Dai Nag-isip na Makikompromiso!

AN KAMOT ni Jehova nasa enot na mga parasunod ni Jesu-Cristo. (Gibo 11:21) Sa tabang nin Dios, sinda dai nin pakikompromisong naglakaw sa tanos na dalan. Aram na marhay na katotoohan sa historya na sinda nag-agi man sa pagkaongis asin makuri pa nganing paglamag.

Aram na marhay an integridad kan enot na maimbod na mga parasunod ni Cristo. Dawa mawara an saindang buhay, nagsayuma sindang ikompromiso an saindang pagtubod. Alagad taano ta pinagringisan sindang marhay?

Ikinaongis na Mayong Dahelan

Kapareho ni Jesus, an tunay na mga Kristiano mayo kan mga ambisyon asin paniniwala kan kinaban na ini. (1 Juan 4:​4-6) Dugang pa, an pagtalubo nin Kristianismo “nagin marikason, asin risang marhay an kapangganahan kaiyan, kaya dai nalikayan an teribleng pakibanggaan [sa imperyal na kapangyarihan nin Roma],” an sabi kan historyador na si Edmond de Pressensé.

Sarong beses iinaplikar ni Jesus an sarong makahulang salmo sa saiyang sadiri, na an sabi: “Ikinaongis ninda ako na mayo nin dahelan.” (Juan 15:25; Salmo 69:4) Bago nia ini isinabi sa saiyang mga disipulo, sia nagpatanid: “An oripon bakong orog sa saiyang kagurangnan. Kun ako pinaglamag ninda, kamo man paglalamagon ninda.” (Juan 15:20) Dai magigin pasil na sumunod sa saiyang mga lakad. Primero, an mga namomoon sa relihiyon sa tahaw kan mga Judio tatratohon an Judiong mga disipulo ni Jesus na mga apostata sa Judaismo. Pero kan hagadon na an mga parasunod ni Jesus dai na magtaram manongod sa saiya, sinda nagsayumang kumuyog asin sa siring ikompromiso an saindang pagtubod.​—Gibo 4:​17-20; 5:​27-32.

Sa patotoo na iinatubang sa Judiong Sanhedrin dai nahaloy pakalihis kan Pentecostes 33 C.E., an disipulong si Esteban pinagsahotan na “nagtataram nin mga langhad tumang ki Moises asin sa Dios.” Minsan ngani sobrang marhay an mga sahot, sia ginapo sagkod na magadan. Bilang resulta, “nagpoon an dakulang paglamag tumang sa kongregasyon na yaon sa Jerusalem,” asin “an gabos apuwera sa mga apostol nagkawararak sa gabos na rehiyon nin Judea asin Samaria.” (Gibo 6:​11, 13; 8:1) Dakol an nabilanggo.

Pinaglamag kan mga Judio an mga parasunod ni Jesus “na may daing herak na pagkaongis,” sabi kan librong Christianity and the Roman Empire. Tara, sa parate an gobyerno nin Roma kinaipuhan na humiro sa pagprotehir sa mga Kristiano! Halimbawa, si apostol Pablo ilinigtas nin mga soldadong Romano sa mga Judio na desididong gadanon sia. (Gibo 21:​26-36) Pero nagdanay na bakong pamugtak an relasyon kan mga Kristiano asin Romano.

Nag-orog an Paglamag nin Roma

Mga siyam na taon pagkagadan ni Esteban, ipinagadan si apostol Santiago kan Romanong hade na si Herodes Agripa I tanganing mapaoyonan an mga Judio. (Gibo 12:​1-3) Kan panahon na idto, nakalakop na sa Roma an pagtubod ki Cristo. (Gibo 2:10) Kan 64 C.E., nalaglag sa kalayo an dakulang kabtang kan siudad na iyan. Suminunod an makatatakot na paglamag sa mga Kristiano pakatapos na ibasol sainda ni Nero an kalamidad na idto sa paghihingoa niang papondohon an mga huringhuding na sia an may paninimbagan sa pagkasolo. Sinolo daw nia an siudad bilang sarahotan na itogdok liwat iyan nin mas magayon asin liwaton an ngaran kaiyan sa Neropolis tanganing ikasunod sa ngaran nia? O an saiya daw na emperatris na si Popae, sarong proselitang Judia na midbid na antipatika sa mga Kristiano, inimpluwensiahan an desisyon nia na pagsahotan sinda? Dai nakaseseguro an mga parasiyasat, pero makatatakot an epekto.

