Napatunayan daw Nindang Falso an Biblia?

TUNAY daw na napatunayan kan mga siyentista asin mga kritiko sa Biblia na an Biblia may mga sala asin eroestorya sana? Bago nindo akoon na iyo, maninigo nindong girumdomon na maski inaatubang kan dakol na iskolar an saindang mga opinyon sa positibo asin may autoridad na paagi, bako sinda perming tama. Parateng an saindang mga ideya nakasarig sa bakong marigon na mga pundasyon.

Mapagdududahan na mga Paghona-hona

Bilang halimbawa nin may autoridad pagdangogon na pahayag nin kritiko sa Biblia, konsideraron an sinabi ni S. R. Driver dapit sa libro ni Daniel. Sono sa tradisyon, an librong ini kinonsiderar na isinurat ni Daniel mismo sa Babilonya kan ikaanom na siglo B.C.E. (Daniel 12:8, 9) Alagad naghihingako si Driver na isinurat ini na huri pang marhay kisa sa petsang iyan. Taano? An sarong “patotoo” na inalok iyo na an libro may Griegong mga tataramon, asin ipinirit ni Driver na: “An mga tataramon na ini, puwedeng may kompiansang siertohon, dai kutana ginamit sa Libro ni Daniel kun dai ini isinurat pakatapos na ipalakop an mga impluwensiang Griego sa Asia paagi kan mga pagsakop ni Alejandrong Dakula.” Ginibo ni Alejandro an saiyang mga pananakop kan mga 330 B.C.E.

An pahayag ni Driver dai magigin mas positibo. Alagad, tanganing parigonon ini, sinambit nia an tolo sanang Griegong tataramon, na gabos ngaran nin musikal na mga instrumento. (Daniel 3:5) Mantang an mga Griego igwa nin dayupot na pakikiiba sa solnopan nin Asia magpoon sa amay na kabtang kan nakasurat na kasaysayan, paano balidong ikakapirit nin saro na an musikal na mga instrumentong may Griegong ngaran dai ginamit sa Babilonya kan ikaanom na siglo B.C.E.? Maluya nanggad na basehan ini para pagdudahan an panahon asin nagsurat kan libro ni Daniel! An saro pang halimbawa iyo an pagtratar sa enot na limang libro kan Biblia. Sono sa tradisyon, sinasabing an kadaklan na kabtang kaini isinurat ni Moises kan mga 1500 B.C.E. Alagad, naghihingako an mga kritiko na nakaheling nin Jaen na estilo sa pagsurat kan mga libro. Siring man, narisa nindang an Dios kun minsan sinasambit paagi sa saiyang ngaran, Jehova, asin kun minsan paagi kan Hebreong tataramon para sa “Dios.” Hale sa siring na mga obserbasyon, ipinangangatanosan nindang an mga librong ini kan Biblia tunay na kombinasyon nin mga dokumentong isinurat sa manlaenlaen na panahon asin ibinugtak sa pinal na porma pakalihis kan 537 B.C.E.

An teoriyang ini tinutubod nin dakol, alagad mayo nin nagpaliwanag kun taano to dai naaapod ni Moises an Kaglalang kapwa bilang Dios asin bilang Jehova. Mayong nakapatunay na dai sia makakasurat sa manlaenlaen na estilo kun kinokonsiderar nia an manlaenlaen na tema, nagsurat sa manlaenlaen na panahon kan saiyang buhay, o naggamit nin mas enot na reperensia. Dugang pa, siring kan sinabi ni John Romer sa saiyang librong Testament—The Bible and History: “An pundamental na pagtumang sa bilog na paaging ini nin pag-analisar iyo na sagkod sa aldaw na ini mayo maski kapidasong suanoy na teksto an nanompongan tanganing patunayan an pag-eksister nin teoritikal na kabtang nin manlaenlaen na teksto na mawot na gayo kan modernong mga iskolar.”

