Dai Pagtogotan an Kamondoan na Raoton an Saindong Buhay
AN KAMONDOAN puwedeng raoton pareho an buhay nin mga gurang asin hoben. Nagsabi an parasurat na si Judith Viorst sa magasin na Redbook: “An kamondoan siring sa sarong gapo na nasa puso. An kamondoan binabayaan kitang mayong halaga asin nadedesesperar. An kamondoan pinapamate kitang siring sa babaeng mayong aki, siring sa kordero na nalagalag, saditon na marhay asin nawara sa sarong kinaban na mahiwason asin mayong pagmakolog.”—Setyembre 1991.
An pagkabulag sa mga katood, bakong pamilyar na mga palibot, diborsio, kagadanan nin namomotan, o pagkaraot nin komunikasyon—gabos na klaseng bagay puwedeng makapamondo saindo. Dawa kun napapalibotan nin ibang tawo, an iba mamondo nin labi-labi.
Ano an Puwedeng Gibohon Nindo?
Kun talagang umatake an kamondoan, kaipuhan daw na magin na sana kamong daing maginibong biktima? Puwede daw kamong gumibo nin ano man tanganing malikayan an kamondoan sa dikit-dikit na pagraot saindo o pag-ubos kan saindong kabotan na mabuhay? Magigibo nanggad nindo. Dakol na nakakatabang na sadol an makukua. Asin dakol na marahay na sadol an itinatao sa ipinasabong na Tataramon nin Dios, an Biblia. An pagpapakosog na iyan puwedeng iyo sana an kaipuhan nindo tanganing malabanan an kamondoan.—Mateo 11:28, 29.
Puwedeng manompongan nindong nakakapakosog, halimbawa, na basahon an manongod ki Rut, sarong daraga na nag-erok sa Tahaw na Sirangan mga 3,000 na taon na an nakaagi. Nagin siang pangenot sa pagtios nin kamondoan. Kan magadan an saiyang agom, uminiba sia sa saiyang panugangan na babae tanganing mag-istar sa bakong pamilyar na mga palibot nin Israel. (Rut 2:11) Maski ngani dai nia kasaro an saiyang pamilya asin dating mga katood asin sarong dayuhan sa ibang daga. mayong ipinaririsa sa Biblia na tinogotan nia an kamondoan na daogon sia. Puwede nindong basahon an saiyang estorya sa libro sa Biblia na Rut.
Siring ki Rut, kaipuhan nindong magpadanay nin positibong pagmansay. An paagi kan saindong pag-isip manongod sa mga bagay asin pangyayari puwedeng makapatalubo sa kamondoan. Si Ann, na sa laog nin apat na taon inataman an saiyang ama sa nakapanluluyang helang, pinatutunayan ini. Kan an ama magadan na namondo sia nin labi-labi. “Namatean ko na garo ako pinabayaan, biyong mayong halaga—na garo mayo na nin siisay man na nangangaipo sa sako,” nagsabi sia. “Pero inatubang ko an katunayan na naliwat na ngonyan an sakong buhay, asin narealisar ko na tanganing malabanan an sakong kamondoan kaipuhan kong gamiton sa pinakamarahay an mga kamugtakan na yaon sako ngonyan.” Kun beses dai nindo puwedeng liwaton an mga kamugtakan nindo, alagad posible na puwede nindong liwaton an saindong kaisipan sa mga iyan.
An pagdadanay na sibot sa kapakipakinabang na aktibidad bako an biyong simbag sa pakikipaglaban sa kamondoan, minsan ngani iyan talagang nakakatabang. Si Irene, na nabalo pakalihis sana nin ano na bulan nin pag-agom, nanompongan na totoo ini sa saiyang kamugtakan. “Naheling ko na an kamondoan nangorognang minaatake kun bako akong sibot,” nagsabi sia, “kaya nagkokonsentrar ako sa pakikiiba sa iba asin pagtabang sainda na mapangganahan an saindang mga problema.” An pagtabang sa iba nagtatao nin kaogmahan, asin an mamondong mga Kristiano puwedeng makanompong nin dakol na gigibohon sa gibohon kan Kagurangnan.—Gibo 20:35; 1 Corinto 15:58.
