Aarogon Daw Nindo an Pagkaherak nin Dios?
“Magin kamong mga paraarog sa Dios, bilang namomotan na mga aki.”—EFESO 5:1.
1. Taano an pag-arog sa iba ta maninigong tawan niato gabos nin atension?
SA MARAHAY man o sa maraot, an kadaklan na tawo nag-aarog sa iba. An mga nakapalibot sato, asin an mga tibaad inaarog niato, puwedeng makaapektar nin dakula sa sato. An pinasabngan na parasurat kan Talinhaga 13:20 nagpatanid: “Sia na naglalakaw na kaiba nin mga madonong magigin madonong, alagad sia na nakikiiba sa mga mangmang maraot an aabotan.” Kaya may marahay na rason na sinasabi sato kan Tataramon nin Dios: “Magin kang paraarog, bakong sa maraot, kundi sa marahay. An naggigibo nin marahay gikan sa Dios.”—3 Juan 11.
2. Siisay an maninigo niatong arogon, asin sa anong mga paagi?
2 Kita may ekselenteng mga halimbawa sa Biblia nin mga lalaki asin babae na maaarog niato. (1 Corinto 4:16; 11:1; Filipos 3:17) Pero, an pangenot na dapat tang arogon iyo an Dios. Sa Efeso 4:31–5:2, pakasambita sa mga ugale asin gawe na maninigo niatong likayan, si apostol Pablo nagsadol na kita magin “may maboot na pagkaherak, na lubos na nagpapatarawadtawad.” Ini naggiya sa pangenot na sadol: “Kaya magin kamong mga paraarog sa Dios, bilang namomotan na mga aki, asin padagos na maglakaw sa pagkamoot.”
3, 4. An Dios nagtao nin anong paglaladawan sa saiyang sadiri, asin taano ta maninigo niatong konsideraron an saiyang pagigin matanos na Dios?
3 Ano an mga paagi asin kuwalidad nin Dios na maninigo niatong arogon? May dakol na kabtang an saiyang personalidad asin mga gibo, siring kan maheheling sa pagkaladawan nia sa saiyang sadiri ki Moises: “Jehova, Dios na maheherakon asin maugayon, maluya sa pagkaanggot asin mayaman sa mamomoton na kabootan asin katotoohan, nagpapadanay nin mamomoton na pagkaherak sa rinibo, na nagpapatawad sa sala asin paglapas patin kasalan, alagad dai nanggad nagpapalibre sa silot, na nagtatao nin silot para sa sala nin mga ama sa mga aki asin sa mga makoapo.”—Exodo 34:6, 7.
4 Mantang si Jehova “mamomoton sa katanosan asin hustisya,” maninigo nanggad niatong aramon asin arogon an kabtang na ini kan saiyang personalidad. (Salmo 33:5; 37:28) Sia an Kaglalang, siring man an supremong Hokom asin Paraboot kan katawohan, kaya nagpapaheling sia nin hustisya sa gabos. (Isaias 33:22) Ini malinaw nanggad na ipinaheling sa paagi nin paghagad nia nin hustisya asin pagpangyaring gibohon iyan sa tahaw kan saiyang banwaan nin Israel dangan sa laog kan Kristianong kongregasyon.
Ginibo an Banal na Hustisya
5, 6. Paano an hustisya maheheling sa pagtratar nin Dios sa Israel?
5 Kan pilion nin Dios an Israel bilang saiyang banwaan, naghapot an Dios kun baga saindang ‘kukuyogon an saiyang tingog asin ootobon nanggad an saiyang tipan.’ Tiripon sa ibaba kan Bukid nin Sinai, sinda nagsirimbag: “Andam kaming gibohon an gabos na itinaram ni Jehova.” (Exodo 19:3-8) Kanigoan kaseryosong gibohon! Paagi sa mga anghel, nagtao an Dios sa mga Israelitas nin mga 600 na pagboot, na sinda, bilang banwaan na nagdusay saiya, may paninimbagan na otobon. Kumusta kun may dai maggibo nin siring? Sarong espesyalista sa Pagboot nin Dios an nagpaliwanag: “An tataramon paagi sa mga anghel nagin marigon, asin an lambang paglapas asin kasumbikalan nag-ako nin balos sono sa hustisya.”—Hebreo 2:2.
