Kun Ano an Boot Sabihon kan Pagkamoot sa Dios
“Ini iyo an boot sabihon kan pagkamoot sa Dios, na kuyogon niato an saiyang mga kapagbootan.”—1 JUAN 5:3.
1. Paano niato maninigong ipaheling an pagkamoot sa Dios, asin ano an magigin resulta?
MANONGOD sa obligasyon na kaipuhan sumamba an tawo sa Dios, si Jesus nagsabi: “Mamotan mo si Jehova na saimong Dios sa bilog mong puso asin sa bilog mong kalag patin sa bilog mong isip.” (Mateo 22:37) Paano niato dapat ipaheling an pagkamoot na ini? An simbag kan Biblia: “Iyo ini an boot sabihon kan pagkamoot sa Dios, na kuyogon niato an saiyang mga kapagbootan.” (1 Juan 5:3) Na may anong marahay na resulta sa mga masinunod? Nagsabi si Juan: “An nagdadanay sa pagkamoot nagdadanay na kasaro nin Dios.”—1 Juan 4:16b.
2. Siisay sana an dapat magkamit kan satong pagsamba?
2 Kun namomotan niato an Dios, dai niato itatao an satong pagsamba sa ano man na linalang, buhay o gadan, kundi sa Dios sana. (Lucas 4:7, 8) Si apostol Pedro, asin maski an sarong anghel, nagsayuma na umako nin pagsamba gikan sa mga tawo. (Gibo 10:25, 26; Kapahayagan 22:8, 9) Siring man, ipinaheling ni Jesus na an saiyang ina, si Maria, dai dapat na dolotan nin ano man na mapagsambang onra, ta an siring para sana sa Dios. (Lucas 11:27, 28; Juan 2:3, 4; Kapahayagan 4:11) An pagsamba sa iba magreresulta nin paglapas sa mga kapagbootan nin Dios, huli ta “mayo nin siisay man na makapaglilingkod sa duwang kagurangnan.”—Mateo 6:24.
An Paggamit kan Krus sa Relihiyon
3. Ano an punto-de-vista kan Kakristianohan sa paggamit nin krus?
3 Igwa man nin daing buhay na mga bagay na kun tawan nin hararom na paggalang mapasiring sa paglapas kan kapagbootan nin Dios. Saro sa pinakaprominente iyo an krus. Sa dakol na siglo ginamit iyan nin mga tawo sa Kakristianohan bilang kabtang kan saindang pagsamba. An The New Encyclopædia Britannica inaapod an krus na “an prinsipal na simbolo kan Kristianong relihiyon.” Sa sarong kaso sa korte sa Grecia, an Iglesya Griego Ortodokso naghingako pa ngani na an mga minasayuma sa ‘Santa Krus’ bakong Kristiano. Alagad talaga daw na Kristianong simbolo an krus? Saen daw iyan naggikan?
4, 5. (a) Ano an sabi nin sarong diksionaryo manongod sa terminong stau·rosʹ, na isinalin na “cross” sa nagkapirang Ingles na Biblia? (b) Saen guminikan an paggamit kan krus?
4 An instrumento kan kagadanan ni Jesus nasasambitan sa mga teksto sa Biblia, siring kan sa Mateo 27:32 asin 40. Dian an Griegong termino na stau·rosʹ isinalin na “cross” [sa Bicol, “krus”] sa laen-laen na Bibliang Ingles. Alagad ano an boot sabihon kan stau·rosʹ kan isurat an Griegong Kasuratan kan enot na siglo? An An Expository Dictionary of New Testament Words, ni W. E. Vine, nagsasabi: “An stau·rosʹ . . . nagpapasabot, enot, nin sarong tanos na palo o poste. Duman ipinapako an mga kriminal tanganing gadanon. An nombre [stau·rosʹ] asin an berbo na stauroō, itakod sa sarong poste o palo, pareho orihinal na ipinalaen sa eklesiastikal na porma nin duwang pinagkrus na pasagi. An hitsura kan nahuri naggikan sa suanoy na Caldea, asin ginamit bilang an simbolo kan dios na si Tammuz (na kakorte kan mistikong Tau, an enot na letra kan saiyang ngaran) sa nasyon na iyan asin sa pagraraning kadagaan, kaiba an Egipto.”
