palakaw na ini nin mga bagay, siring sa pinatutunayan kan kasaysayan. Dai ninda kayang haleon an minanang pagkabakong sangkap, helang, asin kagadanan. Asin dai ninda kayang haleon si Satanas asin an saiyang mga demonyo. Imbes, an nakaaging mga pangyayari nagpapatunay sa ipinasabong na mga tataramon: “Mayo sa tawong naglalakaw an kakayahan na giyahan an saiyang lakad.” (Jeremias 10:23) Kaya an Tataramon nin Dios nagsasadol: “Dai ka manarig sa mga prinsipe, ni sa aki kan daganon na tawo, na dian mayo nin kaligtasan.” (Salmo 146:3) Kun siring, sa kiisay kamo maninigong manarig? An Talinhaga 3:5 nagsasadol: “Manarig ka ki Jehova sa bilog mong puso asin dai ka manarig sa saimong sadiring pakasabot.” Taano ta maninigo kitang magkaigwa nin siring na pagsarig ki Jehova? Huli ta kaya niang gibohon an dai kayang gibohon nin tawo, arog kan patutunayan kan minasunod na artikulo.
Mga Hapot sa Pagrepaso
◻ Anong mahahalagang bagay an dai nagibo nin mga tawo?
◻ Paano pinagrabe kan teknolohiya an mga epekto nin guerra?
◻ Taano ta parateng nasusudya an mga paghihingoa nin tawo?
◻ Huli sa rekord nin tawo, ano an madonong na gibohon?
[Ritrato sa pahina 9]
Dai nasarag kan siensia medikal an alon nin helang asin kagadanan
[Ritrato sa pahina 10]
Dai kayang haleon kan mga gobyerno nin tawo an panglobong pagtios