6 Iyo, an sarong Israelita na dai nagkuyog napaatubang sa “balos sono sa hustisya,” bakong may depektong hustisya nin tawo, kundi hustisya hale sa satong Kaglalang. Nagtalaan an Dios nin nagkapirang silot sa paglapas sa pagboot. An pinakagrabeng silot iyo an ‘pagkapara,’ o paggadan. Iyan aplikado sa grabeng paglapas, siring sa idolatriya, pagsambay, incesto, pakikidorog sa hayop, homoseksuwalidad, pag-atang nin aki, paggadan, asin salang paggamit nin dugo. (Levitico 17:14; 18:6-17, 21-29) Saro pa, an siisay man na Israelita na tinuyo, daing pagbakle na naglapas sa arin man na banal na pagboot puwedeng “gadanon.” (Bilang 4:15, 18; 15:30, 31) Kun gibohon an banal na hustisyang ini, an mga epekto puwede man na mamatean kan mga gikan kan nagkasala.
7. Ano an nagkapirang resulta kan paggibo nin hustisya sa tahaw kan suanoy na banwaan nin Dios?
7 An siring na silot nagdodoon kan pagigin seryoso kan paglapas sa banal na pagboot. Halimbawa, kun an aki nagin paraburat asin parapagutid, dadarahon sia sa atubang nin maygurang na mga hokom. Kun manompongan nindang sia tinutuyo, dai nagsosolsol na parakasala, an mga magurang makikikabtang sa paggibo nin hustisya. (Deuteronomio 21:18-21) An mga magurang sato makaiimahinar na bakong pasil an paggibo kaiyan. Pero aram nin Dios na kaipuhan iyan tanganing an karatan dai makalakop sa tahaw kan tunay na mga parasamba. (Ezequiel 33:17-19) Ini inareglo kan Saro na manongod saiya sinasabi: “Gabos niang dalan hustisya. Dios nin kaimbodan, na dian sa saiya mayo nin inhustisya; banal asin matanos sia.”—Deuteronomio 32:4.
8. Paano an hustisya maheheling sa mga gibo nin Dios sa Kristianong kongregasyon?
8 Pakalihis nin dakol na siglo isinikwal nin Dios an nasyon nin Israel asin pinili an Kristianong kongregasyon. Pero si Jehova dai nagliwat. Sia dusay pa man giraray sa hustisya asin ikalaladawan bilang ‘nakatutunaw na kalayo.’ (Hebreo 12:29; Lucas 18:7, 8) Kaya sia padagos na may probisyon tanganing ikatanom an diosnon na pagkatakot sa bilog na kongregasyon paagi sa pagtiwalag sa mga parakasala. An nagdusay na mga Kristiano na dai nagsosolsol na mga parakasala dapat na itiwalag.
9. Ano an pagtitiwalag, asin ano an napangyayari kaiyan?
9 Ano an kalabot sa pagtitiwalag? Kita makanonompong nin nagtotokdong halimbawa sa pagkapot sa problema kan enot na siglo. Sarong Kristiano sa Corinto an nakagibo nin inmoralidad sa agom kan saiyang ama asin dai nagsolsol, kaya ipinagboot ni Pablo na itiwalag an nagkasala sa kongregasyon. Ini dapat gibohon tanganing maprotehiran an kalinigan kan banwaan nin Dios, huli ta “an kadikit na lebadura nakakapausbog sa bilog na masa.” An pagtiwalag saiya makaoolang sa saiyang karatan sa pagdara nin kasopganan kapwa sa Dios asin sa Saiyang banwaan. An grabeng disiplina na matiwalag tibaad makapukaw man sa saiyang mga sentido asin ikatanom sa saiya asin sa kongregasyon an pagkatakot sa Dios.—1 Corinto 5:1-13; ikomparar an Deuteronomio 17:2, 12, 13.