Togotan na Tumabang an mga Katood
Ilinaladawan kan The New York Times Magazine an mamondong mga aki na nakolgan kan “mga lugad nin pagkadaing katood.” (Abril 28, 1991) Dakol na mamondong tawo, kapwa an hoben asin gurang, nakakamate na mayong katood. Kun siring, talagang kapakipakinabang na kamtan an tunay na pakikikatood na itinatao kan mapagmakolog na Kristianong kongregasyon. Magmaigot na pahiwason an saindong grupo nin mga katood sa laog kan kongregasyon, asin togotan sindang tabangan kamo sa ano man na paagi na kaya ninda. Iyan an sarong bagay na kaipuhan an mga katood—magtao nin suporta sa mga panahon nin kasakitan.—Talinhaga 17:17; 18:24.
Pero, mag-ingat na huli sa saindong kolog sa emosyon, puwedeng aktuwal na pinapadepisil nindong matabangan kamo nin mga katood. Paano? An parasurat na si Jeffrey Young nag paliwanag: “An ibang mamondong tawo . . . pinararayo an potensial na mga katood, magsalang paagi sa pagsadiri kan orolay o paagi sa pagsabi nin mga bagay na nakakauyam o bakong angay. Sa ano man na paagi, an parateng mamondong mga tawo may tendensiang raoton an dayupot na mga relasyon.”—U.S.News & World Report, Setyembre 17, 1984.
Sa panapanahon, tibaad mas paraoton nindo an mga bagay paagi sa pagbulag kan sadiri sa ibang mga tawo. Si Peter, sarong lalaki na labi nang 50 anyos, ginibo iyan. Pagkagadan kan saiyang agom, nanompongan nia an sadiri na nagrarayo sa iba, dawa ngani sa kairairaromi kan saiyang boot gusto nia an saindang tabang. “May mga aldaw,” nagsabi sia, “dai ko sana kayang umatubang sa pag-iriba, asin pag-abot nin panahon nanompongan ko an sadiri na minarayo sa mga tawo.” Ini puwedeng magin peligroso. Mantang an mga peryodo nin pagsolosolo kapakipakinabang, an pagbulag nakakaraot. (Talinhaga 18:1) Narealisar ini ni Peter. Nagsabi sia: “Napangganahan ko ini sa kahurihurihi, inatubang an sakong situwasyon, asin, paagi sa tabang kan sakong mga katood, ikinapatindog ko giraray an sakong buhay.”
Alagad, dai ipamugtak na an iba napapairarom sa sarong klase nin obligasyon na tumabang. Hingoahon na dai magin mapaghanap. Maogmang akoon an ano man na kabootan na ipinaheling, asin ipahayag an pag-apresyar para dian. Pero girumdomon man an marahay na sadol na ini na makukua sa Talinhaga 25:17: “Magin bihira an saimong bitis sa harong kan saimong kapwa, tanganing dai sia manganaan sa saimo asin ikaongis nanggad ika.” Si Frances, na napaatubang sa grabeng kamondoan kan magadan an saiyang agom pakalihis nin 35 taon nin pag-agoman, nakakamate na importante an patanid na iyan. “Magin rasonable sa linalaoman nindo,” nagsabi sia, “asin dai paghanapan nin sobra an iba. Dai pirepirming magparaduman sa harong nin saro sa paghagad nin tabang.”
Nagmamakolog si Jehova
Maski ngani sa panapanahon dinidisganar kamo kan mga katood na tawo, puwede pa si Jehova Dios na magin nindong Katood. Inaasegurar kamo na sia talagang nagmamakolog saindo. Pagdanayon na makosog an saindong pagsarig sa saiya, asin padagos na magpaili sa saiyang mapagprotehir na pangangataman. (Salmo 27:10; 91:1, 2; Talinhaga 3:5, 6) An Moabitang si Rut ginibo ini asin abundang binendisyonan. Tara, nagin pa ngani siang apoon ni Jesu-Cristo!—Rut 2:l2; 4:17, Mateo 1:15, 16.