5 Si Vine nagpadagos na magsabi: “Sa kabangaan kan ikatolong siglo A.D. an mga iglesya magsalang nagbaraya na sa, o tinampalasan, an ibang mga doktrina kan Kristianong pagtubod. Tanganing orog na ibantog an apostatang sistema eklesiastika an mga pagano inako sa mga iglesya na mayo man nin pagbago nin buhay paagi sa pagtubod, asin libreng tinogotan na papagdanayon an saindang mga paganong tanda asin simbolo. Kaya an Tau o T, sa pinakausong porma kaiyan, na an balagbag ibinaba nin kadikit, inadaptar na magin simbolo para sa krus ni Cristo.”
6, 7. (a) Saen naghale an terminong “cross,” asin taano ta an paggamit kaiyan sa mga Ingles na Biblia bakong makatanosan? (b) Paanong an paggamit kan Biblia sa terminong xyʹlon liniliwanag na an stau·rosʹ sarong patindog na poste?
6 An The Companion Bible, sa irarom kan temang “The Cross and Crucifixion,” nagsabi: “An Ingles niatong termino na ‘cross’ iyo an traduksion sa Latin na crux; alagad an Griegong stauros dai nangangahulogan nin crux kun paanong an terminong ‘baston’ dai nangangahulogan nin ‘saklay.’ Si Homer ginagamit an terminong stauros manongod sa sarong ordinaryong tukon o poste, o sarong pidasong kahoy. Asin iyo ini an kahulogan asin gamit kan termino sa gabos na Griegong klasiko. Iyan dai noarin man nangahulogan nin duwang pidaso nin kahoy na ibinugtak pabalagbag sa lambang saro. . . . Mayo nanggad sa Griego kan B[agong] T[ipan] na nagsusuherir man lamang nin duwang pidaso nin kahoy.”
7 An saro pang Griegong termino, xyʹlon, ginagamit sa Biblia tanganing ipanongod sa instrumento na nagadanan ni Jesus. An terminong ini nagtatabang tanganing ipaheling na an stau·rosʹ sarong poste na mayong balagbag. Siring sa sinasabi kan The Companion Bible: “An termino [xyʹlon] . . . parateng nangangahulogan nin sarong pidaso nin gadan na kahoy, o troso, na panggatong o para sa ano man na ibang katuyohan. . . . Mantang ining huring termino [xyʹlon] ginamit para sa dating stauros, ipinaheheling sato na an kahulogan kan kada saro pareho nanggad. . . . Iyan an dahelan kan paggamit sa termino [xyʹlon] . . . mapadapit sa paagi nin pagkagadan kan satong Kagurangnan, asin isinalin na ‘kahoy’ sa Gibo 5:30; 10:39; 13:29; Galacia 3:13; 1 Pedro 2:24 [King James Version].”
8. Ano daw an sinasabi nin ibang mga reperensia manongod sa krus asin sa ginikanan kaiyan?
8 An Pranses na Dictionnaire Encyclopédique Universel (Encyclopedic Universal Dictionary) nagsasabi: “Sa halawig na panahon naniwala kita na an krus, na ibinilang na sarong relihiyosong simbolo, espisipikong para sa mga Kristiano. Ini bakong totoo.” An librong Dual Heritage—The Bible and the British Museum nagpahayag: “Tibaad nakakukubhan na maaraman na mayo kan terminong ‘krus’ sa Griego kan Bagong Tipan. An terminong isinalin na ‘krus’ danay na an terminong Griego [stau·rosʹ] na an boot sabihon sarong ‘poste’ o ‘patindog na palo.’ Sa kapinonan an krus bakong Kristianong simbolo; iyan kinua hale sa Egipto asin ki Constantino.” An New Catholic Encyclopedia nagsasabi: “An representasyon kan nakababalukat na kagadanan ni Cristo sa Golgota dai minalataw sa simbolikong arte kan enot na mga siglong Kristiano. An enot na mga Kristiano, na naimpluwensiahan kan pangangalad kan Daan na Tipan sa inukit na mga ladawan, magabat an boot na iilustrar maski an instrumento kan [kagadanan kan] Kagurangnan. . . . An krus irenepresentar kan panahon ni Constantino.”