10. Paano mahiro an mga lingkod nin Dios kun an saro natiwalag?
10 An banal na pagboot iyo na kun an sarong maraot itiniwalag, an mga Kristiano maninigong “umontok sa pakikiiba sa [saiya] . . . , na dai ngani makikakan sa siring na tawo.”a Sa siring pinuputol an pakikiiba saiya, siring man an pakikisumaro, kan mga maimbod na naggagalang asin mawot na maglakaw sono sa pagboot nin Dios. An iba sainda tibaad mga paryentes na bakong kapamilya, bakong kabtang kan iyo man sanang pamilya. Tibaad masakit sa mga paryentes na iyan na iaplikar an banal na pagboot na ini, kun paanong bako man na pasil sa mga magurang na Hebreo na sakop kan Mosaikong Pagboot na makikabtang sa paggadan sa masumbikal na aki. Minsan siring, malinaw an pagboot nin Dios; kaya masisierto niato na makatanosan an pagtitiwalag.—1 Corinto 5:1, 6-8, 11; Tito 3:10, 11; 2 Juan 9-11; helingon An Torrengbantayan, Abril 1, 1982, pahina 13-18, (sa Ingles, Setyembre 15, 1981, pahina 26-31); The Watchtower, Abril 15, 1988, pahina 28-31.
11. Paano an manlaenlaen na kabtang kan personalidad nin Dios naheheling may koneksion sa pagtitiwalag?
11 Pero, girumdomon na an satong Dios bako sanang makatanosan; sia man “mayaman sa mamomoton na kabootan, na nagpapatawad sa sala asin paglapas.” (Bilang 14:18) Maliwanag sa saiyang Tataramon na an tawong natiwalag puwedeng magsolsol, maghagad nin banal na pagpapatawad. Dangan ano na? An eksperyensiadong mga paraataman puwedeng makipag-olay saiya tanganing may pamibi asin maingat na aramon kun baga sia nagpapaheling na nagsosolsol sa kasalan na nagpangyaring matiwalag sia. (Ikomparar an Gibo 26:20.) Kun iyo, puwede siang ibalik liwat sa kongregasyon, siring kan ipinaheheling sa 2 Corinto 2:6-11 na nangyari sa lalaki sa Corinto. Pero, an ibang natiwalag dai na sa kongregasyon sa laog nin dakol na taon, kaya may magigibo daw tanganing matabangan sindang maaraman an paagi na makabalik?
An Hustisya May Katimbang na Pagkaherak
12, 13. Taano an pag-arog niato sa Dios ta kabilang an labi pa kisa sa pagpaheling kan saiyang hustisya?
12 An sinambit sa enotan nangorognang nanonongod sa sarong kabtang kan kuwalidad ni Jehova, siring kan sinambit sa Exodo 34:6, 7. Alagad, an mga bersikulong iyan nagsasaysay nin orog pa kisa sa hustisya nin Dios, asin an mga nagmamawot na arogon sia dai sana nagsisentro kan saindang atension sa pagpaotob nin hustisya. Kun kamo magibo nin modelo kan templong ipinatindog ni Salomon, pag-aadalan sana daw nindo an saro sa mga harigi kaiyan? (1 Hade 7:15-22) Dai, huli ta iyan dai nanggad magtatao saindo nin timbang na ladawan kan kamugtakan asin kabtang kan templo. Siring man, kun boot niatong arogon an Dios, dapat niatong arogon man an iba niang paagi asin kuwalidad, siring kan saiyang pagigin “maheherakon asin maugayon, maluya sa pagkaanggot asin mayaman sa mamomoton na kabootan asin katotoohan, nagpapadanay nin mamomoton na pagkaherak sa rinibo, na nagpapatawad sa sala.”
13 An pagkaherak asin pagpapatawad pundamental na mga kuwalidad nin Dios, siring kan maheheling niato sa paagi nin pagtratar nia sa Israel. An Dios nin hustisya dai nagpalibre sainda sa silot huli sa paorootrong sala, pero nagpaheling sia nin igong pagkaherak asin pagpapatawad. “Ipinamidbid nia an saiyang mga dalan ki Moises, an saiyang mga gibo pati sa mga aki ni Israel. Si Jehova maheherakon asin maugayon, maluway sa pagkaanggot asin abunda sa pagkaherak. Dai sia maghahanap nin sala sagkod lamang, ni na sia magdadanay na anggot sagkod sa panahon na daing katapusan.” (Salmo 103:7-9; 106:43-46) Iyo, an paggirumdom sa saiyang mga gibo sa ginatos na taon nagpapatunay na totoo an mga tataramon na iyan.—Salmo 86:15; 145:8, 9; Miqueas 7:18, 19.
