Gurano Kalawig na Kamo Puwedeng Mabuhay?

AN KADAKLAN sa sato aadmitiron tolos na may mga problema sa buhay. Pero, naoogma kitang mabuhay. Dai kita kontento sa pagkaaki sana niato o sa halipot na buhay; boot niatong mabuhay nin dakol na taon. Minsan siring, garo baga dai malilikayan an kagadanan. Totoo daw iyan?

Posible daw na idigson an kagadanan? Mapalalawig daw an satong buhay?

Napalawig an Buhay?

Kan 1990 ipinaisi nin sarong bareta an posibilidad na mapalawig an buhay nin tawo sa “sarong gatos na taon may sampulo.” Daing duwa-duwa na ini bakong direktang pagsambit sa mga tataramon na ini kan salmista sa Biblia na si Moises: “An mga aldaw kan samong mga taon pitong polong taon; asin kun huli sa kosog iyan walong polong taon, alagad an kosog kaiyan kapagalan asin kamondoan; huli ta iyan dai mahaloy pinuputol, asin kami minalupad.” (Salmo 90:​10, King James Version) Kaya itinatao kan Biblia an 70 o 80 taon bilang promedyong lawig kan buhay nin tawo. Pero ano an posibleng bilang nin mga taon na an saro makalalaom na mabuhay ngonyan?

An sarong report na ipinublikar kan WHO (World Health Organization) kan 1992 ibinugtak sa 65 taon an promedyong malalaoman na lawig nin buhay sa bilog na kinaban. Sono sa WHO, ini “linalaoman na madugangan nin mga apat na bulan kada taon sa masunod na limang taon, sa pangenot huli sa pagpababa sa pagkagadan nin mga omboy.” Pero dawa kun an sarong milagro sa medisina makaolang sa kagadanan nin siisay man na mayo pa sa edad na 50, sinasabi kan magasin na Time na sa Estados Unidos, “an ikadudugang sa promedyong malalaoman na lawig nin buhay 3 1/2 sanang taon.”

Taano ta Halipoton an Buhay?

Si Dr. Jan Vijg kan Institute of Experimental Gerontology sa Netherlands nangangatanosan na kun paanong an pirang helang konektado sa mga depekto sa estruktura kan mga selula sa hawak nin tawo, an proseso man nin paggurang minalataw na impluwensiado nin mga bagay na henetiko. An ibang parasiyasat nagtutubod na mabubuhay kita nin mas halawig kun “an nagkapirang mayor na genes” masasalidahan mantang kita naggugurang. Inaapod nin iba na “sobra kasimple pero bakong realistiko” an siring na suhestion.

Ano man an totoo, inaadmitir nin mga sientista na “garo baga may dati nang yaon na biolohikong limitasyon na nakaprograma sa mga selula kan hawak nin tawo,” an bareta kan magasin na Time. Minsan an mga nagsasabi na kita “nakaprogramang mabuhay” nag-aadmitir na “may nagkakadiperensia.” Totoo nanggad, sa edad na 65, 70, o 80 o dagdagan pa nin nagkapirang taon, an satong buhay “dai mahaloy pinuputol” sa kagadanan, arog kan sinasabi sa Biblia.

Pero, an Kristianong apostol na si Pablo kaidtong enot na siglo C.E. may pagsarig na naghula: “Bilang an ultimong kaiwal, an kagadanan paparaon.” (1 Corinto 15:26) Paano daw puwedeng tapuson an kagadanan? Dawa kun iyan totoo, paano nindo makakaya an pagkagadan nin mga namomotan ngonyan?