Krus ni Constantino
9. Paano nagin konektado si Emperador Constantino sa krus?
9 Si Constantino iyo an Romanong emperador na tuminipon kan Konseho nin Nicea kan 325 C.E. asin inimpluwensiahan iyan na adaptaron an mayo sa kasuratan na doktrina na si Cristo Dios. Ginibo nia ini tanganing mabogkos an saiyang imperyo nin mga pagano asin apostatang mga Kristiano. Manongod saiya an The New Encyclopædia Britannica nagsasabi: “Kan bisperas kan kapangganahan ni Constantino ki Maxentius kan 312, nakaheling sia nin sarong bisyon kan ‘tanda sa langit’ na krus, na saiyang pinaniwalaan na sarong banal na pangako kan saiyang kapangganahan.” Iyan nagsabi man na pagkalihis kaidto ibinantog ni Constantino an pagsamba sa krus.
10. Taano ta bakong makatanosan o Makakasuratan na magtubod na an Dios o si Cristo nagtao ki Constantino nin “tanda” na kalabot an krus?
10 Minsan siring, matao daw an Dios nin tanda sa sarong paganong lider na dai nag-ootob kan boot nin Dios, asin nin saro pang paganong tanda? Sinaway ni Jesus an sadiri niang mga kahimanwa huli sa pagmawot nin tanda. (Mateo 12:38-40) Dugang pa, an paganong hadeng ini nagpapabolos nin dugong daing sala paagi sa armas para sa politikal na pagdominar asin, huli sa politikal na mga intriga, iinareglo an paggadan sa mga paryentes asin iba pang kairiba. Al kontraryo, si Jesus nagsabi: “An sakong kahadean bakong kabtang kan kinaban na ini. Kun an sakong kahadean kabtang kan kinaban na ini, nakipaglaban kutana an sakuyang mga lingkod.” (Juan 18:36) Kaya pinagbotan nia si Pedro: “Sarungan an saimong minasbad, huli ta an gabos na minabingat nin minasbad sa minasbad man magagadan.”—Mateo 26:52.
11. Ano an nagmotibar ki Constantino na ibantog an paggamit nin krus?
11 An librong Strange Survivals nagsasabi manongod ki Constantino asin sa saiyang krus: “Na igwa nin palakaw sa saiyang ginibo dai niato mapagdududahan; an simbolo na saiyang pinundar nakakontento sa mga Kristiano sa saiyang armada sa sarong lado, asin sa mga [paganong] Galo sa ibong. . . . Para sa ikaduwa iyan an tanda kan pabor kan saindang dios nin aldaw,” an dios nin aldaw na saindang sinasamba. Dai, an ‘tanda sa langit’ ni Constantino mayong koneksion sa Dios o ki Cristo kundi sagom sa paganismo.
Sambahon an Instrumento nin Kagadanan?
12, 13. Huli sa ano pang ibang dahelan na kaipuhan dai sambahon an krus?
12 Maski pa palimanlimanan niato an ebidensia asin ipamugtak na si Jesus ginadan sa krus, dapat daw iyan na sambahon? Dai, huli ta si Jesus ginadan bilang kriminal, siring kan mga lalaki na ipinako kataed nia, asin an paagi kan saiyang kagadanan nagdara nin grabeng pagpakaraot saiya. An enot na siglong mga Kristiano dai ibibilang na sagrado an instrumento kan paggadan sa saiya. An pagsamba kaiyan mangangahulogan nin pagpamuraway kan salang gibo na nangyari dian, an paggadan ki Jesus.
13 Kun an pinakanamomotan nindong amigo ginadan huli sa salang sahot, magibo daw kamo nin sarong imahen kan instrumento nin paggadan (halimbawa an lubid nin sarong parabitay o silya elektrika o riple nin firing squad) asin dangan hadokan an kopyang iyan, magsolo nin kandila para dian, o ikuwintas iyan sa saindong liog bilang banal na bagay? Magigin imposible iyan. Siring man sana an pagsamba sa krus. An katunayan na an krus gikan sa paganong kapinonan nagpapagrabe kan kamugtakan.