14. Paano ipinaheling ni Jesus na inarog nia an pagigin maheherakon nin Dios?
14 Mantang si Jesu-Cristo “an ladawan kan kamurawayan [nin Dios] asin an eksaktong representasyon kan saiya mismong naturalesa,” maninigo niatong laoman na magpapaheling sia nin kaagid na pagkaherak asin pagigin andam na magpatawad. (Hebreo 1:3) Iyo nanggad, siring sa ipinaheling kan saiyang mga gibo sa iba. (Mateo 20:30-34) Idinoon man nia an pagkaherak paagi sa saiyang mga tataramon, na mababasa niato sa Lucas kapitulo 15. An tolong ilustrasyon dian nagpapatunay na inarog ni Jesus si Jehova, asin iyan nagtao nin mahalagang mga leksion sato.
Pagmakolog sa Nawara
15, 16. Ano an nagpahiro ki Jesus na magtao kan mga ilustrasyon sa Lucas 15?
15 An mga ilustrasyon na iyan nagpapatunay sa maheherakon na interes nin Dios sa mga parakasala, na nagpapaheling nin oroyon na ladawan tanganing arogon niato. Konsideraron an eksena kan mga ilustrasyon: “Ngonyan an gabos na parasingil nin buhis asin mga parakasala padagos na nagdodorolok [ki Jesus] sa paghinanyog sa saiya. Kaya an mga Fariseo asin mga eskriba kapwa naggurumodgumod, na sinasabi: ‘An tawong ini nag-iistimar sa mga parakasala asin nagkakakan sa kaibanan ninda.’”—Lucas 15:1, 2.
16 An gabos na kalabot mga Judio. An mga Fariseo asin mga eskriba ipinag-oorgolyo an saindang hinohonang maingat na gayong pagsunod sa Mosaikong Pagboot, an sarong klase nin katanosan basado sa estriktong pagkuyog sa ley. Alagad, an Dios dai nag-oyon sa siring na sadiring pagpahayag nin katanosan. (Lucas 16:15) Malinaw, an mga parasingil nin buhis na sinambit mga Judio na nagsisingil nin mga buhis para sa Roma. Huli ta an dakol nagsingil nin sobra sa kapwa mga Judio, an mga parasingil nin buhis sarong dinuduhaging grupo. (Lucas 19:2, 8) Sinda iiniba sa “mga parakasala,” na kabilang an mga inmoral na tawo, pati mga patotot. (Lucas 5:27-32; Mateo 21:32) Alagad hinapot ni Jesus an nagrereklamong relihiyosong mga lider:
17. Ano an enot na ilustrasyon ni Jesus sa Lucas 15?
17 “Siisay saindo na may sanggatos na karnero, kun mawara an saro sainda, an dai mabaya sa siyam na polo may siyam sa kapatagan asin hahanapon an sarong nawara sagkod na manompongan nia iyan? Asin kun manompongan nia iyan saiyang papasanon asin mag-oogma. Asin kun makapuli na sia aapodon nia an saiyang mga katood asin kataraed, na sinasabi sainda, ‘Makiogma kamo sa sako, huli ta nanompongan ko an sakong nawarang karnero.’ Sinasabi ko saindo na magkakaigwa nin orog na kaogmahan sa langit manongod sa sarong parakasala na nagsosolsol kisa siyam na polo may siyam na matanos na dai nangangaipong magsolsol.” Masasabotan kan relihiyosong mga lider an piguratibong pagtaram, huli ta ordinaryo sainda an mga karnero asin mga pastor. Huli sa pagmakolog, binayaan kan pastor an 99 karnero na manabsab sa pamilyar na sabsaban mantang hinahanap nia an nawara. Sa pagdesider sagkod na manompongan nia iyan, may kabootan niang dinara an natatakot na karnero pabalik sa aripompon.—Lucas 15:4-7.
18. Siring kan itinampok sa ikaduwang ilustrasyon ni Jesus sa Lucas 15, ano an nagin dahelan kan pag-ogma?
18 Idinugang ni Jesus an ikaduwang ilustrasyon: “O siisay na babae na may sampulong pirak na dracma, kun mawara nia an sarong pirak na dracma, an dai mag-iilaw asin maninighid sa saiyang harong asin maingat na maghahanap sagkod na manompongan nia iyan? Asin kun manompongan na nia iyan aapodon nia an mga babae na mga katood asin kataraed nia, na sinasabi, ‘Makiogma kamo sa sako, huli ta nanompongan ko an pirak na dracma na nawara ko.’ Kaya, sinasabi ko saindo, nagkakaigwa nin kaogmahan an mga anghel nin Dios dapit sa sarong parakasala na nagsolsol.” (Lucas 15:8-10) An dracma nagkakahalaga nin haros sarong aldaw na ginaganar nin trabahador. An pirak kan babae tibaad sarong eredasyon sa pamilya, o iyan tibaad kabtang nin alahas. Kan nawara iyan, desidido niang hinanap an pirak, dangan sia asin an saiyang mga amiga nag-orogma. Ano an sinasabi sato kaini manongod sa Dios?
