Marahay Kontra sa Maraot—Daing Katapusan na Labanan

SA MGA pelikula kan mga nakaagi, an “bidang marahay” perming nadadaog an mga puwersa nin karatan. Alagad ta nungka na nagin siring kaiyan kasimple an katunayan. Parateng marhay sa tunay na kinaban, an karatan garo baga iyo an nangingibabaw.

An makatatakot na mga bareta manongod sa karatan dayaday nang kaiba kan mga bareta barobanggi. Sa amihanan kan Estados Unidos, an sarong lalaking taga-Milwaukee ginadan an 11 katawo asin ibinugtak sa saiyang freezer an tada kan saindang putol-putol na mga hawak. Duman man sa timog, may sarong estranghero na binangga an sarong kakanan sa Texas asin namadil sa laog nin sampulong minuto, na 23 an nagadan, pati sia. An sarong maraot an boot na nagtutumang sa Korea sinolo an sarong Kingdom Hall nin mga Saksi ni Jehova, na guminadan sa 14 parasamba.

Bako sana na nagkakaigwa kan paminsanminsan na pagputok nin mga karatan na ini kundi igwa pa nin sarong nakakukubhan na karatan na nakaaapektar sa kinaban​—an paglaglag sa sarong rasa. Kinakarkulo na an sarong milyon na Armeniano, anom na milyon na Judio, asin labing sarong milyon na Cambodiano an pinara sa rasyal asin politikal na mga panlaglag sa siglo sanang ini. An inaapod na paglinig etniko nagpasakit sa dakol duman sa dating Yugoslavia. Daing nakaaaram kun pirang milyon na inosenteng tawo an maringis na pinadusahan sa bilog na globo.

An mga trahedyang arog kaini pinipirit kitang atubangon an nakariribok nin isip na hapot na, Taano daw ta minagawe nin siring an mga tawo? Dai niato puwedeng sabihon na an mga kabikoan na ini bunga nin pira sanang buang isip. An mismong hiwas kan karatan na ginigibo sa satong siglo nagpapahimutik sa siring na paliwanag.

An gibong maraot tinawan nin kahulogan na saro na sala sa moral. Iyan ginibo nin saro na makapamimili sa paggibo nin marahay asin paggibo nin maraot. Nagigin biko an saiyang moral na paghusgar asin nanggagana an karatan. Alagad taano asin paano ini nangyayari?

Parateng dai nakakokontento an relihiyosong mga paliwanag sa karatan. An Katolikong pilosopo na si Thomas Aquinas nagsabi na “dakol na marahay na mga bagay an mawawara kun dai itotogot nin Dios na magkaigwa nin karatan.” Nakaaagid man an punto-de-vista nin dakol na pilosopong Protestante. Halimbawa, arog kan sabi sa The Encyclopædia Britannica, ibinilang ni Gootfried Leibniz an karatan na “katimbang sana kan karahayan sa kinaban, na pinaoorog kaiyan huli sa pagigin kabaliktaran.” Sa ibang pagtaram, sia naniniwala na kaipuhan niato an karatan tanganing maapresyar niato an marahay. An siring na pangangatanosan garo pagsabi sa sarong may kanser na an helang nia iyo an talagang kaipuhan tanganing an saro pa makamate na sia tunay na buhay asin mabagsik.

Seguradong may pinaghahalean an maraot na mga intension. An Dios daw an dapat na basolon nin indirekta? An Biblia minasimbag: “Kun binabalo, dai nin siisay man na magsabi: ‘Binabalo ako nin Dios.’ Huli ta paagi sa maraot na mga bagay an Dios dai puwedeng baloon ni binabalo man nia an siisay man.” Kun bakong an Dios an responsable, siisay palan? An minasunod na mga bersikulo an nagtatao kan simbag: “An lambang saro nasusugotan kun sia nabobotong asin nadadara kan saiyang sadiring horot. Dangan an horot, kun iyan nangingidam, nangangaki nin kasalan.” (Santiago 1:​13-15) Kaya namumundag an maraot na gibo kun an maraot na horot pinatatalubo imbes na isikwal. Minsan siring, bako sana iyan an kalabot.

Ipinaliliwanag kan Kasuratan na minalataw an maraot na mga horot ta an katawohan may pundamental na diperensia​—kanaturalan nang bakong pagkasangkap. Si apostol Pablo nagsurat: “Kun paanong paagi sa sarong tawo an kasalan naglaog sa kinaban asin an kagadanan huli sa kasalan, asin kaya an kagadanan nakalakop sa gabos na tawo huli ta sinda gabos nagkasala.” (Roma 5:12) Huli sa minanang kasalan, an kapasloan posibleng madaog an kabootan sa satong pag-isip, asin an karingisan puwedeng madaog an pagkaherak.

Siyempre, an kadaklan aram na tolos na sala an nagkapirang gibo. An saindang konsensia​—o ‘katogonan na nasusurat sa saindang puso’ arog kan apod dian ni Pablo—​kinokombensir sindang dai gumibo nin maraot. (Roma 2:15) Pero, an maringis na palibot puwedeng makapogol sa siring na mga saboot, asin an konsensia puwedeng mamagol kun iyan dai iniintindi nin paorootro.a​—Ikomparar an 1 Timoteo 4:2.

Ikapaliliwanag daw nin pagkabakong sangkap nin tawo an gabos na karatan sa satong panahon? An historyador na si Jeffrey Burton Russell nagkomento: “Totoo na may karatan sa kada saro sa sato, pero an pagsuma minsan sa dakol na indibiduwal na karatan dai kayang ipaliwanag an sarong Auschwitz . . . An karatan sa sokol na ini garo baga napapalaen kun dapit sa kuwalidad saka sa kadakolan.” Daing iba kundi si Jesu-Cristo an nagtokdo kan napapalaen sa kuwalidad na burabod na ini nin karatan.

Dai mahaloy bago sia magadan, ipinaliwanag ni Jesus na an mga tawong nagpaplanong gadanon sia bako man na sa sadiri sana nindang kabotan minahiro. May dai naheheling na puwersa na naggigiya sa sainda. Sinabihan sinda ni Jesus: “Gikan kamo sa saindong ama na Diablo, asin boot nindo na gibohon an mga horot kan saindong ama. An sarong iyan sarong paragadan sa kapinonan nia, asin dai sia nagdanay sa katotoohan.” (Juan 8:44) An Diablo, na inapod ni Jesus na “poon kan kinaban na ini,” malinaw na may prominenteng kabtang sa pagsutsot nin karatan.​—Juan 16:​11; 1 Juan 5:19.

An pagkabakong sangkap nin tawo asin satanikong impluwensia pareho nagbunga nin grabeng kasakitan sa laog nin rinibong taon. Asin dai nin senyal na naiinaan an pamomogol kaiyan sa katawohan. Magdadanay daw an karatan? O mahahale daw sa katapustapusi kan mga puwersa nin karahayan an karatan?

[Nota sa Ibaba]

[Picture Credit Line sa pahina 2]

Sa tutob: Retrato kan U.S. Army

[Picture Credit Line sa pahina 3]

Retrato kan U.S. Army