14. Anong konklusyon manongod sa krus an dapat niatong maabot basado sa sekular asin gikan sa Bibliang ebidensia?
14 An pagsamba sa krus bakong sa Kristiano. Iyan dai nagpapaheling nin pagkamoot sa Dios o ki Cristo kundi nagtutuya sa saindang irenerepresentar. Iyan naglalapas sa kapagbootan nin Dios tumang sa idolatriya. Iyan pagsamba sa paganong simbolo na nagbabalatkayo bilang Kristiano. (Exodo 20:4, 5; Salmo 115:4-8; 1 Corinto 10:14) An ibilang na banal an sarong paganong simbolo paglapas sa pagboot nin Dios: “Dai kamo makipagsakal na bakong timbang sa mga dai nagtutubod. Huli ta anong pakikiiba igwa an katanosan asin katampalasanan? . . . ‘Dai kamo dumotdot sa maating bagay.’ ”—2 Corinto 6:14, 17.
Pangangapot sa Ipinasabong na Tataramon
15. Taano ta maninigong isikwal niato an mga tradisyon na minakontra sa Tataramon nin Dios?
15 An mga iglesya nagsasabi na an mga kaugalean siring sa pagsamba sa krus kabtang kan “sagradong tradisyon.” Alagad kun an tradisyon dai kaoyon sa Tataramon nin Dios, an namomoot sa Dios isinisikwal an tradisyon. An ano man na kaipuhan niato para sa tunay na pagsamba iiniba na sa Tataramon nin Dios. Siring sa isinurat ni Pablo ki Timoteo: “Poon sa pagkaomboy naaraman mo na an banal na mga kasuratan, na nakakapagpadonong sa saimo para sa kaligtasan paagi sa pagtubod mapadapit ki Cristo Jesus. An gabos na Kasuratan ipinasabong nin Dios asin kapakipakinabang para sa pagtokdo, sa pagsagwe, sa paghusay kan mga bagay, sa pagdisiplina sa katanosan, tanganing an tawo nin Dios magin lubos na may kakayahan, andam nanggad para sa lambang marahay na gibo.” (2 Timoteo 3:15-17) Dai noarin man sinabi kan Biblia na an mga tradisyon na kontra sa Tataramon nin Dios kaipuhan para sa kaligtasan.
16. Ano daw an sinabi ni Jesus sa Judiong mga namomoon sa relihiyon manongod sa saindang mga tradisyon?
16 An pagkakatumang kan Kasuratan asin tradisyon nin tawo bakong bago. Poon kan panahon na makompleto an ipinasabong na Hebreong Kasuratan sagkod sa pagdatong ni Jesus, an Judiong mga namomoon sa relihiyon nagdagdag nin kadakol na sabi-sabing tradisyon, na sa huri saindang isinurat na dai ipinasabong nin Dios. An mga tradisyon na idto parateng kontra sa Kasuratan. Kaya sinabihan ni Jesus an mga namomoon sa relihiyon: “Taano man ta linalapas nindo an togon nin Dios huli sa saindong tradisyon? . . . Kaya hinalean nindo nin halaga an tataramon nin Dios huli sa saindong tradisyon.” Iinaplikar nia an Tataramon nin Dios sainda kan iyan magsabi: “Sayang sana na sinda nagsasamba sako, huli ta itinotokdo ninda bilang mga doktrina an mga pagboot nin mga tawo.” (Mateo 15:1-6, 9) Sa saiyang pagtotokdo, nungka nagkotar si Jesus sa mga tradisyon na idto. An saiyang pangapodan pasiring sa ipinasabong na nasusurat na Tataramon nin Dios.—Mateo 4:4-10; Marcos 12:10; Lucas 10:26.