Langitnon na Pag-ogma —Huli sa Ano?
19, 20. An enot na duwang ilustrasyon ni Jesus sa Lucas 15 nangorognang manongod kiisay, asin anong sentral na punto an pinalataw kaiyan?
19 An duwang ilustrasyon na ini bilang simbag sa pagtatsar ki Jesus, na kan nakaaging nagkapirang bulan nagpamidbid kan saiyang sadiri bilang “an marahay na pastor” na magtatao kan saiyang kalag para sa saiyang mga karnero. (Juan 10:11-15) Alagad, an mga ilustrasyon sa pangenot bakong manongod ki Jesus. An mga leksion na kaipuhan manodan kan mga eskriba asin Fariseo nasisentro sa mga kaisipan asin paagi nin Dios. Kaya, sinabi ni Jesus na may kaogmahan sa langit huli sa parakasala na nagsolsol. An mga relihiyonistang idto naghingako na naglilingkod ki Jehova, pero dai sia ninda inaarog. Sa ibong na lado, an maheherakon na mga paagi ni Jesus nagrepresentar sa kabotan kan saiyang Ama.—Lucas 18:10-14; Juan 8:28, 29; 12:47-50; 14:7-11.
20 Kun an saro sa sanggatos basihan sa kagayagayahan, an sarong pirak sa sampulo labi pa. Maski ngonyan, puwede niatong mamatean an saboot kan mga babaeng nag-orogma huli sa pakanompong sa pirak! Digdi man, an leksion nasisentro sa langit, na dian “an mga anghel nin Dios” nakikiogma ki Jehova “dapit sa sarong parakasala na nagsolsol.” Risahon an ultimong tataramon na iyan, “nagsolsol.” An mga ilustrasyon na ini tunay na manongod sa mga parakasala na nagsorolsol. Asin maheheling nindo na kapwa iyan nagdoon na angay na mag-ogma dapit sa saindang pagsolsol.
21. Anong leksion an maninigo niatong manodan sa mga ilustrasyon ni Jesus sa Lucas 15?
21 An napasalang relihiyosong mga lider na idto na naghonang matanos sa sadiri huli sa paimbabaw na pagsunod sa Pagboot dai nakasabot na an Dios “maheherakon asin maugayon, . . . na nagpapatawad sa sala asin paglapas patin kasalan.” (Exodo 34:6, 7) Kun inarog kutana ninda an kabtang na ini kan mga paagi asin personalidad nin Dios, sainda kutanang inapresyar an pagkaherak ni Jesus sa mga parakasalang nagsorolsol. Kumusta kita? Satuya daw na isinasaboot an leksion asin iinaaplikar iyan? Bueno, mangnohon an ikatolong ilustrasyon ni Jesus.
An Pagsolsol Asin Pagkaherak na Naghihiro
22. Sa halipot, ano an itinao ni Jesus bilang ikatolong ilustrasyon sa Lucas 15?
22 Ini parateng inaapod na ilustrasyon kan gastador na aki. Pero, sa pagbasa kaiyan maheheling nindo kun taano ta iyan hinohona nin iba bilang parabola kan pagkamoot nin ama. Iyan nagsasaysay manongod sa ngohod na aki sa pamilya, na nagkua kan saiyang mana sa saiyang ama. (Ikomparar an Deuteronomio 21:17.) An aking ini nagduman sa harayong daga, na duman sinayang nia an gabos paagi sa marigsok na pamumuhay, kinaipuhan na magtrabaho bilang parabahog sa mga orig, sagkod na sia magmawot na sanang kumakan kan panbahog sa mga orig. Sa katapustapusi naulian sia asin nagdesisyon na magpuli, maski ngani magtrabaho sana sa saiyang ama bilang tangdanan. Mantang naghaharani sia sa saindang harong, an saiyang ama naghiro nin positibo sa pagsabat saiya, nag-andam pa ngani nin kapiyestahan. An mas matuang tugang, na nagdanay sa harong na nagtatrabaho, naghinanakit sa ipinaheling na pagkaherak. Pero sinabi kan ama na maninigo sindang mag-orogma huli ta an aking gadan na ngonyan nabuhay liwat.—Lucas 15:11-32.
