An Enot na Kristianismo Asin an Estado

NAGKAPIRANG oras bago sia nagadan, sinabihan ni Jesus an saiyang mga disipulo: “Kamo bakong kabtang kan kinaban, kundi pinili ko kamo hale sa kinaban, huli kaini an kinaban naoongis sa saindo.” (Juan 15:19) Pero, ini daw nangangahulogan na an mga Kristiano magigin antipatiko sa mga autoridad kan kinaban na ini?

Bakong Kinabanon Alagad Bakong Antipatiko

Sinabihan ni apostol Pablo an mga Kristiano na nag-iistar sa Roma: “An lambang kalag magpasakop sa superyor na mga autoridad.” (Roma 13:1) Kaagid kaiyan, si apostol Pedro nagsurat: “Dahel sa Kagurangnan magpasakop kamo sa gabos na tawong linalang: baga man sa hade bilang superyor o sa mga gobernador bilang isinugo nia na magkastigo sa mga paragibo nin maraot alagad mag-omaw sa mga paragibo nin marahay.” (1 Pedro 2:​13, 14) An pagpasakop sa Estado asin sa nombradong mga representante kaiyan malinaw na akseptadong prinsipyo sa tahaw kan enot na mga Kristiano. Naghingoa sindang magin mga siudadano na makinuyog sa ley asin mamuhay na matoninong kaiba nin gabos na tawo.​—Roma 12:18.

Sa irarom kan topikong “Church and State” (sa Bicol, “An Iglesia Asin an Estado”), an The Encyclopedia of Religion nagsasabi: “Kan enot na tolong siglo AD an Kristianong iglesia sa kabilogan siblag sa opisyal na Romanong sosyedad . . . Minsan siring, an Kristianong mga namomoon . . . nagtokdo nin pagkuyog sa ley nin Roma asin kaimbodan sa emperador, sa laog kan mga limitasyon na ibinugtak kan Kristianong pagtubod.”

Onra, Bakong Pagsamba

An mga Kristiano bakong antipatiko sa emperador nin Roma. Iginalang ninda an saiyang autoridad asin itinao sa saiya an onra na nanonongod sa saiyang katongdan. Kaidtong pamamahala ni Emperador Nero, si apostol Pedro nagsurat sa mga Kristiano na nag-iistar sa laen-laen na parte kan Imperyo nin Roma: “Tawan nin onra an gabos na klase nin tawo, . . . tawan nin onra an hade.” (1 Pedro 2:17) An terminong “hade” ginamit sa mga lugar na Griego an tataramon bako sanang para sa lokal na mga hade kundi pati sa emperador nin Roma. Hinatolan ni apostol Pablo an mga Kristianong nag-iistar sa kabisera kan Imperyo nin Roma: “Itao sa gabos an nanonongod sa sainda, . . . sa saiya na naghahagad nin onra, an siring na onra.” (Roma 13:7) An emperador nin Roma tunay na naghagad nin onra. Pag-abot nin panahon, naghagad pa ngani sia nin pagsamba. Pero, digdi nagsayuma na an enot na mga Kristiano.

Sa pagbista sa saiya sa atubangan nin sarong proconsul nin Roma kan ikaduwang siglo C.E., sinasabing si Policarpo nagpahayag: “Kristiano ako. . . . Tinotokdoan kami na itao an gabos na onrang nanonongod . . . sa mga kapangyarihan asin autoridad na ordenado nin Dios.” Minsan siring, ginusto ni Policarpo na magadan imbes na sumamba sa emperador. An apolohista kan ikaduwang siglo na si Teofilo nin Antioquia nagsurat: “Mas gusto kong tawan nin onra an emperador, bako nanggad na sambahon sia, kundi ipamibi sia. Alagad an Dios, an nabubuhay asin tunay na Dios sinasamba ko.”

An angay na mga pamibi manongod sa emperador bako nanggad na konektado sa pagsamba sa emperador o sa nasyonalismo. Ipinaliwanag ni apostol Pablo an katuyohan kaiyan: “Kun siring ako nagsasadol, enot sa gabos, na an mga pagngayongayo, an mga pamibi, an mga pakimaherak, an mga pagpasalamat, gibohon manongod sa gabos na tawo, manongod sa mga hade asin sa gabos na nasa halangkaw na katongdan; tangani kitang makapamuhay nin tiwasay asin toninong na may lubos na diosnon na debosyon asin kapormalan.”​—1 Timoteo 2:​1, 2.