17. Taano ta makakapanarig kita sa Biblia bilang sarong solidong masasarigan para sa satong paglaom?
17 Dai pinabayaan nin Dios an pagkapreserbar kan “tataramon nin buhay” sa dai seguradong mga kamot nin mga relihiyosong tradisyonalista. (Filipos 2:16) Imbes, paagi sa saiyang mapuwersang banal na espiritu, ipinasabong nia an pagsurat kan Biblia tanganing “paagi sa karangahan hale sa Kasuratan magkaigwa kita nin paglaom.” (Roma 15:4) An pagsabi na an Biblia bakong kompleto asin kaipuhan na kita manarig man sa nababagong kaisipan nin bakong sangkap, dai pinasabngan na mga tawo nangangahulogan nin pagpainda sa kapangyarihan nin Dios. Sierto, an makakamhan, mamurawayon na Kaglalang kan uniberso makakapag-autor nin sarong libro! Asin ginibo nia ini tanganing magkaigwa kita nin solidong masasarigan para sa satong paglaom asin dai magsarig sa tradisyon nin tawo na magiya sa mga tawo na maglapas sa togon nin Dios. Kaya, an Tataramon nin Dios nagsasabi: “Dai kamo maglihis sa mga bagay na nasusurat.” (1 Corinto 4:6) An tunay na namomoot sa Dios makuyog sa sadol na iyan.—Helingon man an Talinhaga 30:5, 6.
“Kuyogon Niato an Saiyang mga Kapagbootan”
18. Kun talagang namomotan niato an Dios, anong kapagbootan an kaipuhan niatong sunodon?
18 “Ini iyo an boot sabihon kan pagkamoot sa Dios, na kuyogon niato an saiyang mga kapagbootan,” sabi kan 1 Juan 5:3. Kun an mga namomoon sa relihiyon pinapaluya an togon na iyan, o pinalilimanlimanan, o sinasalidahan nin nagkakaturumang na tradisyon nin mga tawo, sa siring saindang ginigiyahan an saindang mga parasunod sa paglapas sa kabotan nin Dios. Bilang halimbawa, isipa an sarong pundamental na prinsipyo nin Kristianismo: pagkamoot. Iyan mahalagang kabtang kan mga itinokdo ni Jesus. Sia nagsabi: “Mamotan mo an saimong kataed nin siring sa saimo man sana.”—Mateo 22:39.
19. (a) Gurano kaimportante para sa tunay na mga Kristiano an pagkaminorootmootan? (b) Sa anong paagi na an “bagong togon” na itinao ni Jesus manongod sa pagkamoot napalaen sa luma?
19 Gurano kahalaga ining pagkamoot sa kataed? Itinokdo ni Jesus na an tunay na mga Kristiano mamimidbid paagi sa pagkamoot na yaon sa tahaw ninda. Sabi nia: “Tinatawan ko kamo nin bagong togon, na kamo magkaminorootmootan; siring sa pagkamoot ko sa saindo, na kamo man magkaminorootmootan. Paagi kaini an gabos makaaaram na kamo an sakong mga disipulo, kun kamo nagkakaminorootmootan.” (Juan 13:34, 35) Totoo, an Pagboot sa suanoy na Israel iiniba an pagboot na “mamotan mo an saimong kapwa nin siring sa saimo man sana.” (Levitico 19:18) Alagad an bago sa pagboot ni Jesus iyo an saiyang ekspresyon na, “siring sa pagkamoot ko sa saindo.” Ini nagdagdag nin puwersa sa Kristianong pagkamoot, huli ta an Kristiano kaipuhan pa nganing magin andam na itao an saiyang buhay para sa kapwa nagtutubod, siring kan ginibo ni Jesus.
20. Siisay daw an ipinamimidbid kan rekord kan kasaysayan sa siglong ini na nagkukuyog sa togon na “magkaminorootmootan”?
20 Sa siring, an tunay na mga lingkod nin Dios ngonyan mamimidbid sa dai napapatod, nagpapasarong bogkos nin pagkamoot sa internasyonal na sokol. Siisay sa panahon niato an nagpapaheling nin siring na kaimbodan sa togon nin Dios sa pagkamoot? Siisay an pinaglamag, binilanggo, iinapon sa mga kampo de konsentrasyon, o ginadan huli ta dai sinda minabingat nin armas tumang sa kapwa nagtutubod—o maski dai nagtutubod—sa ibang nasyon? An rekord kan kasaysayan sa siglong ini minasimbag: an mga Saksi ni Jehova sana.