23. Ano an maninigo niatong manodan sa ilustrasyon kan gastador na aki?
23 An ibang eskriba asin Fariseo tibaad nakamateng ikinokomparar sinda sa mas matuang aki, na kabaliktaran kan mga parakasala na siring sa ngohod na aki. Pero, sainda daw na nasabotan an pangenot na punto kan ilustrasyon, asin iyo man daw kita? Iyan nagtatampok kan nangongorog na atributo kan satong maheherakon na Ama, an saiyang pagigin andam na magpatawad huli sa odok sa boot na pagsolsol kan parakasala asin pagkakombertir. Iyan maninigong magpahiro sa mga naghihinanyog na maghimateng may kaogmahan sa pagtubos sa nagsolsol na mga parakasala. Arog kaiyan an pagmansay nin Dios sa mga bagay asin kun paano sia naghihiro, asin an mga nag-aarog saiya naggigibo man nin siring.—Isaias 1:16, 17; 55:6, 7.
24, 25. Anong mga dalan nin Dios an maninigo niatong mawoton na arogon?
24 Malinaw, an hustisya maheheling sa gabos na dalan nin Dios, kaya an mga nagmamawot na arogon si Jehova magpapahalaga asin magibo nin hustisya. Minsan siring, an satong Dios dai namomotibar sana nin intelektuwal o estriktong hustisya. An saiyang pagkaherak asin pagkamoot dakula. Ini ipinaheheling nia paagi sa pagigin andam na magpatawad basado sa tunay na pagsolsol. Kaya, angay nanggad na ikinonektar ni Pablo an satong pagpapatawad sa pag-arog sa satong Dios: “[Magin] lubos na nagpapatarawadtawad siring na an Dios man lubos na nagpatawad saindo paagi ki Cristo. Kaya, magin kamong mga paraarog sa Dios, bilang namomotan na mga aki, asin padagos kamong maglakaw sa pagkamoot.”—Efeso 4:32–5:2.
25 An tunay na mga Kristiano haloy nang nagmamaigot na arogon an hustisya ni Jehova siring man an saiyang pagkaherak asin pagigin andam na magpatawad. Mientras na nag-oorog an satong pakamidbid saiya, magigin mas pasil man sato na arogon sia sa mga bagay na ini. Pero, paano niato ikaaaplikar ini sa sarong tawo na makatanosan na nag-ako nin makuring disiplina huli sa pagpadagos sa dalan nin kasalan? Helingon niato.
[Mga Nota sa Ibaba]
a “An pagtitiwalag sa pinakapankagabsan na sentido iyo an tuyong paghiro na dian an sarong grupo hinahale an mga pribilehiyo kan mga miembro kaiyan sa dating mga miembro na may marahay na kamugtakan. . . . An pagtitiwalag nangahulogan sa panahon-Kristiano sa aktong pagpaluwas na dian an relihiyosong komunidad dai nagtatao sa mga nagkasala nin mga sakramento, pagsamba sa kongregasyon, asin posible nin ano man na klase nin sosyal na pakikiiba.”—The International Standard Bible Encyclopedia.
Ano an Saindong Nanodan?
◻ Paano an hustisya nin Dios ipinaheling sa kongregasyon nin Israel asin sa Kristianong kongregasyon?
◻ Taano ta maninigo niatong arogon an pagkaherak nin Dios, na dugang pa sa saiyang hustisya?
◻ Ano an nagpangyari sa tolong ilustrasyon sa Lucas kapitulo 15, asin anong mga leksion an maninigong itokdo kaiyan sa sato?
[Retrato para sa pahina 10, 11]
Kaplanodohan nin er-Raha sa atubang kan Bukid nin Sinai (wala sa likod)
[Pasasalamat para sa pinagkuanan]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.
[Pasasalamat para sa Retrato sa pahina 12]
Garo Nalbandian