“Nasa Gilid-Gilid nin Sosyedad”

An magalang na gaweng ini kan enot na mga Kristiano dai nagtao sa sainda kan pakikikatood kan kinaban na iniistaran ninda. An Pranses na historyador na si A. Hamman nagsasaysay na an enot na mga Kristiano “nasa gilid-gilid nin sosyedad.” Sinda sa aktuwal nasa gilid-gilid nin duwang sosyedad, an Judio asin an Romano, na napaatubang sa grabeng daing binabasaran na pagkaanggot asin salang pagsabot kan duwa.

Halimbawa, kan sia sahotan nin putik kan mga namomoon na Judio, si apostol Pablo nagsabi sa saiyang pagdepensa sa atubangan kan Romanong gobernador: “Dai ako nakaginibo nin ano man na kasalan tumang sa Ley kan mga Judio ni tumang sa templo ni tumang ki Cesar. . . . Nag-aapelar ako ki Cesar!” (Gibo 25:​8, 11) Aram na an mga Judio nagpapakanang gadanon sia, si Pablo nag-apelar ki Nero, sa siring minimidbid an autoridad kan emperador nin Roma. Bilang resulta, sa enot na pagbista sa saiya sa Roma, minalataw na si Pablo ipinahayag na daing sala. Alagad kan huri sia ibinilanggo liwat, asin oyon sa tradisyon sia ginadan sa pagboot ni Nero.

Mapadapit sa depisil na kamugtakan kan enot na mga Kristiano sa Romanong sosyedad, an sosyologo asin teologong si Ernst Troeltsch nagsurat: “Ipinuera an gabos na katongdan asin gibo na may ano man na koneksion sa pagsamba sa idolo, o sa pagsamba sa Emperador, o an mga may koneksion sa pagpabolos nin dugo o padusang kagadanan, o an mga iaasosyar an mga Kristiano sa paganong inmoralidad.” An paninindogan daw na ini dai na nagtao nin lugar para sa matoninong asin naggiginalangan na relasyon sa pag-oltanan kan mga Kristiano asin kan Estado?

Pagtao ki Cesar kan “Nanonongod” sa Saiya

Itinao ni Jesus an pormula na magiya sa Kristianong paggawe sa Estado nin Roma o, an totoo, sa arin pa man na ibang gobyerno, kan sia magsabi: “Itao nindo ki Cesar an mga bagay na ki Cesar, alagad sa Dios an mga bagay na sa Dios.” (Mateo 22:21) An hatol na ini sa mga parasunod ni Jesus katumang na marhay kan kaisipan nin dakol na Judiong nasyonalistiko na anggot sa pagdominar nin Roma asin dinidiskutir an pagigin oyon sa ley nin pagbubuhis sa sarong dayong kapangyarihan.

Paghaloyhaloy, sinabihan ni Pablo an mga Kristiano na nag-iistar sa Roma: “Kun siring igwa nin makosog na dahelan na kamo magpasakop, bako sanang huli sa kaanggotan na iyan kundi huli man sa saindong konsensia. Huli ta iyan an dahelan na kamo man nagbabayad nin buhis; huli ta sinda [an “superyor na mga autoridad” kan gobyerno] mga lingkod nin Dios sa publiko na danay na naglilingkod sa katuyohan na ini. Itao sa gabos an nanonongod sa sainda, sa saiya na naghahagad nin buhis, an buhis; sa saiya na naghahagad nin bayad, an bayad.” (Roma 13:​5-7) Minsan ngani an mga Kristiano bakong kabtang kan kinaban, obligado sindang magin sadiosan, nagbubuhis na mga siudadano, na binabayadan an Estado para sa mga serbisyong itinatao.​—Juan 17:16.

Alagad limitado daw sa pagbubuhis an mga tataramon ni Jesus? Mantang dai man eksaktong isinabi ni Jesus kun ano an ki Cesar asin kun ano an sa Dios, igwa nin alanganon na mga kaso na dapat na desisyonan sono sa konektadong mga kamugtakan o sono sa pakasabot niato sa bilog na Biblia. Sa ibang pagtaram, an pagdesisyon kun anong mga bagay an ikatatao nin Kristiano ki Cesar kun beses kalabot an konsensia kan Kristiano, na pinaliwanagan kan mga prinsipyo sa Biblia.