21. Anong rekord an ginibo kan mga iglesya nin Kakristianohan manongod sa togon na mamoot sa kapwa nagtutubod?
21 Sa ibong na kampi, an mga relihiyon nin Kakristianohan danay na naglalapas sa togon nin Dios sa pagkamoot. Sa gabos na mga guerra kan siglong ini, an klero kan mga iglesya nin Kakristianohan nangenot sa saindang mga tawo na maghampangan sa magkairiwal na lado sa langtad nin guerra asin magginaradanan an minilyon. An mga Protestante guminadan nin kapwa Protestante, an Katoliko guminadan nin kapwa Katoliko, pero gabos naghingakong Kristiano. Alagad an Tataramon nin Dios nagpapahayag: “Kun an siisay man nagsasabi: ‘Namomoot ako sa Dios,’ alagad naoongis sa saiyang tugang, sia putikon. Huli ta an dai namomoot sa saiyang tugang, na saiyang naheheling, dai makakahimong mamoot sa Dios, na dai nia naheheling. Asin kita igwa kan togon na ini hale sa saiya, na an namomoot sa Dios maninigo man na mamoot sa saiyang tugang.”—1 Juan 4:20, 21.
22. Oyon sa pakahulogan sa 1 Juan 3:10-12, kiisay na mga aki an mga iglesya nin Kakristianohan, asin taano?
22 An Tataramon nin Dios nagsasabi man: “An mga aki nin Dios asin an mga aki kan Diablo namimidbid sa bagay na ini: An gabos na dai naggigibo nin katanosan bakong gikan sa Dios, ni an saro na dai namomoot sa saiyang tugang. . . . Kita maninigong magkaminorootmootan; bakong arog ki Cain, na naggikan sa maraot asin guminadan sa saiyang tugang.” (1 Juan 3:10-12) An mga iglesya nin Kakristianohan naghihingako na mga aki nin Dios, alagad dai sinda puwede, huli ta linapas ninda nin grabe an togon nin Dios sa pagkamoot asin ‘ginagadan an saindang tugang.’ Sinda puwede sanang magin mga aki kan “maraot.” Kaya, an Tataramon nin Dios dinadagka an mga sinserong tawo sa mga relihiyon na iyan: “Lumuwas kamo saiya, banwaan ko, kun habo nindong makikabtang sa saiyang mga kasalan, asin kun habo nindong mag-ako nin kabtang kan saiyang mga damat.” (Kapahayagan 18:4) Dai na mahahaloy an Dios maghohokom tumang sa gabos na falsong relihiyon. An mangangapot sa sainda magtitios kan saindang kaaabtan. (Kapahayagan 17:16) Sa ibong na kampi, “an naggigibo kan kabotan nin Dios magdadanay sagkod lamang.”—1 Juan 2:17.
Ano an Simbag Nindo
◻ Taano an terminong Ingles na “cross” ta salang pagsalin kan Griegong termino na stau·rosʹ?
◻ Saen nagpoon an pagsamba sa krus, asin taano ta kaipuhan isikwal niato iyan?
◻ Anong arogan an itinao ni Jesus manongod sa relihiyosong mga tradisyon?
◻ Anong ebidensia an nagpapamidbid sa mga nagsusunod sa kapagbootan manongod sa pagkamoot sa tugang?
[Kahon/Mga ritrato sa pahina 10]
MGA GINIKANAN KAN KRUS
Haloy pa antes kan panahon Kristiano, an mga pormang krus ginagamit na sa haros gabos na kabtang nin daga bilang relihiyosong mga simbolo
An Crux Ansata ginamit kan suanoy na mga Egipcio bilang sarong simbolo nin buhay sa ngapit
An Crux Quadrata nagladawan sa apat na mga elemento na gikan duman an gabos na bagay pinaniwalaan na linalang
An Crux Gammata pinaghona na nagin simbolo nin kalayo o kan aldaw; kun siring, nin buhay
An krus na Latin popular sa Kakristianohan
An krus na ini kombinasyon kan enot na duwang Griegong letra sa terminong “Cristo”
[Ritrato sa pahina 9]
Si Cristo nagadan sa patindog na poste, bakong sa krus
[Mga ritrato sa pahina 11, 12]
“Sinda nagpapahayag na midbid ninda an Dios, alagad ta sinda nagpapainda sa saiya paagi sa saindang mga gibo.”—Tito 1:16