Parateng mamibi ki Jehova. (Salmo 34:4; 62:7, 8) Nanompongan ni Margaret an pamibi na sarong gikanan nin dakulang kosog sa pakapanggana sa kamondoan. Nakikabtang sia sa pambilog na panahon na ministeryo kaiba kan saiyang agom sagkod kan ini magadan na hoben pa. “Nanompongan kong perming marahay na mamibi nin makosog asin sabihon ki Jehova an gabos na bagay, an gabos kong takot asin kahaditan,” nagsabi sia. “Tinabangan ako kaiyan na saboton an mga bagay sa tamang pagmansay kun minaatake an kamondoan. Asin an pakaheling na sinisimbag ni Jehova an mga pamibing idto nagtao sa sako nin kompiansa.” Nakinabang sia nin dakula sa pagsunod sa hatol ni apostol Pedro: “Kaya magpakumbaba kamo sa irarom kan mapangyaring kamot nin Dios, tanganing ilangkaw nia kamo sa igong panahon mantang ibinubugtak nindo an gabos nindong kahaditan sa saiya, huli ta sia may pagmakolog sa saindo.”—1 Pedro 5:6, 7, Salmo 55:22.
An marahay na relasyon ki Jehova matabang saindo na pagdanayon an bagay na parateng nawawara kan mamondong mga tawo—an paggalang sa sadiri. Kan magadan sa kanser an saiyang agom, an peryodistang si Jeannette Kupfermann nagsurat manongod sa “mga pakamate nin hababang paggalang sa sadiri asin pagkadaing halaga.” Nagsabi sia: “An pakamateng ini nin pagkadaing halaga an minagiya sa kadakoldakol na balo sa haros nakakagadan na depresyon.”
Girumdomon na pinahahalagahan gayo kamo ni Jehova. Dai nia iniisip na mayo kamong halaga. (Juan 3:16) Susuportaran kamo nin Dios kun paanong sinusuportaran nia an saiyang banwaan na mga Israelita kan nakaaging mga panahon. Sia nagsabi sainda: “Dai taka isinikwal. Dai ka matakot, huli ta ako nasa saimo. Dai ka mangalagkalag, huli ta ako an saimong Dios. Pakokosogon taka. Tatabangan taba nanggad. Kakapotan taka nin marigon kan sakong toong kamot nin katanosan.”—Isaias 41:9, 10.
Dai Pagbasolon an Dios
Orog sa gabos, dai pagbasolon an Dios huli sa saindong kamondoan. Bakong responsable si Jehova. An saiyang katuyohan permi nang para saindo, asin sa gabos na katawohan, na magkamit nin marahay, nakakakontentong pag-iribaiba. Kan lalangon nin Dios si Adan, nagsabi sia: “Bakong marahay na an lalaki magsolosolo. Magibo ako nin katabang para sa saiya, bilang komplemento nia.” (Genesis 2:18) Asin iyan an ginibo nin Dios kan lalangon nia si Eva, an enot na babae. Kun bakong huli sa satanikong pagrebelde, an lalaki asin babae patin an mga pamilya na bunga ninda nungka kutanang nakaeksperyensia nin kamondoan.
An temporaryong pagtogot ni Jehova sa karatan, siyempre, nagtogot na tumalubo an kamondoan asin mangyari an iba pang kasakitan. Alagad, malinaw na isaisip na temporaryo ini. An mga pagbalo sa kamondoan garo baga bakong gayong depisil na tagalan kun minamansay sa liwanag kan gigibohon nin Dios para sa saindo sa saiyang bagong kinaban. Mientras tanto susuportaran asin rarangahon nia kamo.—Salmo 18:2; Filipos 4:6, 7.
An pakaaram kaini puwedeng magtao saindo nin kosog. Kan si Frances (na nasambitan kasubago) mabalo, nakanompong sia nin dakulang karangahan sa mga tataramon sa Salmo 4:8, nangorogna sa banggi: “Sa katoninongan ako mahigda asin matotorog, huli ta ika sana, O Jehova an nagpapaontok sa sako sa katiwasayan. Horophoropa an siring na mga saboot arog kan makukua sa libro nin Salmo. Pensara kun gurano an pagmakolog saindo nin Dios, arog kan pagkapahayag sa Salmo 23:1-3.
Paano Puwedeng Matabangan an mga Mamondo?