An Romanong historyador na si Tacito nagsasabi: “An pagtuya idinugang sa kagadanan; sulot an mga anit nin hayop, [an mga Kristiano] rinotang nin mga ayam; ipinako sinda sa mga krus; pinalaad sinda, tanganing kun dumiklom na, sinda magserbing mga ilaw,” mga karabang tawo sa pagpaliwanag sa mga hardin kan emperador. Si Tacito, na bakong katood kan mga Kristiano, nagsasabi pa: “Minsan sinda may kasalan, asin maninigo sa padusang magseserbing patanid, sinda nakapukaw nin pagkaherak, bilang linalaglag, bakong para sa ikararahay kan publiko, kundi huli sa ringis nin sarong tawo,” si Nero.

Malinaw na mga Pagkakalaen

Minsan ngani tama sa katuyohan ni Nero na pagsahotan an mga Kristiano na naglaglag sa Roma, nungka nia sindang pinangaladan o ibinawal an Kristianismo bilang relihiyon sa laog kan Estado. Kun siring, taano ta nakiayon sa paglamag an mga Romano? Huli ta “an saradit na komunidad na Kristiano riniribok an bangkag sa kasingawan na paganong kinaban paagi sa saindang kabanalan asin sa saindang pagkadisente,” sabi kan historyador na si Will Durant. Dai na puwedeng dumakula pa an pagkakalaen kan Kristianismo asin kan pagpabolos nin dugo sa padaraogan nin gladiador nin Roma. Dai matios kan mga Romano na palihison an oportunidad ninda na gadanon an mga Kristiano asin sa siring patoninongon an saindang konsensia.

Bilang kapangyarihan pankinaban, garo baga dai madadaog an Roma. Naniwala an mga Romano na an sarong dahelan kan puwersa ninda sa militar iyo an pagsamba ninda sa gabos na dios. Kaya nadepisilan sindang masabotan an pagkadaing kasalak kan Kristianong doktrina na saro sana an Dios asin an pagsikwal kaiyan sa gabos na ibang dios, pati an pagsamba sa emperador. Bakong makangangalas na an pagheling nin Roma sa Kristianismo sarong impluwensia na nagpapaluya sa mismong mga pundasyon kan imperyo.

An Karibay nin Pagpatotoo

Sa paghinanapos kan enot na siglo C.E., si apostol Juan nadistiyero sa isla nin Patmos “huli sa pagtaram dapit sa Dios asin pagpatotoo ki Jesus.” (Kapahayagan 1:9) Tinutubod na an Romanong emperador na si Domiciano an may paninimbagan kaini. Alagad sa ibong kan pangigipit sa mga parasunod ni Jesus, sa kapinonan kan ikaduwang siglo, nakalakop na an Kristianismo sa Imperyo nin Roma. Paano ini nangyari? An A History of the Early Church nagsasabi na an Kristianismo “binogkos kan ministeryo kaiyan.” Kapareho ni Juan, an pinaglalamag na enot na mga Kristiano habong ikompromiso an saindang pagtubod kundi maigot na nagpadagos sa pagtaram manongod sa Dios asin sa pagpatotoo ki Jesus.​—Gibo 20:​20, 21; 2 Timoteo 4:2.

Nagkaigwa nin bagong bagay sa paglamag sa mga Kristiano pag-abot nin 112 C.E., duwang taon pakanombrahi ni Emperador Trajan ki Plinio na magin gobernador sa Bitinia (ngonyan amihanan-solnopan na Turkiya). An dating administrasyon duman nagin pabaya, na nagbunga nin karibokan. Haros mayo nang tawo an mga templo, asin buminabang marhay an benta nin sakati para sa iaatang na mga hayop. Binasol nin mga negosyante an pagigin simple nin Kristianong pagsamba, ta iyan mayo nin mga atang na hayop asin idolo.

Naghingoang marhay si Plinio na ibalik an paganong pagsamba, mantang an mga Kristiano ibinayad an saindang buhay huli sa pagsayumang magdolot nin arak asin insenso sa atubangan nin mga estatuwa kan emperador. Sa huri, inako nin Romanong mga autoridad na an mga Kristiano “marahay na mga tawo, pero may dai ikapaliwanag na kaanggotan sa dating relihiyosong tradisyon,” sabi ni Propesor Henry Chadwick. Minsan ngani an pagigin Kristiano nagdanay na sarong krimen na an padusa kagadanan, an tunay na mga parasunod ni Jesus dai man lamang nag-isip na makikompromiso.