An pangenot na saboot nin dakol na kritiko kan Biblia ipinaliwanag kan McClintock and Strong’s Cyclopedia: “An mga nagsisiyasat . . . nagpopoon sa paghonahona na an mga katotoohan sa kasaysayan na nasa likod kan mga estorya purong natural na mga katunayan, kaagid kan kamugtakan kan ibang katunayan na aram niato. . . . Sinasabi daw nin sarong parasurat na katotoohan an sarong pangyayari na dai kabilang sa midbid na mga pagboot kan Naturalesa? Dangan . . . an sinasabing pangyayari dai nagkatotoo.”

Kaya, hinohona nin dakol na an mga milagro dai nangyari, mantang dai iyan kabilang sa midbid na mga pagboot kan naturalesa. Sa kaagid na paagi, an mga hulang an kaotoban mangyayari sa haloy na panahon imposible, mantang an mga tawo dai nakakaaram kan mangyayari sa ngapit. An gabos na milagro osipon o estorya sana. An gabos na hula na malinaw na naotob maninigong isinurat pakatapos kan kaotoban kaini.a Kaya, nangangatanosan an iba na an mga hula sa libro ni Daniel naotob na kan ikaduwang siglo B.C.E. asin na an libro isinurat pakatapos kaidto.

Alagad an klaseng ini nin paghonahona depende sa sarong artikulo nin pagtubod: na an Dios dai nag-eeksister, o kun iyo, nungka na nakikiaram sia sa kasaysayan nin tawo. Sierto nanggad, an bilog na punto kan Biblia iyo na an Dios nag-eeksister asin aktibo sa kasaysayan nin tawo. Kun totoo ini—asin ipinaheheling kan ebidensia na iyo nanggad—an dakol na basehan kan modernong kritisismo sa Biblia bakong balido.

Naipaheling daw kan Modernong Siyensia na Sala an Biblia?

Ano kun siring kun dapit sa paghihingako na ipinaheling kan siyensia na dai niato matutubod an Biblia? An totoo, kun kinokonsiderar kan Biblia an inaapod niatong siyensia, sa kadaklan na panahon an sinasabi kaini bakong dai kaoyon kan itinotokdo kan modernong mga siyentista.

Bilang halimbawa, an Biblia nagtatao nin praktikal na gayong mga pagboot dapit sa kalinigan asin nakaoolakit na mga helang. An librong Manual of Tropical Medicine nagkomento: “Mayo nin dai mapahahanga kan maingat na mga pagmamaan sa kalinigan sa panahon Mosaiko. . . . Totoong an klasipikasyon kan helang simpleng marhay—[an boot sabihon] idtong grabeng helang, na inaapod na ’clamat’; asin nakaoolakit na mga helang, na may sangaw, na inaapod ‵lepra’—alagad an istriktong gayong mga reglamento sa pagkuwarentinas posible nanggad na nagtao nin dakulang karahayan.”

Konsideraron man, an pahayag kan Biblia: “An gabos na kasalogan minapasiring sa dagat, alagad an dagat mismo dai napapano. Sa lugar na hinalean kan mga tubig, duman nagbabalik sinda tanganing magbolos giraray.” (Eclesiastes 1:7) Garo ini an paglaladawan kan siklo nin tubig na manonompongan sa mga libro ngonyan. An mga salog nagdadara nin tubig sa dagat, na dian nagsasangaw ini asin dinadara sa porma nin mga panganoron sa ibabaw kan daga, tanganing maholog bilang oran o yelo asin magbolos pabalik sa mga salog.

Sa kaagid na paagi, an mga konklusyon kan mga siyentista na an mga bukid naglataw asin nagkawarara asin na kaidto an mga bukid ngonyan nasa irarom nin suanoy na mga kadagatan kaoyon kan patulang mga tataramon kan salmista: “Sa ibabaw mismo nin mga bukid namumugtak an mga tubig. An mga bukid nag-iritaas, an mga kapatagan nagbaraba—sa lugar na pinundar mo para sa mga iyan.”—Salmo 104:6, 8.