An pangenot na paagi na tabangan an mga mamondo iyo na pahelingan sinda nin pagkamoot Paorootrong pinakokosog kan Biblia an banwaan nin Dios na magpaheling nin pagkamoot sa lambang saro, nangorogna sa mga panahon nin pagbalo. “Sa pagkamoot asin sa magturugang magkaigwa kamo nin mamomoton na kapadangatan sa lambang saro,” nagsurat si apostol Pablo. (Roma 12:10) Sa katunayan, an ipinasabong na Tataramon nin Dios nagsasabi: “An pagkamoot dai nanggad nasusudya.“ (1 Corinto 13:8) Paano kamo puwedeng makapaheling nin pagkamoot sa mga mamondo?
Imbes na isikwal o ignorohon an mamondong mga tawo, an nagmamakolog na mga indibiduwal puwedeng ikapaheling an saindang maboot na kapadangatan paagi sa mapasensiang pagtabang sainda sagkod na mapupuwede. Sinda puwedeng magin siring kan tawong si Job, na nagsabing: “Ililigtas ko an nagsasakit na naghahagad nin tabang, asin an ilo patin an siisay man na mayo nin parasorog. . . Asin an puso kan balo paoogmahon ko.” (Job 29:12, 13) An nombradong mga magurang sa Kristianong kongregasyon asin an madinamayon na mga katood puwedeng humiro sa kaparehong paagi na makonsiderasyon paagi sa pagtao kan pangenot na mga pangangaipo nin tawo na pagsabot, init, asin karangahan. Puwede sindang magpaheling nin empatiya, asin kun beses puwede nindang panigoan an pangangaipo para sa kompidensial na orolay.—1 Pedro 3:8.
Sa parate, an mahalaga nanggad iyo an saradit na bagay na ginigibo kan mga katood para sa mamondong mga tawo. Halimbawa, kun an kapagtubod nagadanan nin sarong namomotan, dakol na karahayan an puwedeng gibohon paagi sa maboot na mga gibo nin tunay na pakikikatood. Dai pagmenuson an saradit na kabootan, siring kan imbitasyon sa sarong karakanan, madinamayon na paghinanyog, o nakapakokosog na pag-orolay. An mga bagay na ini epektibong marhay sa pagtabang sa saro na malabanan an kamondoan.—Hebreo 13:16.
Posible na gabos kita makakaeksperyensia paminsanminsan nin mga pag-atake nin kamondoan. Minsan siring, an kamondoan dai kaipuhan na magin pasakit. Panoon an saindong buhay nin makahulogan, nakakatabang na mga aktibidad. Togotan an mga katood na tumabang kun kaya ninda. Magkaigwa nin pagsarig ki Jehova Dios. Danay na isaisip an nakapakokosog na panuga na nakasurat sa Salmo 34:19: “Dakol nanggayod an kalamidad kan matanos, alagad sa gabos na iyan ililigtas sia ni Jehova.” Dumolok ki Jehova para sa tabang, asin dai pagtogotan an kamondoan na raoton an saindong buhay.
[Kahon sa pahina 24]
NAGKAPIRANG PAAGI TANGANING MALABANAN AN KAMONDOAN
◼ Magdanay na dayupot ki Jehova
◼ Hanapon an karangahan paagi sa pagbasa sa Biblia
◼ Pagdanayon an positibong Kristianong pagmansay
◼ Magdanay na sibot sa makahulogan na aktibidad
◼ Pahiwason an saindang grupo nin mga katood
◼ Gibohon na pasil para sa mga katood na tumabang
◼ Dai ibulag an saindong sadiri, kundi kultibaron an makiamigong pagkamoot
◼ Magkaigwa nin pagsarig na si Jehova nagmamakolog saindo
[Kahon sa pahina 24]
KUN PAANO NINDO PUWEDENG MATABANGAN AN MGA MAMONDO
◼ Magtao nin pagsabot, init, asin karangahan
◼ Panigoan an pangangaipo para sa kompidensial na orolay
◼ Magmaigot sa paggibo nin saradit na bagay na nakakatabang
[Ritrato sa pahina 23]
Sa ibong kan saiyang masakit na mga kamugtakan, mayong nagpaparisa na tinogotan ni Rut an kamondoan na raoton an saiyang buhay