An pagkaongis ibinunga man kan “pagkasumong pinalataw sa paganong mga pamilya kan pagkakombertir nin indibiduwal na mga miembro,” sabi ni Propesor W. M. Ramsay. “Masakit na marhay an sosyal na buhay kun an kataed dai makasunod sa pinakaordinaryong kostumbre sa dahelan na iyan nagpaparisa kan pagmidbid sa paganong mga dios,” sabi ni Dr. J. W. C. Wand. Bakong makangangalas na dakol an pinagheling an enot na mga Kristiano na mga naoongis sa katawohan o ibinilang sinda na mga ateista.

An Pagdakol Nagbunga nin Orog na Paglamag

Si Policarpo, na sinasabing tinokdoan ni apostol Juan, nagin respetadong magurang sa siudad nin Smirna (ngonyan Izmir). Huli sa saiyang pagtubod sinolo sia sa hariging pasakitan kan 155 C.E. An mga kadaklan tiniripon kan Romanong gobernador sa probinsia na si Statio Quadrato. An istadyum pano nin anggot na mga pagano na nagduduhagi sa 86 anyos na si Policarpo huli sa pagsadol na dai sambahon an saindang mga dios, asin an panatikong mga Judio boluntad na nagkua kan songo, minsan iyan kaipuhan na gibohon ninda sa dakulang Sabbath.

Dangan binaha nin paglamag an mga Kristiano sa bilog na Romanong kinaban. Sa pagsakop ni Emperador Marcos Aurelio, orog pang buminolos an saindang dugo. Kun sinda mga siudadano nin Roma, sinda nagagadan sa espada; kun bako, ginagadan sinda nin mababangis na hayop sa mga ampiteatro. An krimen ninda? An pagigin sanang mga Kristiano na habong ikompromiso o talikdan an saindang pagtubod.

An modernong Pranses na siudad nin Lyons naggikan sa Romanong kolonya nin Lugdunum, mayor na sentro administratibo asin an solamenteng Romanong garison sa pag-oltanan nin Roma asin kan Salog Rhine. Kan 177 C.E., iyan may marigon na Kristianong komunidad na tinumang na may kaanggotan kan paganong populasyon. Ini nagpoon kan an mga Kristiano dai na pinalaog sa pampublikong mga lugar. Nagpoon nin pagkariribok an pagsururog, asin nagin grabe an suminunod na paglamag kaya daing Kristiano na nangahas na lumuwas sa harong. Ipinagboot kan Romanong gobernador na hanapon asin gadanon an mga Kristiano.

An Balos

Kan magadan na an mga apostol ni Jesus asin mawara na an nakapopogol na impluwensia ninda, nagpoon na tumubo an apostasiya sa tahaw nin naghihingakong mga Kristiano. (2 Tesalonica 2:7) Sa paghinanapos kan ikaapat na siglo C.E., an apostatang Kristianismo nagin relihiyon na pan-Estado. Kaidto, idto nasalakan na asin gustong makikompromiso asin makiiba sa kinaban​—bagay na nungkang ginibo ni Jesus asin kan enot niang mga disipulo. (Juan 17:16) Alagad ta bago pa kaini, nakompleto na an Biblia, na igwa kan rekord nin Kristianong pagtubod.

Sayang sana daw an pagtios asin pagkagadan nin rinibo sa enot na mga Kristiano? Dai nanggad! Dai man lamang nag-isip na ikompromiso an saindang pagtubod, ‘pinatunayan ninda na sinda maimbod sagkod sa kagadanan asin tinawan sinda kan korona nin buhay.’ (Kapahayagan 2:10) Sagkod ngonyan namamatean kan mga lingkod ni Jehova an laad nin paglamag, pero nagdadanay na dakulang pampakosog sa sainda an pagtubod asin integridad nin enot na mga kapagtubod. Kaya an mga Kristiano sa modernong aldaw dai man nag-iisip na makikompromiso.

[Mga ritrato sa pahina 8, 9]

Si Nero

Modelo kan imperyo nin Roma

Sarong altar na debotado sa pagsamba ki Cesar

[Mga Credit Line]

Si Nero: Sa karahayan nin boot kan The British Museum

Museo della Civiltà Romana, Roma

[Ritrato sa pahina 10]

Si Marcos Aurelio

[Credit Line]

The Bettmann Archive