Sarong parasurat an nangatanosan: “An gabos na parasurat sa Lumang Tipan ibinilang an Daga bilang planodong lugar, asin kun minsan nagtotokdo sinda nin mga harigi na ipinamumugtak na nagsusuportar kaini.” Alagad, bako ining totoo. Si Isaias nagtaram dapit sa “Saro na nag-eerok sa ibabaw kan katalidongan kan daga.” (Isaias 40:22) Asin sinabi ni Job dapit sa Sarong ini: “Saiyang binibiklad an amihanan sa ibabaw nin mayong laog, ibinibitin an daga sa mayo.” (Job 26:7) An paglaladawan sa daga bilang bilog na nakabitin sa espasyo na mayong naheheling na suporta pambihira kamodernong pagdangogon.

An Ebolusyon

Ano kun dapit sa kontradiksion sa pag-oltanan kan Biblia asin kan teoriya nin ebolusyon?b An Encyclopcedia Britannica nagbareta: “An teoriya nin ebolusyon inaako kan mayoriya sa siyentipikong komunidad.” Alagad itinotokdo kan Biblia, sa lenguaheng simple igo tanganing masabotan sa bago an siyentipikong panahon, na an buhay resulta kan direktang paglalang nin Dios asin na an nalalaen na pundamental na klase nin buhay dai nagtalubong luway-luway kundi linalang.—Genesis 1:1; 2:7.

An mga ebolusyonista bakong nalalaen sa mga kritiko kan Biblia. Igwa sinda nin marigon na mga paniniwala asin ipinahahayag an saindang sadiri sa may autoridad na paagi. Alagad an nagkapira sadiosan na mag-ako na an teoriya nin ebolusyon may mga kaluyahan. Itinokdo nin saro: “An modelo ni Darwin sa ebolusyon . . . , na sa pundamental teoriya nin historikal na pag-establisar liwat, . . . imposibleng mapatunayan paagi sa eksperimento o direktang obserbasyon na normal sa siyensia . . . Dugang pa, an teoriya nin ebolusyon manongod sa serye nin makangangalas na mga pangyayari, an pinaghalean nin buhay, an pinaghalean nin intelihensia asin iba pa. An makangangalas na mga pangyayari dai naootro asin dai napaiirarom sa ano man na klase nin pagsiyasat nin eksperimento.” (Evolution: A Theory in Crisis, ni Michael Denton) An saro pa nagtaram dapit sa “an katotoohan kan ebolusyon.” Minsan siring, itinokdo nia an mayor na kasakitan sa pagpatunay sa “katotoohan” na ini: “Kun naghahanap kamo nin koneksion sa pag-oltanan kan mayor na mga grupo nin hayop, simple sanang mayo an mga iyan.”—The Neck of the Giraffe, ni Francis Hitching.

Gurano Kadakol an Naaaraman Ninda?

An kadaklan na ebidensia sa ebolusyon inaatubang kan mga geologo asin mga paleontologo—mga siyentistang nag-aadal kan suanoy na nakaagi kan daga. An mga problemang naaatubang kan mga siyentistang ini bakong laen sa problemang naaatubang kan mga astronomo. Sa tabang kan manlaenlaen na klase nin instrumento, an mga astronomo nagsisiyasat kan radyasyon hale sa harayong gayo an distansiang mga bitoon, planeta, galaksi, asin pambihirang mga paghahalean siring sa mga quasar. Sa pagkua kan pinakadakol na impormasyon na makukua, napapaoswag ninda an mga teoriya manongod sa makangangalas na mga bagay siring sa kamugtakan kan mga bitoon asin an pinaghalean kan uniberso. Bihira sindang magkaigwa nin oportunidad na siyasaton an saindang mga teoriya, alagad kun ginigibo ninda ini, parateng nanonompongan nindang bakong igo iyan o basta sala nanggad.

