Krimen sa Maribok na Kinaban

AN KRIMEN bakong modernong pangyayari. An enot na paggadan nangyari rinibong taon na an nakaagi kan ginadan ni Cain an saiyang tugang na si Abel. An paglugos asin an sodomiya nasambitan sa suanoy na Hebreong Kasuratan. (Genesis 4:8; 19:4, 5; 34:1-4) An mga tawo sinasalakay kan enot na siglo kan satong Komon na Kapanahonan, siring kan ipinaheling sa parabola kan marahay na Samaritano. (Lucas 10:29-37) Pero may kalaenan ngonyan.

An pagmate kan mga tawo sa dakol na mayor na siudad sa kinaban, baga man iyan sa Nueva York, Londres, Calcutta, o Bogotá, iyo na an krimen mas lakop asin mas makatatakot. Sarong report sa India Today na may pangenot na baretang “An Kulto nin Anarkiya” nagsabi: “An nakapupurisaw na kamugtakan na nag-uumang gumisi sa mahimpis na moral asin sosyal na hinabol na nakabobogkos sa nasyon iyo an paggibo sa kadahasan, pangahas na pagkadaing disiplina, asin katampalasanan na magin kulto.” Sa saindang pagtumang sa krimen, maski an pulisiya nasusugotan na lapason an mga linderos nin pagpaotob sa ley asin sinda mismo minagamit nin kriminal na mga paagi. An naenot na report hale sa India nagsasabi: “An mga pagkagadan mantang nasa poder kan pulisiya padagos na nababaretaan.” Asin totoo man iyan sa ibang nasyon.

An probabilidad na dai mabiktima nin krimen garo nagdidikit. An report hale sa Estados Unidos nagsasabing “saro sa kada apat na pamilyang Amerikano an naapektaran nin krimen na kadahasan o paghabon kan 1988.” Saro pa, an mga tawo ngonyan naggigibo nin madahas na krimen sa mas hoben na edad. An Latin-Amerikanong magasin na Visión nagsasabing “an siyam sa kada sampulong sicarios [binabayadan na mga paragadan] mga minor de edad. [Sinda] ‘mga aki’ sa henetikong sentido asin nasa legal na proteksion.” Liwat, an paggibo nin madahas na krimen kan mga minor de edad panbilog na kinaban na uso.

An Biblia naghula haros 2,000 na taon na an nakaagi: “Alagad aramon mo ini, na sa huring mga aldaw maabot an delikadong mga panahon na masakit pakibagayan. Huli ta an mga tawo magigin mamomoton sa sainda man sana, mamomoton sa pirak, . . . bakong maimbod, dai nin pagkamoot, . . . mayong pagpopogol sa sadiri, maringis, mayong pagkamoot sa karahayan, mga parapasaloib, mga matagas an payo, mga mahambog . . . An mga maraot asin madaya orog na magraraot, na nandadaya asin nadadaya.”—2 Timoteo 3:1-4, 13.

Magpoon kan 1914 may abundang ebidensia na nabubuhay kita sa delikadong mga huring aldaw na iyan. An kinaban, na nagsakit sa duwang guerra mundial asin sa iba pang mayor na ralaban, nagin dai magiyahan, maribok sa dakol na paagi. Lakop an krimen. Sa dakol na lugar sa siudad, mga kriminal an nagkokontrol, na liniwat an estilo nin buhay kan kadaklan na makinuyog sa ley. Siring kan sinabi nin sarong prominenteng senador sa E.U.: “May kadakol na bagay na dapat ikahadit ngonyan, mga bagay na kan dati nungka niatong ikinatakot. Kun beses kita natatakot na gayo kaya kita nagigin mga bilanggo, mantang an mga dapat ibilanggo nakalilibre.”

Bilang bunga, an mga tawo ngonyan nag-iingat na dai kinaipuhan kan 20 o 30 taon an nakaagi. An mga puwertahan may doble o tripleng kandado asin pinasasarig nin asero. An mga tawo sa dakol na lugar nagdadara nin igong kuwarta tanganing mapanigoan an paraholdap sa paglaom na dai makolgan huli ta mayong ikatao sa mga paraholdap. Dakol na tinampo an haros dai nang tawo pakasolnop kan aldaw, na an parateng manonompongan solamenteng an mga inosente, adbenturero, asin an mga napiritan kan mga pangyayari na mapadian—na madali sanang magin punteriya kan mga nananalakat na naglalagawlagaw sa bakong ligtas na lugar sa siudad.

Ano an magigibo niato tanganing makalikay na mabiktima nin krimen sa maribok asin may anarkiyang kinaban na ini? Paano daw kita makaaatubang?