Maingat na Pagkabalanse nin Duwang Nagdidinaogan na Kahagadan

Dakol an nakalilingaw na pakasabi na an mga bagay na ki Cesar maninigong itao sa saiya, idinugang ni Jesus: “Alagad [itao] sa Dios an mga bagay na sa Dios.” Ipinaheling ni apostol Pedro kun ano an pangenot para sa mga Kristiano. Kasunod tolos kan paghatol na pumasakop sa “hade,” o emperador, asin sa saiyang mga “gobernador,” si Pedro nagsurat: “Magin kamong siring sa mga tawong talingkas, alagad pinangangaptan an saindong katalingkasan, bakong bilang pantahob sa karatan, kundi bilang mga oripon nin Dios. Tawan nin onra an gabos na klase nin tawo, mamoot kamo sa bilog na kasararoan nin mga tugang, matakot kamo sa Dios, tawan nin onra an hade.” (1 Pedro 2:​16, 17) Ipinaheling kan apostol na an mga Kristiano oripon nin Dios, bakong nin sarong tawong namamahala. Minsan ngani maninigo sindang magpaheling nin tamang onra asin paggalang sa mga representante kan Estado, iyan maninigo nindang gibohon na may takot sa Dios, na an mga ley supremo.

Mga taon bago kaini sinierto ni Pedro an pagigin orog kan ley nin Dios sa ley nin tawo. An Judiong Sanhedrin sarong grupo administratibo na tinawan kan mga Romano kapwa nin sibil asin relihiosong autoridad. Kan pagbotan kaiyan an mga parasunod ni Jesus na pumondo sa pagtotokdo sa ngaran ni Cristo, si Pedro asin an ibang apostol magalang alagad marigon na nagsimbag: “Kami kaipuhan na magkuyog sa Dios bilang namamahala kisa sa mga tawo.” (Gibo 5:29) Maliwanag, kaipuhan na papagdanayon kan enot na mga Kristiano an maingat na pagkabalanse sa pag-oltanan nin pagkuyog sa Dios asin tamang pagpasakop sa mga autoridad nin tawo. Arog kaini an pagkasabi dian ni Tertuliano sa pagpoon kan ikatolong siglo C.E.: “Kun an gabos ki Cesar, ano pa an matatada para sa Dios?”

Pakikikompromiso sa Estado

Sa pag-agi nin panahon, luway-luway na nagluya an paninindogan kan mga Kristiano kan enot na siglo may relasyon sa Estado. Uminoswag an apostasiya na ihinula ni Jesus asin kan mga apostol kaidtong ikaduwa asin ikatolong siglo C.E. (Mateo 13:​37, 38; Gibo 20:​29, 30; 2 Tesalonica 2:​3-12; 2 Pedro 2:​1-3) An apostatang Kristianismo nakikompromiso sa Romanong kinaban, inarog an paganong mga kapiestahan kaiyan asin an pilosopiya kaiyan, asin inako bako sanang an serbisyo sibil kundi pati an serbisyo militar.

Si Propesor Troeltsch nagsurat: “Poon kan ikatolong siglo nagin orog na depisil an situwasyon, huli ta an mga Kristiano duminakol sa mas haralangkaw na grado kan Sosyedad asin sa mas prominenteng mga propesyon, sa hukbo asin sa opisyal na mga grupo. Sa nagkapirang kabtang kan [bakong sa Biblia na] Kristianong mga kasuratan igwa nin anggot na mga pagprotesta tumang sa pakikikabtang sa mga bagay na ini; sa ibong na lado, may maheheling man kita na mga pagprobar na makikompromiso​—mga argumento na sinadya tanganing patoninongon an nariribok na mga konsensia . . . Poon kan panahon ni Constantino nawara an mga kadepisilan na ini; napondo an dai pagkasinabotan nin mga Kristiano asin mga pagano, asin binukasan an gabos na katongdan sa Estado.”

Sa paghinanapos kan ikaapat na siglo C.E., an sinalakan, nakikikompromisong klaseng ini nin Kristianismo nagin an relihion kan Estado kan Imperyo nin Roma.

Sa bilog na kasaysayan kaiyan, an Kakristianohan​—na representado kan mga Iglesiang Katoliko, Ortodokso, asin Protestante—​padagos na nakikikompromiso sa Estado, na nakilalabot na marhay sa politika kaiyan asin nagsusuportar dian sa mga pakikiguerra kaiyan. An dakol na sinserong miembro nin iglesia na nabigla digdi daing duwa-duwa na maoogmang makaaram na igwa nin mga Kristiano ngonyan na naninindogan arog kan mga Kristiano kan enot na siglo sa relasyon ninda sa Estado. Mas detalyadong ipaliliwanag an bagay na iyan kan minasunod na duwang artikulo.

[Retrato sa pahina 5]

Si Cesar Nero, na manongod sa saiya si Pedro nagsurat: “Tawan nin onra an hade”

[Pasasalamat para sa pinagkuanan]

Musei Capitolini, Roma

[Retrato sa pahina 6]

Ginusto ni Policarpo na magadan imbes na sumamba sa emperador

[Retrato sa pahina 7]

An enot na mga Kristiano mga siudadano na matoninong, sadiosan, asin nagbabayad nin buhis