An astronomo sa radyong si Gerrit Verschuur nagsurat: “An mga pagsiyasat sa mga planeta sa E.U. kasuarin sana nagpaheling nin nakabibiglang dikit na gayong tunay na kaaraman manongod sa laog kan cosmos. An haraning Mars naheling na laen na gayo sa ilinaladawan niato hale sa daga. . Mayong astronomo an nag-antisipar na an mga garo singsing na nakapalibot sa Jupiter magkakaigwa kan siring na pambihirang istruktura . . . An Saturn nagtao kan pinakadakulang mga surpresa kan an mga kamera kan Voyager nagpaheling kan sinalapid na garo singsing sa palibot kaini, surunudan na mga bulan asin labing 1,000 saradit na garo singsing. . . . An totoo sa espasyo garo totoo sa mga modelo sa laboratoryo na rinetrato sa irarom nin paorog na pagpadakula. An lambang mas haraning pagheling naghahayag nin lubos na dai linalaoman na impormasyon na nakariribong sato asin nagliliwat kan satong dating mga paniniwala.”

An mga geologo, mga paleontologo, asin iba pang nagtatao kan kadaklan na “patotoo” sa ebolusyon, siring sa mga astronomo, may interes sa mga pangyayari asin mga bagay na harayong gayong mangyan—bakong sa distansia kundi sa mga taon. Siring sa mga astronomong nananarig sa saindang mga impormasyon sa bakong malinaw na radyasyon na hale sa dai maimahinar na distansia, an mga siyentistang ini napipiritan na manarig sa mga gira na nagdanay paagi sa aksidente gikan sa haloy nang nakaagi kan satong planeta. Dai malilikayan, siring sa mga astronomo, sinda man sala nanggad sa dakol nindang konklusyon.

Matutubod daw Nindo an Biblia?

Kaya, an naghohorophorop na mga tawo dai maninigong magngalas sa madodonong na mga opinyon sagkod sa puntong dai na kamo nagtutubod sa Biblia. Alagad, bako sana ini an nagpapatunay na puwede nindong tubudon ini. Hull kaiyan, kaipuhan nindong gibohon an dai ginibo kan dakol na kritiko sa Biblia—buksan nindo mismo an Biblia, asin basahon ini na may bukas na isip. (Gibo 17:11) Pirang taon an nakaagi, sarong parasurat nin iskript sa Australia, na dating kritiko sa Biblia, an nagtuga: “Sa enot na beses sa sakong buhay ginibo ko kun ano an normal na enot na katongdan nin sarong parabareta: siyasaton an katotoohan. . . . Asin nanluya ako, hull to an nababasa ko [sa rekord kan Ebanghelyoj bakong osipon asin bako ining natural na eroestorya. Ini pagbabareta. An enot asin ikaduwang personang pagbabareta kan pambihirang mga pangyayari. . . . An pagbabareta may mahusay na pagpili, asin an pagpiling iyan nasa mga Ebanghelyo.”

Pinakokosog niamo kamong sunudon an halimbawa nia. Basahon nindo mismo an Biblia. Kun kokonsideraron nindo an hararom na kadonongan kan Biblia, an paagi na naootob an mga hula kaini, asin an pambihirang pagkasararo kaini, marerealisar nindong orog pa ini sa koleksion sana nin bakong siyentipikong mga osipon. (Josue 23:14) Kun maheling nindo mismo an paagi na an kadonongan kan Biblia puwedeng makabago kan saindong buhay para sa mas marahay, dai kamo magkakaigwa nin ano man na pagduwaduwa na an Biblia iyo an Tataramon nin Dios. (2 Timoteo 3:16, 17) Iyo, matutubod nindo an Biblia?—Juan 17:17.

[Mga Nota sa Ibaba]

[Ritrato sa pahina 7]

Masakit para sa mga paleontologo na masabotan kun ano an nangyari kan haloy nang nakaagi kun paanong masakit sa mga astronomo na masabotan an naturalesa kan mga bagay na nag-eeksister sa hararayong rehiyon sa espasyo