An Biblia—Tataramon daw Sana nin Tawo?

ITINAO ni William Tyndale an saiyang buhay sa saiyang mga paghihingoa na ikapaabot iyan sa gabos. Si Martin Luther nagdusay nin dakulang paghihingoa sa pagtradusir kaiyan sa tataramon na Aleman. Para sa mga parasunod ni John Calvin, iyan “an giya asin pamantayan nin gabos na katotoohan.” Iyo, kaidtong panahon pipira sana an nagdududa sa bagay na an Biblia iyo an Tataramon nin Dios. Ini saro man na katokdoan kan Iglesya Katolika Romana.

Alagad ta iba man ngonyan. An Biblia, an pinakamabentang libro sa bilog na kasaysayan, pipira sana an nagbabasa asin mas kadikit pa an nagkukuyog dian. An autor na si James Barr, sa pagpahayag kan saboot nin dakol, nagsabi: “An pagkasaysay ko sa pagkaporma kan biblikal na tradisyon kasaysayan kan ginibo nin tawo. Iyan kapahayagan nin tawo kan saiyang mga paniniwala . . . An tamang iapod sa Biblia Tataramon nin Israel, Tataramon nin nagkapirang pangenot na enot na mga Kristiano.”—The Bible in the Modern World, ni James Barr.

Taano ta naliwat? An Biblia daw Tataramon nin Dios o tataramon nin nagkapirang tawo? Iyan daw may halaga pa sa sekular na ika-20 siglong ini?

Iyan daw May Halaga?

Sa pagsimbag nguna sa huring hapot, iyo, iyan may halaga. Taano? Bueno, an Biblia sinasabing ‘ilawan sa satong bitis, asin liwanag sa satong dalan.’ (Salmo 119:105) Ngonyan, talagang kaipuhan niato an siring na liwanag. An magayon niatong planeta rinaraot. Minilyon an nagugutom. Pipira sana an kompiado sa ngapit, asin an mismong pagkabuhay nin katawohan namemeligro. An Biblia nag-aalok na giyahan kita sa peligrosong mga panahon na ini pasiring sa ligtas asin maogmang ngapit. Kun talagang iyan Tataramon nin Dios, iyan an talagang kaipuhan niato.

Kun siring taano ta pinagdududahan iyan nin mga tawo? An simbag sa hapot na ini makatatabang sato na maaraman kun baga an librong ini talagang Tataramon nin Dios o bako.

Ano an Nangyari sa Pagtubod?

Kan ika-17 asin ika-18 siglo, an haros lakop na pagtubod na iyan sa Biblia nabiktima nin nagliliwat na usong opinyon. Nagtalubo sa Europa an espiritu nin pagduda asin pagsikwal sa relihiyon. An mga palakaw nin gobyerno, an ekonomiya, naturalesa, relihiyon—iyan gabos pinagdudahan. Asin dai nakaligtas an Biblia.

An mga pagduda manongod sa librong iyan hayag na isinabi kan ika-17 siglo kan dating Katolikong si Pierre Bayle, na pinagdudahan an pagigin makasaysayan asin an kronolohiya kan Biblia. An iba nagsunod sa saiyang kaisipan, asin kan ika-19 siglo, an pagduda lubos na naporma sa grupo nin mga naniniwala sa higher criticism. An mga naniniwala sa higher criticism nag-iinsistir na an Biblia bakong siring sa hinihingako kaiyan. Sono sa sainda, bakong si Moises an nagsurat sa Pentateuco. Imbes, iyan tinipon kaidtong huri nang kabtang kan kasaysayan na Judio gikan sa nagkapirang reperensia na isinurat dakol na siglo pakalihis kan pagkabuhay ni Moises. An ano man na hulang naotob seguradong isinurat pagkaotob kaiyan. Kaya, an Isaias isinurat nin nagkapira sa laog nin ginatos na taon. Asin an Daniel isinurat kaidtong 165 B.C.E.

An epekto nin higher criticism maheheling sa kaso kan Aleman na iskolar sa Biblia na si David Friedrich Strauss: “Kristiano pa daw kita? Bako na, sabi ni Strauss, kisuerra an mga nasa tahaw niato na naniwala sa Higher Criticism, huli ta dai na niato maako an Biblia bilang an Tataramon nin Dios.”—Religion and the Rise of Scepticism, ni Franklin L. Baumer.

An bagong sekular na kapanahonan nagbunga man nin bagong mga nadiskobre sa siensia. An iba kaini nagsusuportar sa Biblia, alagad an iba garo baga kontra dian. Kaya, dakol an napaniwala na an Biblia lihis na sa panahon. An saboot na ini napakosog kaidtong kabangaan kan ika-19 siglo kan magin popular an teoriya nin ebolusyon—sarong teoriya na kontrang gayo sa kasaysayan nin paglalang sa Genesis. An teoriyang ini listong inako kan kadaklan sa sientipikong komunidad asin kan mga naniniwala sa higher criticism. Ngonyan iyan inaako nin dakol na klerigo asin itinotokdo bilang katotoohan sa mga eskuwelahan.

Ini daw gabos nangangahulogan na an siensia nakapagpahimutik sa Biblia? O napatunayan daw kan higher criticism na an Biblia bakong Tataramon nin Dios?